1) Esej (1580 r. Montaigne „Próby”, 1597 r. F. Bacon „Esseys”) – gatunek pograniczny.

Monogeneza – tytuł pojedynczego dzieła dał nazwę całemu gatunkowi dziennikarskiemu i literackiemu.

2) W języku polskim używa się nazw – szkic, esej i próba. W języku rosyjskim oczierk. W niemieckim Versuch. Angielski esei, essey.

3) Esej – programowo niedokończony, programowo szkic.

4) Próba:

- nowego rozumienia tematu

- pokazania odkrywczości intelektualnej autora

- pięknego przekonywania

5) Esej jako gatunek pograniczny:

- proza poetycka (literatura, artyzm, estetyka)

- filozoficzny traktat

- rozprawa naukowa (rygor intelektualny rn)

Jest to pogranicze nauki i sztuki. Skomplikowana problematyka nauki opisana językiem sztuki.

6) Eseje powstawały na marginesie lektur.

7) O miłości pisali:

- Montaigne

- F. Bacon

- Oskar Wilde

- Mieczysław Jostrun

8) O śmierci pisali:

- F. Bacon

- Wirginia

- Woolf

9) O szczęściu pisali:

- Montaigne

- Bolesław Miciński

10) Tomasz Wroczyński wiąże esej z czasami renesansu. Wygenerowały je:

- antydogmatyzm

- antropocentryzm

- sceptycyzm poznawczy (wielość punktu widzenia)

11) Eseiści:

- Voltaire, Hume, John Lock, Milton („Raj utracony”), Daniel Defoe („Robinson Cruzoe”), Pascal, Descartes, Standhal, Camus, Jose Ortega y Gosset, bracia Mann.

- Polska:

- Odrodzenie - Łukasz Górnicki „Dworzanin polski”, Staszic, Konarski, Mochnacki.

- Młoda Polska- Zenon Przesmycki, Stanisław Brzozowski

- współczesność - Miłosz, Iwaszkiewicz, Tatarkiewicz

12) Cechy eseju:

- luźny ciąg kompozycyjny

- nielinearność

- brak ściśle określonych ram kompozycyjnych

- otwarte zakończenie

- dowolność skojarzeń

- poetycki język

- paradoks

- błyskotliwe sformułowania

- myślenie dyskursywne

- luźne związki logiczne

- skrajny subiektywizm podmiotu mówiącego

- wielość punktów widzenia

- erudycja autora

- nie występuje fikcja

- dialogowość

- „Istotą eseju jest refleksja”, „esej nie rozwiązuje problemów, ale je stawia”

13) Cytat:

- wzmacnia ekonomię dyskursu

- pełni funkcję estetyczną

- wspiera argumentację autora

- osadza tekst w danej tradycji kulturowej

14) Rodzaje cytatów:

- empiryczne (dosłowne) – słów, zdań

- struktur – cytaty całych konwencji, stylistyk, gatunków