Pedagogika jest nauką o wychowaniu
Z greckiego paris – chłopiec
ago – prowadzę
paidogogos – „prowadzę” chłopca
Działy pedagogiki
pedagogika ogólna
teoria wychowania
dydaktyka
teoria organizacji szkolnictwa
Wychowanie należy rozumieć jako świadomie organizowaną działalność, polegającą na wywoływaniu zamierzonych zmian, mających na celu doprowadzenie do pełnego rozwoju jednostki, do przygotowania jej do życia w społeczeństwie.
Dydaktyka jest działem pedagogiki i zajmuje się teoria nauczania. Jest nauką o kształceniu (czyli nauczaniu innych i uczeniu się), jego celach, treściach, metodach, środkach dydaktycznych, organizacji kształcenia, jej formach i wynikach.
Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego
didaktikos – „pouczający”
didasko – „uczę się”
Nauczanie
Wzajemne oddziaływanie między nauczycielem a uczącym się – za które nauczyciel jest odpowiedzialny – w celu spowodowania oczekiwanych zmian zachowań studenta.
Celem nauczania jest pomóc uczącym się w:
nabyciu, utrzymaniu i wykorzystaniu wiedzy:
zrozumieniu, przeanalizowaniu systematycznym ujęciu i ewaluacji;
osiągnięciu umiejętności praktycznych:
wyrobieniu nawyków
ukształtowaniu postaw.
Uczenie się
To proces prowadzący do pewnych zmian, względnie trwałych, w sposobie myślenia, odczuwania i działania ucznia.
Charakterystyka uczenia się
Uczenie się jest:
powodem zmiany zachowań uczącego się
które są względnie trwałe, lecz zachodzą stopniowo, są plastyczne i wybiórcze.
wynikają z praktyki, powtarzania i doświadczenia
nie są bezpośrednio obserwowane
PROCES UCZENIA SIĘ - wg. prof. Tyszkowej
| Etap I | rozwój myślenia w łonie matki |
|---|---|
| Etap II | rozwój w życiu niemowlęcym, następuje uczenie się bardzo prostych czynności |
| Etap III | rozwój między 2-4r.ż.; etap ekspozycji, szczyt rozwoju myślenia formalnego |
| Etap IV | Od 4r.ż. do ok. 30r.ż. rozwija się myślenie „kalki”, obiekty są albo białe albo czarne od 7r.ż. nakłada się rozwój myślenia abstrakcyjnego |
| Etap V | ok. 40r.ż. rozwija się myślenie dialektyczne (wieloaspektowe) |
| Etap VI | ok. 50r.ż. rozwija się myślenie filozoficzne, pozwalające człowiekowi „wznieść się” ponad pewne prawidłowości |
| Etap VII | po 60r.ż. rozwija się myślenie selektywne, charakteryzujące się powrotem do przeszłości; zależne od sprawności OUN |
Uczenie się
jest przede wszystkim kontrolowane przez uczącego się
jest unikalne i indywidualne
jest uzależnione od ogólnego stanu osoby uczącej się
jest uzależnione od współdziałania i współpracy
jest procesem ewolucyjnym
jest wynikiem doświadczenia
NA CZYM POLEGA UCZENIE SIĘ?
Model takiego cyklu zaproponował D. Kolb. Uczenie się według tego podejścia to dostrzeganie problemów i szukanie metod ich rozwiązywania. Nie jest to możliwe bez uczenia się w działaniu. Proces uczenia się zaczyna się zawsze od konkretnego przeżycia, doznania, doświadczenia. Następnym elementem cyklu jest faza refleksji i obserwacji, czyli zadawanie pytań: co? Jak?, dlaczego? Faza ta przechodzi stopniowo w uogólnienie, czyli nadawanie znaczeń i pełne zrozumienie, po czym następuje aktywne eksperymentowanie, z planowaniem kolejnych działań włącznie. I… cykl się powtarza wiele razy, aż do momentu uzyskania efektów, uznanych przez uczącego się za wystarczające.
UNIWERSALNE ETAPY PROCESU UCZENIA SIĘ:
nieświadoma niekompetencja
zyjemy w poczuciu błogiej wszechstronnej kompetencji, dopóki sami odkryjemy lub ktoś nam pokarze obszary nowych możliwości.
świadoma niekompetencja
wiesz ze wielu rzeczy nie wiesz. I to właśnie jest efekt odkrycia, że nie potrafimy np. mówić w innym języku.
świadoma kommpetencja
wiesz ze coś potrafisz ale nie wykonujesz tego automatycznie. Wykonanie wymaga wysiłku, namysłu, znacznej koncentracji.
nieświadoma kompetencja
sam już nie wiesz skąd to wszystko wiesz i umiesz.
Schemat
Wymiar: konkretność – abstrakcyjność podkreśla, że dla poznania rzeczywistości niezbędne są zarówno konkretne przeżycia, jak ich uogólnienie i rozwój myślenia abstrakcyjnego.
Wymiar: działanie – refleksja podkreśla, że proces uczenia się składa się nie tylko z prób i eksperymentów praktycznych, ale i z myślenia o obserwowanym zjawisku czy przedmiocie.
