T: Wydarzenia czerwcowe 1976 i dzialania organizacji opozycyjnych do 1980r.

W okresie istnienia PRLu dochodzilo do kryzysow społeczno-politycznych i buntow robotnikow wobec władzy.

W związku z tym do najtragiczniejszych wydarzen doszlo w dniach 14-22 grudnia 1970r w Trojmiescie. Na ulicach Gdanska i Gdyni a także podczas rozrucjpow w szczecinie i slupsku zginęło wedlug oficjalnych danych 45 osob i ok. 1200 zostalo rannych.

W trakcie tych wydarzen 20 gru 1970r pierwszym sekretarzem PZPR zostal Edward Wierek i rozpoczęła się epoka „ Wielkiego skoku inwestycyjnego”.

W okresie rzoadow Wierka i premiera Jaruszewicza ogloszona w 1971 „ plan 5-letni” (71-75) który zakładał wzrost produkcji przemysłowej w kraju o 50% i wzrost realnych płac ok. 20%. Planowano szereg inwestycji, które miały być finansowane również z pozyczek od ZSRR i krajów Europy zachodniej. W ramach modernizacji planowano tez zakup licencji.

Symbolem tamtych czasow był zakup licencji 21 pazdziernika 1971r włoskiego fiata 126p.

„ Wielki skok Gierka” wiąże się m.in. z budową „huty Katowice” elektrowni w Rożnowie, budową huty Głogów i rozbudową kopalni miedzi m.in. Rudna , budowa portu Pn. w Gdyni.

1 sierpnia 1972r Polska zakupuje licencje na francuskie autobusy Berliet a także w ramach rozwoju przemysłu motoryzacyjnego wybudowano FSM w Tychach w latach 1973-1975. Zmoternizowano FSO w Żeraniu i tam zaczeto produkowac słynne polonezy.

Ta strategia przy sytuacji iż inwestycje nie przynosily dochodu spowodowala szybkie zalamanie gospodarcze. Dochodziło też do napięć o charakterze politycznym. Od 1971r wśród młodzieży i studentów w Łodzi zaczyna się zaczynać ugrupowanie opozycyjne „ Ruch”, którego członkami są studenci uniwersytetu Stefan Nisiołowski, Andrzej Czuma i inni. W 1971r Ruch zaplanował akcje wysadzenia w powietrze muzeum Lenina w Poroninie.

Doszło do aresztowani członków Ruchu i skazania ich na więzienie ( w obronie m.in. Niesiołowskiego i Czumy stanął Jacek Kuroń). Zaczyna sie kształtować opozycja wobec rządów komunistycznych.

W 1975r powstaje w podziemiu Polskie Porozumienie Niepodległościowe ( PPN) na jego czele stanął Zdzisław Najder, prof. Jerzy Holcer , mecenas Jan Olszewski.

Pod koniec 1975r dojdzie do konfliktu ze środowiskami intelektualistów. 5 grudnia 1975r wystosowali oni „ List 59” protestując przeciwko planowanym zmianom w konstytucji PRL. Nowelizacje te dotyczyły zapisu o „ nierozerwalnej więzi łączącej Polskę i ZSRR”, o uznawaniu w PRL kierowniczej roli PZPR. Nowelizacje ukształtowały wiec Polske z partia robotnicza a także podkreślały iż Polska jest elementem sowieckiej strefy wpływow. Nowelizacje zostały przyjete przez sejm w lutym 1976r.

Władze komunistyczne w tym samym czasie przeprowadzały nowy podział administracyjny w panstwie, który wszedł w życie 1 stycznia 1976r ( w oparcie o ustawe sejmu z 12 maja 1975r). Utworzone 49 wojewódzw.

W 1976r przy coraz większym niezadowoleniu intelektualistów wobec rządów ekipy Gierka dochodzi do ogłoszenia podwyżek cen 24 czerwca 1976r przez premiera Piotra Jaroszewicza. Srednio ceny maja wzrosnąć o 69%, ale np. ceny wędlin ok. 100%, cukru 100% i alkoholu 70%.

Po tych podwyżkach dochodzi do akcji strajkowych w 40 zakładach pracy w 10 województwach i rozpoczynaja się wydarzenia czerwcowe 1976r.

