TKANKA NABLONKOWA

Tkanka nablonkowa jest najbardziej rozpowszechniona tkanka ciala czlowieka. Pokrywa ona zewnetrzne czesci ciala : rogowke, spojowke, naskorek; wysciela jamy ciala :oplucna,otrzewna,osierdzie; tworzy zrab grasicy, wysciela przewody ciala czlowieka (pokarmowy,oddechowy,moczowo-plciowy)

Komorki nablonkowe charakteryzuje sie scilym przyleganiem do siebie, substancji miedzykomorkowej jest niewiele.

Niektore komorki nablonkowe spoczywaja na blonie podstawnej. Nie maja one wlasnego unaczynienia, tak wiec odzywianie kom. nablonkowych zachodzi dzieki dyfuzji subst. odzywczych z krwi poprzez blone podstawna.

Komorki nablonkowe wytwarzaja miedzy soba rozne mechanizmy, struktury, umozliwiajace im tak ciasne przyleganie.

Wyrozniam tkanke nablonkowa:

*okrywajaca - najbardziej rozpowszechniona

*gruczolowa

Do tkanki nablonkowej okrywajacej:

1.Nablonek jednowarstwowy:

*plaski - komorki splaszczone, dzieki czemu mozliwa jest szybka dyfuzja - pecherzyki plucne, srodblonek naczyn krwionosnych i limfatycznych, cialka nerkowe

*szescienny - kom. szescienne, jadro polozone centralnie, kanaliki proksymalne i dystalne nerki, przewody wyprowadzajace niektorych gruczolow, pecherzyki tarczycy, jajnik

*walcowaty - kom.duze, cylindryczne, wystepuje w przewodach wyprowadzajacych gruczolow, np. jajowodach, w zoladku, nablonek walcowaty czesto ma na swej powierchni wyspecjalizowane struktury - mikrokosmki, rabek szczoteczkowy, migawki, stereocilia; czesto tez mozna znalezc pomiedzy kom. tego nablonka tzw. komorki kubkowe - jednokomorkowe gruczoly wydzielajace sluz

*wielorzedowy - komorki daja wrazenie paru warstw, jednak kazda z nich spoczywa na blonie podstawnej, np. nablonek drog oddechowych

, charakteryzuje sie obecnoscia komorek baldaszkowatych, ktore w miare wypelniania narzady (pecherza) splaszczaja sie i okrywaja kilka wartst komorek lezacych nizej, dajac wrazenie wielowarstwowosci

2.Nablonek wielowarstwowy:

*plaski rogowaciejacy - naskorek

*plaski nierogowaciejacy - jama ustna, przelyk, odbyt, pochwa

*szescienny

wyscielaja one wieksze przewody wyprowadzajace duzych gruczolow

*walcowaty

*przejsciowy - specyficzny typ nablonka wystepujacy w drogach moczowych czlowieka (glownie pecherz moczowy i cewka)

Tkanka nablonkowa gruczolowa rozwinela sie z tkanki nablonkowej okrywajacej, ktora wpuklila sie w srodek ciala czlowieka.

Wyrozniam gruczoly zewnatrz i wewnatrzwydzielnicze. Zewnatrzwydzielnicze sa to te, ktore posiadaja przewod wyprowadzajacy (czasem nie musza) i swoja wydzieline - sekret - wydzielaja na zewnatrz nablonka. Natomiast gruczoly wewnatrzwydzielnicze (nadnercza, trzustka itp.) swoja wydzieline - inkret - wydzielaja bezposrednio do krwi

Gruczoly zewnatrzwydzielnicze moge podzielic ze wzgledu na:

*charakter odcinka wydzielniczego - pecherzyki, cewki, klebki, cewko-pecherzyki, pecherzyko-cewki

*skomplikowanie struktury - prosty, zlozony

*rodzaj substancji wydzielanej - sluz, surowica

*sposob wydzielania - merokrynowe,apokrynowe,holokrynowe

Wydzielanie merokrynowe to te, w ktorej wydzielina jest usuwana droga egzocytozy.

Wydzielanie apokrynowe to te, w ktorej wydzielina gromadzi sie w przyszczytowej powierzchni komorki i w pecherzyku utworzonym przez ta cytoplazme jest usuwana na zewnatrz.

Wydzielanie holokrynowe to takie, w ktorym cala komorka wypelnia sie wydzielina, obumiera i odrywa sie, usuwajac sekret/inkret. Komorki odnawiaja sie dzieki populacji komorek macierzystych.

Komorki nablonka walcowatego, jak napisalem wyzej, moga posiadac wyspecjalizowane struktury na swej powierzchniowej czesci:

*mikrokosmki - nieruchome uwypuklenia cytoplazmy, szkielet zbudowany z filamentow aktynowych, odmiana sa stereocilia wystepujace w nablonku przewodu najadrza

*glikokaliks - wystepuje powszechnie na kazdej komorce nablonkowej, zbudowany z glikolipidow, glikoproteidow, proetoglikanow, stanowi warstwe ochronna, rozpoznajaca inne komorki, kontaktujaca

*prazkowanie przypodstawne - wpuklenia przypodstawnej czesci komorek nablonkowych, pomiedzy ktorymi znajduja sie duze ilosci pionowo ulozonych mitochondriow, warunkuje to zwiekszona przemiane enregetyczna komorki, np. komorki kanalikow nerkowych

*rzeski - dlugie wypustki, ze szkieletem zbudowanym z aksonemy (9 obwodowych par mikrotubul + 1 para centralna), napedzane poprzez kinetosom, np. na powierzchni jajowodow, nablonka drog oddechowych

*witki - jeszcze dluzsze rzeki, wystepuja tylko w plemniku

Komorki nablonkowe scisle do siebie przylegaja, tworzac nastepujace typy polaczen miedzykomorkowych:

