Czynniki produkcji - materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.
W klasycznym ujęciu wyróżnia się następujące czynniki produkcji:
ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest czynsz.
praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca,
kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki.
Ziemia w ekonomii jest jednym z trzech czynników produkcji - pozostałe dwa to praca oraz kapitał. Posiadanie ziemi umożliwia dostęp do złóż cennych minerałów i kopalin, daje korzyści z tytułu posiadania miejsca (przestrzeni) na budowę, miejsce składowania i inne użytkowanie. Przede wszystkim ziemia wykorzystywana rolniczo jest źródłem renty pierwotnej w gospodarstwach i przedsiębiorstwach rolnych. Odgrywa tam podwójną rolę, jest miejscem produkcji i jednocześnie czynnikiem produkcji.
Cechy szczególne ziemi:
nieruchomość, czyli stałość położenia i brak możliwości swobodnego przemieszczania ziemi w miejsce bardziej dogodne do gospodarowania,
niepomnażalność (niepowiększalność). W sytuacji braku możliwości powiększenia obszarów użytkowania rolniczego jedyną drogą pomnażania zysku jest zwiększenie stopnia wykorzystania sił biologicznych ziemi,
niezniszczalność polegająca na tym, że przy prowadzeniu racjonalnej działalności rolniczej ziemia nie zużywa się, a nawet może następować zwiększanie jej wartości produkcyjnej,
przestrzenny charakter wymuszający przystosowanie maszyn do ruchomego procesu pracy.
Czynniki wpływające na wydajność produkcyjno-ekonomiczną rejonu lub konkretnego gospodarstwa rolnego:
klimat i miejscowy agroklimat,
jakość i przydatność rolnicza gleby (zob.: Bonitacja (gleboznawstwo) oraz systematyka gleb),
stosunki wodne,
rzeźba terenu.
Ziemia w przedsiębiorstwie rolniczym jest czynnikiem produkcji, który ma własną zdolność produkcyjną, noszącą nazwę żyzności naturalnej. Rzeczywista wydajność z jednostki powierzchni gleby jest nazywana urodzajnością.
Ilość ziemi jest stała, więc jej cenę w normalnych warunkach stabilnego państwa reguluje popyt i podaż oraz specjalne regulacje prawne (np. pewne warstwy społeczne, obcokrajowcy mogą być objęci zakazem posiadania ziemi). W Unii Europejskiej istnieje wolność obrotu ziemią.
Rynek pracy – rodzaj rynku ekonomicznego, na którym z jednej strony znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej.
Model idealnego rynku pracy
Pracodawca i pracobiorca są wolni w swoich wyborach,
Pracodawca posiada swobodę wyboru kandydata na stanowisko pracy, a pracobiorcy nie rezygnują z zajmowanego miejsca pracy.
Istnieje silna konkurencja między pracodawcami o produkty oraz między pracobiorcami o pracę (konkurencja to prawidłowa sytuacja rozwojowa).
Rynek pracy winien być przejrzysty (tak żeby wiadomo było gdzie jest praca, a gdzie jej nie ma).
Jeśli nie ma pracy w danym mieście, jedziemy szukać jej do innego miasta - podążamy za pracą i lepszymi warunkami do życia,
Wśród wykształconych, ambitnych jest większa mobilność,
Przeważnie skłonności do przywiązania do miejsca utrudniają mobilność...
Obecna sytuacja mieszkaniowa w Polsce (wysokie ceny mieszkań) znacznie utrudnia mobilność na rynku pracy.
Opłata za pracę:
Jej giętkość jest ograniczona przez związki zawodowe,
Jest względna ponieważ zależy od kraju.
Rodzaje rynków pracy:
podział według "statusu prawnego" pracy:
rynek oficjalny - gdy osoba pracuje zgodnie z prawem, a z jej płacy pobiera się składki ZUS, składki zdrowotne, itp.
szara strefa (tzw. "praca na czarno"):
podział według zasięgu rynku pracy:
rynek lokalny - praca w niewielkiej odległości od miejsca zamieszkania (do 60-70 km)
rynek regionalny - dotyczący całego regionu (np. województwo)
rynek krajowy - dotyczący całego kraju
rynek zagraniczny - praca poza granicami kraju ojczystego
Praca to miara wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenia danego dobra.
