EKOTOP- najmniejsza przestrzenna jednostka przyrodnicza, jednocząca elementy przyrody żywej i nieożywionej, mająca określony typ stosunków geochemicznych.
Wyróżnia się typy ekotopów:
Autonomiczny
autonomiczno-tranzytowy
tranzytowy wyższy
tranzytowy niższy
akumulacyjno-tranzytowy przywodny
akumulacyjny przywodny
misa wodna
akumulacyjno przywodny
ciek wodny
Ekotopy autonomiczne- na szczytach wzniesień, są niezależne od wód gruntowych oraz wpływu innych otaczających je ekotopów; dostawa materii i energii do tych jednostek krajob. Zachodzi przez migrację atmosferyczną (opady) i biologiczną (mobilne org.żywe lub przemieszczające się z wiatrem ich części, szczególnie zarodniki i nasiona) oraz wskutek wietrzenia skał podłoża. Pod wpływem siły ciężkości woda i rozpuszczone w niej związki chemiczne przemieszczają się w głąb profili glebowych do wód gruntowych lub spływają po powierzchni do ekotopów położonych niżej.
Do niżej położonych ekotopów przemieszcza się materiał erozyjny i martwe szczątki organiczne, pierwotnie wyprodukowane w tym ekotopie. Powstają wietrzeliny, pozbawione łatwiej rozpuszczalnych składników oraz gleby przemyte, o niewielkiej zawartości próchnicy(pyłowe, bielicowe). Ekotopy są najmniej żyzne i mają najmniejszą wilgotność w stosunku do otaczających je innych jednostek geochemicznych. Zb.leśnymi występującymi na tych zubożałych siedliskach są bory.
Ekotopy położone na zboczach są substratowo zasilane z ekotopów autonomicznych, ale jednocześnie część pozyskanej materii i część materii wyprodukowanej na miejscu oddają wraz z wodami i materiałem erozyjnym ekotopom położonym niżej. Na zboczach zachodzi tranzyt materii i energii, dlatego geochemiczne jednostki zboczowe noszą nazwę ekotopów tranzytowych. Wzdłuż zbocza wykształca się gradient stopniowa zmienność parametrów żyzności i wilgotności siedlisk. Im niżej, tym wilgotność i żyzność są większe i bardziej wzrasta znaczenie procesów akumulacji . Im wyżej, tym silniejsze są procesy wymywania. Ekotopy wyższe często porastają bory mieszane, a niższe zaś lasy mieszane. W obniżeniach terenu w dolinach rzek, w pobliżu jezior, w zagłębieniach bezodpływowych, kumulują się substancje spływające z obszarów położonych wyżej. Następuje tu wzbogacenie krajobrazu w substancje wytrącające się z podsiąkających wód. Jednocześnie wody rzek zwłaszcza w okresie roztopów i letnich powodzi wynoszą część zakumulowanego materiału do ekotopów położonych w niższych odcinkach ich biegu, a na to miejsce nanoszą (czasem obficie) materiał transportowany z górnych części ich zlewni. W zależności od tego, jakie procesy dominują w określonym miejscu i czasie mogą istnieć trzy typy ekotopów: akumulacyjny przywodny, akumulacyjno-tranzytowy przywodny lub tranzytowo- akumulacyjny przywodny, Zb.leśnymi w terenach zalewowych dolin rzecznych są łęgi, a okresowo zawodnionych obniżeniach terenu olsy.
Ekotopy akumulacyjne- w zbiornikach wodnych, zastoiskach oraz w misach torfowisk niskich i przejściowych dominuje boczny (ze zlewni) dopływ materii w stanie ciekłym i stałym. Prowadzi to do nagromadzenia w osadach dennych jezior, a także w misach bagien i torfowisk pierwiastków i związków chemicznych wyniesionych z terenów wyżej położonych. Występuje tu roślinność wodna, bagienna torfowiska oraz związana z tymi siedliskami bardzo bogata fauna wodno-błotna.
WIDOK fragment fizjonomii krajobrazu odbierany przez obserwatora z określonego miejsca, w jednym polu widzenia. Miarą widoku jest zakres widzialności przy spojrzeniu w określonym kierunku.
PANORAMA szeroki, rozległy widok krajobrazu miasta lub okolicy obserwowany ze znacznej odległości z wyżej położonego w terenie pkt widokowego (plany,płaty, linie,punkty,kulisy panoramy)
PLANY to zespół form ukształtowania i pokrycia terenu usytuowanych w kolejnych przedziałach odległości od obserwatora.
DOMINANTA obiekt wyróżniający się w panoramie wielkością lub wysokością.
SUBDOMINANTA jeżeli jest więcej obiektów wyróżniających się w krajobrazie.
AKCENT obiekt lub jakaś część, która wyróżnia się kształtem, funkcją lub barwą materiału, stanowi kontrast do tła.
KRAJOBRAZ NIZIN
Glacjalne- równinne i faliste; pagórkowate; wzgórzowe (grądy bory mieszane, Pobrzeże i Pojezierze Południowobałtyckie i wschodniobałtyckie)-wykształcone przez ostatnie zlodowacenie.
Peryglacjalne-równinne i faliste, pagórkowate; wzgórzowe (bory mieszane, grądy, bory sosnowe, Nizina Środkowopolska, Nizina Sasko-Łużycka, Nizina Polesko-Białoruska) – przez poprzednie zlodowacenie.