*zamykajace - obwodka zamykajaca, strefa zamykajaca

*zwierajace - desomosy (adheryny,integryny,desmoplakiny), hemidesmosomy

*jonowo-metaboliczne (nexus), umozliwiajace szybkie, bez udzialu energi, wymiany wody i jonow pomiedzy komorkami, np. w synapsach elektrycznych, elementem skladowym sa koneksony

Blona podstawna jest to rusztowanie, na ktorym spoczywaja komorki nablonkowe. Sklada sie z:

*blaszki jasnej - tuz pod komorkami nablonkowymi, wystepuje tu laminina, entaktyna, fibronektyna

*blaszki gestej - zbudowana z kolagenu IV

*blaszki siateczkowatej zbudowana z kolagenu III

Czyli jak widac, zrab blony podstawnej zbudowany jest z kolagenu i bialek.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TKANKA LACZNA

W tkance lacznej charakterystyczne jest to, ze zawiera niewielka ilosc komorek oddzielonych od siebie duza iloscia substancji miedzykomorkowej. Spelnia duzo funkcji w organizmie czlowieka. Wytwarza torebki narzadow, spaja je ze soba, tworzy zrab wiekszosci narzadow, pelni funkcje ochronne, stabilizujace, poprzez tkanke laczna rowniez dochodzi do odzywiania innych czesci ciala czlowieka. Krew ogrzewa organizm, kosci i chrzastki stabilizuja go.

Wyrozniam nastepujace typy tkanki lacznej:

1.luzna

*utkanie zbite

*utkanie nieregularne

2.siateczkowata

3.tluszczowa

4.galaretowata

5.oporowa

6.krew i szpik.

Glownym skladnikiem tkanki lacznej jest jej substancja miedzykomorkowa zbudowana z:

*istoty podstawowej

*wlokien

Istota podstawowa jest zbudowana z glikozoaminoglikanow:

*kwas hiauronowy - skora

*siarczan dermatanu - skora

*siarczan heparanu

*siarczan keratanu - kosci, rogowka

*siarczan hondroityny A oraz C - chrzastka

Te glikozoaminoglikany moga laczyc sie z bialkami tworzac proteoglikany - agrekan, syndekan, dekoryna

W substancji podstawowej wystepuja rowniez bialka niekolagenowe - fibronektyna, laminina.

Natomiast wlokna wchodzace w sklad tk. lacznej dziele:

*kolagenowe:

I - skora

II -jadro miazdzyste

III - blaszka siateczkowata blony podstawnej

IV - blaszka gesta blony podstawnej

V - lozysko, miesne

VII - nablonek wielowarstowy blaski

Kolagen jest zbudowany z glicyny, lizyny, hydroksyproliny, hydroksylizyny

*siateczkowe (retikulinowe) - kolagen III, barwia sie na czarno barwieniem srebrochlonnym, tworza "siatkowaty" zrab narzadow, pomiedzy oknami siatki ktorej mieszcza sie komorki tego narzadu

*sprezyste - zrab to bialko - elastyna, otoczona peczkami mikrofibryli; wystepuja w skorze, tkance chrzestnej, tetnicach sprezystych

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KREW I ROZWOJ KOMOREK KRWI

Krew jest jedyna plynna tkanka. Sklada sie z nieupostaciowanego osocza i zanurzonych w nim krwinek.

Osocze:

*woda

*bialka - albuminy (utrzymuja cisnienie onkotyczne krwi) ; globuliny (np. Y - funkcje odpornosciowe) ; fibrynogen - procesy krzepniecia krwi

*witaminy,hormony

*sole mineralne

Osocze bez fibrynogenu nazywa sie surowica krwi.

Krwinki (elementy morfotyczne) moge podzielic na:

*erytrocyty

*leukocyty

*trombocyty

Erytrocyty - czerwone krwinki, sa odpowiedzialne za przenoszenie tlenu i CO2 w obrebie ciala czlowieka. Nie posiadaja one jadra ani innych organelli komorkowych. Ich sturkture utrzymuje bialko spektryna, dodatkowo wystepuja rowniez glikoforyny (A,B,C,y) oraz bialko prazka III, ktore sa odpowiedzialne za wymiane jonow.

Zroznicowanie erytrocytow pod wzgledem rozmiaru nazywa sie anizocytoza

*normocyt

*makrocyt

*mikrocyt

Zroznicowanie pod wzgledem ksztaltu - poikilocytoza.

Anemia jest spowodowana niedoborem krwinek czerwonych

Liczba erytrocytow we krwi wynosi ok 5,5 mln/mm3, srednica ok 7,7 um,

Leukocyty - biale krwinki, sa odpowiedzialne glownie za procesy immunologiczne czlowieka.

Leukopenia - za malo ; leukocytoza - za duzo

Moge je podzielic na:

*granulocyty

-neutrofile - 45 -65% leukocytow

-eozynofile - 2-5%

-bazofile - 0,5-1%

*agranulocyty

-limfocyty -28-42%

-monocyty - 4-8%

Kazda z bialych krwinek posiada nastepujace umiejetnosci:fagocytozy,diapedezy,ruchu pelzakowatego. Stopien nasilenia tych umiejetnosci rozni sie w zaleznosci od grupy leukocytow.

Neutrofile za odpowiedzialne za ogolne procesy immunologiczne.

Eozynofile sa odpowiedzialne za procesy alergiczne; zwiekszona ich liczba wystepuje rowniez podczas zakazenia pasozytem

Bazofile sa odpowiedzialne glownie za procesy alergiczne - posiadaja bardzo wazne 3 bialka :histamina,serotonina,heparyna.

