Etyczne aspekty ludzkiego działania
Bioetyka
Bioetyka” (gr. bios – życie; ethos – zespół norm moralnych) i od początku rozumiana
była jako etyczna refleksja nad granicami ingerencji człowieka w życie
ludzkie i przyrodę.
Początkowo bioetyka rozwijała się w Stanach Zjednoczonych, a jej podstawowym celem było konfrontowanie środowisk naukowców (medyków, genetyków, biologów) z etykami, filozofami i tymi wszystkimi, którzy zastanawiają się nad moralną stroną ludzkich działań. Od samego początku w rozważaniabioetyczne włączane były różne dyscypliny: z jednej strony nauki biomedyczne,
a z drugiej – humanistyczne (zwłaszcza filozofia – etyka i antropologia,oraz teologia).
Ustawienie tych dyscyplin na dwóch biegunach dobrze pokazuje istotę napięcia, jakie zrodziło się w czasie powojennego rozwoju nauk
medycznych, ale także to, iż rzeczywistość, którą obejmują nauki biologiczne,
nie może być ślepa na wartości.
Nauka pozbawiona refleksji etycznej i odniesienia do świata innego niż świat materii może stać się dla człowieka wielkim zagrożeniem.
Eugenika
Eugenika (gr. eu – dobry, gennao – rodzę) jest dyscypliną teoretyczno-praktyczną, opierającą się na wynikach badań i twierdzeniach genetyki i embriologii, której celem jest poprawa ludzkiego gatunku.
Współcześnie rozumie się go jako postulat biologicznego i psychicznego doskonalenia gatunku ludzkiego oraz zapobieganie jego degeneracji.
Myśl eugeniczna pojawiała się w ludzkich dziejach od zarania, ale sama nazwa i teoretyczne opracowanie pochodzą od angielskiego uczonego Francisa Galtona (1822–1911).
W oparciu o Darwinowską teorię doboru naturalnego Galton postulował wprowadzenie sztucznej selekcji w taki sposób, aby skutecznie można było powiększać liczbę ludzi z tzw. dobrymi cechami.
Te postulaty opierał na przeprowadzonych przez siebie badaniach rodowodów wielu rodzin z różnych stanów społecznych, które obejmowały kilka kolejnych pokoleń.
Dzięki tym badaniom zauważył, że wiele cech i predyspozycji, zarówno dobrych, jak i złych, jest przekazywanych kolejnym pokoleniom (w czasach Galtona genetyka dopiero zaczynała się rozwijać).
W Ameryce pomysł doskonalenia gatunku homo sapiens upowszechnił Charles Davenport (1866–1944), a jego misja powiększenia dobrego materiału genetycznego i wyeliminowania złego doprowadziła do uchwalenia przez wiele stanów prawa zakazującego małżeństw osobom o niekorzystnych cechach lub nakazującego poddanie sterylizacji wszystkich tych, co do których podejrzewano, że mogą się przyczyniać do powiększenia puli złych genów.
Taka eugeniczna polityka stała się w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej przyczyną pogłębienia podziałów rasowych (Davenport dowodził, że najwięcej złego materiału genetycznego pochodzi od Murzynów, Żydów i emigrantów z Europy Wschodniej).
Dziś mówi się o tzw. nowej eugenice (zwanej czasem kryptogaltonizmem), która próbuje realizować założenia eugeniczne, wykorzystując osiągnięcia genetyki medycznej i inżynierii genetycznej.
Współcześnie troska o zwiększenie ilości „dobrego materiału genetycznego” może dokonywać się dzięki diagnostyce genetycznej (stwierdzenie wad płodu często pociąga za sobą przerwanie ciąży; mówi się o selektywnej aborcji ze względów eugenicznych), klonowaniu (możliwość powołania do życia osobników o najbardziej pożądanych cechach) czy technikom umożliwiającym wzmocnienie genetyczne.
Etycy w mentalności eugenicznej dostrzegają wiele zagrożeń:
Eugenika odwraca uwagę od dobra osoby i skierowuje ją ku dobru ludzkości (pytanie, kto do tej ludzkości przynależy, skoro wiadomo, że nie wszyscy mamy pożądane geny?).
