UKŁAD KRWIONOŚNY (krążenia)

Układ krążenia zbudowany jest z dwu zasadniczych elementów, tj. serca i naczyń krwionośnych.

Krew- płyn tkankowy, jest to płyn lepki, czerwony (dzięki hemoglobinie zawartej w krwinkach czerwonych), słodkawa woń, słonawy smak, wypełnia światło naczyń krwionośnych. Kolor czerwony zależy od stopnia utleniania hemoglobiny:

-jasnoczerwony, krew tętnicza, która tryska pod ciśnieniem

-ciemnoczerwony, krew żylna, która wypływa pod niskim ciśnieniem

Ilość krwi to około 5 litrów u dorosłego człowieka.

Krew składa się z:

-elementów morfotycznych: krwinki czerwone, krwinki białe, płytki krwi, które stanowią 40 - 48 krwi

-osocza, które stanowi 50 - 60 krwi. W skład osocza wchodzi: woda, elektrolity, kwas moczowy, białka, mocznik, itp.

SERCE

pełni funkcję pompy, która wytwarza gradient ciśnienia krwi w obrębie układu   krążenia i przepompowuje krew z układu żylnego do układu tętniczego.

Serce- narząd jamisty, zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych w kształcie stożka, podstawą zwróconego ku górze. Wielkość serca jest wielkości pięści dorosłego osobnika. Ciężar około 300g. u kobiet nieco mniejszy.

Serce składa się z 4 jam:

-2 przedsionków

-2 komór (prawa, lewa)

Przedsionek i komora lewa są całkowicie odgrodzone od przedsionka i komory prawej.

Komorę lewą od przedsionka lewego znajduje się zastawka dwudzielna.

Pomiędzy przedsionkiem prawym i komorą prawą znajduje się zastawka trójdzielna

Prawy przedsionek- do niego mają ujście dwie żyły:

-żyła głów. górna i żyła głów. dolna

Żyły te doprowadzają do serca krew z całego organizmu. Jest to krew pozbawiona tlenu.

Prawa komora- wpływa do niej krew z prawego przedsionka (pozbawiona tlenu). Zastawka trójdzielna nie pozwala na cofnięcie krwi z powrotem do przedsionka prawego podczas skurczu- komory prawej.

Lewy przedsionek- tu wpływa krew pochodząca z płuc nasycona tlenem.

Lewa komora- wpływa do niej krew utlenowana z lewego przedsionka przez zastawkę dwudzielną.

Serce składa się z 3 warstw:

-nasierdzie, to cienka błona surowicza pokrywająca zewnętrzną powierzchnię mięśnia sercowego, wraz z naczyniami

-mięsień sercowy, zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych, jest najgrubszy w obrębie lewej komory, cieńszy w obrębie prawej a najcieńszy w obrębie przedsionków. Komory mięśniowe prowadzące serce tworzą układ autonomiczny serca.

-sierdzie, to cienka przeźroczysta błona pokrywająca wnętrze komór i przedsionków oraz zastawki i przechodzi do wnętrza naczyń.

Osierdzie, to worek, w którym znajduje się serce.

Fizjologia serca- praca serca

Krew powraca do serca z płuc żyłami płucnymi z odnowionym zapasem tlenu. Wpada do lewego przedsionka, który kurcząc się wypycha ją przez zastawkę dwudzielną do lewej komory. Lewa komora kurczy się i w tym momencie zamyka się zastawka dwudzielna i krew przedostaje się do aorty. Krew zmierza do tkanek, gdzie oddaje tlen. Z obwodu krew powraca do serca żyłą główną dolną i żyłą główną górną. Wpada do prawego przedsionka, który kurczy się i krew wtłacza do komory prawej. Prawa komora kurcząc się zamyka zastawkę trójdzielną i krew wydostaje się do pnia płucnego. Krew płynie do płuc oddając dwutlenek węgla i pobiera tlen. Powraca do serca żyłami płucnymi i cały cykl zaczyna się na nowo. Proces odbywa się od 50 do 60 razy na minutę.

Naczynie krwionośne dzielą się na:

-tętnice, które mogą być małe, średnie i duże, nie posiadają zastawek, ściany są grubsze, ale światło w ścianach jest mniejsze.

-żyły, posiadają zastawki, ściany są cieńsze, krew płynie od tkanek do serca, w tętnicach od serca do tkanek.

