Earl Babbie, „Badania społeczne w praktyce”
Rozdział – „Badania niereaktywne”
Analiza treści
Badania niereaktywne – Metoda badania zachowań społecznych, która nie wpływa na te zachowania, nie zmienia ich.
Badania niereaktywne mogą być jakościowe i ilościowe.
Analiza treści jest badaniem niereaktywnym. Jest badaniem zarejestrowanych ludzkich przekazów. Analizuje się najczęściej dokumenty pisane, ale można także zanalizować, na przykład, obraz audio-wizualny.
Eugene Webb skupiał się na idei badań niereaktywnych.
Problem: Jakie wystawy są najpopularniejsze w muzeum?
Wskazówka Webba: Sprawdź zużycie i zniszczenie podłogi przed różnymi ekspozycjami.
Problem: Jaka ekspozycja jest popularna wśród małych dzieci?
Wskazówka: Szukaj śladów śliny na szklanych gablotach.
Problem: Jakie stacje radiowe są najpopularniejsze?
Wskazówka: Umów się z mechanikiem samochodowym, by kontrolował ustawienia częstotliwości w samochodach przyprowadzanych do naprawy.
Wskazówki dotyczące zachowań społecznych są wszędzie wokoło, trzeba się tylko rozejrzeć.
Shulamit Reinharz o feministycznych badaczkach
Analiza treści pozwala odpowiedzieć na klasyczne pytanie w badaniach przekazów: „Kto mówi, co mówi, do kogo, dlaczego, z jakim skutkiem?”
Praca Idy B. Wells przykładem wczesnej analizy treści (1891)
Wells zainteresowała się szeroko rozpowszechnionym przekonaniem, iż czarni mężczyźni na Południu byli linczowani głównie za gwałty na białych kobietach. Zanalizowała artykuły z gazet o 728 linczach z ostatnich 10 lat. Tylko w ⅓ przypadków ofiary linczu były oskarżone o gwałt, jeszcze rzadziej udowadniano im winę.
Analiza treści krok po kroku na przykładzie tematu przemocy w telewizji:
Hipoteza: Producenci produktów dla mężczyzn są bardziej od innych skłonni sponsorować programy telewizyjne zawierające przemoc.
Po pierwsze należy zbudować definicje operacyjne dwóch kluczowych zmiennych: „produkty dla mężczyzn” i „przemoc”.
Następnie należy zdecydować, co oglądać:
a) Jakie stacje?
b) Przez jaki okres?
c) W jakich godzinach?
Mając skompletowane obserwacje można zanalizować zebrane dane i dowiedzieć się, czy rzeczywiście producenci produktów dla mężczyzn byli bardziej od innych skłoni sponsorować programy telewizyjne zawierające przemoc.
W analizie treści wskazane jest dobranie próby. Dobór próby w dużym stopniu zależy od tego, co jest jednostką analizy.
Jednostki analizy to pojedyncze jednostki, na temat których formułuje się stwierdzenia opisowe i wyjaśniające.
Problem: Jaki jest średni dochód rodziny?
Jednostką analizy jest pojedyncza rodzina.
Jednostkami obserwacji są pojedyncze osoby, poszczególni członkowie rodziny – Potrzeba zapytać każdego z nich, ile pieniędzy zarabiają.
Problem: Czy prawo karne, czy prawo cywilne w większym stopniu inaczej traktuje kobiety i mężczyzn?
Pojedyncze akty prawne są tu zarazem jednostkami analizy, jak i jednostkami obserwacji.
Problem: Jak przedstawia się popularność malarstwa figuratywnego i niefiguratywnego?
Jednostką analizy jest pojedynczy obraz.
Problem: Czy malarstwo figuratywne jest bardziej charakterystyczne dla zamożnych czy dla zubożałych malarzy?
Jednostkami analizy są poszczególni malarze.
Wracając do zagadnienia doboru próby – Jeśli jednostkami analizy są, na przykład, pojedynczy malarze, należy włączyć do badania wszystkich malarzy lub dobrać ich próbę.
Bruce Berg: Gdy planuje się analizę pewnej ilości materiałów tekstowych, jednostką analizy mogą być słowa, wersy, akapity, tematy, postacie, strony czy całe pozycje.
Można dobierać także podpróby dla każdej pojedynczej jednostki analizy. Jeśli, na przykład, pisarze są jednostką analizy, to można:
1. dobrać próbę pisarzy z populacji pisarzy,
2. dobrać próbę książek napisanych przez każdego z dobranych pisarzy,
3. dobrać fragmenty z każdej dobranej książki do obserwacji i kodowania.