Myślenie eugeniczne jest z założenia „klasowe” – dzieli ludzi na kategorie: tych, którzy dysponują odpowiednimi cechami, i tych „gorszych”, których trzeba wyeliminować (dawniej narzędziem była sterylizacja, dziś podejmuje się działania mające na celu wyeliminowanie osobników posiadających zły materiał genetyczny przez niedopuszczenie do ich urodzenia).
Usuwanie choroby wraz z jej nosicielem jeszcze przed narodzeniem powoduje zmianę myślenia o osobach, które przyszły na świat obarczone tą chorobą, o niepełnosprawnych i upośledzonych; ich życie w tym świetle ma niską jakość (powraca kategoria „życia niewartego życia”).
W swej istocie działania eugeniczne są selektywne; należy zadać pytanie: kto i w czyim imieniu wyznacza kryteria selekcji?
Negatywnej ocenie etycznej podlegają przede wszystkim wszelkie środki wykorzystywane do realizacji eugenicznej mentalności, a zatem: klonowanie, diagnostyka prenatalna (jeśli jej celem jest aborcja selektywna), diagnostyka preimplantacyjna.
Bioetyka zagadnienia ogólne
Bioetyka jest nauką poszukującą rozwiązania problemów natury moralnej, które rodzą się w granicznych momentach życia: poczęcie, narodziny, choroba i śmierć.
Oprócz wyżej wspomnianego "poszukiwania" do zadań bioetyki należy również demaskowanie bezmyślności naukowej i odejścia od metody krytycznej prowadzenia badań naukowych; określa również swoistą linię demarkacyjną pomiędzy ignorancją a kompetencją w biomedycynie oraz demaskuje fałszywe metodologie naukowe w praktyce medycznej.
To negatywne ukazanie zadań bioetyki, wskazuje na to, iż nauka ta stanowi swoisty "filtr" dla medycyny, która powinna służyć człowiekowi w całej jego pełni.
Dlatego bioetyka pozostaje w ścisłym związku z etyką nauki, która określa normy i wartości konstytuujące aktywność naukowo - techniczną.
Nauka, rozumiana w tym miejscu jako "nauki empiryczne", zajmuje się tym "co jest". Etyka zaś, jako nauka aksjologiczno-normatywna określa "co należy czynić".
Zadaniem etyki jest określenie moralnego kodeksu badań naukowych oraz praw ich prowadzenia. Najwyższą wartością badań naukowych jest odkrycie PRAWDY o człowieku i świecie, na płaszczyźnie empirycznej, tj. zjawiskowej.
Aby jednak można było dojść do odkrycia PRAWDY w obszarze badań naukowych, konieczne jest zachowanie następujących reguł:
1. uczciwość intelektualna;
2. niezależność sądów;
3. odwaga intelektualna w obronie PRAWDY i w krytyce popełnionych błędów;
4. poczucie sprawiedliwości;
5. umiłowanie wolności intelektualnej.
Nie można jednak utożsamiać bioetyki z etyką nauki, ponieważ ta druga określa normy i wartości konstytuujące wiedzę naukową; bioetyka nie może być zastąpiona przez etykę nauki, gdyż wiedza naukowa nie jest jedyną i najwyższą wartością.
Bioetyka wyznaczając biomedycynie kryteria oraz punkty odniesienia w celu uzasadnienia takiego lub innego działania od strony moralnej, wskazuje drogi prawdziwego postępu; nie jest to działanie skierowane przeciwko wolności badań naukowych, ale stanowi zachętę do ponownej refleksji nad metodami i celami poszczególnych badań.
Bioetyka, jako dziedzina wiedzy jest nauką interdyscyplinarną; oprócz głosów etyków, moralistów i lekarzy, uwzględnia również opinie prawników, socjologów, psychologów, pedagogów i ekonomistów . Bioetyka jest więc dialogiem pomiędzy różnymi dyscyplinami wiedzy.
Prawa embrionu
1. Prawo do poczęcia w rodzinie z prawdziwego ojca i prawdziwej matki.
Niedopuszczalnym jest zapładnianie w sposób sztuczny par homoseksualnych, lub stosowanie zapłodnienia heterogenicznego par małżeńskich (gdy dawcą gamet jest ktoś spoza małżeństwa). Czymś nagannym pozostaje zapłodnienie gamet lub gametami "post- mortem" (po śmierci).
