Wykład IX
Indeks austriacki (Bartusska)
ANI 35 podzielony jest na 5 części oceniających następujące aspekty środowiska hodowlanego:
1. możliwość ruchu
2. kontakty socjalne
3. stan podłoża (podłóg), na którym zwierzęta leżą, stoją i po których chodzą
4. oświetlenie, wentylacja i hałas (głównie wewn. budynku inwentarskiego)
5. opieka nad zwierzętami
Każda z odmian uwzględnia powierzchnię przypadającą na 1 zwierzę
dla bydła określana jest ona w ; w tabeli oceny uwzględnia się zróżnicowane zapotrzebowanie na przestrzeń u poszczególnych typów bydła: krów mlecznych rogatych i bezrogich, krów-mamek z cielętami oraz młodego bydła mięsnego
w tej części ANI za „dostępną dla bydła przestrzeń” uznaje się te obszary podłogi, gdzie zwierzęta mogą swobodnie stać czy obrócić się
w przypadku bydła kolejnym parametrem związanym z możliwością przemieszczania się jest możliwość położenia się, leżenia i wstawania określana jako komfortowa, umiarkowana, ograniczona lub bardzo ograniczona
przy ocenie należy uwzględnić 25% największych zwierząt, u których możliwości zmiany pozycji są najmniejsze
utrzymanie na głębokiej ściółce i bez stanowisk zapewnia zwierzętom komfortowe warunki pod kątem omawianego kryterium; w przypadku stanowisk dla krów autor podał minimalne wymiary stanowiska dla zwierząt o masie 600 i 700kg, rasy Siemental, Brown Swiss i HF
przy systemie uwięziowym uwzględnia się wielkość stanowiska uwięziowego, jego jakość (faworyzowane są przegrody wykonane z elastycznego materiału, a zastosowanie elektrycznego trenera drastycznie obniża komfort stanowiska) oraz zakres ruchu jaki umożliwia uwiąz
dla trzody chlewnej dostępną powierzchnię podaje się w , przy czym do tej przestrzeni włącza się każdy obszar, do którego zwierzęta mają wolny dostęp – także stale otwarte wybiegi
w ocenie ilości dostępnego miejsca uwzględnia się, że cięższe (a więc większe) osobniki potrzebują więcej przestrzeni
przy określaniu dostępnej powierzchni dla kur podaje się dwie wartości: podłogi przypadające na nioskę i ilość niosek przypadającą na 1podłogi
omawiana część ANI bierze pod uwagę urozmaicenie środowiska hodowlanego, które jest ważne dla kur nieśnych i trzody chlewnej. W przypadku drobiu jest to: dostępność wyściełanej podłogi (w procentach powierzchni podłogi), umożliwiającej kurom zaspokojenie instynktu grzebania oraz ilość grzęd (w metrach przypadających na 1 nioskę)
Tab. 4. Kryteria oceny w części „Możliwość ruchu” w wersjach ANI dla poszczególnych gatunków (Bartussek, 1995; 2001; Bartussek i wsp., 2000)
| Bydło | Drób | Trzoda chlewna |
|---|---|---|
| kryterium | punkty | kryterium |
| dostępna przestrzeń | 0 do 3 | dostępna przestrzeń |
| możliwość kładzenia się, leżenia i wstawania | 0 do 3 | powierzchnia zaścielonej podłogi |
| jakość i ruchomość uwiązów | 0 do 2 | ilość grzęd |
| dostępność pastwiska | 0 do 4,5 | dostępność i jakość wybiegów zewnętrznych |
| łącznie: 0 do 10,5 | łącznie: -2 do 9 | łącznie: -1 do 9 |
dla trzody chlewnej przewidziano ocenę dostępności ściółki, która daje zwierzętom motywację do ruchu; uwzględnia się:
ilość ściółki
jej rodzaj
rozdrobnienie
sposób podania zwierzętom
najwyżej oceniane są:
mało rozdrobnione siano
słoma
trawa lub kompost
podawane codziennie w specjalnych stojakach
ponadto oceniane są możliwości drapania się czy czochrania, jakie mają zwierzęta – czy mogą korzystać ze specjalnych szczotek czy też jedynie z kantów barierek i ogrodzeń
ANI dla drobiu ocenia nie tylko zsumowany czas przebywania poza kurnikiem (dni/rok) ale też wielkość okólnika i osobno wielkość pastwiska w przeliczeniu na przypadające na nioskę
zwraca się też uwagę na odległość między kurnikiem a ogrodzeniem pastwiska, jako że drób niechętnie oddala się od zabudowań inwentarskich
dla trzody chlewnej ocenia się powierzchnię okólnika (), ilość dni w roku jaką świnie przebywają poza chlewnią oraz oddzielnie ilość czasu spędzaną na pastwisku (w % okresu wegetacyjnego)
u bydła za istotną po raz kolejny uznano ilość zawsze dostępnej dla zwierząt przestrzeni (w ), z rozróżnieniem między krowami mlecznymi rogatymi i bezrogimi, ssącymi cielętami i młodymi opasami
system uwięziowy oceniono w tej kategorii najniżej na 0,5 punktu z 3 możliwych do uzyskania
podobnie jak w pierwszej części indeksu brana jest pod uwagę ilość dni w roku jaką krowy spędzają na okólniku czy także na pastwisku, przy czym wyżej cenione jest pastwisko
ocenie poddana jest struktura stada;