Limfocyty sa to male komoreczki, moge je podzielic na:

*limfocyty T - powstaja w szpiku kostnym, dojrzewaja w grasicy, odpowiedzialne za odpowiedz typu komorkowego

-Tc - cytotoksyczne

-Th - pomocnicze - steruja funkcjami innych komorek ukladu odpornosciowego

-Ts - surpresorowe - hamuja reakca immunologiczne

*limfocyty B- produkuja przeciwciala, odpowiedzialne za odpowiedz typu humoralnego, po zwiazaniu przez receptor antygenu przeksztalcaja sie w komorki plazmatyczne

*limfocyty NK - posiadaja silne wlasciwosci cytotoksyczne

Monocyty - najwieksze komorki wsrod leukocytow, wedruja do tkanek stajac sie histiocytami.

Trombocyty - male cialka krwi,powstaja z podzialu megakariocytu. Uczestnicza w procesie krzepniecia. Trombocyty posiadaja hialomer (na obwodzie komorki) i granulomer (w srodku komorki), a takze otwarty i zamkniety system kanalikow.

Cykle hemopoetyczne:

1.erytrocytow:

*proerytroblast-erytroblast zasadochlonny - erytroblast wielobarwliwy - erytroblast kwasochlonny - retikulocyt - eyrtrocyt

2.granulocytow:

*mieloblast - promielocyt - mielocyt (tu podzial) - metamielocyt - granulocyt

3.trombocytow:

*promegakarioblast - megakarioblast - megakariocyt - plateletes

4.monocyto:

*monoblast-promonocyt-monocyt

Hemopoeza zaczyna sie juz w zyciu plodowym, tzw. wyspy krwiotworcze (miejsca intensywnej hemopoezy) powstaja kolejno:

*pecherzyk zoltkowy

*watroba

*sledziona

Po urodzeniu funkcje hemopoetyczne przejmuje szpik kostny (jego przedzial krwiotworczy) i tak juz sie dzieje przez cale zycie.

Hemopoeze mozna podzielic na 3 procesy:

*proces odnowy - z komorek macierzystych powstaja komorki potomne o jednakowym genotypie, wygladzie itp.

*proces roznicowania - komorki zaczynaja syntetyzowac speficzyne substancje, ktore swiadcza o tym, w jakim kierunku komorka sie rozwinie

*proces dojrzewania - nabycie przez komorke kompetencji, koncowe tworzenie struktur, dzieki ktorym komorka sie wyspecjalizuje

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TKANKA NERWOWA

Jest to tkanka budujaca nasz caly uklad nerwowy. Sklada sie z neuronow i tkanki glejowej. Neurony maja za zadanie odbierac, przetwarzac i wysylac informacje, tkanka glejowa ma za zadanie ochraniac neurony, tworzyc dla nich rusztowanie i w razie co - pomagac w regeneracji.

Neurony moge podzielic ze wzgledu na ksztalt perykarionu:

*gwiazdziste

*gruszkowate

*piramidalne

*owalne

*wieloboczne

Ze wzgledu na ilosc aksonow:

*jednobiegunowe - w rozwoju zarodkowym, potem w jadrach podwzgorza

*dwubiegunowe - siatkowka oka

*pseudojednobiegunowe - zwoje czuciowe

*wielobiegunowe - najbardziej rozpowszechnione

Ze wzgledu na typ dzialania:

*czuciowe

*ruchowe

*wstawkowe/interneurony

Ze wzgledu na dlugosc aksonu

*Golgi I - z dlugim aksonem

*Golgi II - z krotkim aksonem, np. interneurony posredniczace

Najbardziej charakterystyczne elementy neuronu/perikarionu:

*tigroid - siateczka sarkoplazmatyczna szorstka, odpowiedzialna za synteze bialek strukturalnych, czynnosciowych, mediatorow, neurotubul i neurofilamentow

*neurotubule - przeksztalcone mikrotubule, ktore stabilizuja elementy cytoszkieletu, bialka kinezyny i dyneiny sa odpowiedzialne za transport aksonalnt

*neurofilamenty - filamenty posrednie neurokeratynowe, nadaja ksztalt neuronowi, jego wypustkom

*ziarna lipofuscyny/melaniny/okstocyny/wazopresyny

Wypustki neuronu maja za zadanie odbierac bodzce (dendryty) i przekazywac je dalej (akson):

1.dendryt - wypustka zbierajaca dane, posiada na swej powierzchni kolce dendrytyczne - sa to elementy posstynaptyczne synapsy akso-dendrytycznej

2.akson - odchodzi od perykarionu w miejscu zwanym wzgorkiem aksonalnym i konczy sie synapsa. Moze oddawac kolatelaria (pojedyncze odgalezienie odchodzace pod katem prostym) konczace sie drzewkiem, zwane telodendronem

Oslonki aksonu/wlokna osiowego roznia sie pochodzeniem, w zaleznosci od tego, czy wystepuja w osrodkowym, czy obwodowym ukladzie nerwowym:

1.osrodkowy uklad nerwowy - oslonka mielinowa powstala z cytoplazmy oligodendrocytow

2.obwodowy uklad nerwowy - oslonka Schwanna (zewnetrzna); pod nia oslonka mielinowa (mezakson wewnetrzny+zewnetrzny), powstale z cytoplazmy kom. Schwanna

Wyrozniam dodatkowa wlonka rdzenne i bezrdzenne. Wlokna rdzenne posiadaja oslonke mielinowa, pomiedzy ktorymi znajduja sie przewezenia Ranviera, a elementy oslonki skladaja sie na miedzywezla - charakteryzuja sie przewodnictwem skokowym. Wlokna bezrdzenne sa ciagle, charakteryzuja sie przewodnictwem ciaglym.

Dodatkowym elementem wlokien obwodowych sa wciecia Schmidta-Lantermanna, jako rozwarstwienia oslonki Schwanna.

Tkanka glejowa rowniez sie rozni w zaleznosci od jej umiejscowienia. Ma pochodzenie neuroektodermalne (neuroglej) lub mezenchymalne (mezoglej).

