PSYCHOLOGIA AKTÓW, FUNKCJONALIZM I REFLEKSOLOGIA

PSYCHOLOGIA AKTÓW

Szkołą wundtowska skupiała się na poszczególnych elementach nie natomiast na tworzonej całości i właśnie to zostało im zarzucono przez austriacką szkołę aktów. Tejże szkole przewodził Franz Brentano, a tworzyli ją także tacy uczniowie jak Alexius Meinong, Ernst Mach, Christian von Ehrenfels i Carl Stumpf.

Brentano kwestionował związanie się psychologii z fizjologią twierdził, że jakiekolwiek próby przyporządkowania zjawisk procesów psychicznych do zjawisk procesów fizjologicznych w żadnym razie nie poszerzają i nie wzbogacają poznania psychologicznego, a tym samym są całkowicie zbędne. Zbędne jest również eksperymentowanie, które nadaje badaniom psychologicznym jedynie pozory ścisłości. Psychologia ma być uprawiana empirycznie, ale znaczy to tylko, że ma introspekcyjnie analizować doświadczenie wewnętrzne. Podstawowym pojęciem w koncepcji F. Brentano był „akt psychiczny” , jest to zjawisko psychiczne nie występujące w świecie fizycznym. Akt jest zawsze intencjonalny, tzn. odnosi się do konkretnego przedmiotu (jest sposobem ujęcia doświadczeni danego przedmiotu). Zasadniczym zadaniem psychologii wg Brentano była analiza i usystematyzowanie aktów psychicznych.

Jednym z przedstawicieli brentanizmu był Christian von Ehrenfelds, twórca teorii jakości postaciowych, który zarzucał Wundtowskiej psychologii eksperymentów, że nie uwzględnia ważnego składnika sytuacji percepcyjnej, jakim są jakości postaciowe. Jakości postaciowe istnieją poza elementami zmysłowymi i są do nich, jako do swego podłoża, przez umysł dodawane. Psychologia aktów, którą reprezentował Ehrenfels, za cechę wyróżniającą przedmiot psychologii przyjmowała aktywność umysłu skierowaną na treść, a nie sama zawartość treściową aktu psychicznego. Wykazał on, że elementy składowe nie dają całości, którą cechuje nowa jakość. Na przykład cztery równe linie prostopadłe wobec siebie są tylko czterema liniami, a kwadrat jest nową jakością. Elementy można usunąć, pozostanie jednak jakość postaciowa. Zamiast linii można np. użyć ciągu kropek i efekt będzie ten sam. To samo w muzyce: melodię można odtworzyć w innej tonacji jednak melodia nadal będzie ta sama.

FUNKCJONALIZM

Powstał w USA. Funkcjonalizm to jedna ze szkół psychologicznych zakładająca, że procesy psychiczne mają do wypełnienia funkcje, które je organizują. Funkcjonaliści próbowali zrozumieć jak określonego rodzaju bodźce prowadzą do określonego rodzaju reakcji.

Psychologia funkcjonalna, której przedmiotem był umysł jako narzędzie przystosowania człowieka do środowiska, ręczyła w ten sposób za filozoficzną (pragmatyczną) teorię prawdy – prawdziwe są te myśli, które się sprawdzają przez swe następstwa. a zwłaszcza następstwa praktyczne.

Przedstawiciele:

William James

• sądził, że prawdziwe jest to, co pozwala osiągnąć praktyczne korzyści (pragmatyzm)

• funkcja świadomości polega na tym, iż ułatwia dostosowanie zachowania jednostki do jej środowiska, co jest istotne dla jej przeżycia (wpływ teorii Darwina)

• świadomość ujawnia się w doświadczeniu a doświadczenie to uczestniczenie w świecie, a nie tylko jego obserwacja

John Dewey

• zadaniem świadomości jest koordynacja między organizmem a środowiskiem

• dziedziną świadomości jest myślenie - jest to najpoważniejszy wymiar świadomości

• myśl to odpowiedź organizmu na problemy związane z dostosowaniem się do środowiska

REFLEKSOLOGIA

Refleksologia - nauka łącząca elementy neurologii, anatomii, psychiatrii i psychologii zajmująca się badaniem odruchów.

