• Zestaw pytań na obronę - FiR

1.ANALIZA WSKAŹNIKOWA

Analiza wskaźnikowa jest częścCią analizy finansowej, będącą rozwinięciem analizy wstępnej sprawozdań finansowych. Zadaniem analizy wskaźnikowej jest dostarczenie informacji o operacjach gospodarczych, funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, a przede wszystkim jego kondycji finansowej. Informacje te są wykorzystywane przez kierownictwo w procesie zarządzania, a także przez otoczenie przedsiębiorstwa: kredytodawców, kontrahentów, inwestorów, audytorów itp.

Analiza ta jest rodzajem badania ilościowego i oparta jest na wskaźnikach, przedstawiających relacje określonych wielkości finansowych, ważnych z punktu widzenia ich wzajemnych związków. (WIKIPEDIA)

Analiza sprawozdań finansowych obejmuje analizę wstępną i wskaźnikową

Analiza wskaźnikowa

· Wskaźnikowa analiza kondycji finansowej firmy stanowi uzupełnienie i rozwinięcie analizy sprawozdań finansowych

· Oparta jest na analizie wzajemnych relacji występujących między poszczególnymi pozycjami elementów sprawozdania finansowego (logicznie powiązanych i posiadających interpretację).

· Polega na ustalaniu wysokości wskaźników a następnie porównania ich poziomu z bazą (wielkościami z przeszłości i z innych podmiotów, z planu)

Do atutów analizy wskaźnikowej można zaliczyć:

· pozwala na standaryzację analizy co jest szczególnie istotne dla banków

· Umożliwia porównywanie ze wskaźnikami branżowymi konkurencji, czy wskaźnikami innych podmiotów gospodarczych o innych cechach

· Pozwala na badanie progresji praz trendów na przestrzeni kilku lat

· Stwarza szanse określenia homogenicznych celów w spółkach zarządzających liczną grupą przedsiębiorstw oraz możliwość zarządzania podmiotem.

Do mankamentów analizy finansowej zaliczamy:

· Komplikacje związane z uwzględnianiem sezonowości działania firmy

· Trudności związane z interpretacją wskaźników oraz z nadaniem im określonego znaczenia, rangi- ważniejszy jest wskaźnik płynności bieżącej czy szybkiej, ROA czy ROS

· Problemy związane z jednoznaczną oceną wartości danego wskaźnika-poziom płynności – przy różnym poziomie przydatności zapasów czy też ściągalność należności

· Utrudnienia wynikające z wpływu daty sporządzenia analizy na poziom wskaźników – oparcie na danych historycznych (Wykład 6.11.2012 analiza finansowa)

Najczęściej spotykany jest podział na wskaźniki oceniające:

- płynności

- zadłużenia i zdolności do obsługi długu,

- sprawności działania,

- rentowności,

- rynkowej wartości akcji i kapitału.

M. Sierpińska, T. Jachna, standardów światowych. Warszawa 2007 ISBN © by WN PWN 2004

** Najważniejsze wskaźniki dot. Płynności finansowej:

-wskaźnik bieżącej płynności finansowej = Aktywa Obrotowe/ Zobowiązania krótkoterminowe

-wskaźnik przyśpieszonej płynności finansowej:=(AO-Zapasy)/Z.k.

-wskaźnik środków pieniężnych= inwestycje krótkoterminowe/z.k.

2. MODEL Du Ponta

to model który pozwala nam przeprowadzić dekompozycje rentowności kapitału własnego, czyli rozłożyć na czynniki proces kształtowania rentowności kapitału własnego, zatem widzimy że rentowność kapitału własnego zależy od rentowności aktywów *wskaźnik dźwigni”. Przy danej rentowności im wyższy wskaźnik dźwigni tym wyższa rentowność kapitału własnego. Czyli kapitały własne banku stanowią 5% aktywów ogółem. Musimy odpowiednio zarządzać ryzykiem. W normalnych warunkach opłaca się podnosić dźwignię. Rentowność aktywów zależy od rentowności sprzedaży i rentowności aktywów ogółem. albo działamy w kierunku zwiększenia rentowności sprzedaży albo zwiększamy sprawność, czyli lepsze wykorzystanie aktywów. Analiza rentowności pozwala nam odpowiedzieć na pytanie jakie Jaś główne czynniki kształtujące poziom rentowności a poprzez porównanie z średnim poziomem rentowności w branży poprzez porównanie rentowności naszych konkurentów ocenimy jak wygląda nasza rentowność na tle innych. Pamiętajmy, że zysk netto w krótkim okresie można zniekształcić, np. jeżeli chcemy podnieść zysk możemy ograniczyć na szkolenie na innowacje w przedsiębiorstwie, na marketing to przyniesie w krótkim okresie korzyści. Ale w długim okresie brak właściwych systemów motywacyjnych, brak systemów szkolenia, brak odpowiedniego marketingu, brak rozwoju nowych produktów, innowacyjności przyczyni się do obniżenie rentowności przedsiębiorstwa. Czy my tę rentowność osiągamy w wyniku manipulacji

Schemat Du Ponta

ROE = zysk netto / kapitał własny = zN/kWt * aktywa ogółem/aktywa ogółem = zN/AO * AO/kWt

ROA = zN/AO * sprzedaż netto / SPN = zN/SPN * SPN/AO

3. Metoda DCF wyceny wartości przedsiębiorstwa

Metoda DCF

Jedną z bardziej rozpowszechnionych metod dochodowych jest metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych, czyli DCF (ang. Discounted Cash Flow). Zdyskontowane przepływy pieniężne są wykorzystywane przede wszystkim w ocenie indywidualnych projektów inwestycyjnych, a ponadto w ocenie różnych strategii i zdolności kredytowej, wycenie własnej lub innej firmy w związku z planowaną fuzją/ przejęciem

Założenia formalne:

1. Wyłącznym elementem inwestycji firmy jest powiększenie bogactwa akcjonariuszy (udziałowców)

2. Każda kwota bogactwa w bliższej przyszłości jest zawsze bardziej preferowana od identycznej kwoty otrzymanej w dalszej przyszłości

3. Bogactwo firmy większy się tylko wtedy, gdy uzyskany przyrost jest równy lub wyższy od przyrostu, jaki inwestor inwestujący w akcje firmy mógłby uzyskać gdziekolwiek indziej w danym przemyśle czy gospodarce ponosząc porównywane ryzyko

4. Kontekst oceny porównywalnego ryzyka obejmuje wszelkie możliwości inwestycyjne mające charakterystyki finansowe zgodne z celami obiektywnych, bezinteresownych i zróżnicowanych inwestorów publicznych

Istnieje wiele odmian wyceny wartości przedsiębiorstwa metodą DCF różniących się między sobą zarówno poziomem szczegółowości, jaki i konstrukcją (sposobem obliczania) prognozowanych przepływów pieniężnych oraz określaniem stopy dyskontowej.

Odmiany metody DCF:

1. Zaktualizowana wartość netto (NPV)

2. Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)

3. Wskaźnik efektywności (PI)

4. Wartość przyszła netto (NTV)

Według metody DCF wartość przedsiębiorstwa równa się sumie zdyskontowanych odpowiednią stopą dyskontową generowanych przez przedsiębiorstwo przepływów pieniężnych, które po skumulowaniu i zsumowaniu, tworzą łączny strumień pieniężny pozostający do dyspozycji właścicieli.

Sporządzenie wyceny wartości przedsiębiorstwa metodą DCF jest działaniem skomplikowanym, obejmującym wszystkie istotne zmienne ekonomiczne przedsiębiorstwa.

Wymaga budowy odpowiedniego modelu finansowego.

Struktura modelu finansowego

Wartość zaktualizowanych wolnych operacyjnych przepływów pieniężnych (FOCF)

+

Wartość wolnych nieoperacyjnych przepływów pieniężnych (NCF)

=

Wartość wolnych przepływów pieniężnych (FCF)

+

Aktywa nie uwzględnione w kalkulacji wolnych przepływów pieniężnych

+

Zaktualizowana wartość rezydualna

=

Wartość brutto przedsiębiorstwa

-

Rynkowa wartość długu przedsiębiorstwa

=

Wartość netto przedsiębiorstwa (wewn. Wartość kapitałów własnych)

Zalety:

- Wycena faktycznie generowanych przepływów pieniężnych,

- Ocena zdolności posiadanego majątku do generowania takich przepływów,

- Możliwość określenia aktywów niezbędnych oraz tych, które mogą zostać upłynnione,

- Skupienie się na przyszłej działalności przedsiębiorstwa

Wady:

- Wysoki stopień złożoności tej metody - konieczność prognozowania wielu zmiennych, na których oparta zostanie wycena - i trudności z tym związane,

- Realizacja prognoz finansowych często bywa obarczona dużym ryzykiem,

- Występują trudności w szacowaniu kosztu kapitału oraz rynkowych wartości tych kapitałów,

- Istnieje niebezpieczeństwo znacznych przeszacowań w przypadku, gdy duża część wartości przypada na okres następujący po okresie prognozy (wartość rezydualna).

4.Strategie finansowania aktywów bieżących

Strategia finansowania aktywów bieżących - określa sposób w jaki przedsiębiorstwo zaspokaja stałe i zmienne zapotrzebowanie na fundusze finansujące aktywa, których poziom ulega zmianie.

Strategia konserwatywna sprowadza się do finansowania trwałego stanu aktywów bieżących kapitałem własnym lub długoterminowym kredytem bankowym. Za pomocą kapitałów o charakterze długoterminowym (kapitały własne i długoterminowy kredyt bankowy) finansowana jest również znaczna część potrzeb sezonowych. Istotne znaczenie ma zachowanie wysokiej płynności finansowej. Ponieważ kredyt długoterminowy z reguły jest wyżej oprocentowany niż krótkoterminowy, struktura źródeł finansowania aktywów nie jest w stanie w pełni wykorzystać szans stwarzanych przez zjawisko dźwigni finansowej i w konsekwencji prowadzi do wzrostu kosztów.

Strategia agresywna polega na finansowaniu trwałego stanu aktywów obrotowych kredytem krótkoterminowym. Zaletą tej strategii jest minimalizacja kosztów finansowania aktywów bieżących (wynikająca z niższego oprocentowania kredytów krótkoterminowych) oraz poprawa poziomu stopy zwrotu kapitału własnego (wynikająca z kolei z wykorzystania zjawiska dźwigni finansowej). Minusem tej strategii jest ryzyko wzrostu stopy procentowej oraz trudności z pozyskiwaniem dodatkowych kredytów. W konsekwencji może to doprowadzić do problemów z terminowym regulowaniem zobowiązań.

Strategia umiarkowana jest połączeniem strategii konserwatywnej i agresywnej. Polega na działaniach dążących do dostosowania długości okresu, na które pozyskiwane są kapitały, do długości "okresu życia" aktywów przez nie sfinansowanych. Strategia ta zapewnia największe szanse utrzymania płynności finansowej przedsiębiorstwa, ponieważ umożliwia synchronizacje w czasie strumieni pieniężnych wydatków i dochodów przedsiębiorstw.

Wybór optymalnej strategii

Konserwatywnej strategii zarządzania aktywami towarzyszy niskie ryzyko, ale również możliwość osiągania tylko niskich dochodów. Podjęcie strategii agresywnej wiąże się ze wzrostem ryzyka, jednakże szanse na osiągnięcie dużych zysków są znacznie większe. Strategia umiarkowana jest najlepszym rozwiązaniem dla firm cechujących ostrożność w działaniu. Godzi ona bowiem możliwość osiągania umiarkowanych zysków, przy jednoczesnym zachowaniu poziomu umiarkowanego ryzyka.

5.Dźwignia finansowa:

· Przedstawia zależność między strukturą finansowania a rentownością kapitału własnego

· Efekt dźwigni finansowej polega na tym, że zwiększenie udziału kapitału obcego w całym kapitale finansującym spółkę powoduje, w określonych warunkach wzrost rentowności kapitału własnego

Pozytywny efekt dźwigni finansowej

Występuje wówczas, gdy rentowność kapitału całkowitego (kapitał własny + kapitał obcy) jest większa niż koszt odsetek od pożyczonego kapitału (stopa procentowa długu) i przewyższa rentowność kapitału własnego, jaką osiągnęłoby przedsiębiorstwo, finansując się wyłącznie z kapitału własnego

$\frac{\text{EBIT}}{kapital\ calkowity} \geq k_{d}$

Kd – koszt kapitału obcego

· Umiejętne korzystanie z kapitałów obcych zwiększa rentowność firmy i jest działaniem racjonalnym ekonomicznie

· Zastosowanie wyłącznie kapitału własnego do finansowania działalności gospodarczej może się okazać rozwiązaniem droższym i przynoszącym właścicielom firmy mniej korzyści

Negatywny efekt dźwigni finansowej

Występuje wówczas gdy rentowność kapitału całkowitego jest niższa koszt odsetek od pożyczonego kapitału (stopa procentowa długu)

$\frac{\text{EBIT}}{kapital\ calkowity} \leq k_{d}$

Stopień dźwigni finansowej

W ujęciu statycznym:

$DFL = \frac{\text{EBIT}}{EBIT - K_{f}}$

Kf – koszty finansowe

Stopień dźwigni finansowej dostarcza informacji o tym, o ile zmieni się zysk brutto, jeżeli zysk

operacyjny zmieni się o 1%

W ujęciu dynamicznym:

$DFL = \frac{\%\Delta\text{ROE}}{\%\Delta\text{EBIT}} = \frac{\%\Delta\text{EPS}}{\%\Delta\text{EBIT}}$

ROE – zyskowność kapitałów własnych

EPS – zysk przypadający na jedną akcję

Znajomość dźwigni finansowej pozwala:

· Prognozować zmiany zysku netto przypadającego na jedną akcję na skutek zmiany zysku operacyjnego

· Ustosunkować się do ryzyka finansowego, które jest zależne od struktury finansowania. Wyższa dźwignia oznacza większą wrażliwość zysku netto przypadającego na jedną akcję na zmianę wyniku operacyjnego

· Większy udział długu oznacza wyższy poziom dźwigni i ryzyka

Przykład

Spółka VARSOVIA finansuje swoją działalność z kapitału, którego całkowita wartość wynosi 800 000zł,

z czego 45% to wartość akcji zwykłych a 55% pochodzi z długoterminowego kredytu bankowego

oprocentowanego 5% w skali rocznej. Na koniec 2011r. spółka wypracowała zysk operacyjny o

wartości 70 000zł. Oblicz stopień dźwigni operacyjnej i zinterpretuj otrzymane wyniki.

Obliczamy wartość kapitału własnego i obcego

Kwł = 800 000 * 45% = 360 000

Kob = 800 000 * 55% = 440 000

Następnie obliczamy stopień dźwigni finansowej

$DFL = \frac{\text{EBIT}}{EBIT - K_{f}} = \frac{70000}{70000 - 0,05*440000} = 1,45$

Stopień dźwigni finansowej wynosi 1,45, oznacza to, że wzrost zysku operacyjnego o 1% spowoduje wzrost zysku brutto o 1,45%.

6. Przedsiębiorstwo prowadząc swoją działalność ponosi, a także generuje przychody. Kwota stanowiąca różnicę pomiędzy tymi dwiema wielkościami, po uwzględnieniu opodatkowania, nosi miano zysku netto. Przedsiębiorstwo staje przed wyborem przeznaczenia wypracowanego zysku netto. Może on bowiem być wypłacony w formie dywidend bądź zatrzymany w przedsiębiorstwie. Zatrzymane środki mogą być zainwestowane w celu osiągnięcia większych korzyści. Jednak jak wiadomo inwestycje wiążą się z ryzykiem, dlatego często właściciele podejmują decyzję o podziale zysku.

Tak więc podział zysku netto zależy zarówno od prowadzonej polityki dywidendowej przedsiębiorstwa jak i od tempa rozwoju przedsiębiorstwa.

Polityka dywidendowa jest to decyzja o podziale zysku przedsiębiorstwa w danym roku na część wypłacaną akcjonariuszom i przeznaczaną na cele rozwojowe.

Istnieją trzy możliwości kształtowania decyzji dotyczących wypłaty dywidend :

1. Całość zysku przedsiębiorstwa przeznaczana jest na wypłatę dywidend

2. Całość zysku przedsiębiorstwa przeznaczana jest na inwestycje

3. Część zysku przedsiębiorstwa przeznaczana jest na wypłatę dywidend a część na inwestycję.

Dywidenda - Jest to wypłacanie akcjonariuszom części wypracowanego zysku proporcjonalnie do posiadanych przez nich akcji przedsiębiorstwa. Kwota jaka zostanie przeznaczona na dywidendę zostaje ustalona na "Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy” w spółce każdego roku.

Rodzaje dywidend :

· dywidenda zwykła – wypłaty gotówkowe czynione bezpośrednio na rzecz akcjonariuszy i stanowiące część zwykłej działalności gospodarczej. Uzależniona od ilości posiadanych przez właścicieli akcji firmy.

· dywidenda regularna - wypłacana co pewien czas, raz w roku, co pół roku, co kwartał. Nie jest ona przeznaczana dla akcjonariuszy zawsze, tylko raz na jakiś czas.

· dywidenda nieregularna - nie ma określonego czasu wypłaty ani ustalonej kwoty wypłacanej dywidendy.

· dywidenda dodatkowa - może, ale nie musi być wypłacona w przyszłości. Najczęściej wypłata jej to następstwo ponadprzeciętnych zysków, które prawdopodobnie nie powtórzą się w najbliższym okresie. Występuje, gdy przedsiębiorstwo jest w dobrej kondycji finansowej a więc jego dochody są bardzo wysokie.