-naczynia włosowate (kapilary), maja ścianę zbudowaną z jednej warstwy komórek. Ściana bardzo cienka, po to by niektóre substancje mogły przenikać z naczyń do tkanek i odwrotnie. Z naczyń włosowatych krew do serca powraca żyłami.

Tętno

Odzwierciedla pracę serca na obwodzie. To rytmiczne podnoszenie się i zapadanie ścian tętnic.

Ciśnienie krwi

Występuje w czasie skurczu serca. To ciśnienie skurczowe, maleje przy rozkurczu, jest to ciśnienie rozkurczowe. Ciśnienie mierzymy w milimetrach słupa rtęci mm/Hg.

UKŁAD KRWIONOŚNY funkcje

 

      transport tlenu z płuc do komórek ciała

      transport dwutlenku węgla z komórek do płuc

      transport substancji odżywczych (białka, tłuszcze, węglowodany) z układu pokarmowego do komórek ciała

      transport zbędnych produktów metabolizmu z komórek do narządów wydalniczych (nerki)

      transport hormonów

      transport komórek uczestniczących w obronie organizmu przed patogenami

      utrzymywanie prawidłowej temperatury ciała

      utrzymywanie równowagi płynów ustrojowych

 

     Krew:

      osocze (plazma krwi)

         55% krwi

         Zawiera białka (albuminy, globuliny, fibrynogen, lipoproteiy)

         HDL (high density lipoprotein) – zapobiega odkładaniu się cholesterolu naczyniach

         LDL (low density lipoprotein) odpowiada za odkładanie się cholesterolu w naczyniach tętniczych

         Surowica krwi - płynna frakcja osocza pozbawiona białek biorących udzialw krzepnięciu krwi

      elementy morfotyczne

         45% krwi

         erytrocyty,

         płytki krwi,

       limfocyty,

         ogólny schemat krążenia

      żyły (prowadzą krew od tkanek i narządów)

      do prawego przedsionka

      do prawej komory

      do tętnic płucnych

      do naczyń włosowatych w płucach

      do żył płucnych

      do lewego przedsionka

      do lewej komory

      do aorty

      do tętnic prowadzących do tkanek i narządów

      w narządach i tkankach do naczyń włosowatych

      do żył

 

BUDOWA SERCA

 

Pełna przegroda (między przedsionkowa i międzykomorowa)

 

Liczne zastawki zapewniają jednokierunkowość przepływu krwi:

     półksiężycowate (między przedsionkami, żyłami i aortą)

     przedsionkowo-komorowa prawa (trójdzielna)

     przedsionkowo-komorowa lewa (dwudzielna – mitralna)

 

Czynność elektryczna serca

     skurcze generowane się w mięśniu serca.

     Węzeł zatokowo-przedsionkowy funkcjonuje jako rozrusznik serca

     Dalej skurcz idzie do węzła przedsionkowo-komorowego (tam następuje spowolnienie sygnału)

     Później potencjał czynnościowy przekazywany jest na włókna Purkinijego (w dole komór) skąd odgałezieniami na pęczki Hissa, które generują skurcz komór.

 

Krwioobieg mały- krążenie między sercem i płucami. Odpowiada za wymianę gazową w płucach

 

KRĄŻENIE USTROJOWE (OBIEG DUŻY)

     lewy przedsionek

     lewa komora

     aorta

  sieć naczyń włosowatych

     prawy przedsionek

 

Krążenie ustrojowe łączy serce z narządami i tkankami.

 

Krew wychodząca do krążenia ustrojowego pochodzi z lewej komory, pompowana jest do aorty, stąd tętnice odchodzące od aorty doprowadzają krew do wszystkich części ciała:

 

Krew powraca do prawego przedsionka żyłąmi:

KRĄŻENIE PŁUCNE (KRWIOOBIEG MAŁY)

 

     prawy przedsionek

     prawa komora

     tętnice płucne

     naczynia włosowate w płucach

     żyły płucne

     lewy przedsionek

 

Krążenie płucne łączy serce z płucami.

 

Z tkanek i narządów krew powraca do prawego przedsionka. Skurcze prawej komory pompują krew do obiegu płucnego. Pień tętniczy płucny rozgałęzia się na dwie tętnice płucne, które transportują krew ubogą w tlen. Tętnicze naczynia włosowate transportują krew do pęcherzyków płucnych. Natpenowana krew zbiera się w żyłach płucnych prowadzących do lewego przedsionka.