2. Prawo do identyczności.
Raz poczęte życie ludzkie posiada prawo do bycia uznanym za realnie istniejące indywiduum.
3. Prawo do życia.
Jest to pierwsze i podstawowe prawo każdego istnienia ludzkiego. Wszelkie inne prawa znajdują swoje uzasadnienie i spełnienie w tym fundamentalnym prawie. Dlatego nie można ograniczać jego obowiązywalności do ilości dni od poczęcia; to prawo obowiązuje od samego początku.
4. Prawo do asystencji prenatalnej.
Diagnoza prenatalna ma za zadanie wykrycie ewentualnej choroby i jej późniejsze leczenie. Nigdy nie może się stać instrumentem eksterminacji dziecka poczętego.
5. Prawo do wolności.
Dziecko powinno być chciane dla niego samego, a nie dla "dowartościowania" rodziców. Nie może też być przedmiotem eksperymentów, lub też produktem sztucznego zapłodnienia.
6. Prawo do opieki prawnej.
Nie można mówić o "prawach embrionu" jeżeli prawodawstwo poszczególnych państw nie uznaje go za podmiot prawa.
7. Prawo do nienaruszalności cielesnej.
Ciało dziecka poczętego nie może być używane jako "bank części zamiennych" do przeszczepów organów osobom dorosłym (z wyjątkiem poronienia spontanicznego). Nie można też uczynić z ciała dziecka poczętego przedmiotu transakcji handlowych.
Istnieją dwa dokumenty, które w sposób jasny określają osobowy status dziecka poczętego oraz jego prawa. Oczywiście, istnieje wiele innych dokumentów dotyczących tego zagadnienia, ale poniższe posiadają szczególną wymowę.
1°. Deklaracja "Prawa nienarodzonego a sztuczne zapłodnienie" Centrum Bioetyki i Praw Człowieka Uniwersytetu w Lecce z 1995 roku, punkt 4:
2°. "Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania; 'Donum Vitae'", Kongregacja Nauki Wiary z 1987 roku, rozdz. I, punkt 1:
Owoc przekazywania życia ludzkiego od pierwszego momentu swego istnienia, a więc począwszy od utworzenia się zygoty, wymaga bezwarunkowego szacunku, który moralnie należy się każdej istocie ludzkiej, w swej integralności cielesnej i duchowej. Istota ludzka powinna być szanowana i traktowana jako osoba od momentu swego poczęcia i dlatego od tego samego momentu należy jej przyznać prawa osoby, wśród których przede wszystkim nienaruszalne prawo każdej niewinnej istoty ludzkiej do życia.
Aborcja
Terminem tym określa się przerwanie ciąży w momencie gdy embrion nie jest jeszcze w stanie podjąć samodzielnych funkcji życiowych poza łonem matki.
Aborcję można podzielić na:
1. aborcję spontaniczną - gdy do przerwania ciąży dochodzi z powodów naturalnych, bez zamierzonej i wolnej interwencji człowieka.
2. aborcję sztuczną - gdy przerwanie ciąży podporządkowane jest wolnej i świadomej interwencji człowieka; przeprowadzany jest wówczas zabieg medyczny w celu zabicia dziecka poczętego.
Ze względu na cel wykonywanej aborcji sztucznej wyróżnia się:
aborcję terapeutyczną - kiedy ciąża staje się zagrożeniem dla życia matki; obecnie dzięki rozwojowi medycyny, należy już do rzadkości.
aborcję eugeniczną - wykonywana jest wtedy gdy istnieje ryzyko, lub pewność, że nowe życie ludzkie narodzi się z trwałymi uszkodzeniami anomalie te są rozpoznawane przez diagnozę prenatalną.
aborcję humanitarną - gdy do poczęcia doszło na skutek gwałtu.
aborcję psycho-społeczną - gdy ciąża jest "niepożądana" ze względów ekonomiczno-socjalnych, jest owocem pożycia przed- i pozamałżeńskiego; ten rodzaj aborcji funkcjonuje również jako "metoda kontroli urodzin" .