Do komorek tkanki glejowej osrodkowego ukladu nerwowego zaliczam:

1.astrocyty (wlokniste - istota biala ; protoplazmatyczne - istota szara) - tworza glowny zrab tkanki nerwowej, pomiedzy ktorymi umieszczone sa pozostale komorki nerwowe (taka siatka z oczkami), maja kontakt z naczyniami, dlatego uczestnicza w odzywianiu neuronow, posiadaja gliofilamenty

2.oligodendrocyty- tworza oslonke mielinowa osrodkowego ukladu nerwowego, malo wypustek

3.mikroglej - najmniejsze komoreczki, maja duzo wypustek na zasadzie takiego "drzewka", pelnia funkjce makrofagow OUN, uaktywniaja sie w stanach patologicznych

4.ependymocyty - kom.wysciolki, wysielaja komory mozgowia + kanal kregowy. podobne do nablonka, jednak nie spoczywaja na blonie podstawnej, uczestnicza w wymianie subtancji pomiedzy plynem mozgowo-rdzeniowym a tkanka nerwowa, pelnia jakies male funkcje w odzywianiu tkanki nerwowej, tworza bariere krew-mozg

A komorki tkanki glejowen obwodowego ukladu nerwowego to:

1.kom. Schwanna - tworzace oslonke Schwanna + mielinowa wlokien obowodywch, funkcje w regeneracji ukladu

2.kom.satelitarne/amficyty - istnieja, tworza torebke wokol zwojow nerwow czaszkowych i przyrdzeniowych.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UKLAD KRWIONOSNY

Serce:

*wsierdzie - wsylane srodblonkiem niskim ciaglym, pokrywa miesnie brodawkowate, struny sciegniste, beleczki miesniowa

a)warstwa tk.luznej z fibroblastami

b)warstwa wloknisto-miesniowa

c)warstwa podwsierdziowa - kom.tuczne + naczynia krwionosne

*srodsierdzie - glowna miesniowka serca, uwypuklenia srodsierdzia tworza miesnie brodawkowate, potem beleczki miesniowe

*nasierdzie - blaszka trzewna osierdzia surowiczego - nablonek jednowarstwowy plaski

Osierdzie stanowi worek wloknisty, w ktorym znajduje sie serce:

*osierdzie wlokniste - tkanka laczna o utkaniu zbitym

*osierdzie surowicze - blaszka scienna i blaszka trzewna

*jama osierdziowa

Dodatkowo wyrozniam szkielet serca zbudowany z tkanki laczna zbita, duzo wlokien kolagenowych:

*4 pierscienie wlokniste

*2 trojkaty wlokniste

*przegroda bloniasta

Do naczyn krwionosnych zaliczam:

*tetnice

*zyly

*naczynia wlosowate

Ogolnie kazde z naczyn krwionosnych (oprocz wlosowatych) jest zbudowane z trzech scian:

*blona wewnetrzna - srodblonek + tk.laczna podsrodblonkowa + blaszka sprezysta wewnetrzna

*blona srodkowa - wlokna sprezyste/kom.miesniowe + blaszka sprezysta zewnetrzna

*blona zewnetrzna - przydanka, tk. laczna luzna + naczynia naczyn i nerwy naczyn

Glowna roznica pomiedzy tetnicami i zylami jest roznice w budowie blony srodkowej i zewnetrznej. W tetnicach blona srodkowa jest grubsza, w zylach blona zewnetrzna jest grubsza.

Tetnice moge podzielic:

*typu sprezystego - fi>1cm ->glowne odgalezienia aorty, blona srodkowa ma przewage wlokienek sprezystych nad miesniowymi; kilkadziesiat warstw, blaszka sprezysta wewnetrzna podzielona na czesc zewnetrzna i wewnetrzna, zaznaczona tk.laczna podsrodblonkowa

*ttypu miesniowego - fi 100um<->1cm, blona srodkowa ma przewage wlokienek sprezystych nad miesniowymi, slabsza blona wewnetrzna, mniej tk.lacznej podsroblnkowej,

*tetniczki - blona srodkowa to 1-5 warstw komorek, funkcje oporowe

*tetniczki przedwlosowate - w obrazie mikroskopowym charakterystyczny obraz poprzecznych kom. miesniowki

Naczynia wlosowate sa to naczynia krwionosne, przez ktore dochodzi do wymiany subst.odzywczych, gazow, na zasadzie 3 zjawisk: dyzufji,filtracji,resorpcji, Dodatkowo czesc tetnicza ma wieksze cisnienie niz czesc zylna.

Budowa naczynia wlosowatego:

*sroblonek:

-ciagly -naczynia mozgowia

-okienkowy - klebuszki nerkowe, lub inne, zamkniete przeponka

-nieciagly - naczynia zatokowe szpiku, watroby

*blona podstawna

*perycyty - maja funkcje proliferacyjna, zerna, uczestnicza w procesach regeneracji, reperacji srodblonka

Funkcje srodblonka:

-zwezanie naczyn krwionosnych

-rozszerzanie naczyn krwionosnych

-regulacja procesu fibrynolizy

-aktywacja procesu krzepniecia

-proliferacja kom. odpornosciowych

-adhezja neutrofili do kom. srodblonka

Zyly stanowia niskocisnieniowy, pojemnosciowy uklad, ktorym krew odplywa z tkanek do serca:

*zyly duze - glowne,wrotna,naczynia do nich dochodzace, brak zastawek, w blonie zewnetrznej obecne kom.miesniowe

*srednie i male - obecnosc zastawek

*zylki - najmniejsze zyly

Zastawki sa uwypukleniami blony wewnetrznej zyl, szkielet zbudowany jest z wlokienek kolagenowych i sprezystych.

Wystepuja rowniez tu kom.miesniowki gladkiej.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

NARZADY ZMYSLOW

OKO

Oko jest zbudowane z trzech blon:

*blona zewnetrzna

-rogowka

-twardowka

*blona srodkowa/naczyniowa

-naczyniowka

-cialo rzeskowe

-teczowka

*blona srodkowa

-siatkowka

Twardowka + rogowka od zewnatrz otaczaja nam oko, chronia przed urazami mechanicznymi, nadaja ksztalt narzadowi. Dodatkowo rogowka posiada najwiekiszy wspolczynnik zalamania swiatla, przez co jest najwazniejszym elementem skupiajacym promienie swietlne.