· dywidenda likwidacyjna - wypłacana jest w momencie zamykania części działalności spółki lub w momencie jej likwidacji. Ponieważ dywidenda taka traktowana jest jako zwrot kapitału, nie jest obłożona podatkiem dochodowym.

· dywidenda specjalna - jest zarezerwowana dla wypłat, które najprawdopodobniej się nie powtórzą. Wypłacana jest w nadzwyczajnych okolicznościach.

· dywidenda rezydualna - jest wypłacana jako reszta z zysku pozostałego po sfinansowaniu optymalnego budżetu inwestycyjnego

Ponadto dywidendy mogą być wypłacane w postaci środków pieniężnych bądź w postaci akcji. Forma ustalana jest na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy. Dla przedsiębiorstwa bardziej korzystny jest podział zysku w formie podziału akcji, gdyż wtedy z firmy nie wypływają środki finansowe, przez co firma ma lepsza płynność finansową.

Modele polityki dywidend :

1. polityka stałej dywidendy- co roku na wypłatę dywidend przeznaczona jest taka sama kwota. Akcjonariusze zawsze dostaną dywidendę, jednak przedsiębiorstwo nie może się w pełni rozwijać poprzez realizację inwestycji. W celu podejmowania inwestycji konieczne jest korzystanie z obcych źródeł finansowania.

2. Polityka niewielkiej stałej dywidendy z dodatkami- właściciele co roku dostają pewne minimalne wynagrodzenie. W kolejnym roku nie mogą dostać mniejszej kwoty, lecz mogą dostać większą, gdy przedsiębiorstwo osiąga większe przychody.

3. Polityka stałej stopy wypłat – na dywidendę przeznaczona jest określona część wypracowanego zysku. Tak więc kwota jaką otrzymują akcjonariusze uzależniona jest od zysku jaki w danym roku wypracuje firma. Im większe zyski firmy tym większa dywidenda.

4. Polityka rosnącej dywidendy- dywidenda dla akcjonariuszy co roku jest wyższa. Wzrost dywidendy zależny jest od przyjętego modelu i może być stały bądź zmienny.

5. Polityka dywidend rezydualnych- zgodnie z tą polityką zysk netto w pierwszej kolejności kierowany jest na najbardziej korzystne, opłacalne inwestycje. Kwota pozostała po ich realizacji może być przeznaczona na dywidendy.

Co wpływa na decyzje dotyczące polityki dywidend :

- wypracowanie odpowiedniego zysku w firmie

- rentowność firmy – zazwyczaj wysoka rentowność wiąże się z wypłacaniem dywidend

- zamierzenia właścicieli- czy chcą inwestować i rozwijać firmę, czy liczą na dochód uzyskany z podziału zysku

- zapisy prawne dotyczące dywidend w firmie

- możliwości inwestycyjne rynku

- koszty prowadzenia polityki dywidendowej

- wielkość przedsiębiorstwa- im mniejsze tym mniejsza skłonność do dzielenia zysku netto między akcjonariuszy

- ryzyko działalności przedsiębiorstwa – im większe tym mniejsza skłonność do wypłacania dywidend

- poziom zadłużenia firmy – jeśli mały to można sobie pozwolić na dywidendy

Teorie wypłat dywidend:

1. Teoria nieistotności dywidendy – (teoria Modiglianiego – Millera) –Modigliani i Miler sugerują, że polityka dywidendy prowadzona przez firmę nie ma żadnego wpływu ani na koszt kapitału własnego ani na wartość rynkową akcji. zwolennicy uważają że polityka dywidend nie ma wpływu na wzrost wartości przedsiębiorstwa. Konieczna jest umiejętność kierowania firmą.

2. Teoria „wróbla w garści”- ( teoria Gordona – Lintnera) – należy wypłacać dywidendę, gdyż firma będzie obarczona mniejszym ryzykiem niż w przypadku inwestowania. Zgodnie z teorią lepiej mieć cos co przynosi mniej korzyści, jednak jest łatwo dostępne , niż coś co daje więcej korzyści, ale trudno zdobyć i jest obarczone ryzykiem.

3. Teoria preferencji podatkowych- (teoria Litzenbergera i Ramaswamy) – lepiej jest zysk netto przeznaczyć na inwestycje, bo można osiągnąć więcej korzyści podatkowych. Polityka dywidend niekorzystna dla przedsiębiorstwa.

7.Metody oceny zdolności kredytowej

Zdolność kredytowa- zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie; Jeżeli osoba fizyczna/prawna/ jednostka organizacyjna nieposiadająca osobow. prawnej ale ze zdolnością prawną nie posiada zdolności kredytowej / jest podmiotem nowo utworzonym -> bank może udzielić kredytu pod warunkiem ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłat kredytu oraz przedstawienia programu naprawy gospodarki, którego realizacja zapewni (w ocenie banku) uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie

METODY OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ OSÓB FIZYCZNYCH

Metoda credit scoring- polega na doborze od kilku do kilkunastu najistotniejszych zdaniem banku kryteriów oceny (np. zawód, wykształcenie, status mieszkaniowy, wysokość dochodu, posiadane telefonu, wiek i stan cywilny, posiadane rachunki bankowe, posiadanie samochodu, okres zatrudnienia na obecnym stanowisku itd.) i nadaniu im przedziałów punktowych w zależności od wpływu na spłacalność kredytów, a następnie na zsumowaniu przez wnioskodawcę punktów. W zależności od przyjętej wartości progowej, decydują one o uzyskaniu/ nie uzyskaniu kredytu. Jeśli suma punktów przekroczy ustaloną wartość minimalną wnioskodawca otrzyma kredyt. ZALETY: Syntetyczne określenie wielkości ryzyka, automatyzacja i standaryzacja postępowania, możliwość obsługi systemu przez mało doświadczony personel, skrócenie czasu potrzebnego do oceny, szybkość podejmowania decyzji ,zmniejszenie nakładów pracy, zmniejszenie kosztów badania wiarygodności kredytowej, jednolita, obiektywna ocena wszystkich wnioskodawców. WADY: konieczność ciągłej aktualizacji kryteriów i ich wag, nie zawsze logiczny i obiektywny dobór kryteriów oceny, możliwość nieuzasadnionej dyskryminacji niektórych grup wnioskodawców (np. ze względu na wiek/miejsce zamieszkania), bardzo duże uzależnienie sprawności systemu od jakości źródeł pozyskiwanych o wnioskodawcy, ograniczone możliwości dywersyfikacji kredytobiorców pod kątem ryzyka kredytowego.

Metoda dochodowa - polega na badaniu zdolności kredytowej na podstawie udokumentowanych dochodów. W tej metodzie pod uwagę jest brany dochód, liczba osób w gospodarstwie domowym, zobowiązania(czynsz, telefon, ubezpieczenia, alimenty) i koszty utrzymania. Na podstawie powyższych informacji banki są w stanie oszacować czy klient posiada zdolność kredytową. Najczęściej stosuje się dwa rozwiązania:

1. Klient posiada zdolność kredytową gdy średni miesięczny dochód netto (pomniejszony o miesięczne zobowiązania i miesięczną ratę wnioskowanego kredytu) na członka gospodarstwa domowego nie będzie mniejszy niż pewna kwota ustalona przez bank.

2. Kredytobiorca posiada zdolność kredytową, jeśli średni miesięczny dochód netto pomniejszony o miesięczne zobowiązania i miesięczną ratę wnioskowanego kredytu nie będzie mniejszy niż połowa przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłaszanego przez prezesa GUS.

METODY OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ PRZEDSIĘBIORSTW

1. ANALIZA WSKAŹNIKOWA – ocena zdolności do spłaty zadłużenia dokonywana jest na podstawie wskaźników mierzalnych i niemierzalnych (możliwości zbytu i perspektywy rozwoju); Do wskaźników mierzalnych należą: wskaźniki rentowności (ROA, ROE, ROS, ROI, rentowność brutto; rentowność netto), wskaźniki płynności (wskaźniki płynności bieżącej, wskaźnik płynności szybki, wskaźnik płynności gotówkowej), wskaźniki sprawności (wskaźnik rotacji należności i cyklu należności, wskaźnik rotacji zapasów i cyklu zapasów), wskaźniki zadłużenia (wskaźnik możliwości obsługi długu, wskaźnik pokrycia majątku kapitałem własnym, wskaźnik zadłużenia długoterminowego), wskaźniki struktury majątku i kapitału, wskaźniki oceny rynkowej akcji i kapitału. Obliczone wskaźniki porównuje się z wielkościami za lata ubiegłe (analiza dynamiczna), wynikami innych przedsiębiorstw z tej samej branży, wskaźnikami dla danej branży, wielkościami strategicznymi. Pozwala to na ocenę pozycji przedsiębiorstwa, zdolności do generowania zysku, wywiązywania się z zobowiązań oraz informuje o efektywności wykorzystania zasobów w firmie. WADY: brak wyjaśnienia przyczyn określonych sytuacji, oparcie na przeszłości;

2. METODA PUNKTOWA- polega na przypisaniu danym wielkościom analizy wskaźnikowej określonej wartości punktów. Polega na wyborze kryteriów opisujących sytuację ekonomiczną wnioskodawcy, przypisaniu kryteriom ilościowym i kryteriom niemierzalnym określonych wartości punktów oraz ustaleniu wartości granicznych, zsumowaniu punktów w celu dokonania łącznej oceny wnioskodawców.

3. analiza dyskryminacyjna- na podstawie obserwacji dużej ilości danych liczbowych, analiza dyskryminacyjna pozwala na zidentyfikowanie sytuacji zagrożenia spłaty udzielonego kredytu lub braku takiego zadłużenia. Za pomocą tej metody można wykryć rodzaje ryzyka mogące prowadzić do niewypłacalności analizowanego przedsiębiorstwa. Podjęcie decyzji za pomocą tej metody wymaga określenia granicznej wartości funkcji, powyżej/ poniżej której bank będzie (nie będzie) udzielał kredytu. Wykorzystywana funkcja dyskryminacji ma postać: Z= ax₁+ bx₂+ cx3…+dx_n, gdzie x₁-x_n to wskaźniki charakteryzujące firmę, a-d to wagi; najbardziej znany jest model Altmana: Z= 1,2x₁ +1,4x₂ + 3,3x₃ + 0,6x₄ + 1,0x_{5 ,} gdzie x1= kapitał pracujący/aktywa ogółem, x2= skumulowany zysk zatrzymany/aktywa ogółem, x3= zysk przed opodatkowaniem i zapłaceniem odsetek EBIT/ aktywa ogółem, x4= wartość rynkowa kapitału własnego/ wartość rynkowa kapitałów obcych, x5= sprzedaż/aktywa ogółem. Przedsiębiorstwa dla których wskaźnik >2,99 są w dobrej kondycji, a te dla których <1,81 są bankrutami. Wartośc graniczna rozdzielająca próbę na dwa zbiory = 2,675. WADY METODY: wykorzystywanie danych z jednego momentu czasowego, nadaje się do prognozy w krótkim okresie czasu;

OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH - najpierw dokonywana jest analiza celowości i realności projektu w celu oceny możliwości wykonania przedsięwzięcia; następnie przeprowadzana jest analiza finansowa (w celu oceny prawidłowości zgłaszanego zapotrzebowania na kredyt i możliwości jego spłaty oraz analiza opłacalności. Do oceny opłacalności mogą służyć metody proste (okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, prosta stopa zwrotu odzwierciedlająca rentowność inwestycji, próg rentowności) oraz złożone: (wartość zaktualizowana netto NPV, wewnętrzna stopa zwrotu IRR, stopa pokrycia kosztów przez przychody).

8. Normy ostrożnościowe nadzoru bankowego

W 1988 r. Komitet Bazylejski wydał Umowę Kapitałową, która stanowiła próbę ujednolicenia standardów ograniczania ryzyka kredytowego działalności bankowej w skali międzynarodowej. Treść Umowy zawierała metodologię wyznaczania współczynnika wypłacalności oraz ustalała jego minimalną wartość na poziomie 8%, której utrzymanie przez bank pozwalało stwierdzić, iż posiadany przez niego kapitał regulacyjny jest adekwatny do ponoszonego przez niego ryzyka kredytowego. W 2004 r. opublikowana została Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II)/Dyrektywa CRD, składająca się z trzech wzajemnie uzupełniających się filarów dotyczących:

1. Ustalenie minimalnych wymogów kapitałowych w zakresie adekwatności kapitałowej (trw. współczynnik wypłacalności lub adekwatności kapitałowej:

$W = \ \frac{KtierI\ + \ KtierII + KtierIII}{Rkred\ + \ 12,5 \times (Rrynk\ + \ Roper)} \geq 8\%$

Fundusze własne banku

Ktier I - fundusze podstawowe;

Ktier II - fundusze uzupełniające;

Ktier III - fundusze trzeciej kategorii; * w Bazylei III ta kategoria jest usuwana z funduszy w ciągu 10 lat począwszy od 1 stycznia 2013 r.

Całkowity wymóg kapitałowy

Rkred - ekspozycja na ryzyko kredytowe (aktywa+zobow. pozobilansowe ważone ryzykiem);

Rrynk - ekspozycja na ryzyko rynkowe;

Roper - ekspozycja na ryzyko operacyjne;

• W warunkach polskich współczynnik wypłacalności przyjmował zatem postać :

$Wsp.\ wyplacalnosci\ = \frac{fundusze\ wlsne\ banku\ + \ kapital\ krotkoterminowy\ }{12,5\ \times calkowity\ wymog\ kapitalowy} \times 100\%\ $

2. Procesu analizy nadzorczej - zindywidualizowana ocena władz nadzorczych (określenia wymogół kapitałowych niezbędznych do pokrycia ryzyka nie ujętego w Filiarze I); określa on podstawową rolę nadzoru bankowego, jaką jest zachęcanie banków do stosowania wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych i ustalenie docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku oraz wewnętrznymi technikami kontroli ryzyka.

3. Dyscyplina rynkowa - dopełnienie badania adekwatności kapitałowej przy wykorzystywaniu mechanizmów rynkowych (cel - przekazania uczestnikom rynku informacji umożliwiających ocenę ryzyka instytucji i jej adekwatności kapitałowej); zobowiązuje banki do zachowania odpowiedniej dyscypliny rynkowej, upoważniając je do ujawniania informacji na temat ich profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji.

*Ciekawostka: Czemu 8%? → poziom 8% oznacza, że suma aktywów i zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem może maksymalnie 12,5 razy przekroczyć wartość funduszy własnych netto banku. Wszystkie normy - to normy o charakterze empirycznym, ich wielkość nie została wypracowana w drodze jakiejś formuły, lecz podyktowana działalnością banków:

< 8% - większe ryzyko, większa swoboda działalności banków;

> 8% - mniejsze ryzyko, mniejsza swoboda działalności banków.

Normy ostrożnościowe dotyczące współczynników płynności:

Z ustawy Prawo bankowe wynika obowiązek banku dotyczący utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rodzajów i rozmiarów prowadzonej działalności [Ustawa Prawo bankowe, art. 8]. W Polsce normy płynności do czasu wejścia w życie Rozporządzenia CRR regulowała Uchwała KNF Nr 386/2008[1] oraz Rekomendacja P dot. zasad monitorowania płynności.

[1] Uchwała Nr 386/2008 KNF z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności, Dz. Urz. KNF Nr 8, poz. 40, zmieniona Uchwałą Nr 324/2011 KNF z dnia 20 grudnia 2011 r., zwana dalej Uchwałą Nr 386/2008. Uchwała nie została jeszcze zmieniona, ale zapisy Rozporządzenia CRR stały się obowiązujące dla wszystkich krajów członkowskich UE z dniem 1.01.2014 r.

WAŻNE!!! BAZYLEA III/Dyrektywa CRD IV, Rozporządzanie CRR (już weszła w życie Bazylea III, a jej zapisy zostały przekształcone w prawo obowiązujące we wszystkich państwach UE - trw. Dyrektywa CRD IV, której zapisy będą stopniowo wprowadzane do 2019 roku, natomiast Rozporządzanie CRR już obowiązuje. (Bazylea III została ogłoszona 26 lipca 2010 r.)

Zmiany, które wprowadza Bazylea III:

• w zakresie adekwatności kapitałowej: nowe współczynniki

1. “Wąski współczynnik wypłacalności na poziomie Common Equity Tier I =$\frac{Kapital\ akcyjny}{Aktywa\ wazone\ ryzykiem} \geq 4,5\%\ (wczesniej\ 2\%)$

2. “Podstawowy współczynnik wypłacalności” na poziomie Tier I = $\frac{Fundusze\ podstawowe\ (Tie\ I)}{Aktywa\ wazone\ ryzykiem} \geq 6\%\ (wczesniej\ 4\%)$

3. “Szeroki współczynnik wypłacolności = $\frac{Kapital\ calkowity\ (Tier\ I + \ Tier\ II)}{Aktywa\ wazone\ ryzykiem\ } \geq 8\%\ $

* Nowe współczynniki wypłacalności wynikają z nowych zaostrzonych definicji kapitałów własnych:

•Tier 1 (going-concern capital) – kapitał służący do pokrywania strat w warunkach utrzymywania przez bank wypłacalności, w jego ramach wyróżnia się:

CET1 (Common Equity Tier 1) – kapitał pochodzący z emisji akcji zwykłych, zatrzymania zysków oraz zawiązania rezerw

Tier 1 (Additional Tier 1) – emitowane przez banki instrumenty dłużne, opłacone i nieposiadające określonej daty zwrotu

•Tier 2 (gone-concern capital) – odpisy na rezerwy oraz pozostała część długu podporządkowanego, niezaliczona do Tier 1

• w zakresie płynności:

Wskaźnik pokrycia płynności (ujęcie krótkookresowe):LCR = $\frac{AKTYWA\ PLYNNE\ WYSOKIEJ\ JAKOSCI}{CALKOWITE\ WPLYWY\ NETTO\ (30\ DNI)} \geq 100\%$ - określa, aby aktywa o wysokiej jakości[1] posiadane przez instytucję finansową odpowiadały co najmniej 30-dniowemu odpływowi środków pieniężnych netto (bank musi zagwarantować płynność w ciągu 30 dni w nagłych wypadkach);

Wskaźnik stabilnego finansowania netto (ujęcie długookresowe): NSFR = $\frac{DOSTEPNE\ FINANSOWANIE\ STABILNE}{\text{WYMAGANE\ FINANSOWANIA\ STABILNE}} > 100\%$ - NSFR musi zapewnić stabilne finansowanie w ponad jednorocznej perspektywie, co oznacza, że dostępne źródła stabilnego finansowania (obejmują fundusze własne Tier 1 i Tier 2, zobowiązania długoterminowe, odpowiednio ważone zobowiązania wobec stabilnych deponentów) mają co najmniej pokryć wymagane środki stabilnego finansowania (odpowiednio ważone względem zapadalności udzielone kredyty i inwestycje banku w instrumenty finansowe).