Aborcja w naszych czasach stała się problemem społecznym, który doprowadził do tak zwanej "mentalności aborcyjnej". Papież Jan Paweł II w swojej Encyklice "Evangelium Vitae" podaje następujące przyczyny zaistniałej sytuacji.
Wzrost permisywizmu moralnego i absolutyzacja pojęcia wolności
Kryzys rodziny
Wpływ określonych kierunków filozoficznych na prawodawstwo państwowe, które odbierają status osoby dziecku nienarodzonemu i zezwalają na odebranie mu życia.
4. Postawa antysolidarystyczna wobec życia najbardziej bezbronnego i najsłabszego, u której podstaw leży najczęściej hedonizm pojedynczego człowieka lub całych grup społecznych.
5. Mentalność antykoncepcyjna i złe zrozumienie sensu ludzkiej płciowości.
6. Wzrost demograficzny w państwach ubogich i uzurpacja władzy krajów bogatych do decydowania za kraje biedne; interesy ekonomiczno - polityczne krajów rozwiniętych.
Klonowanie
Klonowanie eliminuje rodzinę jako instytucję powołaną do przekazywania życia i jego wychowania; laboratorium zamiast rodziny.
Następuje zanegowanie sensu ludzkiej płciowości. "Przekazywanie życia ludzkiego jest powierzone przez naturę aktowi osobowemu i świadomemu i jako takie jest poddane najświętszym prawom Bożym, prawom niezmiennym i nienaruszalnym, które wszyscy powinni przyjąć i zachować.Nie można więc używać środków ani iść za metodami, które mogą być dozwolone w przekazywaniu życia roślin i zwierząt."
Klonowanie ingeruje w jedyność i niepowtarzalność osoby ludzkiej.
Otrzymany tą drogą człowiek staje się produktem hodowlanym, który później może być wykorzystany do transplantacji organów, eksperymentów lub do transakcji handlowych.
Zostaje w ten sposób naruszone prawo do życia i samostanowienia; osoba staje się rzeczą, o której pochodzeniu i przeznaczeniu decydują inni .
Klonowanie
Klonowanie jest techniką biologiczną, pozwalającą na uzyskanie organizmu potomnego, będącego dokładną, genetyczną kopią organizmu macierzystego .
Techniki klonowania:
Metoda przeszczepu jąder komórkowych:
przygotowanie jądra komórki somatycznej (które będzie sterowało rozwojem komórki jajowej);
przygotowanie komórki jajowej (wypreparowanie jądra komórkowego);
wszczepienie jądra komórki somatycznej w miejsce jądra komórki jajowej (rozpoczyna się rozwój powstałej w ten sposób zygoty);
przeniesienie embrionu do narządów rodnych .
Metoda podziału bliźniaczego
Mikrochirurgiczne przecięcie zarodka, gdy znajduje się w stadium od dwóch do ośmiu komórek.
Na początku rozwoju embrionalnego, komórki posiadają zdolności multipotencjalne, to znaczy, że mogą przejmować i zastępować funkcje brakujących komórek, włącznie z odbudowaniem brakujących.
W ten sposób można otrzymać jednojajowe bliźniaki, które posiadają identyczną strukturę białkową oraz te same cechy dziedziczenia; w tym przypadku bliźnięta są dla siebie klonami
Następstwa klonowania
Następstwa biologiczne.
Klonowanie ogranicza zmienność i możliwości przystosowawcze organizmu do warunków środowiska zewnętrznego.
Wykluczając wymianę informacji genetycznej, przyczynia się do wyeliminowania procesów rekombinacji i mutacji, będących podstawą dziedziczenia zmienności organizmów.
Klonowanie nie stwarza więc czegoś nowego, a jedynie eliminuje polimorfizm. Efektem zaś tego rodzaju działania jest fakt, że klony są mniej żywotne od osobników otrzymanych tradycyjną metodą prokreacji
Następstwa psychologiczne.
Jedną z propozycji zastosowania klonowania u ludzi, jest chęć powielania jednostek wybitnych.
Należy stwierdzić, że tego rodzaju działanie eliminowałoby autentyzm własnego istnienia klona, wolność pierwszego odkrycia siebie.