Twardowka sklada sie z 3 warstw:

*blaszki nadtwardowkowej

*istota wlasciwa

*blaszka brunatna

Rogowka sklada sie z 5 warstw:

*nablonek przedni rogowki - wielowarstwowy plaski nierogowaciejacy

*blaszka graniczna przednia - blona podstawna dla nablonka przedniego

*zrab

*blaszka graniczna tylna - blona podstawna dla srodblonka

*srodblonek rogowki - nablonek jednowarstwowy plaski

Blona zewnetrzna jest zbudowana z przeplatajacych sie, ale rownolegle ulozonych do powierzhcni oka wlokien kolagenowych, sprezystych, wchodzacych w sklad istoty podstawowej twardowki i zrebu rogowki.

Przezroczystosc rogowki jest uwarunkowana brakiem naczyn krwionosnych - odzywianie poprzez dyfuzje plynu z komory przedniej oka.

Naczyniowka, jak sama nazwa wskazuje, prowadzi naczynia ktore odzywiaja oko:

*blaszka nadnaczyniowa - tu: wlokna sprezyste,naczynia,nerwy

*blaszka naczyniowa - tu: glowne naczynia krwionosne naczyniowki

*blaszka naczyn wlosowatych - kapilary

*blaszka podstawna - blona podstawna wspolna dla naczyniowki i komorek barwnikowcyh siatkowki

Cialo rzeskowe jest odpowiedzialne za ksztalt i grubosc soczewki:

*obraczka rzeskowa

*wieniec rzeskowy - od niego odchodza wiezadelka Zinna utrzymujace soczewke

*miesien rzeskowy - unerwiony przywspolczulnie i wspolczulnie

Tyl ciala rzeskowego jest zbudowany z nablonka dwuwarstwowego barwnikowego - czesc slepa siatkowki, ma za zadanie produkowac plyn komory przedniej oka - odplywajacy poprzez kanal Schlemma.

Teczowka jest zbudowana z tkanki lacznej luznej z naczyniami krwionosnymi i kom.barwnikowymi:

*brzeg rzeskowy

*brzeg zreniczny

W teczowce mozna wyroznic rowniez:

*nablonek przedni teczowki

*warstwa graniczna zewnetrzna

*zrab

*warstwa barwnikowa

Siatkowka jest odpowiedzialna za odbior bodzcow swietlnych i przetwarzanie ich na impulsy nerwowe.

Sklada sie z czesci slepej - cialo rzeskowe i teczowka - jako przedluzenie siatkowki naleza juz do naczyniowki i czesci wzrokowej odbierajacej bodzce.

Czesc slepa ma dwa poklady

*powierzchowny - kom. walcowate

*gleboki - kom. szescienne z melanina, odpowiedzialne za produkcje cieczy wodnistej

Czesc wzrokowa natomiast posiada czopki i preciki - komorki swiatloczule. W tej czesci mozna wyroznic 10 warstw, idac od zewnatrz:

*warstwa barwnikowa - blona podstawna, kom. szescienne z melanina, wspolne dla naczyniowki

*warstwa czopkow i precikow

*blona graniczna glejowa zewnetrzna

*warstwa ziarnista zewnetrzna

*warstwa splotowata zewnetrzna

*warstwa ziarnista wewnetrzna

*warstwa splotowata wewnetrzna

*warstwa kom. zwojowych

*warstwa wlokien nerwowych

*blona graniczna glejowa wewnetrzna

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UKŁAD IMMUNOLOGICZNY

Układ immunologiczny składa się z paru głownych narządów (grasica, śledziona, wezły chłonne, szpik, migdalki) i naczyn limfatycznych, ktorych to głownym zadaniem jest obrona immunologiczna organizmu. W limfie krążą limfocyty, jedne z leukocytów, które są odpowiedzialne za zwalczanie patogenów.

Grasica

*otoczona torebką łącznotkankową - dzieli ją na zraziki/płaciki

*zbudowana z komórek nablonkowych - tymocytow - ewenemet w skali organizmu:

-komorki nablonkowe podtorebkowe

-komorki korowe wewnetrzne

-komorki nablonkowe rdzenia

-komorki cialek Hassala - odpowiedzialne za produkcje tymozyny,tymopoetyny,tymostymuliny, tylko w czesci rdzennej!!

*w korze znajduje sie wiecej tymocytow, dlatego obraz jest "gesty"

*w rdzeniu znajduje sie mniej tymoctow, pojawiaja sie naczynia krwionosne, dlatego obraz jest "rzadki"

*limfocyty grasicy to limfocyty Th i Tct

*komorki opiekuncze - komorki nablonkowe kory pomagaja w roznicownaiu sie limfocytow i eliminuja wadliwe

Wezly chlonne

*otoczone torebka lacznotkankowa, dzieli na placiki/zraziki, ale tylko czesc korowa

*rdzen jest wspolny

*glowny zrab wezla zbudowany jest z tkanki lacznej luznej, w niej komorki:limfocyty, kom.plazmatyczne,makrofagi,neutrofile

*czesc korowa - w niej grudki chlonne produkujace limfocyty B - czesc grasiczoniezalezna wezla

*czesc przykorowa - tu liczne limfocyty T - czesc grasiczozalezna wezla

*w rdzeniu limofcyty, kom. plazmatyczne, makrofagi, naczynia krwionosne

*posiada zatoki:rdzenne,promieniste,brzezne

Grudki chlonne

*skupiska tkanki limfoidalnej znajdujace sie w wielu narzadach ukladu limfatycznego, ale takze w postaci naciekow np. w jelicie czlowieka

*centrum reaktynwe - tu dochodzi do rozwoju limofyctow B

*pasmo zageszczania - tu dojrzale limfotyty B ze zbita chromatyna

*dodatkowo wyroznia sie grudki chlonne pierwotne/wtorne/samotne/skupione

Sledziona

*miazga biala - grudki chlonne (limf.B) + okolonaczyniowe pochewki limfatyczne (limf.T - grasiczozalezna czesc sledziony) + kom.limfatyczne tkanki lacznej.