*Wskaźniki te mają na celu zwiększenie odporności banków na niedobory płynności w okresach stresów rynkowych. Okres obserwacji zaczyna się od 2011 r., LCR został wprowadzony 1 stycznia 2015 r., natomiast NSFR będzie wprowadzony 1 stycznia 2018.

[1] Za aktywa o wysokiej jakości uznaje się instrumenty o niskiej korelacji z ryzykownymi aktywami, obracane na aktywnych i stabilnych rynkach przy obecności animatorów rynku, aktywa które można łatwo wymienić na gotówkę w trudnych sytuacjach rynkowych. Trzydziestodniowy okres odpływu gotówki netto odpowiada sytuacji znaczącego szoku finansowego, w którym obserwuje się masowe wycofanie wkładów i obniżenie oceny kredytowej o trzy klasy.

Także wprowadzane są takie elementy:

Współczynnik dźwigni (CCF): = $\frac{FUNDUSZE\ WLASNE}{AKTYWA\ + \ POZYCJE\ POZABILANSOWE}$, gdzie CCF - wsp. konwersji pozycji pozabilansowej w bilansową; - aktywa ujęte bez ważenia ryzykiem, - obecna wartść 3%, przyjęta jest na okres testowania 2013-2017. leverage ratio - wyraża relację kapitału regulacyjnego do aktywów i zobowiązań pozabilansowych, oraz urzeczywistnia ryzyko błędnego doboru wag, mogące prowadzić do załamania systemu bankowego w sytuacji szokowej.

Bufory kapitałowe (Bazylea III)

Kapitałowy bufor ochronny (Capital Conservation Buffer) – planowany w celu zwiększenia zdolności do absorbowania strat w okresie napięć rynkowych; jego poziom, począwszy od 2019 r., został ustalony na poziomie 2,5%, począwszy od 2016 r. - na poziomie 0,625%; jest on wzmocnieniem bazy kapitałowej.

Antycykliczny bufor kapitałowy (Countercyclical Capital Buffer), który ma na celu ograniczenie ryzyka systemowego wynikającego z nadmiernej podaży kredytów związanej z cyklem koniunkturalnym; będzie wprowadzany przez krajowe władze makroostrożnościowe (ang. designeted authority). Jego poziom jest określony w przedziale 0-2,5% wartości aktywów ważonych ryzykiem. Każdy kraj członkowski jest zobligowany do wyznaczenia organów odpowiedzialnych za prowadzenie polityki makroostrożnościowej.

Bazylea III - następstwa:

1. Podrożenia kosztu pozyskania kapitału

2. Zaostrzenie polityki w obszarze ryzyka i zarządzania kapitałem

3. Wzmocnienie roli nadzoru bankowego, który będzie:

1. określał wartości buforu antycyklicznego;

2. ograniczał prawa wypłaty dywidend i premii.

9.Zasady gwarantowania depozytów pieniężnych

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) – to instytucja gwarantująca depozyty polskich banków. Realizuje także działalność pomocową w stosunku do instytucji bankowych zagrożonych upadłością. Powstała na mocy ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia 14 grudnia 1994 r.

Istota i organizacja gwarantowania depozytów

1. Model wąski (ex-post) – wypłata odszkodowań dla deponentów w przypadku upadłości banku w oparciu o środki specjalne zarezerwowane przez banki na ten cel (większość krajów UE)

2. Model szeroki (ex-ante) – działalność pomocowa wobec banków w trudnej sytuacji finansowej oraz wypłata odszkodowań w przypadku upadłości banku w oparciu o środki finansowe zgromadzone przez instytucję gwarantującą (m.in. Polska)

Model systemu gwarantowania depozytów ex-post

• Nie obciąża banków kosztami zapewnienia stabilności finansowej

• Występuje ograniczona dostępność środków przy problemach systemowych – kryzysu obejmującego cały sektor bankowy

• Brak możliwości użycia funduszy dla celów prewencyjnych i pomocowych we wczesnej fazie kryzysu

• Wyższe prawdopodobieństwo angażowania środków podatników.

Model systemu gwarantowania depozytów ex-ante

• Nie zniekształca konkurencji systemie bankowym

• Ogranicza ryzyko pokusy nadużycia oraz subsydiowania banków z wyższych ryzykiem działalności przez mniej ryzykowne

• Umożliwia użycie środków do celów pomocowych

• Zapewnia oczekiwany poziom wskaźnika porycia

• Ogranicza ryzyko użycia środków podatników

• Może zapewnić antycykliczność.

Zasady systemu gwarantowania wkładów pieniężnych w Unii Europejskiej

Dyrektywa Rady Wspólnot 94/19/EEC z dnia 30.05.1994 r. w sprawie systemów gwarantowania wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych

1. Zasada powszechności systemu gwarantowania wkładów

- każde państwo ma obowiązek zapewnienia istnienia systemu gwarancyjnego

- każdy bank przyjmujący depozyty ma obowiązek należenia do systemu

- gwarancje obejmują wszystkie środki zgromadzone przez deponentów

1. Zasada zapewnienia szybkości i efektywności wypłat w ramach systemu gwarantowania

- niedostępność depozytu to stan, w którym nie został on wypłacony zgodnie z warunkami umowy

- decyzja o niedostępności depozytu powinna być podjęta przez właściwe władze w ciągu 3 tygodni od pozyskania informacji o niewypłacaniu wkładów

- wypłaty środków powinny być dokonane przez instytucję gwarantującą w ciągu 20 dni.

1. zasada ustalania minimalnego limitu gwarancji wkładów

- kwota gwarantowana wynosi m.in. 100 tys. euro (od 2015 r. jako kwota stała)

- kwoty gwarantowane na rachunkach wspólnych mogą być w danym kraju dzielone po równo między deponentów bądź w odniesieniu do przedsiębiorstw traktowane jako jeden depozyt

1. zasada terytorialności

- depozyty zgromadzone w oddziale banku zagranicznego podlegają gwarancjom systemu z kraju jego pochodzenia

1. zasada zapewnienia klientom banków informacji

- deponent powinien być informowany o systemie gwarantowania depozytów i sytuacji ekonomiczno-finansowej banku.

System gwarantowania depozytów w Polsce

Ustawa z dnia 14.12.1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (z późn. Zm.)

Cele:

1. ochrona interesów deponentów

2. udzielanie pomocy finansowej bankom o zagrożonej wypłacalności

3. monitorowanie sytuacji finansowej banków

Organy funduszu:

1. Rada Funduszu

1. Przewodniczący – powoływany przez Ministra Finansów

2. 2 członków powoływanych przez Ministra Finansów

3. 2 członków powoływanych przez prezesa NBP

4. 1 członka powoływanego przez przewodniczącego KNF

5. 2 członków powoływanych przez ZBP (związek banków polskich)

2. Zarząd funduszu - powoływany przez Radę Funduszu.

Zakres podmiotowy ochrony:

-Osoby fizyczne

-Osoby prawne (w przypadku przedsiębiorstw, depozyty przedsiębiorstw prowadzących uproszczoną sprawozdawczość)

-Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

Niedostępność środków

Sytuacja, w której środki gwarantowane są należne, lecz nie mogą być wypłacone od dnia zawieszenia działalności banku

Termin wypłat

Do 20 dni od otrzymania przez syndyka kwoty przekazanej przez fundusz wypłat środków gwarantowanych nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia niedostępności środków.

Sąd może przedłużyć ten termin o 10 dni roboczych.

Wyłączenia spod ochrony:

1. Skarb Państwa

2. Instytucje finansowe

3. Kadra zarządzająca upadłym bankiem oraz akcjonariusze (ponad 5% akcji)

Zakres gwarancji:

1. Wszystkie depozyty zgromadzone przez jedną osobę w banku

2. Dla rachunków wspólnych kwota obliczona dla każdego z współposiadaczy.

Wysokość gwarancji:

Depozyty do równowartości w złotych 100.000 euro.

(środki powyżej kwoty 100.000 euro mogą być odzyskane w sposób prawny – w ciągu 5 lat!)

Fundusz ochrony środków gwarantowanych

Bank objęty systemem gwarantowania obowiązany jest tworzyć fundusz ochrony środków gwarantowanych na zaspokojenie roszczeń deponentów w przypadku niewypłacalności banku.

Zasada określania składki: Bank przekazuje określony procent sumy środków pieniężnych stanowiących podstawę obliczenia rezerwy obowiązkowej (maks. 0,55 %, w 2014 r. – składka 0,55 % - składka na FOŚG).

Banki są zobowiązane – przechowywanie środków:

1. Lokować aktywa stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych:

• Skarbowych papierach wartościowych

• Bonach pieniężnych i obligacjach NBP

• Jednostkach uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego

2. Deponować te środki na wyodrębnionym rachunku w NBP bądź KDPW.

Organizacja wypłat gwarantowanych depozytów

Ogłoszenie upadłości przez sąd

Syndyk przedstawia BFG (30 dni):

• Listę deponentów z kwotami środków gwarantowanych

• Kwotę płynnych środków banku wchodzących w skład masy upadłościowej

• Wysokość utworzonego przez bank FOŚG

• Wysokość wydatków związanych z prowadzeniem upadłości

Zarząd BFG (14 dni):

• Sprawdza listę deponentów

• Wyliczyć kwoty środków gwarantowanych

Syndyk (7 dni):

• Usuwa błędy i braki

Zarząd BFG (7 dni):

• Przejmuje listę deponentów

• Wysyła syndykowi środki na wypłatę gwarantowanych depozytów

Syndyk (20 + ew. 10 dni)

· Wypłata kwot z tytułu gwarancji

To wszystko 3 trwa miesiące.

Fundusz stabilizacyjny BFG:

Cele działania:

1. Źródło dodatkowych środków

2. Przeniesienie z sektora publicznego na sektor bankowy.

Źródło finansowania:

1. Opłata ostrożnościowa w wysokości do 0.2 aktywów ważonych ryzykiem.

2. Wysokość opłaty na dany rok ustala Rada BFG

Mechanizm działania:

Pożyczki, poręczenia, gwarancje – zwiększenie funduszy własnych banków

Podstawowymi źródłami finansowania BFG są:

-obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez banki objęte systemem gwarantowania,

-kwoty przekazane z Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych pochodzące od podmiotów objętych systemem gwarantowania, tworzonego w razie konieczności wypłat środków gwarantowanych,

-dochody z pożyczek udzielonych przez Fundusz,

-środki uzyskane w ramach pomocy zagranicznej,

-środki z dotacji udzielonych z budżetu państwa,

-środki z kredytu udzielonego przez Narodowy Bank Polski.

Efekty działalności BFG

• W latach 1995-2010:

• Upadłość 5 banków komercyjnych i 89 spółdzielczych

• Wypłaty dla 318 882 deponentów

• Kwota wypłat 814,4 mln zł

• Od 2002 r. nie doszło w Polsce do upadłości banku

• Działalność pomocowa: 100 pożyczek, 44 bankom komercyjnym i 56 bankom spółdzielczym, na kwotę 3 747 mln zł.

10. System podatkowy – ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.

Podatki stanowią podstawowe źródło finansowania zadań i potrzeb publicznych, dlatego też prawidłowe funkcjonowanie systemu podatkowego przesądza o realizacji zadań publicznych, rozwoju kraju oraz sytuacji obywateli.

W literaturze dosyć powszechnie wskazuje się na trzy podstawowe wyznaczniki polityki podatkowej, opisywane też jako cechy optymalnego systemu podatkowego. Są to: neutralnośći, sprawiedliwość i dogodność dla podatników oraz administracji podatkowej.

Neutralność oznacza, że podatki nie powinny wpływać na podejmowanie decyzji gospodarczych przez podmioty uczęstniczące w gospodarce. Całkowicie wyeliminowanie takiego wpływu jest raczej mało prawdopodobne; praktycznie chodzi o minimalizację takiego wpływu.

Podatki powinny być sprawiedzliwe, to znaczy nie stwarzać sytuacji nie uzasadnionego zróżnicowanie podatników, zwłaszcza w kontekście ich możliwości płatniczych.

Podatki powinny być tak skonstruowane, żeby ich funkcjonowanie nie pociągało za sobą nadmiernych kosztów, i to zarówno przez administrację podatkową, jak i przez podatników, przy czym administracja podatkowa powinna mieć możliwość efektywnego kontrolowania stopnia wywiązywania się poszczególnych podatników z ciążących na nich obowiązkach.

11.Zjawisko przerzucalności podatkowej- jego uwarunkowania i skutki finansowe

Zazwyczaj podatnik formalny i podatnik rzeczywisty to ten sam podmiot. Inaczej jednak dzieje się w przypadku zjawiska przerzucalności podatkowej, polegającego na rozczepieniu osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przeniesieniu ekonomicznego ciężaru opodatkowania z podatnika formalnego na inny podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym.

Podatki pośrednie(np. podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy) są podatkami z założenia łatwo przerzucalnymi. Podatki te są nakładane na cenę nabywanych towarów lub usług.

Podatki bezpośrednie są podatkami trudno przerzucalnymi, ponieważ nakładane są bezpośrednio na źródło poboru podatku(dochód lub majątek).

Można wyróżnić następujące rodzaje przerzucalności podatkowej:

• Przerzucalność „w przód”

• Przerzucalność „w tył”

Przerzucalność „w przód” polega na przeniesieniu ekonomicznego ciężaru podatku na kolejne ogniwo obrotu gospodarczego, aż po odbiorcę finalnego, którym jest konsument; odbywa się to poprzez podniesienie ceny towaru lub usługi o wartość podatku. Jest to najczęściej spotykany typ przerzucalności, stosunkowo łatwy w realizacji w przypadku podatków pośrednich.

Przerzucalność „w tył” polega na przeniesieniu ekonomicznego ciężaru podatku na poprzednie ogniwo obrotu gospodarczego, czyli na dostawcę towarów lub usług poprzez obniżenie ceny dostaw lub pracownika poprzez obniżenie wysokości jego płacy. Ten rodzaj przerzucalności jest trudniejszy w realizacji.

Skutki finansowe przerzucalności podatków:

• Podniesienie cen towarów i usług

• Obniżenie zysku producentów towarów lub usług

• Zmniejszenie siły nabywczej konsumentów

• Chęć obniżenia kosztów występujących po stronie producentów

• Zachwianie relacji między popytem i podażą na rynku.

12.Zasady ogólne a zryczałtowane podatku dochodowego od osób fizycznych

Podatek od osób fizycznych jest podatkiem bezpośrednim, zwyczajnym, obligatoryjnym, dochodowym, osobistym (każda osoba jest odrębnym podatnikiem)

Oparty na technice SAMOOBLICZENIA – obliczany najczęściej przez samych podatników lub płatników (najczęściej są nimi pracodawcy, organy wypłacające renty, emerytury, honoraria), może być zweryfikowany przez Urząd Skarbowy.

Oparty na zasadzie POWSZECHNOŚCI i RÓWNOŚCI OPODATKOWANIA (wszyscy podatnicy uzyskujący jednakowe dochody są tak samo traktowani bez względu na źródło uzyskania dochodu oraz przedmiot, podmiot i podstawę opodatkowania).

Podatnikami są OSOBY FIZYCZNE uzyskujące dochody ze źródeł przychodów objętych tym podatkiem. Ustawa dzieli wszystkich podatników na 2 grupy:

Przedmiotem podatku dochodowego są zdarzenia faktyczne i prawne prowadzące do powstania dochodu. Dochód rozumiany jest jako nadwyżka sumy przychodów z danego źródła nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym. Źródłami przychodów może być np.: stosunek służbowy i stosunek pracy, emerytury, renty, działalność wykonywana osobiście;

Podstawą opodatkowania jest zasadniczo SUMA DOCHODÓW z poszczególnych źródeł przychodów. Dochód - dodatnią różnicę między sumą przychodów a kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym.

Koszt uzyskania przychodów – poniesione w celu osiągnięcia przychodów oraz zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Wyróżniamy następujące metody obliczania tych kosztów:

1. Metoda KOSZTÓW RZECZYWISTYCH – ustalenie faktycznie poniesionych kosztów na podstawie prowadzonej księgi przychodów i rozchodów ( może być ona zastosowana jedynie przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą i zobowiązane do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz ksiąg podatkowych. )

2. Metoda RYCZAŁTOWA - polega na pomniejszaniu osiągniętego przez podatnika przychodu o określony procent uzyskanego przychodu lub wskazaną kwotę.

