OPIS BUDOWY GEOLOGICZNEJ WYBRANEGO REJONU KARPAT
PIWNICZNA
Skala: 1:50000
Arkusz: nr 1051 Piwniczna
Lokalizacja
Piwniczna leży nad rzeką Poprad, jej obszar rozpościera się od wysokości 357 m (dolina Popradu w rejonie przysiółka Witkowskie) do 1140 m (podszczytowe partie Wielkiego Rogacza) 1182 m. Przez miasto biegnie linia kolejowa, ze stacją Piwniczna oraz droga krajowa 87 łącząca Nowy Sącz z miejscowym, byłym przejściem granicznym. Piwniczna rozciąga się pomiędzy miejscowościami:
-Rytro: 20° 40’ 35 ‘’E 49° 29’ 20’’N
-Roztoka Ryterska: 20° 39’ 18’E’ 49° 29’ 10’’N
-Nowa Wieś: 20° 31’ 18’’E 49° 29’ 42’’N
-Szczawnica: 20° 30’ 50’’ E 49° 25’ 59’’N
Od południa Piwniczna ograniczona jest przez góry:
-Wysoki Wierch 901m n.p.m
-Durbaszka 935m n.p.m.
-Wysokie Skałki 1052m n.p.m.
-Szczob 937m n.p.m.
-Eliaszówka 1026m n.p.m.
Od wschodu opisywany obszar ograniczony jest rzeką Poprad.
Morfologia oraz hydrografia terenu
Na opisywanym obszarze dominują tereny górzyste (600-900m n.p.m.) oraz górskie (>900m n.p.m.). W północno-zachodniej części opisywanego obszaru znajduje się Przehyba 1175m n.p.m. W centrum- Radziejowa 1265m n.p.m. oraz Wielki Rogacz 1182 m n.p.m.
Głównym ciekiem na opisywanym obszarze jest rzeka Poprad.
Obszar doliny Popradu obfituje w liczne źródła mineralne, w tym także w wody termalne. W górnym i środkowym biegu rzeka tworzy kilka przełomów, z których wykorzystany turystycznie jest przełom między Piwniczną a Rytrem.
Poprad nie ma większych dopływów – stanowią je górskie rzeczki i potoki. Większe z nich to:
-prawobrzeżne: Sielski, Stary, Kotelniczny
-lewobrzeżne: Łomnica, Czarna Woda , Czercz, Wielka Roztoka
Deniwelacja terenu wynosi ok. 700 metrów.
Budowa geologiczna
Seria Braniska:
W jurze wykształciły się margle, wapienie oraz radiolaryty manganowe, czerwone i zielone. W jurze i kredzie zaś wapienie pseudobulaste oraz rogowcowe. Występują one na południowo-zachodniej części opisywanego obszaru.
Seria Czorsztyńska:
Najstarszymi utworami tej serii są margle opalinusowe oraz iły i łupki ilaste z syderytami. Wykształcone zostało one w jurze. Następnym utworem są wapienie krynoidowe białe i czerwone. Do najmłodszych utworów tej serii należą wapienie bulaste czorsztyńskie, dursztyńskie, łysańskie i spiskie, a także radiolaryty. Wykształcone zostały na przełomie jury i kredy. Podobnie jak w poprzedniej serii utwory te występują w południowo-zachodniej części obszaru.
Seria Hulińska- na opisywanym terenie nie występują żądne utwory z tej serii.
Seria Magurska i osłona serii pienińskiego pasa skałkowego
Najstarszymi utworami tej serii są łupki i piaskowce, piaskowce zlepieńce i łuki następnie łupki i piaskowce następnie piaskowce, zlepieńce i łupki następnie łupki, margle i piaskowce z wkładka łupków pstrych z Hanuszowa kolejno piaskowce i łupki z wkładką łupków pstrych następnie piaskowce i łupki oraz piaskowce zlepieńce i łupki. Wszystkie te utwory wykształcone zostały w paleogenie i zlokalizowane są w południowo zachodniej części opisywanego terenu.
Z najmłodszych utworów czwartorzędowych występują żwiry, gliny i piaski rzeczne tarasów erozyjno- akumulacyjnych 75-90, 40-48, 18-22 8-12 m. n. p rzeki wszystkie występują w pobliżu górnego biegu rzeki Poprad i pochodzą z plejstocenu. Następnym utworem występującym na całym opisywanym terenie są gliny, gliny z rumoszem skalnym i gruz skalny. Kolejnym utworem są gliny, gliny z rumoszem skalnym, deluwialne i zwietrzelinowe występujące także wzdłuż rzeki Poprad. Następnym utworem występujących także w okolicy rzeki Poprad są żwiry, gliny i piaski rzeczne tarasów akumulacyjnych i akumulacyjno- erozyjnych, żwiry, gliny i piaski rzeczne tarasów 3-8m. n. p. rzeki a także żwiry i gliny rzeczne tarasów zalewowych.
Tektonika
W wyniku ruchów górotwórczych powstał łuk karpacki, który stanowi przedłużenie łańcucha alpejskiego. W Karpatach po stronie zewnętrznej występuje pas skał piaskowo-łupkowych. Pas skał wapiennych znika na znacznych przestrzeniach , dlatego nie występuje w sposób ciągły. Skały metamorficzne i skały krystaliczne są w postaci izolowanych bloków. W Karpatach mamy również pas skał wulkanicznych. Karpaty są niższe od Alp. W Karpatach Zewnętrznych mamy kilka jednostek tektonicznych: magurska, przedmagurska, śląska, przedśląska, skolska. Jednostki te powstały z gromadzenia się osadów morskich i ich fałdowania. Warstwy zapadają się ze wschodu na zachód.
W południowo- zachodniej części terenu występują uskoki pewne najmniejszy z nich ma około 300m długości natomiast największy ma 4 km. W centralnej części terenu występują uskoki przypuszczalne najmniejszy z nich ma długość 300m a największy około 5,5km.
Charakterystyka utworów czwartorzędowych
a) w dolinie rzecznej: żwiry, gliny i piaski rzeczne tarasów akumulacyjnych i akumulacyjno-erozyjnych 3,0-8,0 m n.p. rzeki ,
b) na zboczach: gliny, gliny z rumoszem skalnym i gruz skalny, koluwialne, deluwialne i zwietrzelinowe.
Zjawiska geologiczno-inżynierskie
Na opisywanym obszarze występują liczne złaziska, podcięcia erozyjne i stożki napływowe. Wzdłuż rzeki znajdują się podcięcia erozyjne. Natomiast w środkowej części występują stożki napływowe.