*miazga czerwona - naczynia zatokowe sledziony + sznury komorkowe Billrotha

*tetnica sledzionowa - tetnice beleczkowe - tetnice centralne - tetniczki pedzelkowe - naczynia zatokowe brzezne (m.biala) i wlasciwe (m.czerwona) - zylki beleczkowe - zyla sledzionowa - zyla wrotna

*w samej torebce jak i przegrodach znajduja sie kom.miesniowki gladkiej, ktorych skurcz powoduje wypchniecie krwi z zatok do ukladu zylnego

Migdalki:

*jezykowy,gardlowy,podniebienne,trabkowy

*skupiska grudek limfoidalnych pokryte nablonkiem wielow.plaskim nierogowaciejacym + kom.M, przez ktore przenikaja substancje

*tworza krypty, ktorych brak w gardlowym

Szpik kostny:

*zrab zbudowany z tkanki lacznej luznej z wloknami siateczkowatymi, zawiera komorki macierzyste

*zolty - zbudowany glownie z tk.tluszczowej

*czerwony - zbudowany z komorek szeregu hematopoezy i naczyn

*przedzial pozanaczyniowy - kom.szeregow,kom.regulujace hematopoeze,tk.siateczkowata

*przedzial srodnaczyniowy - zatoki naczyn tetniczych

*tetnica odzywcza - naczynia srodkostne - naczynia zatokowe - naczynia zatokowe centralne - zyly szpikowe

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UKLAD DOKREWNY

Na ten uklad skladaja sie narzady produkujace hormony (podwzgorze, przysadka,szyszynka,tarczyca,przytarczyce,kora i rdzen nadnerczy)

Podwzgorze:

*zespol jader drobnkokomorkowych - wydzielaja liberyny i statyny do krazenia wrotnego przysadki (wczesniej do naczyn wynioslosci posrodkowej), kontroluja dzialanie czesci gruczolowej przysadki, pole hipofizjotropowe

*zespol jader wielkokomorkowych - wydzielaja ocytocyne i wazopresyne, bezposrednio wydzielane do czesci nerwowej przysadki gdzie sa magazynowane

*narzad neurohemalny - niepelne synapsa, elementem postsynaptycznym jest przestrzen dookola naczynia wlosowatego

Przysadka:

*przysadka gruczolowa

-plat przedni

-czesc guzowa

-plat posredni

*przysadka nerwowa

-lejek

-wynioslosc posrodkowa

-czesc nerwowa

W placie przednim przysadki gruczolowej najwazniejszymi rzeczami sa kom gruczolowe

*chromofoby

*chromofile

-kwasochlonne - somatotrofy;laktotrofy

-zasadochlonne - tyreotrofy;kortykotrofy;gonadotrofy

W placie posrednim znajduja sie pecherzyki zasadowego koloidu.

Przysadka nerwowa jest odpowiedzialna ze wydzielanie wazopresyny i ocytocyny do ukladu krwionosnego, posiada pituicyty (kom. jakby glejowe), zakonczenia narzadu neurohemalnego, cialka Heringa jako zwiekszone skupisko neurosekretu.

Szyszynka:

*posiada pinealocyty zanurzone w podscielisku glejowym (astrocytarnym?)

*pinealocyty wytwarzaja melatonine + hormon antygonadotropowy,wazotycyne

*piasek szyszynkowy jako wskaznik starosci

Tarczyca:

*lezy w srodpiersiu gornym, otoczona torebka lacznotkankowa, ktora dzieli narzad na placiki

*glowny zrab narzadu tworza pechrzyki tarczycy:

-wyslane kom.szesciennymi (glownymi tarczycy) spoczywajacymi na blonie podstawnej

-pomiedzy blona podstawna a kom.glownymi - kom. C tarczycy

-w pecherzykach koloid zawierajacy tyreoglobuline

*kom. C tarczycy syntetyzuja kalcytonine

*kom. glowne syntetyzuje tyreoglobuline i uwalniaja ja do swiatla pecherzyka:

-nastepnie tyreoperoksydaza przemienia jodki w jod atomowy, dochodzi do jodacji tyreoglobuliny

-ujodowana tyreoglobulina nastepnie jest hydrolizowana przez lizosomy, przechodzac w odpowiednie hormony tarczycy

Przytarczyce:

*otoczone torebka, dziela na placiki

*kom. glowne - parathormon

*kom. oksyfilne

PAMIETAJ O TYM, ZE KALCYTONINA I PARATHORMON STYMULUJA/HAMUJA DZIALALNOSC OSTEOKLASTOW!!!!!

Nadnercza:

*kora

-warstwa kłebuszkowata - mineralokortykoidy - aldosteron - kanaliki zbiorcze nerki

-warstwa pasmowata - glikokortykoidy - kortyzol - regulacja metaboliczna organizmu

-warstwa siateczkowata - hormony plciowe (troche androgenow i estrogenow)

*rdzen

-kom.chromofilne

-jasne - adrenalina

-ciemne -noradrenalina

-oba rodzaje - dopamina

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UKLAD POKARMOWY

Na poczatku omowmy duze gruczoly przewodu pokarmowego:watroba,trzustka,slinianki. Potem przejdziemy do omowienia przewodu pokarmowego wlasnie jako przewodu.