3. Metoda KOSZTÓW SZACUNKOWYCH - polega na ustalaniu kosztów w oderwaniu od ich faktycznej wysokości (ma zastosowanie gdy nie jest możliwe ustalenie rzeczywistej wysokości kosztów, może być zastosowana do podatników będących osobami fizycznymi, którzy zajmują się działalnością gospodarczą w zakresie wyspecjalizowanej produkcji rolnej i rezygnują z prowadzenia ksiąg przychodów i rozchodów)

Rozliczanie na zasadach ogólnych

Dla większości dochodów SKALA PROGRESYWNA SZCZEBLOWANA:

- dla dochodów wynoszących od 0 do 85 528 zł - 18%*dochód – 556,02 zł (kwota zmniejszająca podatek)

- dla dochodów przekraczających 85 528 zł – 14 839,02 + 32%* kwota będąca nadwyżką ponad 85 528 zł

Dochody, które nie realizują w polskim podatku dochodowym zasady powszechności przedmiotowej i nie są włączone do dochodu globalnego podatnika oraz opodatkowane są oddzielnie zostały obciążone stawkami PROPORCJONALNYMI o różnej wysokości. Są to m.in.:

1. w przypadku zryczałtowanego podatku dochodowego ze sprzedaży lub zamiany

nieruchomości i praw majątkowych – 19% uzyskanego przychodu;

2. dochody z działalności literackiej, z uprawiania sportu, dziennikarstwa – 20% uzyskanego

przychodu;

3. wygrane w konkursach i grach oraz nagrody związane ze sprzedażą premiową – 10%;

W trakcie trwania roku podatkowego PŁATNICY, a jeśli oni nie występują, to sami podatnicy (m.in. osoby prowadzące działalność gospodarczą) mają obowiązek wpłacać ZALICZKI na poczet podatku za OKRES MIESIĘCZNY w terminie do dnia 20 następnego miesiąca. Od 2013 pojawiła się dla określonej grupy podmiotów (mali podatnicy, osoba, która w 2013 rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej) możliwość wyboru kwartalnych zaliczek na podatek dochodowy.

Po zakończeniu roku podatkowego (rok kalendarzowy), płatnicy (gdy występują), mają obowiązek przekazać podatnikom w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego INFORMACJĘ o wielkości osiągniętego przychodu, poniesionych kosztów, ustalonego dochodu, potrącanych zaliczek na poczet podatku oraz odliczonych zaliczek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Na podstawie informacji przekazanych przez płatnika, podatnik, w terminie do 30 kwietnia kolejnego roku podatkowego dokonuje rozliczenia ostatecznego poprzez złożenie ZEZNANIA i wpłacenia jednocześnie różnicy między podatkiem do zapłaty a sumą pobranych zaliczek.

Szczególne formy opodatkowania

Skorzystanie z form uproszczonych jest PRAWEM podatnika, a więc może on także zrezygnować z tych form i wybrać opodatkowanie na zasadach ogólnych.

1. KARTA PODATKOWA:

- rezygnuje się z ustalenia podstawy opodatkowania;

- podatek jest płacony miesięcznie według określonych w załączniku do ustawy STAWEK KWOTOWYCH, których wysokość zależy od (rodzaju wykonywanej działalności, miejsca jej wykonywania, liczby zatrudnionych pracowników)

- mogą z niej korzystać tylko podmioty wymienione przez ustawę (głównie prowadzące działalność usługową lub wytwórczo-usługową) po spełnieniu określonych warunków;

- podatnicy są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych czy wpłacania zaliczek lecz są obowiązani do prowadzenia książki EWIDENCJI zatrudnienia;

- podatek obniża się o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne;

2. RYCZAŁT OD PRZYCHODÓW EWIDENCJONOWANYCH:

- opodatkowaniu w tej formie podlegają PRZYCHODY, rezygnuje się z ustalenia

kosztów ich uzyskania;

- przysługuje osobom fizycznym prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą po spełnieniu określonych warunków, m.in.: nie korzystanie z karty podatkowej, przychody z danej działalności w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekraczają 150 000 €

- stosuje się PROPORCJONALNĄ skalę podatkową a stawki procentowe są zróżnicowane w zależności od rodzaju prowadzonej działalności (20%, 17%, 8,5%, 5,5%, 3%);

- dla ustalenia przychodu podatnicy zobowiązani są do prowadzenia EWIDENCJI przychodu odrębnie za każdy rok podatkowy, a ponadto wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także przechowywania dowodów zakupu towarów;

- podatnicy są zobowiązani do samoobliczenia należnego świadczenia podatkowego, obliczania ryczałtu w okresach miesięcznych i złożenia zeznania rocznego w terminie do 31 stycznia następnego roku.

- podatnicy mogą korzystać z wszystkich utrzymanych ulg podatkowych.

3. ZRYCZAŁTOWANY PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB DUCHOWNYCH:

- obejmuje przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami duszpasterskimi;

- stawki ryczałtu są kwartalne i zależą od funkcji osoby duchownej, liczby mieszkańców parafii, liczby mieszkańców gminy na terenie której znajduje się siedziba parafii.

- stawka ryczałtu ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.

13. Mikroekonomiczne i makroekonomiczne funkcje ubezpieczeń

Makroekonomiczne funkcje ubezpieczeń:

a społeczna – polega na zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego oraz stabilizowanie warunków działania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych

b ekonomiczna – w ramach tej funkcji wyróżniamy:

§ funkcja ochronna(kompensacyjna) – wyrównywanie zakłóceń powstających w procesie społeczno-gospodarczym w skutek zdarzeń losowych

§ funkcja finansowa – gromadzenie środków w ramach funduszy ubezpieczeniowych i rezerw, które dzięki inwestycjom mogą być wykorzystywane dla rozwoju przedsiębiorstw i całej gospodarki

§ funkcja stymulacyjna – strumienie środków pieniężnych pochodzących ze składek przekształca się w strumienie wydatków inwestycyjnych

§ stanowią pewną formę gromadzenia funduszy ze źródeł rozproszonych i przeznaczanie ich na finansowanie celów rozwojowych gospodarki narodowej,

§ funkcja redystrybucyjna – firmy ubezpieczeniowe dostarczają i użyczają kapitału innym podmiotom, stąd wzrost funduszy ubezpieczeniowych przekłada się na większe środki w obiegu, np. w systemie bankowym, a przez to łatwiej osiągają kredyty

lub inaczej

funkcja redystrybucyjna - zbieranie składki od podmiotów zagrożonych ryzykiem i przekazywanie środków finansowych podmiotom objętych ryzykiem

§ funkcja fiskalna – ubezpieczenia poprzez system podatkowy dostarczają dochodu państwu,

§ funkcja stabilizacyjna - zabezpieczają w miarę równomierny i stabilny sposób funkcjonowania całej gospodarki narodowej,

§ funkcja interwencyjna – udział ZU w likwidowaniu skutków klęsk żywiołowych

Mikroekonomiczne:

§ funkcja prewencyjna – zakłady ubezpieczeniowe oddziaływają na zmniejszanie liczby i rozmiarów szkód losowych

§ funkcja wychowawcza – ubezpieczenia wyrabiają przewidywanie przyszłości i systematycznego oszczędzania

§ ubezpieczenia życiowe pełnia jeszcze funkcję oszczędnościową – celem ubezpieczenia jest nazbieranie pieniędzy na określony cel na przyszłość w życiu człowieka, np. emerytura

§ ubezpieczenia mogą przywrócić jednostce gospodarczej ekonomiczną (finansową) pozycję, jaką miała ona przed po­wstaniem szkody, poprzez dostarczenie środków finansowych,

§ funkcja ochrony

§ funkcja lokacyjna – aspekt mikroekonomiczny; sprowadza się do tego, że ZU prowadząc działalność lokacyjną osiąga dodatkowy przychód

§ funkcja kontrolna- przez kontrolę nad przepływem składki i odszkodowań oraz kontrolę przepływu składki ze źródeł rozproszonych i inwestycji kapitałowych ZU może stymulować lub wspierać wybrane rodzaje działalności gospodarczej

14. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem

W efekcie przemian XX wieku ubezpieczenie stało się jednym z instrumentów, mogącym znaleźć zastosowanie w procesie zarządzania ryzykiem, jako metoda właściwa dla podjęcia pewnych ryzyk. Z drugiej strony należy zwrócić uwagę, iż choć współcześnie zarządzanie ryzykiem ma korzenie w rozwoju ubezpieczeń, teraz ubezpieczenia powinny znaleźć swoja podstawę w kulturze zarządzania ryzykiem, które stanowi proces pozwalający na optymalne stosowanie ubezpieczeń. Zastosowanie bowiem ubezpieczenia dla ochrony interesów firmy wymaga bowiem identyfikacji ryzyka, jego oceny w kontekście sytuacji firmy, selekcji ryzyk do ubezpieczenia i na tej podstawie skonstruowania programu ubezpieczenia.

Umiejscowienie ubezpieczenia w procesie zarządzania ryzykiem powinno być dokonane w trzech płaszczyznach, takich jak:

1. etapy zarządzania ryzykiem

2. fazy zarządzania ryzykiem

3. metody podejmowania ryzyka

ad 1 Etapy, jakie nauka i praktyka wyróżnia w procesie zarządzania ryzykiem stanowią obraz naturalnego przebiegu tego procesu. Ograniczony zakres rozważań stanowi uzasadnienie dla zwrócenia uwagi na dwa podstawowe etapy : ƒ

· analiza ryzyka – obejmująca identyfikację ryzyka i jego ocenę ƒ

· podjęcie ryzyka – obejmujące kwalifikację ryzyk, decyzję o postawie firmy wobec ryzyka; dobór najlepszej i najbardziej ekonomicznej metody podjęcia danego ryzyka i jej zastosowanie

Ubezpieczenie stanowi jedną z metod podejmowania ryzyka, możliwą do zastosowania wobec określonej kategorii ryzyk oraz wymagającą analizy pod kątem realności i pełności ochrony.

ad 2 Fazy zarządzania ryzykiem odnoszą się do przedziałów czasowych wyznaczanych przez realizację ryzyka i powstanie strat. Przyjmując takie kryterium można wyróżnić trzy fazy:

• przed zrealizowaniem się ryzyka – gdzie zastosowanie znajdą działania o charakterze prewencyjnym

• w czasie realizacji ryzyka, a przed powstaniem strat (bądź ich ostatecznego wymiaru) – gdzie celem jest ograniczenie rozmiaru strat ƒ

• po zrealizowaniu się ryzyka i powstaniu straty – gdzie najważniejsze są szybka restytucja naturalna bądź kompensacja strat oraz ograniczenie strat pośrednich

Podstawowym zadaniem ubezpieczenia jest kompensacja finansowa strat, jednak należy przyznać, iż wymagania zakładu ubezpieczeń stawiane jako warunek przyjęcia ryzyka oraz obowiązki narzucane w umowie ubezpieczenia (bądź ex lege) czynią z ubezpieczenia instrument o dużym znaczeniu prewencyjnym, zmierzając do ograniczenia prawdopodobieństwa realizacji ryzyka lub jego negatywnych konsekwencji.

ad 3 Metody podejmowania ryzyka obejmują czynności i środki stosowane świadomie w celu ograniczenia ryzyka. W literaturze wyróżnia się: unikanie ryzyka, dywersyfikację, repartycję i kontrolowanie ryzyka, transfer ryzyka oraz jego finansowanie5 . Czynności te realizowane mogą być przy wykorzystaniu różnych środków i instrumentów, jak hedging, umowa spółki, inwestycje w informacje, zabezpieczenia techniczne, organizacyjne. Metody te można sklasyfikować na dwa zasadnicze sposoby:

• · metody prewencyjne oraz kompensacyjne ƒ

• · metody wewnętrzne oraz związane z transferem ryzyka za zewnątrz

Ubezpieczenie jest metodą specyficzną, która wykorzystuje, czy tez łączy w sobie elementy różnych technik podejmowania ryzyka : ƒ

• · transfer – na zakład ubezpieczeń ƒ

• · repartycję – na grupę podmiotów zagrożonych podobnym ryzykiem ƒ

• · finansowanie – poprzez odpłatność transferu, bądź planowe nakłady pieniężne w ramach ubezpieczeń wzajemnych ƒ

• · retencję – poprzez planowane lub wymuszone częściowe zatrzymanie ryzyka ƒ

• · kontrolę – poprzez wymogi kontraktowe stawiane jako warunek przyjęcia ryzyka przez zakład oraz determinanta zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej

Ubezpieczenie stanowi metodę związaną z transferem całości bądź części ryzyka na zewnątrz o działaniu głownie kompensacyjnym, acz nie pozbawione elementów prewencyjnych, co zostało już wspomniane.

15. POJĘCIE, FUNKCJE I SEGMENTY RYNKU FINANSOWEGO

Rynek finansowy obejmuje całokształty strumieni finansowych przepływających w pewnym okresie od lokujących kapitał do inwestorów rzeczowych za pomocą giełdy papierów wartościowych, rynku pozagiełdowego, banków oraz instytucji finansowych. (Jest to ogół transakcji związanych z przemieszczaniem środków pieniężnych od podmiotów dysponujących wolnymi środkami finansowymi od podmiotów, które zgłaszają zapotrzebowanie na tego rodzaju formy kapitału.) Główna rola rynku finansowego polega na tym, że umożliwia on pozyskanie kapitału finansowego sektorowi biznesu i publicznemu, ulokowanie oszczędności gospodarstw domowych i instytucji dysponującymi wolnymi funduszami pieniężnymi. Następuję więc transformacja oszczędności w kapitał. Na rynku finansowym handluje się zatem kapitałem finansowym. Jest to rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe.

SEGMENTY RYNKU FINANSOWEGO

Rynek pieniężny – Jest to rynek, na którym przeprowadzane są krótkoterminowe (W Polsce to jeden rok) operacje lokacyjne i depozytowe oraz występuje na nim obrót papierami wartościowymi o krótkich terminach wymagalności (na przykład: weksle, czeki, bony skarbowe). Na rynku pieniężnym następuje wycena wartości pieniądza w czasie. Przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym jest zatem pieniądz uznawany jako towar posiadający własną wewnętrzną wartość. Ma za zadanie regulowanie bieżącej płynności.

Instrumenty: Bony skarbowe, bony komercyjne, bony pieniężne, depozyty międzynarodowe, certyfikaty depozytowe, weksle (czeki), operacje otwartego rynku (repo/reverse), Kwity;

Rynek kapitałowy – pozwala na tworzenie i przepływy długoterminowych kapitałów udziałowych wykorzystywanych w działalności gospodarczej lub służących pokrywaniu deficytów budżetowych. Dokonuje się na nim obrotu instrumentami ( papierami wartościowymi – akcje, obligacje) o charakterze średnio i długookresowym, czyli zapewniającymi inwestorowi zwrot kapitału po upływie jednego roku. Kapitał jest pożyczany od podmiotów z nadwyżką i inwestowany powyżej 1 roku.

Instrumenty: Obligacje skarbowe, obligacje komunalne, obligacje przedsiębiorstw, akcje, PDA, certyfikaty inwestycyjne, kwity depozytowe; udziały w funduszach inwestycyjnych;

Rynek depozytowo – kredytowy – Podstawą rynku depozytowo – kredytowego jest działalność bankowa, która wykorzystuje takie instrumenty jak: depozyty, kredyty, pożyczki

Rynek walutowy – umożliwia dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży walut różnych krajów w celu regulowania zobowiązań płatniczych wyrażonych w walutach obcych, jak również w celach spekulacyjnych wynikających z różnic w kursach walut i ich zmian oraz wahań.

Rynek walutowy, to rynek, na którym handluje się walutami (ew. dewizami)[<-Instrumenty]. Na rynku tym tworzy się kurs walutowy (kurs wymiany), który odzwierciedla stosunek ceny między dwoma walutami. Handel może odbywać się zarówno na rynku kasowym (wymiana jest dokonywana natychmiast) jak i rynku terminowym (wymiana zostanie dokonana w późniejszym, ściśle określonym terminie).

Rynek instrumentów pochodnych – jest najmłodszym i zarazem najbardziej dynamicznie rozwijającym się segmentem rynku finansowego. Instrumenty pochodne – derywaty- instrumenty finansowe, których wartość uzależniona jest os ceny innego aktywu.

Instrumenty: opcje, warranty, kontrakty terminowe (forward // futures), swapy, FRA(umowa przyszłej stopy procentowej Forward Rate Agreement;

FUNKCJE RYNKU FINANSOWEGO:

- alokacja, rozmieszczenie zasobów

- koncentracja i transformacja w czasie

- elastyczne kształtowanie czasowej struktury konsumpcji i inwestycji

- minimalizacja ryzyka

16. Idea wspólnego inwestowania

Termin „zbiorowe inwestowanie” oznacza powierzenie środków finansowych wyspecjalizowanym firmom, gdzie specjaliści od zarządzania mają za zadanie powiększanie realnej wartości zgromadzonych w ten sposób aktywów. Drugie istotne zadanie, jakie stoi przed zarządzającym to ochrona wartości tych aktywów. W tym celu stosuje on taką strategię inwestycyjną, aby ograniczyła do minimum ryzyko finansowe.