Czerwiec 1976r

Wydarzenia mają podłoże ekonomiczne i przyniosą konsekwencje o charakterze ekonomicznym i politycznym ( po ich zakonaczeniu opozycja utworzy organizacje a także stworzy 2 obieg informacyjny m.in. podziemna prasa i wydawnictwo).

Po ogłoszeniu powyżek cen 25 czerwca 1976r dojdzie do gwałtownych rozruchów w Radomiu, Ursusie, Płocku. W wydarzeniach, które będą trawły do 28 czerwca 1976r śmierć poniesie 17 osób, aresztowano ok. 2,5 tys osób a przeszło 500 osób w procesach. Skazano od 3 lat więzienia. W Radomiu uczestników w protestach po tych wydarzeniach dostało tzw. Wilczy bilet.

Największe represje dotknęły robotników w Radomiu i w ich obronie staneli m.in. Jacek Kuroń, historyk Jan Józef Lipski, wielu pisarzy i artystów.

Władze PRL w związku z protestami odwołały podwyżki cen artykułów spożywczych 28 czerwca 1976r. Po wydarzeniach z czerwca 1976 , 23 wrzesnia 1976 poswstaje w Warszawie KOR ( od 1977r KSS KOR)[Komitet Obrony Robotników] na czele KOR stają m.in. Jan Józef Lipski i Jacek Kuroń. Organem prasowym KOR staje się „ Biuletyn informacyjny” w którym pisza m.in. Adam Michnik, Joanna Szczęsna i poeta Stanisław Barańczak. Powstają wówczas w podziemiu pisma „Robotnik” i „Głos”, który redagują Antoni Madziarkiewicz i Ludwik Dorm. Środowiska KORu organizują m.in. zbiórkę pieniędzy dla rodzin osób represjonowanych i opiekę prawną m.in. angażuje się w nią Jan Oleszewski.

W maju 1977r w Krakowie SB zabija studenta UJ Stanisława Pijasa, który był członkiem KOR. Po tym zabójstwie KOR organizuje I wielka akcje protestacyjną w formie głodówki w kosciele św. Marcina w Warszawie ( 14-28 maj 1977r). W głodówce uczestniczy m.in. Tadeusza Mazowiecki. KOR organizuje towarzystwo kursów naukowych od 1978r i współdziała z NOWĄ.

Z inicjatywy związanego z KOR Mirosława Chojeckiego powstaje NOWA m.in. nielegalnie NOWA wydaje książki Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta, Gombrowicz.

NOWA wśród młodzieży popularyzowała Miłosza przed przyznaniem mu literackiej nagrody Nobla. Środowiska KOR doprowadziły tez do współpracy ze środowiskami robotniczymi i w marcu 1978 zainicjowały współdziałanie z powstającymi wówczas nielegalnie Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeże – tam działali m.in. Anna Walentynowicz, B. Borusewicz i i Lech Wałęsa.

W opozycji działały też środowiska katolicko-narodowe – 26 marca 1977r tworzą oni ROPCiO ( Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela). Na czele stanie Leszek Moczulski , Stefan Niesiołowski, Wojciech Ziembiński i Zbigniew Romaszewski.

Środowisko ROPCiA przekształci się 1 września 1979 w I partie polityczną w podziemiu KPN ( Konfederacja Polski Niepodległej). Na czele KPN stanie Leszek Moczulski.

Od 1978 studenci w Gdańsku wydają pismo Bratniak i tworzą Związek Młodej Polski, który współpracuje z Zwiazkiem Zawodowym Wybrzeże.

Wśród młodych działaczy „Bratniaka” są Aleksander Hall i jego żona Katarzyna, Donald Tusk, Jan Krzysztof Wielecki i wielu innych.

Wniosek:

Wydarzenia czerwcowe z 1976r doprowadziły do powstania opozycji demokratycznej w PRL i pierwszego współdziałania inteligencji z robotnikami.

Dochodzi do morderstw politycznych ze strony SB – 7 maja 1977r śmierć Stanisława Pijasa.

Dochodzi do załamania gospodarczego i zadłużenie zagraniczne Polski w 1979r wynosi ok. 22 mld dolarów.

Żeby stabilizować sytuacje gospodarczą władze PRL dokonują następnych pożyczek m.in. we Francji oraz RFN. W związku z tym iż Gierek był uzależniony od krajów Europy Zachodniej nie decydował się na brutalne represjonowanie opozycji.