Watroba jest najwiekszym gruczolem ciala czlowieka, pokryta jest torebka lacznotkankowa, ktora wnika wewnatrz gruczolu dzielac go na zraziki:

*anatomiczny

*portalny

*gronko watrobowe

Kazdy zrazik jest zbudowany z hepatocytow, dlatego ich rozroznienie jest czysto orientacyjne i czynnosciowe.

Zrazik anatomiczny ma ksztalt heksagonalny, jego centrum stanowi zyla centralna, a boki opieraja sie na przestrzeniach bramnozolciowych, w ktorych sklad wchodzi:

*tetnica miedzyzrazikowa

*zyla miedzyzrazikowa

*przewod zolciowy miedzyzrazikowy

Zyla centralna jest miejscem splywu naczyn zatokowych watroby, ale o nich pozniej.

Zrazik portalny ma ksztalt trojkata, ktorego centrum stanowi przestrzen bramnozolciowa, a wierzcholki opieraja sie na 3 zylach centralnych - jego "funkcja" polega na odprowadzaniu zolci.

Gronko watrobowe ma ksztalt rombu - 2 wierzcholki to 2 zyly centralne, kolejne 2 to 2 przestrzenie bramnozolciowe:

*strefa I gronka - najblizej przestrzeni bramnozolciowej - synteza glikogenu,procesy detoksykacji,syntezy bialek itp. najbardziej odzywiona i zaopatrzona w tlen czesc gronka

*strefa III gronka - najblizej zyly centralnej - najslabiej odzywiona i zaoptrzona w tlen, glownie magazynowanie glikogenu i tworzenie zolci

*strefa II - strefa posrednia

Charakterystyczne dla naczyn zatokowych watroby jest to, ze nie posiadaja blony podstawnej, tylko wlokna srebrnochlonne. Dodatkowo mozna wyroznic tu 3 typy komorek:

*Browicza-Kuppfera - przeksztalcone monocyty, funkcje immunologiczne/zerne

*ITO - magazynuja wit. ADE

*ziarniste - przeksztalcone limfocyty

Hepatocyt ma ksztalt wieloboczny, na schematach przedstawia sie jako szescienny. Hepatocyty ukladaja sie w blaszki watrobowe/blaszki hepatocytow po 2 rzedy na blaszke. Pomiedzy ktorymi znajduje sie kanalik zolciowy wpadajacy do kanalikow zolcionosnych (Heringa).

Hepatocyt posiada nastepujace bieguny:

*naczyniowy - z mikrokosmkami, funkcje dyfuzji i resorbcji, oddzielony od swiatla zatok przestrzenia Dissego

*zolciowy - fuzja blon komorkowych tworza kanalik zolciowy, tu jest uwalniana zolc

*przestrzen miedzykomorkowa - brak fuzji, liczne polaczenia zamykajace, zwierajace, nexus

Hepatocyt jest komorka silna metabolicznie, dlatego mozna w niej wyroznic:

*2 jadra z jaderkami

*szorstka siateczka - synteza bialek osocza, somatomedyn

*gladka siateczka - synteza cholesterolu,fosfolipidow,glikolipidow

*ap.Golgiego - przeksztalcanie w/w zwiazkow.

Dodatkowo watroba jako zbior hepatocytow:

*jest zbiornikiem krwi

*magazynuje witaminy ADEK,grupy B

*ogrzewa krew

*tworzy zolc

*uczestniczy w procesach detoksykacji lekow,alkoholu

*i inne w/w

Unaczynienie watroby jest dwojakie - odzywcze - zyla wrotna ; czynnosciowe - tetnica watrobowa:

tetnica watrobowa + zyla wrotna ---> tetnica/zyla miedzyplatowa ---->tetnica/zyla miedzyzrazikowa------>tetnica/zyla okolozrazikowa----->zyla doprowadzajaca + galaz tetniczo-zatokowa------>naczynia zatokowe------->zyla centralna---->zyla podzrazikowa----->zyla watrobowa---->zyla glowna dolna

Przewody wyprowadzajace zolc:

*wewnetrzwatrobowe

-kanaliki zolciowe

-kanaliki zolcionosne - nabl.jednowarstwowy plaski

-przewod zolciowy miedzyzrazikowy - kom. szescienne

-przewody watrobowe - kom. walcowate

*zewnatrzwatrobowe

-przewod watrobowy wspolny + przewod pecherzykowy = przewod zolciowy wspolny - nablonek walcowaty z mikrokosmkami, komoreczki miesniowe tylko przy ujsciu i "dojsciu", przydanka

Trzustka posiada czesc zewnatrzwydzielnicza (wydzielajaca enzymy trawienne) i czesc wewnatrzwydzielnicza (wydzielajaca hormony).

Na czesc zewnatrzwydzielnicza skladaja sie pecherzyki trzustki. Kazdy pecherzyk jest zbudowany z kilkunastu komorek pecherzykowych - trojkatnych- spoczywajacyh na blonie podstawnej, spolaryzowane. Do swiatla pecherzyka naleza jeszcze komorki srodpecherzykowe - plaskie komoreczki bedace poczatkowym odcinkiem wstawek.

Kazda komorka pecherzykowa wydziela w ziarnach zymogenu:

*prekursory enzymow proteolitycznych - chymotrypsynogen, trypsynogen, prokarboksypeptydaza A i B, proelastaza

*enzymy lipolityczne - lipaza trzustkowa, lipaza trojglicerydowa,fosfolipaza

*enzymy rozkladajace cukry - a-amylaza

*enzymy rozkladajace kwasy nukleinowe - DN-aza; RN-aza

Przewody wyprowadzajace trzustki:

*komorki srodpecherzykowe - plaskie komoreczki wewnetrz pecherzyka trzustkowego

*wstawki - krotki kanalik, kom.szescienne, wydziela plyn bogaty w dwuweglany

*przewod miedzyzrazikowy - kom walcowate niskie, kom.kubkowe + dokrewne

*przewod trzustkowy - wysokie kom.walcowate

Slinianki jako duze gruczoly slinowe sa zbudowane z 4 typow odcinkow wydzielniczych: pecherzykow surowiczych, cewek sluzowych, cewko-pecherzyki, pecherzyko-cewki. Polskiezyc Gianuzziego wystepuje jako czapeczka z pecherzykow surowiczych na cewko-pecherzykach.