Najpopularniejszymi podmiotami na rynku finansowym specjalizującymi się w zarządzaniu zbiorowym są fundusze inwestycyjne. Polskie fundusze inwestują w akcje, prawa poboru, prawa do akcji, certyfikaty inwestycyjne, obligacje,bony skarbowe, nieruchomości, wierzytelności, tytuły uczestnictwa innych funduszy, towary, instrumenty pochodne. Miejscem inwestycji jest nie tylko polski rynek lecz również rynki światowe.

W przypadku osób nie posiadających profesjonalnej wiedzy z dziedziny finansów powierzenie środków finansowych funduszom inwestycyjnym jest bardziej efektywne niż inwestowanie samodzielne. Inwestując w fundusz jesteśmy zwolnieni z obowiązku prowadzenia pracochłonnych, a także kosztownych analiz finansowych, monitorowania bieżącej sytuacji rynkowej, śledzenia bieżących wiadomości, mogących wpływać na kursy papierów wartościowych. Podmioty zarządzające aktywami klientów posiadają wysokokwalifikowanych specjalistów, drogie narzędzia analityczne oraz wspomagające procesy decyzyjne, dostęp do wielu serwisów informacyjnych, niejednokrotnie płatnych.

Ponadto fundusze inwestycyjne, zawierające transakcje o wysokich wartościach mogą korzystać z preferencyjnych prowizji i opłat pobieranych przez domy maklerskie pośredniczące w zawieraniu transakcji. Większości wymienionych tu korzyści nie otrzyma indywidualny inwestor działający na własną rękę. Niedogodnością inwestycji zbiorowych jest ich stosunkowo długi termin. Nie powinien być on krótszy niż trzy lata.

Należy jednak pamiętać, że żaden fundusz nie jest w stanie zagwarantować osiągnięcia celu inwestycyjnego.

17. Giełda Papierów wartościowych. Funkcje i rodzaje giełd

Giełda papierów wartościowych to najważniejsza instytucja rynku kapitałowego, której celem jest obrót papierami wartościowymi oraz zapewnienie jednakowego dla wszystkich do nich dostępu.

Giełda papierów wartościowych to szczególny rodzaj rynku formalnego, jest określony jako stały, odbywający się w określonym czasie i miejscu i podporządkowany określonemu regulaminowi spotkania osób pragnących zawrzeć transakcję kupna – sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawieraniu transakcji, których przedmiotem są np. pieniądze (dewizy), weksle, papiery wartościowe. Do największych na świecie giełd papierów wartościowych zalicza się np. giełdy w Nowym Jorku, Tokio, Londynie, Frankfurcie.

Giełda jest częścią rynku papierów wartościowych, który dzieli się na rynek pierwotny i rynek wtórny. Prezentuje ona przede wszystkim wtórny rynek papierów wartościowych. Na giełdzie dokonywane są transakcje kupna – sprzedaży papierów wartościowych, środków płatniczych (tj. walut i dewiz) oraz kruszców szlachetnych

Zasady działania Giełdy określają, obok ustaw z 29 lipca 2005 roku:

Statut Giełdy

Regulamin Giełdy

Wymienia się dwa główne modele giełd papierów wartościowych:

-giełda typu amerykańskiego, która jest prywatną spółką akcyjną, skupiającą handlowców, przemysłowców i bankierów, którzy tworzą giełdę w celu realizacji swoich interesów (w tym modelu państwo nie tworzy giełd ani nie ustala ich liczby czy lokalizacji

-giełda typu niemieckiego, to giełda działająca pod nadzorem administracji państwowej (oddziaływanie państwa jest w tym modelu giełdy bardzo bezpośrednie, bowiem podejmuje ono decyzje dotyczące istnienia, lokalizacji, zasad funkcjonowania giełdy w trybie administracyjnym,

Funkcje giełdy: (pierwsze 3 najważniejsze)

•pozyskanie i alokacja kapitału (inwestor podejmuje decyzję o sprzedaży swoich papierów wartościowych na giełdzie jako rynku pierwotnym (giełda pełni funkcję mobilizacyjną pośrednio, bowiem umożliwiając bezproblemowy obrót wtórny, zachęca do zakupu papierów wartościowych na rynku pierwotnym)

• transformacja kapitału(kapitał może przybierać różne formy w zależności od sytuacji na rynku i atrakcyjności poszczególnych lokat)

• wycena kapitału(spełnianie przez giełdę funkcji informacyjnej wobec emitentów (wycena rynkowa ich walorów)

•zróżnicowanie form oszczędzania

•barometr gospodarki

•uzyskiwanie dochodu i redystrybucja dochodu

•spekulacja

•edukacja

Rodzaje giełd

Ze względu na przedmiot obrotu:

-giełdy papierów wartościowych,( przedmiotem obrotu są: akcje, prawa poboru akcji, prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne oraz inne zbywalne papiery wartościowe)

- giełdy towarowe, (obrót towarami rolnymi i spożywczymi)

-giełdy usług,(usługi transportowe, usługi ubezpieczeniowe, czy pośrednictwo transakcyjne)

-giełdy mieszane (towarowo – pieniężne),

Ze względu na ich zasięg:

-giełdy o charakterze międzynarodowym (np. Zurich, Frakfurt, Tokio, Hongkong)

-giełdy o charakterze krajowym (Warszawska Giełda Papierów Wartościowych)

Ze względu na formę prawną:

- giełdy organizowane przez państwo

- giełdy korporacyjne (tworzone przez organizacje gospodarcze).

Ze względu na charakter operacji dokonywanych na giełdzie: giełdy otwarte oraz giełdy zamknięte.

Ze względu na termin realizacji transakcji giełdowych:

- giełdy natychmiastowe, czyli kasowe (transakcja jest realizowana natychmiast po zawarciu umowy np. nabycie akcji)

- terminowe (pomiędzy zawarciem umowy a jej realizacją upływa jakiś czas).

Można wyróżnić także giełdy o charakterze uniwersalnym oraz o charakterze wyspecjalizowanym.

18. Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami

Konto rozrachunki z odbiorcami i dostawcami służy do ujmowania rozrachunków z tytułu dostaw i usług. Na tym koncie syntetycznym prowadzona jest zarówno ewidencja należności i zobowiązań (z kontrahentami zagranicznymi i krajowymi), dlatego wyodrębnia się następujące konta analityczne:

• rozrachunki z odbiorcami krajowymi (należności),

• rozrachunki z odbiorcami zagranicznymi (należności),

• rozrachunki z dostawcami krajowymi (zobowiązania),

• rozrachunki z dostawcami zagranicznymi

• zaliczki na poczet dostaw.

Ewidencja szczegółowa prowadzona do konta „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami” powinna umożliwić:

• ustalenie przebiegu rozrachunków,

• ustalenie stanu należności oraz zobowiązań dla każdego kontrahenta,

• określenie rozrachunków i rozliczeń dokonywanych w walutach obcych,

• umożliwienie ustalenia dla potrzeb sprawozdawczości należności i zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych.

Konta rozrachunkowe mogą wykazywać dwa salda:

• debetowe, wyrażające stan należności,

• kredytowe, wyrażające stan zobowiązań.

Zarówno należności, jak i zobowiązania mogą być regulowane nie tylko poleceniem przelewu i gotówką, ale także czekami rozrachunkowymi, za pomocą akredytywy lub wekslami. Nich od kontrahentów tej firmy.

Konto 201 – rozrachunki z odbiorcami jest kontem pasywnym ( księgowana wartość pasywów – zobowiązań ) rozrachunkowym.

Na koncie 201 ujmuje się m.in.:

• wydane i opłacone dostawy wyrobów gotowych i półfabrykatów własnych,

• sprzedane i wykonane usługi,

• udzielone bonifikaty i skonta,

• reklamacje związane z dostawami i usługami,

• odszkodowania, odsetki za zwłokę i kary związane z dostawami i usługami,

• otrzymane zaliczki na poczet dostaw i usług,

• kaucje gwarancyjne,

• tytuły egzekucyjne dotyczące dostaw i usług.

Po stronie Wn ewidencjonuje się należności za sprzedane produkty, towary, materiały, wykonane roboty, usługi, odsetki za zwłokę, kary umowne, dodatnie różnice kursowe. Po stornie Ma – wpływy/zapłata należności przez odbiorców, należności skierowane na drogę sądową, należności przedawnione, umorzone, ujemne różnice kursowe.

Saldo Wn oznacza stan należności od odbiorców z tytułu dostaw i usług a saldo Ma stan zobowiązań z tytułu zrealizowanych dostaw przez jednostkę

Konto 202 – rozrachunki z dostawcami – służy do ewidencji:

• przyjęte i opłacone dostawy materiałów i półfabrykatów obcych,

• zakupione i wykonane usługi,

• otrzymane bonifikaty i skonta (zwrot nadpłaconej kwoty),

• udzielone zaliczki na poczet dostaw i usług oraz kaucje gwarancyjne,

• wystawione i wykupione weksle własne.

Po stronie Wn ujmuje się spłatę zobowiązań wobec dostawców, odpisanie zobowiązań przedawnionych, reklamacje, dodatnie różnice kursowe. Po stronie Ma – zobowiązania wobec dostawców z tytułu dokonanych dostaw towarów, inne zobowiązania, zapłaty należności przez dostawców, kary umowne, odsetki za zwłokę, ujemne różnice kursowe.

Saldo Wn oznacza stan nalezności a saldo Ma – stan zobowiązań. Na saldzie konta 202 „Rozrachunki z dostawcami” pozostają nierozliczone kwoty. Dzieje się tak od momentu powstania zobowiązania aż do chwili jego ostatecznego wygaśnięcia - na skutek spłacenia, przedawnienia, umorzenia względnie wygaśnięcia w wyniku postępowania spornego.

19. ROZRACHUNKI Z TYTUŁU WYNAGRODZEŃ

Rozrachunki z pracownikami w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą dotyczą najczęściej rozrachunków z tytułu wynagrodzeń należnych w pieniądzach lub w naturze zmniejszonych o składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, podatek dochodowy oraz wszelkich innych rozrachunków np. z tytułu wypłaconych zaliczek na różne cele, odpłatnych świadczeń na rzecz pracowników, udzielonych pożyczek z funduszów specjalnych, rozrachunków z tytułu podróży służbowych, a także z tytułu niedoborów, szkód i nadwyżek.

Do wynagrodzeń okresu sprawozdawczego wlicza się wynagrodzenia za pracę wykonaną i zaliczoną w tym okresie, rozliczoną na podstawie listy płac do terminu zamykającego okres sprawozdawczy. W przypadku wystąpienia świadczeń w naturze wycenia się je według cen nabycia lub kosztów wytworzenia składników rzeczowych tego wynagrodzenia powiększonych o należny podatek VAT w przypadku, gdy jednostka jest płatnikiem VAT.

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń obejmują:

· - Ustalenie wynagrodzenia brutto (stanowi ono koszt dla jednostki),

· - Ustalenie potrąceń obligatoryjnych i dobrowolnych z wynagrodzeń,

· - Ustalenie wynagrodzenia netto,

· - Dokonanie wypłaty wynagrodzeń (bezpośrednio z kasy lub przez ROR).

Do ewidencji rozrachunków z tytułu wynagrodzeń za pracę wykonaną przez jednostki służy konto „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”.

Na stronie Ct konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” księguje się wynagrodzenia brutto wynikające z list płac. Na stronie Dt ujmuje się potrącenia: przymusowe i dobrowolne oraz wypłacone wynagrodzenia (a także ewentualnie wypłacane na poczet wynagrodzeń zaliczki).

Saldo konta może być:

· - kredytowe – wyraża zobowiązania wobec pracowników z tytułu niepodjętych płac, lub

· - debetowe – wyrażające kwoty wypłaconych zaliczek lub ewentualne nadpłaty wynagrodzeń.

Po stronie kredytowej księgujemy:

(1) Wynagrodzenia brutto obciążające koszty działalności

Po stronie debetowej księgujemy:

(2) Potrącenie zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych

(3) Potrącenie składek ubezpieczeń społecznych i zdrowotnej, w części pokrywanej przez pracownika

(4) Inne potrącenia z listy płac – potrącenia za niedobory i szkody, na podstawie tytułów egzekucyjnych

(5) Wypłata wynagrodzeń pieniężnych netto

Składki ZUS – procentowy wymiar podstawy:

1. Zdrowotne – 9.00%

2. Emerytalne – 19.52%

3. Rentowe – 8.00%

4. Chorobowe – 2.45%

5. Wypadkowe – 0.67%

6. Fundusz Pracy – 2.45%

20. Koszty w rachunkowości finansowej

Ze względu na charakter działalności jednostki ogół kosztów można podzielić na: koszty działalności operacyjnej(dotyczące normalnej działalności gospodarczej określonej jednostki, o charakterze wytwórczym, usługowym bądź handlowym), pozostałe koszty operacyjne (obejmujące koszty zdarzeń pośrednio związanych z normalną działalnością) oraz koszty finansowe (dotyczące działalności inwestycyjnej i finansowej przedsiębiorstwa).

Przedmiot zainteresowania rachunku kosztów stanowią koszty zwykłej działalności operacyjnej. W odniesieniu do tych kosztów mogą być stosowane różne kryteria klasyfikacji. Jednym z nich jest dostosowanie podziału kosztów do potrzeb ewidencyjnych rachunkowości finansowej. W ramach tej ewidencji najistotniejsze ze względów praktycznych są następujące kryteria podziału kosztów: rodzaj zużytego zasobu, miejsce powstawania kosztu, możliwość przypisania do obiektu oraz związek z przychodami ze sprzedaży.

Kryteria podziału kosztów w rachunkowości finansowej
Rodzaj zasobu
- amortyzacja - zużycie materiałów i energii - usługi obce - podatki i opłaty - wynagrodzenia - ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - pozostałe koszty rodzajowe

Układ rodzajowy kosztów – podział według rodzaju zasobu

Najprostszym podziałem kosztów jest podział według rodzaju zasobu. Wszystkie koszty generowane w ramach zwykłej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa pogrupowane są według rodzaju zużytego zasobu. Układ rodzajowy dzieli koszty na rodzaje, bez względu na cel ich ponoszenia. Koszty w układzie rodzajowym są z reguły kosztami prostymi, tj. takimi, które w ramach danej jednostki gospodarczej nie dają się rozłożyć na elementy prostsze.

Na podstawie układu kosztów według rodzaju można ustalić wysokości poniesionych kosztów oraz uzyskać pogląd na wzajemne proporcje poszczególnych rodzajów kosztów jednostki gospodarczej jako całości. Układ rodzajowy, dzięki swojej uniwersalności, umożliwia również porównywanie kosztów rodzajowych między różnymi jednostkami gospodarczymi.

Przydatność układu rodzajowego kosztów na potrzeby zarządzania jednostką gospodarczą nie jest duża. Wynika to z tego, że nie określa on ani miejsca powstawania kosztów, ani produktów, na które koszty zostały poniesione.

Układ funkcjonalny kosztów – miejsca powstawania kosztów

Koszty zwykłej działalności operacyjnej mogą być też ujmowane według kryterium miejsca ich powstawania. Celem tej klasyfikacji jest zwiększenie odpowiedzialności za utrzymanie kosztów na racjonalnym poziomie, a także usprawnienie planowania oraz kontroli kosztów. Miejsce powstawania kosztów jest pojęciem umownym i wymaga każdorazowo skonkretyzowania w dostosowaniu do warunków i rozwiązań stosowanych w danym przedsiębiorstwie. Na ogół są to miejsca związane z wyodrębnioną terytorialnie i organizacyjnie komórką podmiotu gospodarczego. Miejsca te może wyznaczać struktura organizacyjna przedsiębiorstwa (np. podział na komórki organizacyjne ruchu i administracji) lub podział ze względu na określone funkcje realizowane przez jednostkę (np. funkcja zakupu, sprzedaży, działalności właściwej). Stąd grupowanie kosztów według miejsc ich powstawania zwane jest też jako funkcjonalny układ kosztów. Do typowych pozycji kosztów w układzie według miejsc ich powstawania zalicza się: koszty działalności podstawowej, koszty działalności pomocniczej, koszty zarządu, koszty sprzedaży i koszty zakupu.

Układ kalkulacyjny

Kryterium podziału według możliwości przypisania do obiektu kalkulacji (np. produktu lub usługi, projektu, klienta) stanowi podstawę układu kalkulacyjnego, tj. układu według celu poniesienia kosztów. W układzie tym wszystkie koszty można podzielić na bezpośrednie i pośrednie.

Przez koszty bezpośrednie należy rozumieć te koszty, które na podstawie pomiaru lub dokumentów źródłowych można łatwo, bez żadnego dodatkowego przeliczania, przypisać do obiektu kalkulacji, na przykład są to materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie i inne koszty bezpośrednie.

Natomiast do kosztów pośrednich zalicza się te koszty, które na podstawie dokumentów źródłowych nie mogą być odniesione wprost na odpowiednie obiekty kalkulacji lub których ustalenie w danych warunkach jest nieopłacalne z powodu dużej pracochłonności czy też nieistotne ze względu na niewielką kwotę. Dla potrzeb kalkulacji koszty te łączy się w grupy i rozlicza w wymaganym przekroju drogą pośrednią przy zastosowaniu określonych metod oraz kluczy podziałowych. Do kosztów pośrednich należą przykładowo koszty wydziałowe, koszty zarządu, koszty sprzedaży i koszty zakupu.

Związek kosztów z przychodami ze sprzedaży

Podział kosztów wyrażający ich związek z przychodami ze sprzedaży wyróżnia koszty produktów i koszty okresu. Koszty produktów to te koszty, które mogą być identyfikowane z kosztem wytworzenia, tj. z wytworzonymi wyrobami, usługami. Nie wykazują one związku z przychodami, dopóki nie nastąpi sprzedaż produktów. Nie wszystkie bowiem wytworzone produkty muszą być od razu sprzedane. Część niesprzedana stanowi zapas do momentu sprzedaży w przyszłości.