Klon w tym przypadku byłby jedynie kopią bytu już istniejącego wcześniej; nastąpiłaby utrata poczucia tożsamości przez klona .
Następstwa społeczne.
Klonowanie może przyczynić się do wzrostu roli prawa w ustalaniu stosunków rodzinnych i stosunków pokrewieństwa.
Ponadto, jako instrument eugeniki, mogłoby zostać wykorzystane do stworzenia społeczeństwa składającego się z "planowanych ludzi".
Zjawisko "klonizmu" i "klonowości" stałoby się nową formą ostracyzmu społecznego, lub mogłoby zostać wykorzystane do osiągnięcia elitaryzmu genetycznego, które decydowałoby o rolach i funkcjach społecznych.
Moralna ocena eksperymentów na ludziach
W ocenie moralnej eksperymentów przeprowadzanych na człowieku muszą być zachowane następujące kryteria generalne:
godność osobowa człowieka;
dobrowolna zgoda osoby na poddanie się doświadczeniu;
dobro osoby w kontekście dobra społecznego.
Eksperymenty możemy podzielić na:
a) nieterapeutyczne - gdy celem nie jest terapia, ale weryfikacja danej hipotezy;
b) terapeutyczne - kiedy poprzez eksperyment poszukuje się nowych form terapii; wśród eksperymentów terapeutycznych możemy wyróżnić:
eksperyment farmakologiczny;
eksperyment chirurgiczny.
W przypadku zastosowania nowych środków farmakologicznych lub nowych praktyk medycznych, należy zawsze otrzymać dobrowolną zgodę pacjenta, po wcześniejszych doświadczeniach na zwierzętach.
Nie wolno narażać na zbyteczne niebezpieczeństwo. Dlatego pacjent musi być poinformowany o działaniach ubocznych, które mogą wystąpić w trakcie eksperymentu lub też po przeprowadzeniu takowego; należy podawać środki farmakologiczne bezpieczne dla życia.
Na prośbę pacjenta, należy natychmiast przerwać doświadczenie. W przypadku eksperymentu nieterapeutycznego powinna być dodatkowo zastosowana zasada proporcjonalności pomiędzy ryzykiem a dobrem jakiego się poszukuje
Za niemoralne uznaje się eksperymenty przeprowadzane na poczętym życiu ludzkim, które są obrazą godności osobowej człowieka. Do takich zalicza się "produkcję" embrionów metodą sztucznego zapłodnienia "in vitro" w celu użycia ich do doświadczeń.
Postęp w medycynie nigdy by nie zaistniał, gdyby nie prowadzono eksperymentów.
Z drugiej jednak strony wiadomo, że doświadczenia przeprowadzane na niższych organizmach często są niewystarczające; zachodzi więc konieczność wypróbowania nowych technik medycznych na człowieku.
I w tym miejscu rodzi się konflikt wartości.
Ocena moralna eksperymentów medycznych, przeprowadzanych na człowieku musi brać pod uwagę fakt, że postęp medycyny, który dał wiele korzyści dla ludzkości, musi opierać się na eksperymencie; z drugiej jednak strony, nie wszystkie doświadczenia bywają promotorami prawdziwego postępu.
Historia problemu notuje różne formy eksperymentów klinicznych, które były przeprowadzane na osobach zdrowych i wolnych (za ich przyzwoleniem), bądź też na więźniach lub skazanych na śmierć (bez ich zgody).
Również i dzisiaj kontynuuje się eksperymenty kliniczne na człowieku. Ludzkość niejednokrotnie składa w ofierze integralność i życie wielu istnień ludzkich dla osiągnięcia postępu naukowego .
Sztuczne zapłodnienie
Zapłodnienie sztuczne, poprawnie sztuczne unasiennienie, zapłodnienie polegające na wstrzyknięciu nasienia do szyjki macicy lub wyjątkowo do kanału szyjki. Powszechnie stosowane w medycynie weterynaryjnej.
Z punktu widzenia lekarskiego wskazaniem do sztucznego zapłodnienia może być niepełnowartościowość nasienia partnera.