 

Tętnice płucne to jedyne tętnice niosące krew odtlenowaną, żyły płucne niosą krew dotlenowaną.

 

Choroby serca i układu krążenia

 

Choroby układu krążenia, są określane mianem „współczesnej epidemii”, gdyż należą do najczęstszych chorób naszej ery. W większości krajów są główną przyczyną inwalidztwa i umieralności. W krajach dobrze rozwiniętych z powodu chorób układu krążenia umiera rocznie więcej osób niż z powodu innych chorób razem wziętych. Niektóre choroby (Np. choroba wieńcowa lub nadciśnienie tętnicze) są określane mianem chorób cywilizacyjnych.

Medycyna wyszczególnia wiele przyczyn chorób serca i naczyń krwionośnych, określa je jako czynniki ryzyka. Do najważniejszych należą: podwyższone ciśnienie krwi, wysoki poziom tłuszczu we krwi, palenie tytoniu, nadwaga i cukrzyca. Mężczyźni zapadają częściej niż kobiety na choroby serca. Do innych czynników ryzyka należą: brak ruchu, zaawansowany wiek, uwarunkowanie genetyczne. Im więcej czynników ryzyka występuje u danego człowieka, tym większe prawdopodobieństwo zachorowania na chorobę serca lub naczyń krwionośnych. 

Do najczęstszych chorób układu krążenia zaliczamy: 
• Miażdżyce tętnic
• chorobę wieńcową, 
• zawał serca, 
• niewydolność serca
• blok serca
• zapalenie serca
• wysokie i niskie ciśnienie krwi
• zaburzenie rytmu serca
• żylaki kończyn dolnych 
• tętniaki
• wrodzone wady serca, 
• choroby mięśnia sercowego, 
• zapalenie osierdzia, 
• zator tętnicy płucnej, 
• zapalenie żył powierzchniowych i głębokich
• dusznica bolesna (dławica piersiowa)

CHOROBA WIEŃCOWA
Serce, jak każdy narząd, do wykonywania pracy potrzebuje tlenu i składników odżywczych. Anatomiczna budowa serca uniemożliwia jednak wykorzystanie krwi przepływającej przez przedsionki i komory. Do tego celu służy sieć naczyń oplatających cały mięsień sercowy. Te drobne tętniczki są odgałęzieniami dwóch, lewej i prawej, odchodzących bezpośrednio od aorty i okalających serce na kształt wieńca głównych tętnic, zwanych tętnicami wieńcowymi. O chorobie wieńcowej zwanej też niewydolnością wieńcową mówi się wtedy, gdy dochodzi do zachwiania równowagi pomiędzy dopływem krwi do mięśnia sercowego, a jego potrzebami. Najczęściej zaburzenie takie jest skutkiem zmniejszenia przekroju jednej z tętnic wieńcowych spowodowanym zmianami miażdżycowymi. W pierwszym okresie choroba często przebiega bezobjawowo. Kiedy jednak zwężenie światła tętnicy przekroczy pewne granice mogą pojawiać się niespecyficzne dolegliwości bólowe w okolicy serca. Bóle te, zwane bólami dławicowymi (angina pectoris) mogą występować zarówno raz na kilka dni jak i kilka razy w ciągu dnia. Trwają od kilku do kilkunastu minut i samoistnie przechodzą po krótkim odpoczynku lub po zażyciu leków. Mogą też pojawić się duszności lub słabości. Dzieje się tak z powodu nagłego zamknięcia światła tętnicy wieńcowej, co może prowadzić do martwicy mięśnia sercowego zwanej zawałem serca. Zawsze więc w wypadku takich silnych i dłużej trwających buli należy podać zalecone środki rozszerzające naczynia wieńcowe, przeciwbólowe i uspokajające oraz porozumieć się z lekarzem. To on zadecyduje co dalej robić. 

Ryzyko zachorowania na chorobę zwiększa się :
• na skutek palenia tytoniu
• u osób z wysokim ściśnieniem krwi
• u chorych na cukrzycę
• u osób z nieprawidłowym składem bądź wysokim poziomem tłuszczu we krwi

Zawał serca i choroba wieńcowa są najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce. Co roku zapada na niego około 100 tys. osób (głównie mężczyzn); 40% spośród tych osób umiera w ciągu roku.