Z kolei koszty okresu to te koszty, które związane są z przychodami okresu, którego dotyczą. Przykładowo są to koszty niezwiązane z produkcją i niebiorące udziału w wycenie zapasów, tj. koszty zarządu i sprzedaży.

21. Metody oceny projektów inwestycyjnych

Statyczne metody oceny projektów inwestycyjnych

Realizacja przedsięwzięć rozwojowych wymaga uprzedniego poniesienia nakładów inwestycyjnych, co ma na celu osiągnięcie zamierzonej nadwyżki finansowej w przyszłości. Tak, więc, zarówno w fazie realizacji inwestycji, jak też w okresie jej eksploatacji ma miejsce rozłożony w czasie, przepływ środków pieniężnych, czyli tzw.: cash flow. Początkowe nakłady inwestycyjne, decyzja o ich podjęciu jest podejmowana na podstawie szczegółowych lub wstępnych analiz technicznych, dotyczących w pierwszej fazie kosztów podejmowanej inwestycji, a kolejno kosztów produkcji, analiz rynkowych; cen oraz popytu na określone produkty, czyli realnej możliwości ich zbycia w kolejnych latach funkcjonowania działalności. Zbyt, bowiem zapewnić ma w pierwszej kolejności zwrot poniesionych nakładów, a następnie wypracowanie nadwyżki. Przepływy pieniężne w okresie t (CF_t) jest różnicą między wpływami i wydatkami uzyskanymi w t - tym roku. Przepływ ten może mieć charakter dodatni (cash inflow - CIF_t) lub analogicznie ujemny (cash outflow - COF_t). Z reguły w początkowej fazie funkcjonowania projektu inwestycyjnego przepływy pieniężne mają charakter cash inflow. W miarę upływu czasu przechodzą w przepływy dodatnie i inwestycja zaczyna się zwracać. W takiej sytuacji mówimy o konwencjonalnych przepływach. Ustalenie natomiast przewidywanej wartości przepływów pieniężnych stanowi podstawę oceny projektów inwestycyjnych. Jeśli ustalone we wszystkich latach okresu objętego rachunkiem, wartości przepływów pieniężnych traktowane są, jako wartości nominalne, to mówimy o statycznych, czyli niedyskontowych metodach oceny projektów inwestycyjnych.

Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych

Okres zwrotu nakładów jest bardzo prostym narzędziem analizy projektowej. Wskaźnik ten bezpośrednio wynika z oczekiwań inwestorów, którzy podejmując decyzję o inwestycji oczekują, zakładają zwrot tej inwestycji w określonym czasie. Jedynym problemem przy stosowaniu tego wskaźnika jest sposób w jaki zakładane wpływy pieniężne będą w przyszłości generowane. Można bowiem założyć, iż w przyszłości wpływy z podjętej inwestycji będą miały stały, zbliżony charakter, czyli w zadanym okresie czasu do kasy inwestora wpłynie taka sama kwota pieniędzy lub charakter zmienny, który najczęściej zakłada zwiększanie się zwrotów z inwestycji, a zatem większe zyski. Dla pierwszego przypadku obliczeń można dokonać na podstawie nieskomplikowanego wzoru:

gdzie:

O_Z - łączna suma nakładów,

CF - średnioroczne wpływy pieniężne.

W przypadku drugim, czyli niejednolitych wpływów pieniężnych w poszczególnych okresach, obliczenie okresu zwrotu polega na kolejnym porównywaniu skumulowanych rocznych wpływów z inwestycji z wielkościami nakładów początkowych. Okres, w którym występuje zrównanie tych dwóch kwot nazywa się okresem zwrotu z inwestycji. Jeśli punktem odniesienia jest określona przez inwestora granica zwrotu nakładów inwestycyjnych, to akceptowane są te przedsięwzięcia inwestycyjne, których okres zwrotu jest krótszy od zakładanego.

Return of inwestment

Księgowa stopa zwrotu (Accouting Rate of Return, Return of inwestment), zwana także stopą zwrotu z inwestycji wyraża procentowy stosunek przeciętnego - założonego w okresie rozpatrywania projektu - zysku nettto do wielkości nakładów początkowych, co można przedstawić następująco:

gdzie:

Z_n - jest rocznym zyskiem netto, osiąganym w trakcie funkcjonowania przedsięwzięcia,

N - wartość kapitału służącego sfinansowaniu nakładów początkowych.

W zależności od sposobu obliczania wielkości występujących w liczniku i mianowniku powyższej relacji, wyróżnia się kilka odmian księgowej stopy zwrotu:

gdzie:

- średnioroczny zysk netto - obliczany z całego okresu funkcjonowania projektu inwestycyjnego, przedsięwzięcia,

Z_n - roczny zysk netto, N - zaangażowany kapitał - nakład całkowity,

N_w - wielkość zaangażowanego kapitału własnego (np. zakładowego),

O - roczne (okresowe) koszty kapitału (odsetki od kredytów).

Dwie pierwsze relacje bazują na wielkościach rocznych. Punktem wyjścia przy ich obliczaniu jest wybór pewnego normalnego, reprezentatywnego roku w okresie trwania projektu inwestycyjnego. Dane dotyczące tego typowego roku powinny charakteryzować cały okres funkcjonowania projektu, cechujący się między innymi pełnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych. W praktyce dokonanie takiego wyboru nastręcza dość dużo trudności, co jest powodem zmian w ustawach podatkowych, czy zmian oprocentowania kredytów bankowych lub pożyczek. Zaleca się zatem ze względu na powyższe wykorzystywanie wielkości przeciętnych, uwzględnionych w dwóch ostatnich wzorach. Podsumowując; księgowa stopa zwrotu pozwala na uproszczoną ocenę opłacalności pojedynczych projektów inwestycyjnych, lub grupy projektów, z których następnie dokonać można najbardziej opłacalnego. W pierwszym przypadku niezbędne jest porównanie księgowej stopy zwrotu do stopy granicznej, określonej na podstawie rynkowej stopy procentowej lub wyrażającej koszt kapitału firmy. W drugim natomiast przypadku, najbardziej opłacalnym przedsięwzięciem jest to, które charakteryzuje się najwyższym współczynnikiem ROI..

Dynamiczne metody oceny projektów inwestycyjnych

Dynamiczne metody oceny projektów inwestycyjnych w przeciwieństwie do statycznych, jak sama nazwa mówi uwzględniają nieregularne wpływy i wydatki pieniężne, jakie inwestor ponosi w związku z projektem inwestycyjnym. Celowi temu służy dyskontowanie pozwalające na sprowadzenie nakładów i efektów realizowanych w różnych okresach czasu. Dlatego też dynamiczne metody oceny projektów inwestycyjnych noszą nazwę metod dyskontowych. Wykorzystanie metod dyskontowych pozwala na uwzględnienie w rachunku opłacalności projektu całego okresu jego funkcjonowania. Zarówno czasu jego realizacji, jaki i czasu eksploatacji przedsięwzięcia. Fakt ten zwiększa precyzję rentowności projektów, ale jednocześnie wymusza oszacowanie wpływów i wydatków w całym okresie objętym rachunkiem. Szacunek ten wydłuża się w miarę horyzontu czasowego, staje się coraz bardziej skomplikowany ze względu na trudności związane z przewidywaniem sytuacji rynkowej w przyszłości. Poniżej zostaną przedstawione najczęściej używane i najbardziej popularne w praktyce metody dynamiczne projektów inwestycyjnych.

Net Present Value

Wartość zaktualizowana netto NPV danego przedsięwzięcia określana jest, jako wartość otrzymana przez zdyskontowanie, oddzielenie dla każdego roku, różnicy pomiędzy przychodami oraz wydatkami pieniężnymi przez cały okres istnienia projektu (przy określonym poziomie stopy dyskontowej). Różnica dyskontowana jest zazwyczaj na moment, w którym przewidziane jest rozpoczęcie prac nad projektem. Wartość NPV oblicza się z poniższego wzoru:

gdzie:

NPV - jest wartością zaktualizowaną netto,

NPV_t - przepływy pieniężne netto w kolejnych okresach,

r - stopa procentowa,

- współczynnik dyskontujący dla kolejnych lat okresu obliczeniowego dla t = 0,1,2,3,...n.

W przypadku, kiedy całość nakładów jest ponoszona w pierwszym roku (t = 0), wówczas:

gdzie oznaczenia, jak we wzorach powyżej.

Dla analizy NPV ważne są następujące prawidłowości;

1. NPV >= 0

- kiedy przedsięwzięcie można traktować jako opłacalne i podjąć decyzję o jego rozpoczęciu, dodatnia stopa oznacza bowiem, że stopa rentowności danego projektu jest wyższa od stopy granicznej, określonej przez przyjętą w rachunku stopę procentową,

2. NPV =< 0

- świadczy natomiast o niższej od granicznej stopie rentowności projektu, a zatem o nieopłacalności tego projektu, co wyklucza jego rozpoczęcie.

3. Ważnym dla analizy wartości NPV jest ustalenie kosztów użycia kapitału. W metodzie tej, podobnie jak we wszystkich metodach dynamicznych, koszt użycia kapitału stanowi jednocześnie stopę dyskontową.

Na wysokość kosztu użycia kapitału mają między innymi wpływ:

• źródła finansowania (kapitał własny, czy obcy),

• oprocentowanie kredytów,

• wysokość podatku dochodowego,

• rentowność osiągana przy alternatywnym lokowaniu środków własnych oraz ryzyko związane z inwestowaniem na danym rynku.

Ustalenie kosztu użycia kapitału jest sprawą indywidualną osoby prowadzącej rachunek opłacalności danego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Przy jego ustaleniu można posłużyć się następującym wzorem;

gdzie:

w₁+w₂=1

r - koszt użycia kapitału (stopa dyskontowa),

K_b - koszt użycia kredytów bankowych,

K_w - koszt użycia kapitałów własnych (normatywna stopa zwrotu kapitału netto),

w₁ - udział kredytów bankowych w ogólnych środkach finansowych przeznaczonych na finansowanie inwestycji,

w₂ - udział kapitału własnego (netto) w finansowaniu inwestycji.

Z powyższej relacji wynika, że koszt użycia kapitału (w rachunku dyskontowym jest on utożsamiany ze stopą dyskontową) jest średnią arytmetyczną ważoną kosztu zaangażowania kredytów bankowych oraz kosztu użycia kapitału netto (kapitału własnego). Koszt użycia kredytów bankowych jest z kolei określony przez bankową stopę procentową i oraz stopę podatku dochodowego P_d. Konieczność uwzględniania podatku dochodowego przy kalkulacji kosztu kapitału wynika z faktu, iż odsetki płacone od zaciągniętych kredytów pomniejszają podstawę opodatkowania (są uznawane za koszty uzyskania przychodów). Formuła obliczania kosztów użycia kredytów bankowych dana jest następująco:

Gdzie oznaczenia, jak w powyższych wzorach, natomiast:

P_d - stopa podatku dochodowego,

i - bankowa stopa procentowa (jeśli inwestor korzysta z kredytów o zróżnicowanej stopie procentowej należy uwzględnić średnią ważoną stopę procentową).

W praktyce do kosztu zaangażowania własnych środków (kapitału netto) dodaje to kilka punktów procentowych, które odzwierciedlają ryzyko związane z realizacją danego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Poziom ryzyka szacuje się przede wszystkim na podstawie subiektywnego odczucia inwestora, dla którego zamierzona inwestycja jest mniej lub bardziej pewna. Stosowanie stałej stopy dyskontowej przy obliczaniu NPV jest uzasadnione tylko wtedy, gdy rozpatrywany projekt inwestycyjny nie jest ryzykowny. W przeciwnym wypadku konieczne jest stosowanie podejścia probabilistycznego zamiast deterministycznego. W podejściu probabilistycznym przyjmuje się, że nakłady są zdeterminowane (lub losowe), natomiast wpływy z projektowanego przedsięwzięcia zawsze traktowane są losowo. Powstaje zatem problem wyboru miary prawdopodobieństwa, opisującej rozkład wielkości wpływów. W przypadku inwestowania miarą tą jest prawdopodobieństwo subiektywne, szacowane przez ekspertów. Podstawowymi wielkościami statystycznymi wykorzystywanymi przy ocenie ryzyka projektu inwestycyjnego są:

wartość średnia;

odchylenie standardowe;

wariancja,

współczynnik zmienności,

We wszystkich wzorach obowiązują oznaczenia jak we wzorach wcześniejszych.

Współczynnik zmienności jest najważniejszą miarą statystyczną wykorzystywaną przy ocenie projektów inwestycyjnych, będący ilorazem odchylenia standardowego NPV do średniej wartości NPV. Wartość współczynnika zmienności powinna być jak najniższa, aby móc powiedzieć, że projekt nie jest przedsięwzięciem ryzykownym. Jeśli NPV > 50%, wówczas o projekcie można powiedzieć, że jest ryzykowny.

Internal Rate of Return

Wewnętrzna stopa zwrotu jest również metodą uwzględniającą zmianę wartości pieniądza w czasie przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Reprezentuje on rzeczywistą stopę dochodu uzyskiwaną z inwestycji w ciągu jej całego życia ekonomicznego. O ile przy obliczaniu wartości bieżącej netto NPV stopa jest wielkością określoną, a analiza polega sprawdzaniu, czy NPV dla danego projektu przyjmuje wartość powyżej 0 (dla tej stopy procentowej), to przy metodzie IRR poszukiwana jest wartość stopy dyskontowej NPV będzie równa 0 (przy danym okresie trwania projektu i znanych przepływach pieniężnych), co można zapisać:

IRR = NPV = 0

IRR jest zatem taką stopą, dla której wartość NPV = 0. Wyznacza się ją za pomocą prostego algorytmu:

gdzie: IRR wyznaczamy za pomocą formuły interpolacji liniowej danej wzorem :

oraz kolejno oznaczenia:

r₁ - poziom stopy procentowej, dla którego NPV > 0,

r₂ - poziom stopy procentowej przy którym NPV < 0,

PV - poziom NPV obliczonej na podstawie r₁,

NV - poziom NPV obliczonej na podstawie r₂.

Analityczne rozwiązanie powyższego równania jest w przypadku braku odpowiedniego programu komputerowego - bardzo uciążliwe i wręcz niemożliwe. Przybliżony wynik można otrzymać stosując metodę kolejnych przybliżeń. Procedura ustalenia wartości IRR obejmuje wówczas kilka etapów. W pierwszej kolejności należy ustalić przepływy pieniężne netto w kolejnych latach realizacji i funkcjonowania analizowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Z kolei wybiera się metodą prób i błędów dwie wielkości stopy procentowej r₁, oraz r₂ takie, przy których:

• obliczona na podstawie r₁ wartość NPV jest zbliżona do zera, ale jest dodatnia,

• obliczona na podstawie r₂ wartość NPV jest zbliżona do zera, ale jest ujemna.

Ustalony na podstawie ostatniego wzoru poziom IRR jest tym dokładniejszy, im różnica między r₁ oraz r₂ jest mniejsza. Różnica ta nie powinna być większa aniżeli 1%. Wynika to z faktu, że w rzeczywistości zależność pomiędzy poziomem stopy procentowej, a NPV nie ma liniowego charakteru. Zachowanie takiej różnicy stóp procentowych, sprawia, że popełniony błąd uznaje się za nieistotny. Wewnętrzną stopę zwrotu, jako kryterium oceny opłacalności projektów rozwojowych można stosować zarówno do cechy pojedynczych przedsięwzięć, jak też do wyboru najbardziej opłacalnych wariantów spośród potencjalnych. W tym drugim przypadku należy kierować się maksymalizacją IRR. Najbardziej opłacalne jest to przedsięwzięcie, które charakteryzuje się najwyższym poziomem IRR. Zwrócić należy szczególną uwagę, iż w przypadku niektórych inwestycji występuje więcej niż jedna wartość IRR. Ma to miejsce w przypadku niekonwencjonalnych przepływów pieniężnych. W takich przypadkach za podstawę efektywności inwestycyjnej należy przyjąć miernik NPV.

Modified Internal Rate of Return

W ocenie projektów inwestycyjnych istotne znaczenie ma problematyka uwzględniania przewidywanej stopy reinwestycji. Stopa reinwestycji, to stopa informująca o poziomie rentowności osiąganej z tytułu bieżącego inwestowania osiąganych przez przedsiębiorstwo dodatnich przepływów pieniężnych. Stopa zwrotu uzyskiwana z tytułu reinwestycji jest zazwyczaj różna od wewnętrznej stopy zwrotu projektu, stąd jej nazwa: zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu. Innymi słowy jest to taka wartość stopy dyskontowej, która zrównuje zaktualizowaną wartość końcową dodatnich przepływów pieniężnych z wartością ujemnych przepływów pieniężnych, czyli:

gdzie:

COF_f - ujemne przepływy pieniężne w roku t,

CIF_f - dodatnie przepływy pieniężne w roku t,

r - stopa dyskontowa stosowana przez inwestora (koszt kapitału),

n - okres obliczeniowy (w latach), będący sumą okresu ponoszenia nakładów inwestycyjnych o okresu osiągania dodatnich przepływów pieniężnych,

MIRR - wewnętrzna stopa zwrotu uwzględniająca przewidywaną stopę reinwestycji, dana jest następującym wzorem:

W pierwszym równaniu lewa strona określa bieżącą, aktualną wartość ujemnych przepływów kapitałowych, obliczoną przy stopie dyskontowej równej kosztowi kapitału inwestora. Licznik, natomiast prawej strony określa wartość przyszłą (na koniec ostatniego roku obliczeniowego) dodatnich przepływów pieniężnych otrzymaną przy założeniu, że będą one reinwestowane po koszcie kapitału r. Projekt inwestycyjny uważa się za dobry, kiedy wartość MIRR > r. Natomiast w przypadku oceny kilku projektów inwestycyjnych, za najkorzystniejszy uważa się ten, dla którego MIRR osiąga największą wartość. Oczywistym jest, iż wyboru należy dokonywać ze zbioru tych projektów, których wartość MIRR jest większa od kosztu kapitału.