faworyzuje się stada rodzinne (składające się z krów – matek bądź mamek z cielętami obojga płci, jałówek, młodych byczków i buhaja), jako że takie grupy najbardziej przypominają stada naturalne
pod uwagę brany jest system pozyskiwania i chowu młodzieży
najwyżej cenione jest posiadanie cieląt z własnego przychówku i umożliwianie im stałego kontaktu wzrokowego ze stadem;
najniżej – częste dokupywanie młodych osobników i utrzymywanie ich w osobnym budynku
do oceny kontaktów socjalnych u kur nieśnych włącza się rozmiar poszczególnych, oddzielonych od siebie grup ptaków trzymanych w gospodarstwie; grupy liczące do 200 sztuk sklasyfikowanych najwyżej
ponownie rozpatruje się ilość przestrzeni dostępnej dla zwierząt w podłogi przypadających na nioskę
w ocenie okólników i trawiastych wybiegów pod kątem kontaktów socjalnych uwzględniana jest:
szerokość wyjść prowadzących z kurnika na zewnątrz (cm/ptak)
średni dystans, jaki ptaki muszę pokonać w kurniku, by znaleźć się przy wyjściu na wybieg
oraz wyposażenie wybiegów:
zadaszenia chroniące przed słońcem, wiatrem i deszczem
dostępność wody pitnej i paszy
miejsca do kąpieli piaskowych
takie udogodnienia i urozmaicenia przestrzeni mają znaczenie dla interakcji społecznych wśród kur, jako że zachęcają ptaki do aktywności i korzystania z terenów poza kurnikiem
ważny jest dostęp do gniazd, poideł i karmideł, a także grzęd wewnątrz budynku inwentarskiego
na wyższą ocenę systemu chowu wpływ ma też obecność kogutów w stadzie
Tab. 5. Kryteria oceny w części „Kontakty socjalne” w wersjach ANI dla poszczególnych gatunków (Bartussek, 1995; 2001; Bartussek i wsp., 2000)
| Bydło | Drób | Trzoda chlewna |
|---|---|---|
| kryterium | punkty | kryterium |
| dostępna przestrzeń | 0 do 3 | liczebność stada |
| struktura stada | -0,5 do 2 | dostępna przestrzeń |
| zarządzanie młodzieżą | -0,5 do 1 | dostępność gniazd, poideł i karmideł |
| dostępność pastwisk | 0 do 4 | dostępność grzęd |
| obecność kogutów w stadzie | 0 do 1 | |
| dostępność wybiegów zewnętrznych | -1 do 3 | |
| łącznie: -1 do 10 | łącznie: -2 do 9 | łącznie: -2 do 10 |
Stan podłoża; Tab. 6. Kryteria oceny w części „Stan podłoża” w wersjach ANI dla poszczególnych gatunków (Bartussek, 1995; 2001; Bartussek i wsp., 2000)
| Bydło | Drób | Trzoda chlewna |
|---|---|---|
| kryterium | punkty | kryterium |
| jakość podłoża w części wypoczynkowej | -1,5 do 4,5 | podłoże na wybiegu zewnętrznym |
| jakość podłóg na wybiegach wewnętrznych i korytarzach | -0,5 do 1 | jakość grzęd |
| podłoże na wybiegach zewnętrznych | -0,5 do 1,5 | pokrycie podłogi |
| ukształtowanie pastwiska | 0,5 do 1 | rodzaj i jakość materiału do grzebania |
| stan murawy na pastwisku | -0,5 do 1 | |
| długość grzęd | -1 do 2 | |
| łącznie: -1,5 do 8 | łącznie: -2,5 do 9 | łącznie: -2,5 do 9 |
Mikroklimat pomieszczenia (oświetlenie, wentylacja i hałas)
pierwszym z kryteriów oceny jest oświetlenie wewnątrz budynku inwentarskiego
dla bydła i trzody chlewnej uwzględnia się obecność światła dziennego
najwyżej cenione są obory z jednej strony otwarte
i chlewnie o równomiernym, nieograniczonym dostępie słońca
dla kur określane jest doświetlenie tej części zagrody, po której zwierzęta spacerują, przy czym oświetlenie naturalne jest cenione wyżej niż sztuczne
instrukcja nakazuje zwrócić uwagę na 25% ptaków przebywających w najciemniejszych miejscach kurnika
| Bydło | Drób | Trzoda chlewna |
|---|---|---|
| kryterium | punkty | kryterium |
| oświetlenie naturalne obory | -0,5 do 2 | oświetlenie naturalne w kurniku |
| jakość i przepływ powietrza | -0,5 do 1,5 | jakość powietrza |
| przeciągi w części wypoczynkowej | -0,5 do 1 | przeciągi w części wypoczynkowej |
| hałas | -0,5 do 1 | hałas |
| dostępność wybiegów zewnętrznych | 1 do 4 | dostępność wybiegów zewnętrznych; dostępność cienia |
| natryski w zagrodach | ||
| łącznie: -2 do 9,5 | łącznie: -2,5 do 9 | łącznie: -2,5 do 9 |
Opieka nad zwierzętami
za przejawy dobrej opieki zarówno nad bydłem, trzodą chlewną jak i drobiem przyjęto:
czystość pomieszczeń dla zwierząt (zagród, części paszowych, gniazd)
a także karmideł, żłobów i poideł
stan techniczny wyposażenia budynków inwentarskich, w tym: poideł, ścian boksów, grzęd, podłóg w klatkach dla niosek, systemu wentylacji i innych urządzeń mechanicznych
zdrowotność skóry zwierząt z uwzględnieniem otarć, zadrapań, pogryzień, pasożytów skórnych czy kanibalizmu u drobiu