MIAŻDŻYCA TĘTNIC
Miażdżyca jest naturalnym procesem starzenia się, który w wielu przypadkach Ne powoduje żadnych dolegliwości. Miażdżyca staje się zauważalna dopiero kiedy widać jej skutki narządowe. Największą liczbę zachorowań obserwuje się obecnie u mężczyzn po 40 roku życia.
Przyczyny: 
Zdrowe tętnice są elastyczne i umięśnione, dostosowują się do zróżnicowanych wielkości ciśnienia rozszerzają się lub zwężają. Przy zbyt Wysokiem ciśnieniu krwi , wysokim poziomie cholesterolu we krwi i uszkodzonych ścianach tętnic mogą odkładać się tłuszczowce w wewnętrznej ścianie tętnic. Wówczas ściany tęnic stają się sztywne i utrudniają przepływ krwi. Proces ten stale postępuje aż pewnego dnia tkanki narządów nie są dostatecznie zaopatrywane w krew. Lekarz proces tan nazwali miażdżycą. 


Ryzyko zachorowania na chorobę zwiększa się:
• u osób z wysokim poziomem cholesterolu we krwi
• u osób prowadzących siedzący tryb życia – aktywne uprawianie sportu powoduje dobre ukrwienie organizmu
• u mężczyzn
• u palaczy
• u chorych na cukrzycę, niewydolność nerek lub nadciśnienie krwi

Zapobieganie: Najważniejsze jest zaprzestanie palenia tytoniu. W ten sposób znacznie można zmniejszyć ryzyko zawału serca. Zaprzestanie palenia jest w każdym wieku.

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
Podwyższone ciśnienie krwi w większości przypadków nie powoduje żadnych dolegliwości. Jego pomiar należy do rutynowych czynności lekarskich dlatego często zostaje wykryty przypadkowo. 
Przyczyny:
• Choroby nerek 
• Choroby gruczołów wewnątrzwydzielniczych
• Choroby serca 
• Uboczne działanie leku

Jednak od 90 do 95 na 100 osób nie wiadomo, dlaczego ciśnienie krwi jest podwyższone. 

Ryzyko zachorowania na chorobę zwiększa się u osób: 
• Z nadwagą
• Które spożywają duże ilości soli 
• Spożywających alkohol (gł. Mężczyzn)
• Które są mało aktywne fizycznie
• Chorych na cukrzycę
• Które często przebywają w miejscach o wysokim natężeniu hałasu

Jeżeli przez dłuższy czas ciśnienie Krwi jest podwyższone, wzrasta ryzyko udaru mózgu, chorób serca i nerek, pojawienie się uszkodzeń oczu i naczyń.

Zapobieganie:
• Obniżyć ciśnienie krwi
• Sporzywać mniej soli
• Regularnie uprawiać sport
• Dbać o dostateczny i regenerujący sen 

NISKIE CIŚNIENIE KRWI
Niskie ciśnienie krwi nie zawsze jest odczuwalne. Jeżeli nie jest ono odczuwalne nie jest chorobą. Do częstych dolegliwości należą zawroty głowy, omdlenia przy wstawaniu rano z łóżka, częstoskurcz serca lub zaburzenia rytmu serca.

Przyczyny:
• Obciążenie psychiczne które wiąże się z wyczerpaniem i rezygnacją
• Długotrwałe stanie w upale
• Utrata krwi lub płynów
• Różne choroby serca i naczyń
• Choroby zakaźne
• Dłuższa choroba obłożna
• Choroby neurologiczne
• Uboczne działanie leków

Niskie ciśnienie może być wprawdzie nieprzyjemne, jest jednakże prawie zawze pozbawione niebezpieczeństwa

Zapobieganie:
• Dostateczny regenerujący sen
• Natryski o zmiennej temp. 
• Aktywność sportowa
• Rano powoli rozpoczynać dzień

ŻYLAKI
Są to nierównomierne rozszerzenia żył, często widoczne na skórze
Dolegliwości : widoczne, obrzęknięte, wężykowate żyły, najczęściej na kończynach dolnych. W niektórych przypadkach towarzyszą im bóle. 