Model podczas uczenia się to zamknięty krąg powtarzający się wiele razy. W praktyce szkolnej poszczególne fazy uczenia się wzajemnie przenikają się. Jest jednak ważne, aby nauczyciel nie zapomniał o żadnym elemencie cyklu, ponieważ utrudniłoby to młodzieży uczenie się.
Ludzie nauczają po to, żeby wspomóc uczenie się innych ludzi Robert Gane |
|---|
Zapamiętujemy:
10% - tego co czytaliśmy;
20% - tego co usłyszeliśmy;
30% - tego co zobaczyliśmy;
50% - tego co usłyszeliśmy i zobaczyliśmy;
80% - tego co powiedzieliśmy;
90% - tego co powiedzieliśmy i robiliśmy.
Uczenie się jest procesem a wynikiem uczenia się jest zmiana w uczniu, polegająca na opanowaniu nowych dla niego czynności.
TEORIE UCZENIA SIĘ
MOTYWACYJNA TEORIA UCZENIA SIĘ
uczeniu się towarzyszą emocję, które ułatwiają lub utrudniają ten proces
uczenie się jako główny priorytet
gdy priorytetem jest uczenie się – emocja pomaga, gdy jednak ważniejsze jest zaspokojenie innej potrzeby np. glodu – emocja ta utrudnia proces uczenia się
prawo efektu – wpływ stanu emocjonalnego jednostki na jakość, utrwalanie się lub zanikanie uczenia się
uczeń uzyskujący sukces w opanowaniu pewnej umiejętności chętnie do niej wraca, a uczeń, który odczuwa wynik uczenia jako porażkę, stara się jej unikać
wzmocnienia uczenia się:
zewnętrzne – zachęta ze strony otoczenia
wewnętrzne – radość z odnoszonych sukcesów
Emocje związane z uczeniem się mogą być u różnych uczniów diametralnie różne.
POZNAWCZA TEORIA UCZENIA SIĘ
W toku uczenia się rozwijają się umiejętności poznawcze uczniów:
ummiejętności przetwarzania określonego rodzaju informacji (pozyskiwanie, przechwytywanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji)
w wyniku uczenia się oprócz opanowania nowej czynności uczeń podnosi ogólną umiejętność uczenia się.
DLACZEGO SIĘ UCZYMY?
Motywacja
zewnętrzna – reakcja na bodźce zewnętrzne: przedmioty i osoby, ich uroki i wartości, nakazy i zakazy
wewnętrzna – koncentacja na swych celachdalekosiężnych, wobec których osiągnięcia szkolne są ważnym etapem
Posiadane zdolności
intelektualne – w uczeniu się danego przedmiotu dostrzegamy wartości intelektualne
praktyczne – w uczeniu się poszukujemy tego, co konkretne i przydatne w działaniu
Znaczenie osobiste – znaczenie ma tylko takie uczenie się, które prowadzi do zmian, jakie sami u siebie akceptujemy
Uczenie jako obowiązek szkolny
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG I WYNIKI UCZENIA SIĘ
Socjologiczne
pozycja społeczno – ekonomiczna rodziny
rodzina: uczeń w rodzinie; warunki uczenia się
styl wychowania w rodzinie (autorytarny, demokratyczny, liberalny)
Psychologiczne
stan układu nerwowego (typ ukł. nerwowego, temperament, dominująca półkula)
jakość procesów psychicznych (zależna od wieku, stanu zdrowia, kondycji)
dobowy rytm człowieka
motywacja
nastawienie emocjonalne (lęk w szkole)
samoocena ucznia
podmiotowość ucznia (przeświadczenie, że można samodzielnie kształtować swoje życie)
zespół klasowy, uczeń w zespole
atmosfera
Edukacyjne
treść uczenia się – treści kształcenia
nauczyciele i systemy dydaktyczne
wyposażenie i organizacja zajęć
Inne np.: warunki uczenia się:
miejsce
oświetlenie
wyposażenie
cisza
mikroklimat pomieszczenia
Model szkolnego uczenia się wg Carrolla
$$stopien\ wyuczenia\ sie = \ \int_{}^{}\frac{czas\ poswiecony\ rzeczywiscie}{\text{czaspotrzebny}}\text{\ \ }$$
$$stopien\ wyuczenia\ sie = \ \int_{}^{}{\frac{1.czas\ potrzebny\ \ 2.wytrzymalosc}{\begin{matrix}
3.zdolnosc\ \ 4.jakosc\ nauczania\ \ \\
5.zdolnosc\ zrozumienia\ tresci\ nauczania\ \\
\end{matrix}}}$$
Jak poprawićza pamiętywanie?
Powtarzanie
Strukturyzacja treści kształcenia
Skojarzenia
Praktyczne działanie
Symbolika – kolor, konstrukcja
Werbalizacja
Porządkowanie treści
Klimat zabawy
MMETODY I TECHNIKI INTEGRACYJNE
Integracja – w edukacji to propozycja pracy zorientowanej na podmiot i indywidualność.