Profitability Index

Wskaźnik rentowności, zwany także wskaźnikiem zyskowności jest ilorazem sumy zdyskontowanych dodatnich przepływów pieniężnych do sumy zdyskontowanych ujemnych przepływów pieniężnych, co wyraża się następującym algorytmem:

Gdzie oznaczenia jak we wzorach powyżej.

Projekt inwestycyjny przyjmuje się do realizacji przy poziomie Pl > 1. Podstawą wyboru najbardziej opłacalnego spośród wielu wziętych do analizy projektów inwestycyjnych jest maksymalizacja wartości PI. Zatem im wyższa wartość wskaźnika, tym przypuszczać można, że projekt jest najkorzystniejszy. Wskaźnik ten wykorzystywany jest w praktyce, w sytuacji, kiedy potencjalny inwestor boryka się z ograniczonością zasobów finansowych. Oczywistym jest też także, iż wskaźnik ten może być liczony dla projektów inwestycyjnych, których wartość NPV jest dodatnia, gdyż ujemna wartość obecna netto od razu eliminuje projekt inwestycyjny.

Metoda annuitetowa

Annuities - równe płatności okresowe. Annuity zwane rentą to szczególny przypadek strumienia płatności. Charakteryzuje się on równymi płatnościami, występującymi w równych odstępach czasu i przy stałej stopie procentowej. Płatności cykliczne, czyli annuity mogą być realizowane w 2 wariantach:

· jeżeli pierwsza płatność występuje na końcu pierwszego okresu to są to płatności bez wyprzedzenia "z dołu"

· jeżeli pierwsza płatność ma miejsce na początku okresu obliczeniowego to płatności takie nazywa się płatnościami z wyprzedzeniem "z góry".

Banki obliczają raty annuitetowe następującym wzorem: Spłata kredytu jest tak rozliczana, aby raty w ciągu całego okresu spłaty były równe. Zmieniają się proporcje udziałuczęści kapitałowej i odsetkowej raty. Niestety ma to także wpływ na efektywną stopę oprocentowania kredytu, która jest wyższa niż w metodzie rat malejących, kapitał kredytu maleje wolniej.

R=Ka∗S1−(1+S)−n (1)

gdzie:

R - rata spłaty (zł),

Ka - zadłużenie początkowe (zł),

S - stała,

n - ilość rat,

S=sp∗d/D∗100 (2)

gdzie:

sp - stopa procentowa w stosunku rocznym (%),

d - okres pomiędzy spłatami rat (zwykle miesiąc) (dni),

D - faktyczna ilość dni w danym roku (365 lub 366).

Część raty zmiejszająca zadłużenie (część kapitałowa) jest równa całej naliczonej racie pomniejszonej o należne bankowi odsetki.

NPVR

NPVR jest to relacja NPV do zaktualizowanej wartości nakładów inwestycyjnych PVI ( present value of investement)

NPVR=[[NPV]]/PVI

gdzie:

NPVR - wartość zaktualizowana netto

NPV - wartość zaktualizowana netto przedsięwzięcia (net present value)

PVI - wartość zaktualizowana nakładów w poszczególnych okresach

PVI oblicza się analogicznie do NPV przyjmując zamiast NPV wartości nakładów w poszczególnych okresach. NPVR daje informacje podobną do stopy zwrotu - jednak z uwzględnieniem czynnika czasu, ryzyka-, jaka część zdyskontowanego nakładu stanowi zdyskontowany dochód. Dzięki temu wskaźnikowi można dokonać oceny możliwości finansowych przedsiębiorstwa do podołania wybranej inwestycji. Najlepszym rozwiązaniem jest, gdy wartość NPVR jest największa.

22. Wpływ zarządzania kapitałem obrotowym netto na wartość dla właścicieli

Kapitałem obrotowym netto (inaczej kapitałem pracującym – ang. working capital) będzie w ujęciu bilansowym (księgowym) różnica pomiędzy aktywami obrotowymi a bieżącymi zobowiązaniami. Zaś w ujęciu finansowym (kapitałowym) kapitał obrotowy netto to różnica pomiędzy kapitałem stałym i aktywami trwałymi.

Istota kapitału obrotowego uwidacznia się już na samym początku rozważań o finansach przedsiębiorstw. W tym czasie kiedy określone zostaną cele zarządzania finansami w przedsiębiorstwie, nie można zapomnieć o wyznaczeniu strategii nim zarządzania. Powszechnie już od jakiegoś czasu cele działalności przedsiębiorstwa definiuje się w dwóch płaszczyznach: w horyzoncie długoterminowym i krótkoterminowym. W długim okresie celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizowanie jego wartości rynkowej, w tym majątku właścicieli. W krótkim horyzoncie zarządzania, najważniejszym celem działalności przedsiębiorstwa jest utrzymanie płynności płatniczej, czyli zdolności do bieżącego regulowania jego zobowiązań. Przy czym termin kapitał obrotowy netto wiąże się najczęściej z podejmowaniem krótkoterminowych decyzji finansowych. Jedną z kluczowych decyzji w tym zakresie jest określenie wielkości niezbędnych aktywów obrotowych i sposobów ich finansowania. Kapitał obrotowy netto może przyjmować wielkość dodatnią, ujemną bądź zerową.

Dodatni kapitał pracujący występuje wtedy, gdy część aktywów obrotowych jest finansowana kapitałem stałym. Stąd, mamy do czynienia z sytuacją, że część cyklu operacyjnego (eksploatacyjnego) finansowana jest kapitałem własnym i kapitałami długoterminowym obcymi, a nie tylko zobowiązaniami bieżącymi. Czerpanie środków finansowych zabezpieczających funkcjonowanie podmiotu w zakresie zaspokojenie bieżących zobowiązań wymaga angażowania kapitału pracującego, czyli przyjmowania takiej strategii działania aby dążyć do utrzymania nadwyżki aktywów obrotowych nad krótkoterminowymi zobowiązaniami. Jest to sytuacja najbardziej oczekiwana, biorąc pod uwagę zasadę zarządzania finansami przedsiębiorstw, przyjętą z myślą o zrealizowaniu określonych wcześniej celów zarządzania. Wielkość kapitału obrotowego jest miernikiem ryzyka finansowego dla banków i innych wierzycieli przedsiębiorstwa. Zbyt duży kapitał obrotowy oznacza wysokie zaangażowanie kapitałów długoterminowych w bieżącej działalności przedsiębiorstwa. W zależności od formy jego pozyskania może to oznaczać w przypadku kredytów i pożyczek wzrost kosztów finansowych, zaś w przypadku kapitału własnego spadek rentowności mierzonej wskaźnikiem ROE. Niestety sezonowość jest czynnikiem determinującym długi cykl gotówkowy i tym samym utrzymywanie kapitału obrotowego na wysokim poziomie. Wysoki kapitał obrotowy powoduje, jak zostało to już powiedziane wzrost kosztów finansowania, tym samym przekłada się zazwyczaj na zwiększoną cenę produktu lub towaru.

Ujemny kapitał obrotowy najczęściej jest zjawiskiem niepożądanym. Oznacza sytuację, gdy kapitały długoterminowe nie w pełni pokrywają aktywa trwałe. Niemniej jednak, często w przypadku przedsiębiorstw handlowych taka sytuacja jest dość powszechna. Najbardziej skrajnym przykładem są wielkie sieci handlowe, które szybko obracają swoimi aktywami obrotowymi, jednocześnie utrzymując zobowiązania handlowe relatywnie długo.

Ostatnim możliwym wariantem wielkości kapitału obrotowego jest jego zerowy poziom. Aktywa bieżące są równe zobowiązaniom krótkoterminowym, a aktywa trwałe kapitałom stałym. Zwolennicy „złotego środka” czyli koncepcji zerowego kapitału obrotowego twierdzą, że osiągnięcie zerowego poziomu zaangażowania kapitału obrotowego jest możliwe

przez dążenie do minimalizowania należności i zapasów przy jednoczesnym maksymalizowaniu zobowiązań wobec dostawców. Generuje to środki pieniężne i przyspiesza produkcję, co ułatwia dokonywanie dostaw na czas i sprawniejsze działanie. Poza korzyściami finansowymi obniżania kapitału obrotowego (utrzymywania go na zerowym poziomie) jest fakt zmuszenia zarządzających przedsiębiorstwami do produkowania i dostarczania towarów szybciej niż robi to konkurencja, co ułatwia pozyskanie nowych zamówień i otrzymywanie lepszych cen dzięki ich szybkiej realizacji. Jeżeli produkcja przebiega dostatecznie szybko, firmy mogą wytwarzać towary w miarę ich zamawiania i nie muszą posługiwać się prognozami popytu i gromadzić wysokich zapasów. System takiego działania znany jest jako zarządzanie oparte na popycie (ang. demand-based management) i polega na wykorzystaniu metody dokładnie na czas (ang. just in time) stosowanej w kontroli zapasów.

Przyjęło się określać dwie skrajne strategie zarządzania kapitałem obrotowym: agresywną (dynamiczną) i konserwatywną. Punktem wyjścia jest stosunek do ryzyka. W pierwszej kapitał obrotowy netto jest zwykle ujemny, a co za tym idzie ryzyko finansowe wysokie. W drugim przypadku występuje kapitał pracujący dodatni, niskie ryzyko finansowe i jednocześnie małe spodziewane korzyści. W dorobku naukowym z zakresu finansów rozróżnia się czasem również strategię umiarkowaną, dla zerowego kapitału obrotowego. Charakteryzuje się ona pewną wypadkową cech dwóch wcześniejszych strategii.

Utrzymywany w przedsiębiorstwie kapitał obrotowy jest funkcją kondycji finansowej podmiotu gospodarczego. Bez należytego zarządzania nim w aspekcie bieżącym, nie jest możliwe realizowanie dalekosiężnych planów rozwojowych. Jego wielkość i sposób jego kształtowania determinują rozwój przedsiębiorstwa. Innymi słowy nie można poważnie myśleć o realizowaniu celów takich jak maksymalizowanie wartości rynkowej przedsiębiorstwa i kapitału własnego właścicieli bez dołożenia należytej staranności w zakresie bieżących decyzji finansowych służących zapewnieniu właściwych relacji pomiędzy aktywami i pasywami bieżącymi, a co jest z tym związane utrzymywaniem płynności płatniczej. To zresztą jest fundamentem, bez istnienia którego nie można prowadzić żadnej polityki rozwojowej przedsiębiorstwa.

24. Metody inwentaryzacji

Ustawa o rachunkowości narzuca trzy metody przeprowadzenia inwentaryzacji w zależności od rodzajów posiadanego majątku. Należą do nich:

1. spis z natury (np. sprzętu komputerowego, mebli),

2. potwierdzenia sald (np. pieniędzy na koncie),

3. porównanie danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami – weryfikacja sald (np. zobowiązania wobec ZUS).

• spis z natury

Według art. 26.1 ustawy o rachunkowości spisem z natury powinny być objęte pieniądze (z wyjątkiem zgromadzonych na rachunkach bankowych), papiery wartościowe w postaci materialnej, rzeczowe składniki aktywów obrotowych, nieruchomości zaliczone do inwestycji, środki trwałe oraz maszyny i urządzenia zakwalifikowane do środków trwałych w budowie (tj. maszyny i urządzenia wymagające montażu, bez którego nie są zdatne do używania.

Spis z natury przeprowadzają osoby zobowiązane do tego w uchwale zarządu stowarzyszenia lub fundacji (np. komisja inwentaryzacyjna).

W dużych organizacjach, gdzie zakres inwentaryzacji przekracza możliwości samej komisji, można dodatkowo powołać podległe jej zespoły spisowe, które zajmują się spisem poszczególnych składników. W skład komisji oraz zespołów spisowych nie mogą wchodzić osoby (i ich krewni) materialnie odpowiedzialne za powierzone mienie, np. kasjer/skarbnik, magazynier. Powinny one jednak uczestniczyć w inwentaryzacji powierzonego im majątku lub upoważnić do tego inną osobę. Muszą bowiem udostępnić komisji majątek objęty spisem, udzielać niezbędnych informacji lub wyjaśnień, a także dopilnować, aby cały majątek został ujęty w arkuszach spisowych. Ponadto, o czym dość często w organizacjach pozarządowych się zapomina, jeszcze przed rozpoczęciem spisu komisja powinna od osób odpowiedzialnych za majątek organizacji odebrać pisemne oświadczenia o poprawnym udokumentowaniu (przychodów i rozchodów) spisywanych składników i przekazaniu tych dokumentów do działu księgowości.

Spis z natury dokumentuje się na drukach ścisłego zarachowania – specjalnych arkuszach spisowych, opieczętowanych i ponumerowanych. Sam spis polega na ustaleniu (przeliczeniu, zmierzeniu, zważeniu itp.) rzeczywistej ilości poszczególnych składników majątkowych, spisaniu ich na arkuszach spisowych oraz dokonaniu wyceny. Po wpisaniu wszystkich składników majątku, w arkuszach dokonuje się adnotacji, że spis został zakończony, i podaje się numer ostatniej pozycji arkusza spisowego. Następnie każdy arkusz z osobna podpisują wszyscy członkowie komisji inwentaryzacyjnej i osoby materialnie odpowiedzialne. Jeśli przez przypadek w arkuszu (arkuszach) zostaną puste wiersze, należy je przekreślić.

W arkuszu spisowym nie ujmuje się wyników inwentaryzacji środków pieniężnych znajdujących się w kasie, do czego służy oddzielny protokół inwentaryzacyjny.

Po zakończeniu spisu arkusze spisowe muszą trafić do księgowości, gdzie następuje porównanie wyników spisu z natury z danymi wynikającymi z ksiąg rachunkowych. W przypadku wystąpienia niedoborów lub nadwyżek są one wyjaśniane przez komisje inwentaryzacyjną, która ustala przyczyny różnic i przedstawia w swoim protokole ostateczne wnioski dotyczące ich rozliczenia.

• potwierdzenie sald

Inwentaryzacja drogą potwierdzenia sald polega na uzgodnieniu stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych. Dokonuje się tego na podstawie potwierdzenia ich zgodności przez naszych kontrahentów oraz bank, w którym organizacja posiada rachunek. Tą metodą inwentaryzowane są pieniądze znajdujące się na rachunkach bankowych, inne aktywa finansowe, należności, udzielone pożyczki oraz powierzone naszym kontrahentom składniki majątku organizacji (np. użyczony sprzęt komputerowy). Jej przeprowadzeniem zajmują się wyznaczeni pracownicy księgowości (jeśli obsługę księgową zapewnia biuro rachunkowe, to ono potwierdza salda na podstawie zapisu w umowie na prowadzenie ksiąg rachunkowych). Potwierdzenie zgodności sald musi nastąpić w formie pisemnej, zawierającej podpisy uprawnionych osób, ponieważ tylko taki sposób gwarantuje otrzymanie wiarygodnej informacji.

Potwierdzenie sald środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych następuje dopiero po dostarczeniu nam przez bank dwóch egzemplarzy zawiadomienia o stanie środków na naszym koncie. Po stwierdzeniu zgodności stanu środków pieniężnych ze stanem w księgach rachunkowych jeden egzemplarz powinien zostać podpisany przez osobę upoważnioną (np. prezesa, skarbnika) i odesłany z powrotem do banku. Często na potwierdzeniach sald otrzymywanych z banków widnieje adnotacja w rodzaju: „Brak zwrotu podpisanego zawiadomienia w terminie 14 dni uważany jest przez Bank za potwierdzenie zgodności salda”. Należy zaznaczyć, że ustawa o rachunkowości nie przewiduje tzw. milczącego potwierdzenia zgodności sald, a cytowany zapis wynika przeważnie z regulaminu banku, który zaakceptowaliśmy i zobowiązaliśmy się stosować, podpisując umowę na prowadzenie rachunku, ale nie jest nadrzędny nad przepisami ustawy i nie zwalnia nas od obowiązków z niej wynikających.

Ustawa o rachunkowości nakłada obowiązek uzyskania potwierdzenia sald na wierzycieli, czyli podmioty, które posiadają należności u swoich kontrahentów. Oczywiście, nie ma zakazu, aby dłużnicy występowali o potwierdzenie stanu swoich zobowiązań. Jednak nie możemy bezczynnie oczekiwać, aż otrzymamy od dłużnika zawiadomienie o wysokości jego długu, gdyż może to nigdy nie nastąpić. Dlatego też, jeśli na kontach rozrachunkowych stwierdzimy salda należności, to do nas należy obowiązek wysłania odpowiedniej informacji z prośbą o jej potwierdzenie. Najlepiej zrobić to listem poleconym. Informację o stanie należności sporządzamy w dwóch egzemplarzach i należy podać w niej, np. numery, daty oraz kwoty i terminy płatności faktur nieuregulowanych przez dłużnika.

Po zakończeniu inwentaryzacji metodą potwierdzenia sald, osoby, które ją przeprowadziły, powinny sporządzić protokół opisujący jej przebieg i stwierdzający ewentualne różnice pomiędzy stanem sald wynikającym z ewidencji księgowej, a uzyskanym od naszych kontrahentów.

