Odmiany środowiskowe i zawodowe języka polskiego.
Język środowiskowy i język zawodowy są to odmiany socjolektu. Socjolekt jest to odmiana języka używana przez klasę lub grupę społeczną, grupę zawodową lub subkulturę. Każda odmiana charakteryzuje się jednak swoimi cechami typowymi tylko dla nich.
Słownictwo środowiskowe - jest to słownictwo mówione, używane przez członków określonej grupy. Odnosi się do wielu sfer rzeczywistości społecznej. Służy głównie do wyrażania emocji, jest nacechowane ekspresywnie, zwykle negatywnie. Drugą funkcją tego języka jest podtrzymywanie więzi między członkami nieformalnej grupy społecznej. Wiele wyrazów jest celowo utajnianych. Swoje słownictwo mają:
- żołnierze służby zasadniczej, np. giwera (karabin),
- młodzież szkolna i studencka, np. lufa (ocena niedostateczna),
- kierowcy, np. asfalciarz (autostopowicz),
- aktorzy, np. ogoniasta (statystka),
- brydżyści, np. blotka (słaba karta),
- wędkarze, np. moczyć robaka (wędkować).
Odrębną grupę stanowi słownictwo gwar tajnych, przestępczych i gwary więziennej. Jego głównym celem jest utajnianie przekazu. Zawiera wulgaryzmy.
Słownictwo środowiskowe charakteryzuje się dużą zmiennością oraz przechodzeniem z jednej gwary do innej. Niewskazane jest używanie takiego słownictwa poza środowiskiem, gdyż naraża to osobę mówiącą na negatywne postrzeganie przez otoczenie.
Słownictwo zawodowe – używane w czasie codziennych nieoficjalnych kontaktów w pracy. Profesjonalizmami posługują się osoby wykonujące ten sam zawód, w celu określenia przedmiotów i czynności istotnych w danym momencie. Charakterystyczne są dla środowisk rzemieślniczych i robotniczych, a także dla pracowników sfery usług. Wiele profesjonalizmów to:
- neosemantyzmy w stosunku do języka ogólnego, np. gitara (deska do prasowania),
- neologizmy, np. gładzik (typ silnika).
Profesjonalizmy powinny być używane wyłącznie wewnątrz danej grupy. Użycie ich poza branżą traktowane jest jako usterka stylistyczna.