Cwiczenia integrujące:
są znakomitym wstępem do zajęć
ułatwiają nawiązywanie znajomości uczniów
budują zaufanie, pozwalają na akceptację siebie i swoich kolegów
wprowadzają elementy zabawy, obniżają niepokój i stres
Przykładowe techniki integrujące:
„Koniczynka”, „Kwiat grupowy” – polega na tym, że w płatki koniczyny każdy uczeń wpisuje np. swoje zalety; w środku zapisywane są cechy wspólne dla całej grupy.
„Puzzle” – to zabawa, w czasie ktorej uczniowie chodzą po klasie i starają się znaleźć osoby, które mają z nimi cechy wspólne: ten sam miesiąc urodzenia, podobne hobby.
„Wizytówki” – każdy uczeń wpisuje na karteczce nazwisko znanej postaci historycznej lub literackiej, które szczególnie ceni; wizytówki są tasowane i każdy losuje jedną; odczytuje nazwisko i stara się odgadnąć autora wizytówki.
METODY I TECHNIKI DIAGNOSTYCZNE
Diagnoza – to zbieranie informacji o przebiegu i wynikach określonego stanu rzeczy, zjawiska
zgromadzone dane, dotyczące słabych i mocnych stron badanego zjawiska podlegają analizie, w wyniku której tworzone są działania naprawcze
Przykładowe techniki:
„obcy przybysz”
analiza SWOT
metaplan
„rybi szkielet”
| PÓŁKULA LEWA | PÓŁKULA PRAWA |
|---|---|
| Logiczna | Intuicyjna |
| Kontroluje prawą połowę ciała | Kontroluje lewą część ciała |
| Analizuje | Syntetyzuje |
| Reaguje na ustne instrukcje i wyjaśnienia | Reaguje na instrukcje symboliczne, na demonstrowanie i ilustrowanie |
| Zwraca uwagę na różnice | Zwraca uwagę na podobieństwa |
| Myśli sekwencyjnie | Myśli o wielu rzeczach jednocześnie |
| Planuje, tworzy struktury | Działa elastycznie i spontanicznie |
INFORMACJA ZWROTNA
dlaczego jest ważna w doskonaleniu?
dobrze sformułowana zwiększa efektywność działania
pozwala spojrzeć na nasze działania z innego punktu widzenia
pomaga zrozumieć przebieg zauistniałych sytuacji
wzbudza refleksje, zachęca do przemyśleń
uświadamia nasze potencjalne możliwości
wzmacnia zaufanie do wlasnej fachowości
pokazuje, co możemy w sobie doskonalić
pozwala dostrzec braki
uczy akceptacji naszych niedoskonałości
uczy przyjmować krytyczne uwagi
pomaga osiągnąć zamierzony cel.
Co zrobić, by informacja zwrotna była dobra?
najpierw zapytać, czy osoba, której dotyczy chce, by była jej udzielona
mówić, jak odbieram drugą osobę, nie zaś jaka ona jest
opisywać nie oceniać
mówić o swoich spostrzeżeniach – faktach
jeżeli dzielić się wnioskami, to wyraźnie oddzielić je od faktów
na życzenie podziel się swoimi przemysleniami i informacjami, lecz unikaj udzielania rad
skupić się na tu i teraz zamiast gdzieś i kiedyś
unikać określeń typu zupełnie zły, lepiej używać dziś raczej nienajlepszy
absolutnie nie dopuszcać do uczucia zawstydzenia lub upokorzenia u odbiorcy
MAPA UMYSŁOWA – to pierwszorzędne narzędzie nie tylko do rozwijania myślenia, definiowania pojęć, rozwiązywania problemów, ale także świetna metoda szybkiego przyswajania dużej ilości nowych informacji, jak i efektywnego sporządzania notatek. Mapa umożliwia natychmiastowy wgląd w całość nawet bardzo obszernego materiału. Tajemnica skuteczności metody tkwi w harmonijnym wykorzystaniu obydwu półkul mózgowych. Do zastosowania mapy pojęciowej potrzeba tylko czystej kartki papieru, czegoś do pisania i chęci do przestrzegania pewnych zasad:
poruszać należy się od całości do szczegółu, czyli rozpoczynać rysowanie od centralnie umieszczonego, głównego zagadnienia do najbardziej szczegółowych informacji
mapa musi być jak najbardziej obrazowa czyli rysunki powinny być proste, kolorowe, śmieszne, i nietypowe, z użyciem strzałek, symboli i innych znaków graficznych.
Dozwolone jest również różnicowanie czcionki w zależności od wagi informacji, jak i stosowanie cyfr, zarówno arabskich jak i rzymskich.
MAPA UMYSŁOWA – przebieg
Przedstawienie tematu, zagadnienia – np. „miniwykład”, tekst do odczytania
Narysowanie (na kartkach A4 lub innych) ważnych i godnych zapamiętania elementów tematu w formie „mapy myślowej”
Umieszczenie głónego zagadnienia w samym środku kartki np. w prostokącie, kwadracie czy elipsie
Następnie, wykorzystując różne elementy graficzne, stworzenie mapy pamięci, zawierającej szczegóły warte zapamiętania.
Prezentacja mapy pamięci.