Twórcy:

Władimir Biechtieriew (psychiatra),

Iwan Pawłow ( fizjolog).

Na gruncie istniejącej na początku XX wieku wiedzy o odruchach i czynnościach mózgu Iwan P. Pawłow i W. Biechtieriew rozwijali pojęcie psychologii obiektywnej – psychologii opartej na pojęciu odruchu, negatywnie ustosunkowanej do wundtyzmu. Szkoła Pawłowa i Biechtieriewa rozwijały się konkurencyjnie, gdyż miały ze sobą wiele wspólnego. Jednak ostatecznie uznanie zdobyła nauka Pawłowa, który w 1904 otrzymał nagrodę Nobla. Doceniona została wartość naukowa jego metody eksperymentalnej tj. metody badania odruchów.

REFLEKSOLOGIA BIECHTIERIEWA:

Biechtieriew na polu psychologii dążył do obiektywizacji i jasnego określenia zakresu zainteresowania tej dziedziny wiedzy, chcąc włączyć ją w główny nurt nauki, umożliwiając stosowanie odpowiedniej metodologii. Zerwał on jednak z pojęciem „psychologii” na rzecz „refleksologii”. Wg. B procesy psychiczne będące najwyższymi funkcjami mózgu, muszą być poznawane w ten sam sposób, obiektywnie, jak wszystkie inne procesy. Wszystko co człowiek robi, całe jego zachowanie, sprowadza się do różnorodnych postaci reakcji na działanie otaczającego nas świata.

Pomimo wielkiego dorobku naukowego i niemalże tych samych poglądach teoretycznych co Pawłow, Biechtieriew nie uzyskał uznania w ojczyźnie (ZSRR). Zarzucano mu skłonności skrajnie mechanistyczne (sprzeczne z marksizmem), a także zbytnie odbieganie od przesłanek fizjologii, z których wyszedł.

SZKOŁA PAWŁOWA:

Pawłow uważał siebie za fizjologa. Jednak pomimo przeprowadzanych badań i eksperymentów fizjologicznych, uprawiał psychologię. Był jednym z najsłynniejszych badaczy odruchów.

W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku rozpoczął badania nad odruchami warunkowymi psów podczas których interesowała go rola kory mózgowej w tworzeniu się i hamowaniu odruchów. Istota eksperymentu polegała podaniu pokarmu psu i na prawie jednoczesnym zadzwonieniem dzwonka. Odkrycie Pawłowa polegało na dostrzeżeniu zależności wynikającej z jednoczesnego zadziałanie bodźca kluczowego (pokarm) i obojętnego (dzwonek). Po wielokrotnym powtórzeniu eksperymentu dźwięk dzwonka stanął się bodźcem, który powodował wydzielenie śliny u psa.

Stanowisko Pawłowa wobec psychologii:

W ciągu wielu lat swojej działalności naukowej Pawłow zajmował wobec psychologii postawę zdecydowanie negatywną. Psychologom swego czasu zarzucał skłonności idealistyczne, mistyczne i teologiczne. Pawłow uważał, iż psychologia znajdowała się na złej drodze, drodze nienaukowej i jedynym sposobem naprawienia błędy byłaby likwidacja psychologii na rzecz fizjologii wyższych czynności nerwowych. W przekonaniu Pawłowa jedynie fizjologia jest wystarczająco uprawniona do naukowego wyjaśnienia zjawisk zwanych dotychczas psychicznymi.

Jednak pod koniec życia Pawłow ustępował z skrajnie antypsychologicznego poglądu. Głosił idee współistnienia psychologii budowanej na odkryciach fizjologii.