• Porównanie danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami (weryfikacja sald)

Inwentaryzacja tą metodą przeprowadzana jest w celu potwierdzenia, czy znajdujące się u nas dokumenty potwierdzają istnienie danego salda wynikającego z ewidencji księgowej i czy jest ono prawidłowo ustalone. Podobnie jak potwierdzeniem sald, zajmują się nią pracownicy księgowości mający dostęp do pełnej dokumentacji finansowo-księgowej. W ten sposób inwentaryzuje się:

• grunty i prawa zakwalifikowane do nieruchomości,

• trudno dostępne środki trwałe,

• należności sporne i wątpliwe,

• w bankach również należności zagrożone,

• należności i zobowiązania wobec osób nieprowadzących ksiąg,

• należności i zobowiązania publiczno-prawne.

Tą metodą inwentaryzuje się też inne składniki aktywów i pasywów w przypadkach, gdy przeprowadzenie ich spisu z natury lub uzgodnienie sald nie było możliwe z przyczyn uzasadnionych. Chodzi tu np. środki pieniężne w drodze, międzyokresowe rozliczenia przychodów i kosztów lub rozrachunki z pracownikami. Powinniśmy ją także zastosować w przypadku, gdy nasz kontrahent nie odeśle nam potwierdzenia salda. Tym sposobem zaleca się także co roku kontrolować stan środków trwałych, których spis z natury przeprowadzamy raz na 4 lata.

Przykładowa inwentaryzacja tą metodą (np. środków trwałych, do których dostęp jest utrudniony) będzie polegała na porównaniu zapisów w ewidencji księgowej z dowodami OT (przyjęcie środka trwałego do użytkowania) i dokumentami, na podstawie których naliczano ich amortyzację. Inwentaryzacja przeprowadzona tą metodą musi także być udokumentowana w postaci protokołu zawierającego jej przebieg i wyniki weryfikacji.

25. Instrumenty finansowe i ich klasyfikacja

Instrument finansowy[e1] jest to każdy kontrakt, który skutkuje powstaniem składnika aktywów finansowych u jednej jednostki i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej jednostki .

Instrumenty finansowe dzielimy na:

1) Z punktu widzenia przedmiotu praw i obowiązków:

a) Pierwotne – powodują powstanie praw i obowiązków majątkowych, a więc odpowiednio aktywów finansowych i zobowiązań finansowych, np. umowy kupna-sprzedaży, pożyczki, emisja akcji.

b) Pochodne – powodują powstanie praw i obowiązków, które skutkują przeniesieniem między stronami umowy dotyczącej danego instrumentu, ryzyka finansowego, nieodłącznie związanego daną zmienną, określaną mianem instrumentu podstawowego. Zmienną może być stopa procentowa, cena konkretnego dobra. (transakcje typu futures i forward).

2) Według pierwotnego terminu zapadalności (kryterium czasu):

a) Krótkoterminowe – okres do zapadalności: do 1 roku,

b) Średnioterminowe – okres do zapadalności: od 1 roku do 3 lat,

c) Długoterminowe – okres do zapadalności: powyżej 3 lat.

3) Ze względu na strukturę:

a) Proste – są składnikami zobowiązań finansowych lub kapitału własnego emitenta (zaciągnięte pożyczki, wyemitowane obligacje),

b) Złożone – to instrumenty finansowe, które zawierają składnik zarówno zobowiązań jak i kapitału własnego (obligacja zamienna na akcje wystawcy),

c) Hybrydowe – zawierają elementy pierwotne i pochodne. Kombinacją jest wbudowanie instrumentów pochodnych w instrumenty pierwotne (obligacje z opcją wcześniejszej spłaty).

d) Syntetyczne – są to zbiory pojedynczych instrumentów finansowych nabywanych i utrzymywanych przez jednostkę gospodarczą po to, aby imitowały cechy charakterystyczne innego instrumentu finansowego (długoterminowe zadłużenie np. zaciągnięty kredyt długoterminowy, o zmiennej stopie procentowej połączone ze swapem stóp procentowych)

Rodzaje instrumentów finansowych:

1) Obligacja skarbowa – papier wartościowy emitowany przez Skarb Państwa o określonym terminie wykupu, o stałym lub zmiennym oprocentowaniu

2) Akcje – papiery własnościowe łączące w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusz a w spółce akcyjnej. Akcje mogą występować w dwóch formach:

a) Tradycyjnej, papierowej – w formie dokumentu papierowego

b) Niekonwencjonalnej, zdematerializowanej tzn. w formie zapisu komputerowego.

3) Certyfikaty inwestycyjne – instrumenty finansowe emitowane przez Fundusze Inwestycyjne, będące podmiotami prawnymi prowadzącymi działalność polegającą wyłącznie na lokowaniu zebranych środków w papiery wartościowe i inne prawa majątkowe.

4) Listy zastawne – emitowane przez banki hipoteczne mające formę akcyjną. Mogą występować w dwóch formach:

..a) Na podstawie kredytu zabezpieczonego przez Skarb Państwa, NBP, Wspólnotę Europejską itd.,

..b) Na podstawie wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów udzielonych wymienionym wyżej podmiotom.

Instrumenty własnościowe dają prawo dawcy kapitału do udziału w majątku emitenta. Są one dokumentem potwierdzającym własność kapitału zaangażowanego w działalność gospodarczą.

Instrumenty wierzytelnościowe mają charakter długu (pożyczki), czyli są świadectwem udostępnienia kapitału na ściśle określony czas – do momentu zapadalności. Oznacza to, iż w momencie zapadalności emitent musi zwrócić kapitał posiadaczowi instrumentu.

27. Zasady funkcjonowania banków spółdzielczych i ich zrzeszeń

Funkcjonowanie banków spółdzielczych

Banki spółdzielcze są jedną z trzech form ich organizacji obok banków w formie spółek akcyjnych oraz banków państwowych. Obecnie w Polsce funkcjonuje 566 banków spółdzielczych.

Głównym aktem prawnym normującym ich działalność obok Ustawy Prawo bankowe oraz Prawo spółdzielcze jest Ustawa z 7 grudnia 2000r o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających.

Nadzór nad bankami spółdzielczymi zarówno jak i nad całym sektorem bankowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. BS objęte są również Bankowym Funduszem Gwarancyjnym.

Minimalny wymóg funduszy własnych BSów to równowartość w złotych 1 000 000 euro.

Posiadane fundusze własne decydują o obszarze działalności BSów oraz o konieczności ich zrzeszania w banku zrzeszającym.

• · Banki spółdzielcze posiadające fundusze własne na poziomie wyższym niż równowartość 1 000 000 euro, ale niższym niż równowartość 5 000 000 euro mogą prowadzić swoją działalność na terenie województwa, w którym znajduje się jego siedziba oraz na terenie powiatów, w których znajdują się jego placówki wykonujące czynności bankowe określone w Ustawie o bankach spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. BS o takim poziomie funduszy własnych mają obowiązek zrzeszenia się w jednym z dwóch obecnie funkcjonujących banków zrzeszających - w Banku Polskiej Spółdzielczości albo w Spółdzielczej Grupie Bankowej.

• · Banki spółdzielcze posiadające fundusze własne na poziomie przekraczającym równowartość w złotych 5 000 000 euro mogą prowadzić działalność na obszarze całego kraju oraz nie podlegają obowiązkowi zrzeszania w banku zrzeszającym

(Obecnie Krakowski Bank Spółdzielczy jest jedynym niezrzeszonym bankiem spółdzielczym)

Funkcjonowanie banków zrzeszających

Poziom funduszy kapitałów własnych posiadanych przez banki zrzeszające określony został na równowartość w złotych 20 000 000 euro.

Bank zrzeszający zawiera umowę zrzeszenia z BS wg jednolitego wzoru zatwierdzonego przez KNF. Bank spółdzielczy może wypowiedzieć umowę zrzeszenia z bankiem zrzeszającym z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia i zawrzeć umowę z innym bankiem zrzeszającym.

Bank zrzeszający wykonuje czynności bankowe oraz inne czynności określone w Prawie bankowym oraz innych ustawach oraz dodatkowo:

· prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych BSów, na których utrzymują one rezerwy obowiązkowe oraz przeprowadzają za ich pośrednictwem rozliczenia pieniężne

· nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową zrzeszonych banków spółdzielczych na rachunku w NBP

· prowadzi wyodrębniony rachunek na którym deponowane są aktywa BSów stanowiące pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych

· kontroluje i reprezentuje banki spółdzielcze

28. Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego:

A. Rezerwa obowiązkowa – obowiązek jej utrzymania nałożony jest na banki, oddziały instytucji kredytowych i oddziały zagranicznych banków, SKOK-i (od 2014 roku) oraz na Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową. Rezerwa obowiązkowa to część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, SKOK-u, Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej oraz środków zwrotnych otrzymanych z BFG. Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej, aktualnie równa jest 3,5%. Środki rezerwy obowiązkowej są oprocentowane na poziomie 0,9 stopy referencyjnej.

Cel: - łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym

- ograniczenie nadpłynności banków

B. Operacje otwartego rynku - są to transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. Obejmują one warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego.

1) Podstawowe:

- operacje zasilające w środki pieniężne (repo) lub absorbujące środki pieniężne (emisja bonów pieniężnych)

- przetargi na bony pieniężne NBP

- skala operacji dostosowana jest do zachowania równowagi płynnościowej na rynku

2) Dostrajające:

- w celu ograniczenia wpływu zmian w warunkach płynności sektora bankowego na wysokość krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych

- operacje absorbujące (emisja bonów pieniężnych NBP, operacje reverse repo) lub operacje zasilające (przedterminowy wykup bonów pieniężnych, operacje repo)

3) Strukturalne:

- stosowane w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym

- emisja obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup i sprzedaż papierów na rynku wtórnym

Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

C. Operacje depozytowo-kredytowe – są to operacje prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy, służące łagodzeniu wahań najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego.

1. Depozyt na koniec dnia: lokowanie nadwyżek środków w banku centralnym na termin overnight

2. Kredyt lombardowy: zaciąganie kredytu na termin overnight, zabezpieczonego papierami wartościowymi (wg stopy lombardowej)

3. Kredyt techniczny: udzielany bankom komercyjnym przez bank centralny w ciągu dnia, w celu utrzymania płynności

Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną – oprocentowanie depozytu w NBP.

29. Sektor finansów publicznych tworzą:

1. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały:

2. jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;

3. jednostki budżetowe;

• są to jednostki organizacyjne sektora FP nie posiadające osobowości prawnej ani zdolności sądowej, tworzone zarówno na szczeblu centralnym, jak i samorządowym;

• ich rola polega na nieodpłatnym świadczeniu różnego rodzaju usług publicznych; w określonych przypadkach mogą pobierać za swoje usługi opłaty, jednak wysokość tych opłat nie jest zależna od kosztów ich świadczenia (np. izba wytrzeźwień ;])

• przykłady jednostek budżetowych: na szczeblu centralnym - ministerstwa, kancelaria prezydenta, kancelaria sejmu i inne urzędy władzy państwowej, urzędy administracji państwowej (urząd skarbowy lub celny, izba skarbowa lub celna, komenda główna policji), sądy, prokuratura; na szczeblu samorządowym - urzędy władzy samorządowej( urząd gminy, urząd miasta, starostwo powiatowe), szkoły podstawowe, gimnazja, straż miejska, miejskie ośrodki pomocy społeczenej, powiatowa komenda policji;

• państwowe jednostki budżetowe są tworzone przez prezesa rady ministrów, poszczególnych ministrów, kierowników urzędów centralnych i wojewodów, zaś samorządowe jednostki budżetowe - przez organy stanowiące JST (gminy, rada miasta, rada powiatu, sejmik wojewódzki);

• podstawową gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest roczny plan finansowy, obejmujący kwoty dochodów i wydatków;

• jednostki budżetowe rozliczają się z właściwym budżetem (państwa lub samorządu) metodą budżetowania brutto, tj. osiągnięte dochody odprowadzają bezpośrednio na rachunek budżetu (państwa lub samorządowego), zaś swoje wydatki pokrywa bezpośrednio z budżetu nie pojawia się tu kategoria wyniku finansowego - jednostka budżetowa otrzymuje środki na pokrycie swoich wydatków niezależnie od uzyskanych dochodów;

• zasilanie jednostek budżetowych w środki finansowe odbywa się w formie sukcesywnego ich przekazywania na rachunki bieżące tych jednostek, aż do wysokości zatwierdzonej w planie finansowym;

• kwota dochodów nie wykorzystana w danym roku nie może zostać przeniesiona na rok następny i należy ją zwrócić na rachunek właściwego budżetu;

• limit środków przyznanych jednostce budżetowej na rok następny jest uzależniony od wysokości środków wykorzystanych przez jednostkę w danym roku budżetowym.

1. samorządowe zakłady budżetowe;

• jest to forma organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, funkcjonująca tylko na szczeblu samorządowym,

• SZB są powoływane do wykonywania zadań własnych JST w zakresie:

• gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

• dróg ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych,

• wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

• lokalnego transportu zbiorowego,

• targowisk i hal targowych,

• zieleni gminnej i zadrzewień,

• kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

• pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społczenej oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,

• utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania,

• cmentarzy.

• SZB są powoływane w celu odpłatnego świadczenia usług, z których wpływy stanowią przychody własne SZB; koszty działalności zakładów są pokrywane z ich przychodów własnych;

• SZB może otrzymywać dotacje z budżetu właściwej JST:

• przedmiotowe,

• podmiotowe,

• na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe;

• celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;

• celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków europejskich;

• suma dotacji (z wyjątkiem dotacji inwestycyjnych oraz dotacji na realizację projektów współfinansowanych ze środków UE) nie może przekroczyć 50% kosztów bieżących SZB;

• SZB rozliczają się z budżetem właściwej jednostki samorządowej metodą budżetowania netto (rozliczeniu podlega wynik finansowy obliczony jako różnica między dochodami własnymi powiększonymi o dotacje i kosztami własnymi).

1. agencje wykonawcze;

2. instytucje gospodarki budżetowej;

3. państwowe fundusze celowe;

4. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

5. Narodowy Fundusz Zdrowia;

6. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

7. uczelnie publiczne;

8. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

9. państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe

10. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

30.

Państwowy dług publiczny to wartość nominalna zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych ustalona po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami należącymi do tego sektora (czyli po tzw. konsolidacji);

Na państwowy dług publiczny składają się zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

· wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;

· zaciągniętych kredytów i pożyczek;

· przyjętych depozytów;

· wymagalnych zobowiązań:

o wynikających z odrębnych ustaw, prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych;

o uznanych ze bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem.

W takich dokumentach jak Konstytucja RP czy ustawa o finansach publicznych znajdują się prawne uregulowania dotyczące długu publicznego.

Konstytucja RP:

· zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 60% wartości rocznego PKB;

· zakaz finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny

Ustawa o finansach publicznych zawiera:

· szczegółowe procedury oszczędnościowe i sanacyjne dotyczące budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz udzielania poręczeń i gwarancji uruchamiane w sytuacji, gdy relacja państwowego długu publicznego (PDP) do PKB przekroczy poziom 50%, 55% oraz 60%;

· obowiązek przygotowania przez Ministra Finansów czteroletniej strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny.

Zgodnie z art. 75 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Minister Finansów jest zobowiązany do opracowania co roku czteroletniej strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny. Dokument ten Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów do zatwierdzenia, a następnie Rada Ministrów przedstawia go Sejmowi wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej. Celem strategii jest minimalizacja kosztów obsługi długu publicznego w długim horyzoncie czasu przy akceptowalnym poziomie ryzyka.

Przyczyn państwowego długu publicznego jest wiele. Najważniejsze z nich to:

1) uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy (na pokrycie którego skarb państwa i jednostki samorządowe zaciągają bankowe i niebankowe pożyczki i kredyty. Są one przychodami budżetowymi lub określa się je jako dochody zwrotne. W określonych momentach w przyszłości muszą być jednak zwrócone. Władze publiczne, uchwalając deficyt budżetowy i szukając źródeł jego pokrycia, powinny pamiętać, że dług ten obciąży przyszłe budżety, dlatego ważne jest, aby środki pochodzące z wpływów nadzwyczajnych finansowały głównie wydatki majątkowe, których pozytywne efekty mogą być odczuwane przez społeczeństwo przez dłuższy czas)

2) okresy wzmożonych wydatków publicznych (czyli wydatki związane z prowadzeniem wojen, wystąpieniem klęsk żywiołowych, kryzysów ekonomicznych.

3) realizacja interwencjonizmu państwowego polegającego na zwiększonych wydatkach publicznych w celu pobudzania wzrostu gospodarczego, redukcji bezrobocia, łagodzenia cykli koniunkturalnych; Konieczność tych wydatków akcentuje teoria Keynesa, gdzie wydatki rządu stanowią jeden ze składników popytu globalnego i ich wzrost oznacza wzrost popytu, a w ślad za tym wzrost wytwarzanego produktu.

4) wejście władz publicznych w pułapkę zadłużenia.

Sytuacja, gdy bieżąca obsługa długu publicznego nie jest w pełni finansowana z dochodów budżetu, lecz wymusza zaciąganie nowych pożyczek. Finansowanie takie oznacza przesunięcie ciężaru finansowania tych wydatków na przyszłość, czasem nawet na przyszłe pokolenia. Zjawisko to określa się jako międzypokoleniową redystrybucję dochodów.