Podstawowe definicje i określenia w ortopedii i traumatologii narządu ruchu

Ortopedia i chirurgia urazowa (traumatologia narządu ruchu) jest to dziedzina medycyny zajmująca się diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką schorzeń, wad, zniekształceń i urazów układu kostno-stawowego.

Właściwości narządu ruchu

KOŚĆ- element podpórczy, miejsca przyczepów mięśniowych, element ochronny dla narządów wewnętrznych.

WZROST KOÅšCI

-na długość- dzięki chrząstce nasadowej
-na grubość- dzięki okostnej
-wzrost równomierny w kościach

Wielkokształtnych- dzięki jądrom kostnienia

Prawo Delpecha (1829r.)

Jeśli nadmierny nacisk działa na rosnącą kość równolegle do jej osi długiej i nacisk ten przekracza indywidualny stopień tolerancji obserwuje sią zahamowanie wzrostu kości na długość.

STAWY

► Są to maziowe połączenia kostne.

Podział:

• stawy proste,

• stawy zÅ‚ażone

• stawy kuliste

• stawy zawiasowe.

► elementy stałe stawu:

• torebka stawowa,
  błona maziowa,

• pÅ‚yn stawowy,

• chrzÄ…stka stawowa.

MIĘŚNIE

Czynność fizjologiczna mięśni to wykonywanie ruchów w stawach lub ich stabilizacja, gromadzenie energii potrzebnej do wykonywania pracy oraz funkcja amortyzująca i ochronna dla szkieletu

USTAWIENIE CZYNNOŚCIOWE KOŃCZYN

• Stwarza optymalne warunki do wykonywania typowych czynności danego odcinka narządu ruchu przy zachowanej dynamicznej równowadze mięśniowej i przy minimalnym zużyciu energii.

Np. staw ramienny: zgięcie

- 45 stopni

-odwiedzenie 45 stopni

-rotacja zewn. 20 st.

Podstawowe mianownictwo ortopedyczne

Abdukcja - odwiedzenie.

Addukcja - przywied zenie.

Ankyloza - sztywność lub zesztywnienie stawu.

Antetorsja - przodoskręcenie czyli skręcenie do przodu wokół osi długiej.

Artrodeza - usztywnienie operacyjne stawu.
Artropatia - choroba stawu,
Artroplastyka - wytworzenie nowego stawu (w tym sztucznego przy pomocy protez).

Calcificatio (Kalcyfikacja) – wapnienie wokół stawów i/lub mięśni.

Callus - blizna kostna po wygojonym złamaniu.

Contractura (kontraktura)- przykurcz stawu i/lub mięśnia.

Coxa valga - biodro koślawe
Coxa vara - biodro szpotawe

Coxarthrosis (koksartroza) – choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego.

Dekompresja - uwolnienie od ucisku (zwykle dotyczy struktur nerwowych).

Decubitus - odleżyna ale także ułożenie przeciwodleżynowe.

Egalizacja - wyrównanie długości kończyn.
Elewacja - uniesienie do góry.

Elongacja - wydłużenie operacyjne.
Fractura - złamanie kości (refraktura ponowne złamanie w tym samym miejscu).

Gonarthrosis (gonartroza) – choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego.

Immobilizatio (immobilzacja)- unieruchomienie.

Kyfoza - tyłowygięcie kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej

Luxatio (luksacja) - zwichnięcie.

Lordoza - przodowygięcie kręgosłupa wpłaszczyźnie strzałkowej.

Osteosynteza - zespolenie operacyjne złamanej kości.

Prtruzja panewki - patologiczne wgłębienie panewki kostnej stawu biodrowego do światła
miednicy mniejszej.

Redresja - bezoperacyjne pokonanie sztywności włóknistej stawu (pokonanie przykurczu).
Repozycja - nastawienie, nadanie właściwego ustawienia.

Spondylolisteza - kręgozmyk.
Trauma - uraz.

Varus - szpotawość (dalsza cześć kończyny patologicznie zbliżyła się do linii pośrodkowej ciała

Valgus-koślawość.

Podstawy badania ortopedycznego

WYWIAD: powstanie schorzenia, jego przebieg, skutki, czynniki rodzinne, dotychczasowe leczenie

OGLĄDANIE: chód, siadanie, wyraz twarzy, blizny pooperacyjne itd.....

BADANIE DOTYKIEM: ciepłota, zgrubienia tkankowe, tarcie wewnątrzstawowe itd. .

OCENA BÓLU: np. VAS (visual analog sacale), zachowanie się bólu, częstość występowania, związek z ruchami, promieniowanie bólu.

Schemat badania ortopedycznego

Stan ortopedyczny ogólny.

Statyczny:

a) w pozycji stojÄ…cej - budowa, postawa

b) w pozycji leżącej - proporcje, symetrie
Dynamiczny:

a) sposób poruszania się

b) chód

Stan ortopedyczny odcinkowy.