Przyczyny: w żyłach występują zastawki jeżeli nie funkcjonują one prawidłowo z jakiegoś powodu część krwi która powinna płynąć w kierunku serca, jest wtłaczana do żył na powierzchnię mięśni. Żyły te rozciągają się i przybierają charakter wężykowaty.
• Czynniki wrodzone
• Rosła sylwetka ciała
• Mało ruchliwy tryb życia
• Nadwaga 
• Praca na stojąco
• Odżywianie z udziałem małej ilości błonnika

Zapobieganie: 
• Spożywanie pokarmów obfitujących w substancje resztkowe
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała
• Zażywanie dostatecznej ilości ruchu
• Unikanie dłuższego stania
• Unoszenie nóg często jak tylko to możliwe 

TĘTNIAKI
Tętniaki są uwypukleniami uszkodzonych ścian tętnic. Ryzyko na ich zachorowanie wzrasta wraz z wiekiem. Występują one najczęściej na skutek miażdżycy i nadciśnienia krwi.

Dolegliwości: mogę być różne w zależności od tego w jakim miejscu występują np.
• Nie ustępujący kaszel
• Bóle podobne do spotykanych przy zawale serca
• Silne bóle głowy przy tętniakach w obrębie mózgu
• Wiotczenie tętnicy 

Przyczyny:
• Wrodzona słabość mięśni tętnic
• Zapalenia osłabiają ściany tętnic
• Uszkodzenia ścian tętnic na skutek miażdżycy 

Zapobieganie:
• Obniżenie ciśnienia krwi do prawidłowych granic
• Ogólne postępowanie zmierzające do zapobieżenia lub zwolnienia procesu miażdżycowego 
DUSZNICA BOLESNA
Dolegliwości : najczęściej uczucie ściskania, duszności i bóle w klatce piersiowej, promieniujące do szyi, szczęki, do pleców i ramion. Bóle są tępe i silne, pojawiają się najczęściej podczas wysiłku fizycznego, trwają kilka minut i ustępują w spoczynku.
Przyczyny: tętnice zaopatrujące mięsnień sercowy w krew są zwężone. Zatem przy wisiłku fizycznym serce musi więcej pompować, mimo to nie otrzymuje wystarczająco dużo utlenionej krwi. 

Ryzyko zachorowania zwiększa się przez:
• Palenie tytoniu, nadwaga
• Cukrzycę, podwyższone ciśnienie krwi
• Zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi
• Za wysoki poziom kwasu moczowego we krwi
• Mało ruchliwy tryb życia

ZAPOBIEGANIE JEST NIEMOŻLIWE, można jedynie umożliwić wielu chorym prowadzenie normalnego trybu życia. Dzięki lekom operacjom tętnic wieńcowych duża ilość chorych pozostaje przez lata bez dolegliwości 

Jak sobie pomóc:
• Zaniechać palenia tytoniu
• Zredukować nadwagę

ZAWAŁ SERCA
Dolegliwości: ostry zawał serca wywołuje najczęściej podobne dolegliwości jak napad dusznicy bolesnej. Utrudniony oddech i głębokie, tępe bóle promieniujące w okolicy sercowej do szyi, szczęki dolnej, pleców i ramion, lekki ucisk za mostkiem, lęk przed śmiercią, zimny pot, szybkie tętno lub tez nagłe omdlenia z wymiotami, ale bez bólów. W przeciwieństwie do dusznicy bóle powiązane z zawałem serca nie ustępują po kilku minutach ani po zażyciu tabletki ani po kilkuminutowym odpoczynku 

Przyczyny:
• Niewystarczające zaopatrzenie mięśnia sercowego w krew, a tym samym w tlen
• Zakrzep krwi w miejscu zwężenia 

Ryzyko zachorowania: w Polsce z powodu zwału umiera ok. 300 000 osób. W przekroju ogólnym mężczyźni są bardziej zagrożeni niż kobiety.

Czynniki zwiększające ryzyko:
• Palenie tytoniu. zwiększa ono ryzyko wystąpienia zawału 2 do 5 razy
• Wysokie ciśnienie krwi
• Cukrzyca
• Wysoki poziom lipidów we krwi
• 
Zapobieganie:
• Zaniechanie palenia tytoniu 
• Zredukować nadwagę
• Obniżyć poziom cholesterolu we krwi
• Koniecznie leczyć nadciśnienie
• Wprowadzić zajęcia ruchowe
• Unikać stresu psychicznego, nagłych wysiłków i nagłej dużej zmiany temp.
• Tak kształtować swoje życie aby utrzymać równowagę pomiędzy napięciem a odprężeniem


WRODZONE WADY SERCA
Dolegliwości: duszność i bladość przy ‘białych’ wadach serca. Sinica przy ‘silnych’ wadach serca. Sinica występuje na skutek mieszania się krwi tętniczej z krwią żylną uboga w tlen.