Techniki doboru próby w analizie treści materiałów tekstowych:
a) dobór losowy (np. akapitów w powieści „Lalka” zaczynając od losowego punktu startowego, co 19 akapit)
b) warstwowy dobór próby (np. analiza polityki wydawniczej amerykańskich gazet – grupuje się wszystkie gazety pod kątem, na przykład, wielkości miejscowości, w której się one ukazują, a następnie dobiera losowo, warstwowo czy grupowo próbę gazet, potem artykułów redakcyjnych, itd.)
c) grupowy dobór próby (np. analiza przemówień politycznych – dobiera się próbę polityków, a każdy z nich mógłby reprezentować „grupę” przemówień politycznych)
Kodowanie i klasyfikowanie materiału z obserwacji.
Kodowanie to proces przekształcania surowych danych na dane w postaci standaryzowanej. Jest istotą analizy treści. Wymaga działania zgodnego z logiką konceptualizacji i operacjonalizacji.
W analizie treści przekazy są kodowane lub klasyfikowane według pewnych ram pojęciowych. Np. audycje radiowe mogą być propagandowe lub niepropagandowe.
Kodowanie treści jawnych
Treść jawna to widoczna, zewnętrzna część przekazu.
Kodowanie treści jawnych jest analogiczne do używania standaryzowanego kwestionariusza. Np. dla określenia, ile jest erotyki w pewnych powieściach, można zliczyć, ile razy występuje każdej powieści słowo „miłość”.
Kodowanie treści ukrytych
To kodowanie głębokiego znaczenia przekazu, bardziej subiektywna ocena, na przykład tego, na ile dana powieść jest erotyczna.
Problem rzetelności i ścisłości
Najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie, gdziekolwiek to możliwe, obu w/w metod.
Konceptualizacja i operacjonalizacja wymagają na ogół powiązania kwestii teoretycznych i obserwacji empirycznych.
Bruce Berg: Kodowanie i inne fundamentalne procedury, związane z budowaniem teorii ugruntowanej, są ciężką pracą i muszą być traktowane poważnie.
Teoria ugruntowana – rzeczywistość społeczna jest najlepiej rozumiana przez zaangażowanych w nią aktorów.
Definicja operacyjna każdej zmiennej jest złożona z wartości, które powinny być wyczerpujące i wykluczające się wzajemnie.
Końcowy produkt kodowania musi mieć charakter liczbowy.
Nie zawsze wynikiem analizy treści są obliczenia. Czasami najbardziej odpowiednia jest jakościowa ocena materiału.
Bruce Berg: Testowanie przypadków negatywnych jako technika jakościowego testowania hipotez:
1. Zgodnie z teorią ugruntowaną rozpoczyna się od badania danych, które mogą dostarczyć ogólnej hipotezy.
2. Poszukuje się danych o wszystkich przypadkach, które mogłyby podważyć hipotezę początkową.
3. Trzeba przejrzeć każdy przypadek podważający hipotezę i
a) zrezygnować z tej hipotezy lub
b) przyjrzeć się, jak można ją zmodyfikować.
Barney Glaser i Anselm Strauss: Indukcja analityczna zaczyna się od obserwacji. Jest analityczna, ponieważ wychodzi poza opis, by znaleźć wzorce i związki między zmiennymi.
Najważniejsze ryzyko wiąże się z błędnym zaklasyfikowaniem obserwacji, tak by potwierdzały wyłaniające się hipotezy. Berg proponuje techniki służące unikaniu takich błędów:
1. Jeśli liczba przypadków jest wystarczająca, należy wybrać losowo po kilka z każdej kategorii, w celu uniknięcia wybierania tylko tych, które najlepiej potwierdzają hipotezy.
2. Należy podawać co najmniej trzy przykłady na poparcie każdego twierdzenia, jakie formułuje się na temat danych.
3. Należy poddawać swoje interpretacje analityczne dokładnemu sprawdzeniu przez inne osoby, nie włączone w projekt badawczy, by przekonać się, czy zgadzają się z podanymi interpretacjami.
4. Należy opisywać wszystkie niezgodności, każdy przypadek, który nie przystaje do hipotez. Czytelnicy powinni być o tym uczciwie poinformowani.
R. Stephen Craig zbadał obrazy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, śledząc programy telewizyjne w różnych okresach.
Wiedza potoczna nie zawsze odpowiada rzeczywistości i dlatego warto sprawdzać powszechnie podzielane przypuszczenia.
Zalety analizy treści:
1. oszczędność czasu i pieniędzy,
2. bezpieczeństwo – łatwiej powtórzyć tu część badań niż w innych metodach badawczych,
3. badacz rzadko ma wpływ na przedmiot badań (badanie niereaktywne).
Wady analizy treści:
1. ograniczenie do zapisanych przekazów,
2. problemy z trafnością i rzetelnością.
Jednak konkretność materiałów badanych w analizie treści wzmacnia prawdopodobieństwo jej rzetelności.