1. Statyczny:

a) proporcje poszczególnych odcinków do siebie

b) proporcje poszczególnych odcinków do strony
przeciwnej.

c) ustawieni odcinków (dowolne, przymusowe,
bierne).

d) pomiary długości kończyn (względna,
bezwzględna).

e) pomiary obwodów kończyn.

2. Dynamiczny:

a) ruchy bierne

b) ruchy czynne

Stan ortopedyczny miejscowy (szczegółowy)

Statyczny;

a) obrysy (skóra, tkanka podskórna, mięsnie,
więzadła, torebki stawowe itp.).

b) ustawienie (ułożenie): czynne, przymusowe
(przykurcze, zniekształcenia kostne).

2. Dynamiczny:

a) ruchy czynne

b) ruchy bierne, patologiczne

c) stan mięśniowy

Cechy chodu fizjologicznego

- dwunożny

- naprzemienny

- przedsiebieżny

- symetryczny

- Izometryczny

- synchroniczny

- harmonijny

Fazy chodu prawidłowego:

- 1. faza podporu (obciążenia) - 40%

- 2. faza odbicia - 10%

- 3. faza przenoszenia (wykroku) - 40 %

- 4. faza oparcia pięty (zbieżna z fazą odbicia przeciwne) stopy) - 10%

W zależności od szybkości chodu faza 2 i 4 Jest krótsza przy szybkim marszu a dłuższa przy wolnym spacerze.

W czasie biegu brak test fazy 4 a ich cykl zmienia się na 2, 3, 5 (faza opadania czyli taka, przy której opiera się o podłoże całą stopę (bieg szybki) lub tylko przodostopie (bieg wolny)

Czynny mechanizm Putti 'ego

Napięcie wiązadeł biodrowo - udowych, krzyżowych, pobocznych i podkolanowych zapewnia bierną stabilizację kończyn dolnych, która może być wykorzystana przy pionizacji chorych porażonych.

Długości kończyn

Długość względna kończyn dolnych,

kolec biodrowy przedni górny do szczytu kostki przyśrodkowej

długość bezwzględna kończyn dolnych

Szczyt lub podstawa krętarza większego do szczytu kostki bocznej

UWAGA: gdy brak Jest możliwości symetrycznego ustawienia kończyn, długość bezwzględną mierzy się odcinkami: od krętarza większego do szpary stawu kolanowego po stronie bocznej oraz od szpary
stawowej do szczytu kostki bocznej.

SKOLIOZA

Jest to boczne skrzywienie kręgosłupa.

Podział

Skoliozy funkcjonalne - nigdy nie osiągają dużych rozmiarów, są odwracalne, korygują się czynnie przez mięśnie posturalne lub biernie w pozycji lezącej. Są to skoliozy jednołukowe (wygięcie w płaszczyźnie czołowej w kształcie litery C), bez rotacji kręgów.
Przyczyna: nierówność kończyn ,przykurcze jednostronne stawów biodrowych lub kolanowych, dyskopatie z przemieszczeniem Jądra miażdżystego do zachyłka korzeniowego.

Skoliozy strukturalne - utrwalone zmiany w budowle całego kręgosłupa łub poszczególnych kręgów. Zawsze występują z rotacją kręgów. Dzielą się na trzy główne grupy:

- idiopatyczne (80 - 90% wszystkich skolioz)

- wrodzone

- porażenne (neurogenne) polio, neurofibromatoza, porażenie mózgowe

Pomiar wielkości skoliozy metodą COBBA

Kręgi krańcowe- stanowią górną i dolną granicę wygięcia są najmniej sklinowane i skręcone lecz najbardziej ukośnie ustawione.

Kręg szczytowy jest najbardziej sklinowany lecz najbardziej poziomo ustawiony

Typu chronologiczne skolioz

Dotyczą wyłącznie skolioz idiopatycznych
Typ niemowlęcy - przed 3 rokiem życia (zwykle między 6 a 24 m - -cem), dotyczy głównie chłopców. Dzieli się na: skoliozę postępującą i cofającą się. Rokowanie bardzo złe, zwłaszcza w
skoliozach postępujących.

Typ dziecięcy - 3-10 rok życia (najczęściej pomiędzy 5 a 8 rokiem) rokowanie złe ze względu na długi okres progresji.

Typ młodzieńczy lub dorastających (najczęstszy) pojawia się między 10 - 14 rokiem życia.

TEST RISS ERA - opiera się na zjawisku równoległości rozwoju kręgosłupa
i miednicy. Kręgosłup i miednica kończą swój rozwój jednocześnie i najłatwiej
stwierdzić to na radiogramach miednicy obserwując przemieszczające się jądro kostnienia na grzebieniu biodrowym.

STOPA KOŃSKO - SZPOTAWA

Jest to wrodzona wada stopy charakteryzująca się zmianą kształtu stopy przy zachowaniu anatomicznych części składowych.

- Podstawowe elementy zniekształcenia:

- końskostopie

- odwrócenie czyli szpotawość

- nadmierne wydrążenie sklepienia podłużnego stopy