Maciej Maciejak

Wykorzystanie mediacji w pracy socjalnej

Słowo „mediacja” pochodzi od łacińskiego słowa „mediare” co znaczy być w środku. Mediacja jest metodą rozwiązywania sporów przez osobę trzecią, która pomaga stronom w komunikowaniu się, dyskusji nada główny cele oraz osiągnieciem porozumienia stron i określi interes. Mediacje są poufnym i dobrowolnym procesem do rozwiązywania sporu, prowadzonym w obecności osoby trzeciej cieszącej się ich zaufaniem. Mediatorem może być ktoś zupełnie obcy dla stron, jak i osoba im bliska. Mediacja ma na celu stworzenie stronom warunków umożliwiających osiągnięcie dobrowolnego porozumienia, a nie narzucenie im jakiegoś rozwiązania. Praca socjalna wg Ustawy o Pomocy Społecznej to “interdyscyplinarna działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi”. Pracownik socjalny powinien zatem umieć wydobyć i pomnożyć siły ludzkie, rozwijając jednocześnie ich poczucie godności i odpowiedzialności za własne życie, ważną kompetencją pracownika socjalnego są umiejętności komunikacyjne. Pracownik socjalny spotyka się z pojedynczymi ludzmi, rodzinami oraz innymi grupami, pochodzącymi z różnych środowisk, posługującymi się różnymi językami, z najróżniejszymi doświadczeniami z wielorakimi problemami, osobami funkcjonującymi w trudnych relacjach społecznych.

Pracownik socjalny ucestnicy w konfliktach innych osób, i w takich sytuacjach musi działać w sposób przemyślany a przede wszystkim zachować spokój.

Pracownik socjalny wchodzi w rolę mediatora i kieruje procesem, którego główne cechy są tożsame z procesem rozwiązywania niektórych problemów w pracy socjalnej. Stosując mediację można częściej i lepiej pomóc swoim podopiecznym, rodzinom jednostkom, w usprawnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do sprawniejszego funkcjonowania w środowisku społecznym. Dużą rolę odgrywa tutaj poprawienie się komunikacji pomiędzy stronami poprzez osobę mediatora. Jednakże, najistotniejsze jest to, iż strony mają poczucie własnego autorstwa ustalonej ugody, stawia je to w pozycji podmiotu a nie przedmiotu, przez co wzrasta ich poczucie własnej wartości. Odpowiedzialność za skutki procesu zawsze spoczywa na stronach konfliktu, zatem mediacja w pracy socjalnej stanowi technikę, która skutecznie może doprowadzić do umocnienia naszych podopiecznych i przywrócić im kontrolę nad własnym życiem i uczestnictwo w życiu społecznym.

Mediacja jest stosowana w interwencji kryzysowej, oferując pomoc w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych poprzez mediację, nie zastępuje ona jednakże poradnictwa prawnego, rodzinnego czy psychoterapii, a w sprawach rodzinnych jest możliwa tylko wtedy, gdy dopuszczalne jest zawarcie ugody. Duże wątpliwości i kontrowersji budzi mediacja w sytuacjach przemocy w rodzinie, problem stanowi tutaj ustalenie równowagi między stronami. Osoba, wobec której stosowana jest przemoc występuje w roli słabszej strony, zwykle przegrywającej w konfrontacji z agresorem, nie jest w stanie skutecznie bronić swoich interesów w kontakcie ze sprawcą.

Pisząc o zastosowaniu mediacji w pracy socjalnej, istotną kwestią do rozstrzygnięcia jest określenie w jakim zakresie pracownik socjalny sam może pełnić funkcję mediatora, a kiedy powinien odwołać się do współpracy z mediatora z zewnątrz, nie związanym z rodziną, ważne jest, żeby pracownik socjalny posiadał wiedzę z zakresu mediacji, rozwiązywania konfliktów, negocjacji, umiejętności komunikacyjne i stosował je w swojej codziennej pracy. W swojej bieżącej działalności może on wchodzić w rolę mediatora, ale powinien zachowywać zasady mediacji i działać w sposób etyczny. W niektórych sytuacjach pracownikowi socjalnemu ciężko jest zachować bezstronność i neutralność, wtedy najkorzystniej jest skierować rodzinę do mediatora, nie zaangażowanego bezpośrednio w pracę z rodzina. Wskazanym więc jest, aby w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej funkcjonowali mediatorzy, którzy w swoich działaniach będą wspierać rodziny i podejmować codzienną współprace z pracownikami socjalnymi.

Mediacja w pracy socjalnej wykorzystywana jest do rozwiązywania konfliktów między innymi, w rodzinach, a także w społecznościach lokalnych. Najczęściej do postępowania mediacyjnego dochodzi w Ośrodkach Interwencji Kryzysowej. Mediuje się tam w sprawach rozwodowych, związanych z opieką nad dziećmi, a także w konfliktach i problemach rodzinnych. Mediacja w pracy socjalnej w sposób znaczący przyczynia się do usprawniania funkcjonowania w środowisku społecznym podopiecznych - jednostek i rodzin. Pracownik socjalny powinien posiadać wiedzę w zakresu z mediacji, gdyż w swojej codziennej działalności znajduje się często w sytuacjach konfliktowych.