Z powodu licznych problemów natury biologicznej, moralnej i prawnej dopuszczalność sztucznego unasienniania u ludzi uregulowana jest różnie w poszczególnych systemach prawnych, niekiedy brak jest prawnego uregulowania.
Rodzajem sztucznego zapłodnienia jest praktykowane już przeszczepienie zapłodnionej komórki jajowej od dawczyni do organizmu innej kobiety-biorcy w odpowiedniej fazie cyklu miesiączkowego, umożliwiającej implantację zapłodnionej komórki w błonie śluzowej macicy (tzw. dzieci z probówki).
Techniki wspomaganego rozrodu
Inseminacje domaciczne nasieniem męża lub partnera
Inseminacje nasieniem dawcy - bank nasienia
Pozaustrojowe zapłodnienie in vitro (sztuczne zapłodnienie)
Mikroiniekcja plemnika do komórki jajowej – I.C.S.I
Mikrochirurgiczna aspiracja plemników z najądrzy - MESA
Laser Assisted Hatching
Przedłużona obserwacja do stadium blastocysty
Kriokonserwacja komórek jajowych i zarodków
Procesy sztucznego zapłodnienia umożliwiają dokonywanie różnych eksperymentów na embrionach; tak poczęte dziecko staje się rzeczą w rękach badaczy.
Z techniką FIVET związany jest problem przygotowania "embrionów nadliczbowych", które następnie są niszczone lub zamrażane.
Mogą one stanowić wówczas przedmiot transakcji handlowych np. w celu wykorzystania w eksperymentach naukowych, lub jako "rezerwa materiałów do transplantacji".
Technika FIVET oddzielając prokreację od aktu małżeńskiego, narusza prawo dziecka do poczęcia w łonie matki.
Co więcej, FIVET heterogeniczny sprzeciwiając się godności i jedności małżonków, stawia pod znakiem zapytania sens istnienia rodziny, jako instytucji przekazującej i wychowującej nowe życie.
Tego rodzaju postępowanie umożliwia zapłodnienie kobiety niezamężnej, pary homoseksualnej lub wdowy.
Kilka lat temu, opinia publiczna we Włoszech została poruszona faktem połączenia gamet, wcześniej zamrożonych i zdeponowanych w "banku gamet", nieżyjących już osób.
Dziecko staje się więc "produktem" mniej lub bardziej zaawansowanej technologii, a nie owocem małżeństwa, chcianym dla niego samego.
Sztuczne zapłodnienie homogeniczne "in vivo" jest dopuszczalne, o ile nie zastępuje aktu małżeńskiego, lecz ułatwia i pomaga w osiągnięciu zapłodnienia.
Eutanazja
Termin "eutanazja" ("dobra śmierć", tzn. "bez bólu"), oznacza pozbawienie życia w przypadku nieuleczalnej choroby, na prośbę chorego, jego rodziny lub po podjęciu decyzji przez lekarza. Terminem tym określa się również "prawo do godnej śmierci", w znaczeniu, że inni mogą decydować o zadaniu powyższej.
Ze względu na podjęcie decyzji o uśmierceniu chorego, eutanazję dzieli się na:
a) personalną - gdy o śmierć prosi chory lub jego rodzina;
b) legalną - gdy o śmierci decyduje prawodawstwo danego państwa, lub toleruje tego rodzaju postępowanie.
Ze względu na sposób przeprowadzenia eutanazji, wyróżnia się:
a) eutanazję aktywną - sztuczne przyspieszenie śmierci osoby chorej lub w podeszłym wieku (np. iniekcja zwiększonej dawki narkotyku);
b) eutanazję pasywną - zawieszenie dalszego leczenia w beznadziejnych przypadkach
Eutanazja rodzi konflikt wartości pomiędzy "godną śmiercią" a "życiem jako wartością samą w sobie".
Eutanazja aktywna, zadana na prośbę chorego jest aktem samobójczym, którego nie może usprawiedliwiać cel w jakim jest podejmowana.
Każdy człowiek ma prawo do godnej śmierci, termin ten jednak nakłada obowiązek szczególnej troski na personel medyczny i rodzinę umierającego.
