Kryteria poprawności środków językowych

- mierniki, które pozwalają stwierdzić, czy dana forma językowa jest poprawka, czy błędna

Kryteria poprawności środków językowych dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne.

Kryteria poprawności środków językowych

Kryteria wewnętrzne -wystarczalności środków językowych -ekonomiczności środków językowych -zgodności z systemem językowym (gramatyczne) -funkcjonalności	Kryteria wewnętrzne -uzusu, czyli upowszechnienia -autorytetu -narodowe, powiązane z kryterium wystarczalności -estetyczne

Kryteria wewnątrz językowe:

• Kryterium wystarczalności środków językowych – jest stosowane przede wszystkim przy ocenie innowacji językowych. Mówi o tym, że potrzebne są te nowe wyrazy, które uzupełniają zasób środków językowych, przez wprowadzenie elementów nazywających lub ekspresywnych. Kryterium to pozwala odróżnić środki językowe potrzebne od niepotrzebnych.
  innowacje:
  - zapożyczenia (np. z języków obcych)
  - neologizmy

Zapożyczenia są stosowane, gdy nie możemy znaleźć zgrabnego zamiennika w języku polskim
Neologizmy „wepchnięte” w normę przez uzus (np. oszołom).

• Kryterium ekonomiczności środków językowych mówi - właściwe są te środki językowe, które pozwalają na spełnienie założonej funkcji w sposób wymagający jak najmniejszego wysiłku od nadawcy i odbiorcy tekstu (tendencja do skrótów powszechna w języku)
  Uniwerbalizacja jest to jeden z najważniejszych przejawów do tendencji językowej. Polega na przekształcaniu nazw wielowyrazowych w jedno wyrazowe (najpopularniejszy formant
  –ówka, np. podstawówka, opisówka; również usunięcie jednego członu: język polski- polski). Uniwerbalizacja może być stosowana tylko w luźnej konwersacji, nie należy jej używać w oficjalnych rozmowach.

• Kryterium zgodności z systemem językowym (gramatyczne) – mówi, że poprawna jest tylko forma zgodna z systemem języka polskiego i obowiązującymi regułami ortograficznymi. Naruszeniem kryterium będą błędy ortograficzne i gramatyczne.

• Kryterium funkcjonalności - poprawne są tylko te środki językowe, które są zgodne z funkcją pełnioną przez tekst, w którym się pojawiają. Jeśli nie dostosujemy środków do kontekstu- stworzymy błąd.

Kryteria zewnątrz językowe:

• Kryterium uzusu czyli upowszechnienie - aby stwierdzić czy jakiś element językowy spełnia to kryterium, trzeba wziąć pod uwagę:
  - Częstotliwość pojawiania się innowacji w nowo powstających tekstach
  - Zasięg jej występowania w różnych sytuacjach i tekstach różnego typu
  - Zasięg społeczny, czy to, czy dany element jest charakterystyczny dla języka jednej osoby, grupy osób, czy też przedstawicieli różnych grup
  - Należy sprawdzić, czy dana innowacja nie jest wynikiem mody językowej

• Kryterium autorytetu- poprawne są te elementy językowe i takie sposoby formułowania wypowiedzi, które mają oparcie w powszechnym uzusie grupy społecznej albo określonych osób, które cieszą się autorytetem kulturalnym i językowym, tzn. są uznawane za osoby posługujące się polszczyzną wzorcową (nauczyciele, księża, dziennikarze).

• Kryterium narodowe powiązane z kryterium wystarczalności – istotą tego kryterium jest dostrzeganie związków między kulturą danego narodu, a jego językiem, stoi na strzaży czystości języka, przeciwstawia się niepotrzebnym zapożyczeniom .

• Kryterium estetyczne – poprawne jest to, co piękne (kwestia wulgaryzmów). Dodatnie wrażenie estetycznie wywołują teksty starannie skomponowane, nie zawierające nadmiaru wyrazów obcych i abstrakcyjnych, niezawiłe składniowo, pozbawione wulgaryzmów.