Praca jest to czynność świadomie wkładanego wysiłku (działalność lub oddziaływanie) człowieka - polegającego na wiedzy, doświadczeniu jak i swej intuicji - w celu osiągnięcia założonego przez niego celu.
Praca to czynności umysłowe i fizyczne podejmowane dla realizacji zamierzonego celu.
Poprzez działalność pracy człowiek generuje wartość ekonomiczną w postaci towarów lub usług.
Praca również i tego dotyczy, gdzie dla człowieka i za jego wiedzą i wolą, dochodzi do zastosowania czynności lub właściwości zwierząt, maszyn, narzędzi i materiałów.
Kapitał, to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi, które są potrzebne do rozpoczęcia produkcji.
W szerokim kontekście, kapitał to "samopomnażająca się" wartość. Taka definicja wskazuje po pierwsze na fakt, że kapitałem nie muszą być jedynie pieniądze i dobra, ale też technologie i inne niematerialne wartości. Po drugie mówi o tym, że nie każdy pieniądz (dobro/technologia) jest kapitałem, a jedynie ten zainwestowany, czyli taki, którego posiadanie daje właścicielowi tytuł do renty (w postaci odsetek, renty, opłaty licencyjnej itp).
Kapitał może występować w trzech formach: finansowej, technologicznej (materialnej: maszyny, urządzenia; niematerialnej: projekty rozwiązań technologicznych, programy komputerowe, patenty, prawa autorskie), towarowej.
Dobra finansowe lub materialne o wymiernej wartości pieniężnej, którymi można dysponować w celu prowadzenia działalności mającej przynieść dochód. Kapitał najpierw się gromadzi, a następnie go inwestuje. Przedsiębiorstwo jest finansowane z kapitału własnego: akcyjny, udziałowy, zapasowy, rezerwowy przewidziany w statucie (ale już nie rezerwa rewaloryzacyjna przeznaczona na pokrycie deprecjacji kapitału własnego w wyniku inflacji), zysk pozostawiony lub niepokryta strata z lat ubiegłych i obcego: pożyczki, kredyty najczęściej bankowe.
Kapitał należy do podstawowych czynników produkcji. Stanowi on posiadane dobra materialne i niematerialne, wykorzystywane w procesach produkcji oraz zasoby pieniężne przedsiębiorstwa. Do kapitału fizycznego należą przedmioty materialne (maszyny, urządzenia, środki transportu, wyposażenie), a do niewidocznego – nakłady o charakterze niematerialnym (patenty, licencje, znak firmowy, reputacja firmy, kapitał ludzki). Tak zdefiniowane formy kapitału są wykazywane w bilansie przedsiębiorstwa po stronie aktywów jako „majątek”, natomiast termin „kapitał” w dosłownym rozumieniu tego słowa jest stosowany do określania źródeł finansowania tego majątku, czyli jego odwrotnej strony i wykazywany jest po stronie pasywów bilansu.
Potocznie (1) wielki majątek.
Potocznie (2) także inne dobra, które się gromadzi w celu dysponowania nimi w inny sposób niż konsumpcja, np. kapitał intelektualny.
Z punktu widzenia okresu zużywania się środków produkcji kapitał dzieli się na obrotowy – zużywający się w ciągu jednego procesu produkcyjnego oraz trwały – wykorzystywany stopniowo. Ten podział ma swoje odzwierciedlenie w pojęciu tzw. ruchu okrężnego kapitału. Ruch okrężny kapitału to przekształcenie środków z jednej formy w inną oraz przechodzenie przez stadia produkcji i obrotu. Jest pojęciem abstrakcyjnym, wyraża jednak rzeczywiste procesy gospodarcze zachodzące w przedsiębiorstwie. Środki obrotowe firmy znajdują się w nieustannym ruchu przechodząc kolejno przez sferę zaopatrzenia produkcji i zbytu. W ruchu tym zmieniają kolejno swoja formę z pieniężnej na materialną, produkcyjną, materialną i znowu pieniężną.