Fluwioglacjalne- równinne i faliste ( bory suche, bory mieszane, Równina Gorawska, Drawska, Bory Tucholskie, Kotlina Grabowiecka) tworzą go równiny zbudowane z warstwowych piasków i żwirów, sandry w tym krajob. Urozmaicone są przez zagłębienia wytopiskowe.
Eoliczne- pagórkowate, wzgórzowe (suche bory sosnowe, Półwysep Helski, Mierzeja Wiślana).
WYŻYN I NISKICH GÓR
Lessowe-eoliczne: wysoczyzn słabo rozciętych, wysoczyzn silnie rozciętych-- pokrywa lessowa (gleby brunatne i czarnoziemy, pyłowe), lasy na niewielkich obszarach-w trudno dostępnych, porastają zbocza wąwozów. Strome zbocza porastają zarośla i murawy kserotermiczne.
Węglanowe i gipsowe-erozyjne: zwartych masywów ze skałkami; izolowanych, połogach wzniesień; płaskowyży falistych (grądy, dąbrowy świetliste, bory mieszane, wyż. Lubelska, Roztocze, wyż. Krakowsko-Częstochowska, Niecka Niedzieńska)- rozwinęły się na wapieniach, dolomitach,marglach, kredzie piszącej gipsach. Podlegają procesom krasowym-proces rozpuszczania przez wody powierzchniowe i podziemne: ostańce, mogoty, leje krasowe, żłobki, wywierzyska. Ubóstwo wód powierzchniowych i głębokie zaleganie podziemnych. Tworzą się jaskinie. Gleby rędziny.
Krzemianowe i glinokrzemianowe-erozyjne: pogórzy; pojedynczych wzniesień (bory mieszane, grądy, Karpaty, Sudety-płn.część, wyż. Kielecko Sandomierska)- urozmaicona rzeźba terenu, gleby słabej jakości. Tereny zalesione o małym udziale gruntów ornych. Lasy pozostają na kulminacjach wzniesień, a użytki zielone w dnach dolin, pastwiska na stokach silnie nachylonych, zbyt narażone na erozję by użytkować je ornie.
GÓR ŚREDNICH I WYSOKICH
Gór średnich-erozyjne: regla dolnego; regla górnego (lasy jodłowo-bukowe, bory świerkowe, Karpaty, Sudety)
Wysokogórskie-erozyjne i glacjalne: subalpejskie(kosodrzewiny); alpejskie(halne);subniwalne(turniowe-brak roślinności)- tereny od 600m n.p.m-1600m n.p.m, duża intensywność procesów wietrzenia fizycznego, chemicznego, spłukiwania, erozji, ruchów grawitacyjnych[osuwisk, zerw, zwałowisk, usypisk itp.) Na alpejskich i subalpejskich murawy połoniny.
DOLIN I OBNIŻEŃ
Zalewowych den dolin-akumulacyjne---równin zalewowych w terenach nizinnych i wyżynnych; równin zalewowych w terenach górskich (łęgi, bory, Równiny akumulacyjne na Nizinie Śląskiej, Kotlina Sandomierska, Mazowsze)
Tarasów nadzalewowych-akumulacyjne: równin tarasowych w terenach nizinnych i wyżynnych (bory sosnowe, występowanie jak wyżej)-doliny rzeczne są rezultatem erozyjnej działalności rzek, doliny największych Polskich rzek powstały w wyniku odpływu wielkich mas wód z topniejącego lądolodu . Formy ukształtowane to pradoliny; dna dolin formowane przez procesy rzeczne przy pewnym udziale procesów stokowych tj. zachodzących na zboczach. Obszary zalewowe – co pewien czas, w okresach wiosennych roztopów i letnich intensywnych dreszczów, znaczne obszary dolin rzek są zalewane wodami rzecznymi, bogatymi w substancje mineralne.
Obszary nadzalewowe- w wyniku postępującej erozji, dno doliny wcina się coraz głębiej w podłoże, część terenów, które były poprzednio dnem doliny, teraz znajduje się ponad współczesnymi terenami zalewowymi. Gleby zalewowych den dolin rzek nizinnych i wyżynnych są mady i torfy.
Deltowe-akumulacyjne: (łęgi, Ujście Wisły i Odry do Bałtyku)-wystepuje w strefach ującia dużych rzek do morza, w sytuacji, gdy naniesiony przez rzeki materiał erozyjny osadza się, blokując swobodny odpływ wód, które w naniesionym materiale tworzą mniejsze, boczne koryta. Wśród gleb dominują tu mady. Wody gruntowe zalegają płytko i są w części zasolone. Roślinność; lasy łęgowe.
Równin bagiennych-akumulacyjne: (olsy, bory bagienne; Kotlina Biebrzańska, Polesie)-na terenach płaskich, silnie uwodnionych, z płytko występującymi utworami nieprzepuszczalnymi dla wód. Powstają płytkie jeziora, rozlewiska, bagna i torfowiska.
Obniżeń denudacyjnych i kotlin w terenach wyżynnych i górskich-erozyjne: (bory,grądy, Kotlina Kłodzka, Jeleniogórska, Żywiecka)-wykształciły się w obniżeniach denudacyjnych na obszarach wyżynnych u w kotlinach śródgórskich. Gleby rdzawe, brunatne-bory, grądy, pola uprawne,sady. W kotlinach śródgórskich zalega bardzo chłodne powietrze (kotliny chłodu).