Eutanazja prowadzi do zatracenia wartości życia na poziomie społecznym. Wartość jaką jest życie zaczyna być pojmowana jako coś "utylitarnego", tzn. prawo do życia posiada jedynie osoba młoda i zdrowa - w innych przypadkach - śmierć na żądanie (niejednokrotnie "silnych tego świata"; vide - doktryna Hitlera).
Możliwe jest zawieszenie czynności lekarskich w przypadkach nieproporcjonalności kosztów i zysków (np. zbyteczne dalsze cierpienie osoby chorej nieuleczalnie).
Nie oznacza to jednak zgody moralnej na sztuczne przyspieszenie śmierci. Zawieszenie dalszego leczenia jest w tym przypadku jedynie akceptacją naturalnego następstwa wypadków. Zalecane jest łagodzenie cierpień osoby umierającej poprzez środki anastezjologiczne.
Transplantacja
Transplantacja polega na pobraniu części organizmu lub narządu jednego człowieka (dawcy)i wszczepieniu go do organizmu drugiego człowieka (biorcy), który tego narządu koniecznie potrzebuje do dalszego życia.
Rozróżnia się różne typy transplantacji w zależności od tego podziału dokonuje się moralnej kwalifikacji danej operacji.
Przeszczepy narządów zewnętrznych:
terapeutyczne (np. rogówki oka),
kosmetyczne (np. operacje plastyczne).
Etyczna ocena tych zabiegów jest na ogół pozytywna lub neutralna.
Przeszczepy narządów wewnętrznych – do tej grupy należą przede wszystkim:
Przeszczep szpiku kostnego – konieczny do przeżycia w niektórych schorzeniach
Transfuzja krwi – powszechnie stosowana metoda ratowania człowieka
przed wykrwawieniem, zwłaszcza w operacjach. Powinna być zawsze dobrowolna ze strony dawcy.
Wśród transplantacji narządów wewnętrznych należy jeszcze rozróżnić zabiegi na narządach:
parzystych,
nieparzystych,
tzw. ksenotransplantacje.
Transplantacje ksenogeniczne to tzw. przeszczepy międzygatunkowe.
Tego rodzaju przeszczepy niosą ze sobą ogromne ryzyko śmierci.
Niejednokrotnie powstrzymanie się od transplantacji ksenogenicznej zwiększa możliwość przeżycia osoby chorej.
Generalnie, nie ma jednak większych zastrzeżeń natury moralnej co do tego rodzaju zabiegów, o ile zachowane są następujące warunki:
1) dobrowolna zgoda pacjenta na przeszczep organu zwierzęcego;
2) dokładna informacja o charakterze zabiegu i ryzyku z tym związanym;
3) zagwarantowanie pacjentowi prawa do przerwania zabiegu na własną prośbę;
4) zabieg powinien być przeprowadzony przez specjalistów; ci zaś powinni ocenić przed zabiegiem bilans dobra i ryzyka dla pacjenta, oraz pożytek płynący dla nauki z tego rodzaju postępowania;
5) transplantacja ksenogeniczna powinna być nadzorowana również przez specjalistów nie biorących bezpośredniego udziału w zabiegu
Transplantacje allogeniczne to takie, które są dokonywane w obrębie tego samego gatunku (człowiek - człowiek).
Obecnie dokonuje się przeszczepów następujących organów: skóra, nerki, jelito, serce, płuca, wątroba, trzustka. Czynem moralnie poprawnym jest oddanie jednego z narządów parzystych (np. nerka) lub kawałka skóry drugiej osobie; poprawność moralna tego rodzaju działania opiera się na zasadzie altruizmu i pryncypium solidarności z chorym.
Czymś moralnie nagannym pozostaje oddanie organu pojedynczego, koniecznego do życia; nie można pobierać takich organów od osób żywych.
Do transplantacji można pobierać narządy pojedyncze od osób zmarłych, po uprzednim upewnieniu się o śmierci dawcy; nie można jednak przyśpieszać śmierci dawcy, motywując to nawet dobrem biorcy.
W przypadku braku pewności co do śmierci dawcy, nie wolno pobierać żadnych narządów.
Zmarłemu człowiekowi należy się szacunek, dlatego nie wolno traktować go jako rzeczy, lub przedmiotu transakcji handlowych.