Slinianka przyuszna ma glownie zrab pecherzykowy + liczna kom. tluszczowe.

Slinianka podjezykowa ma glownie zrab cewkowo-pecherzykowy.

Slinianka podzuchwowa ma glownie zrab pecherzykowo-cewkowy.

Przeowdy wyprowadzajace slinianek to wstawka-przewod prazkowany-przewod miedzyzrazikowy-przewod glowny:

*wstawka - kom. plaskie

*przewod prazkowany - kom. walcowate z prazkowaniem przypodstawnym

*przewod miedzyzrazikowy - kom. walcowate

*przewod glowny - dwie warstwy kom. szesciennych

Czyli droga sliny to : wstawka ->przewod prazkowany ---> przewod miedzyzrazikowy---->przewod glowny

Teraz mozna przejsc do opisu pasazu przewodu pokarmowego: jama ustna,przelyk,zoladek, jelita.

Jama ustna jest pierwszym odcinkiem przewodu pokarmowego:

*blona sluzowa

*blaszka wlasciwa blony sluzowej

*miesnie poprzecznie prazkowane

Blona sluzowa jamy ustnej to:

*nablonek wielowarstwowy plaski nierogowaciejacy - dno jezyka, , czesci niestykajace sie z pokarmem

*nablonek wielowarstwowy plaski rogowaciejacy - dziasla, grzbiet jezyka, policzki, czesci stykajace sie z pokarmem

Blaszka wlasciwa blony sluzowej - tkanka laczna wloknista, zawiera liczne male gruczoly slinowe pecherzykowe,cewkowe,cewkowo-pecherzykowe

Blona podsluzowa - tkanka laczna luzna, niewiele gruczolow.

Wargi maja nastepujaca budowe:

*warstwa skorna - naskorek + wytwory naskorka

*warstwa srodkowa - miesien okrezny ust

*warstwa sluzowa - nablonek wielowarstwowy plaski nierogowaciejacy, blaszka wlasciwa blony sluzowej to tk. laczna luzna, liczne gruczoly wargowe + plamki Fordycea

Czerwien wargowa jako naczynia krwionosne przeswitujace poprzez nablonek.

Jezyk pod wzgledem histologicznym mozna podzielic na grzbiet i dno. Grzbiet jest wyslany nablonkiem wielow.plaskim rogowaciejacym, znajduja sie tu brodawki smakowe + kubki smakowe, podzielony na trzon i grzbiet oddzielone bruzda graniczna, wzdluz ktorej leza brodawki okolone. Brzuszna powierchnia jezyka jest wyslana nablonkiem wielow.plaskim nierogow.

Na grzbietowej powierzchni mozna znalezc brodawki jezykowe:

*mechaniczne - nitkowate - jako jedyne pokryte nablonkiem nierogowaciejacym

*zmyslowe/smakowe:

-grzybowate - malo kubkow smakowych

-okolone - najmniej, wzdluz brudy granicznej, walek+rowek okolobrodawkowy z kubkami smakowymi

-lisciaste - najslabiej zroznicowane - liczne kubki smakowe.

Dodatkowo mozna wyroznic brodawke pierwotna jako uwypuklenie calej blony sluzowej + brodawki wtorne jako uwypuklenia blony podsluzowej.

Gruczoly surowicze von Ebnera, ich odcinki wydzielnicze znajduja sie na pograniczu blony podsluzowej i miesniowki, ich przewody wyprowadzajace otwieraja sie to rowka okolobrodawkowego, wydzielina oczyszcza kubki smakowe.

Kubek smakowy ma ksztalt beczulkowaty, nie dochodzi do powierzchni nablonka, posiada otwor smakowy z precikami smakowymi. Sklada sie z 4 typow komorek:

* I - podporowe, stanowia 60% populacji

* II - kwasochlonne, slabo barwiace sie o nieznanej funkcji

* III - posiadaja liczne mikrotubule i pecherzyki z neuromediatorem, odpowiedzialne za prowadzenie imp.nerw.

* IV - populacja kom. macierzystych

Przelyk jako jeden z przewodow, ma 3 sciany:

*blona sluzowa - nablonek wielow.plaski nierogow. tylko w przywspustowej czesci posiada nablonek walcowaty jednow.

*blaszka wlasciwa blony sluzowej - gruczoly wspustowe przelyku, sluzowe

*blona podsluzowa - gruczoly wlasciwe przelyku - cewkowo-pecherzykowe, naczynia limf, krwionosne, nerwy

*blona miesniowa - poczatkowy odcinek to miesnie poprzecznie prazkowane, dalej juz gladkie

*przydanka lacznotkankowa, w odcinku podprzeponowym otrzewna

Zoladek - w nim dochodzi do wlasciwego trawienia bialek. Blona sluzowa ma duzo bardziej skomplikowany charakter. Ogolnie zbudowana jest z nablonka jedn.walcowatego, ktory tworzy uwypuklenia - polka zoladkowe i wglebienia - doleczki zoladkowe. W miare wypelniania narzadu te pofaldowanie znika.

Ten nablonek walcowaty tworzy powiecrhowne komorki sluzowe - posiadaja glikokaliks,mikrokosmki, wydzielaja sluz, ktory ma za zadanie zabezpieczyc przed samostrawieniem - powierchnia gruczolowa.

Jeszcze wieksze wglebienia od doleczkow zoladkowcyh sa utworzone przez gruczoly zoladkowe. Moge wyroznic ich nastepujace rodzaje, w zaleznosci od miejsca wystapienia:

*gruczoly wlasciwe

*gruczoly wpustowe

*gruczoly odzwiernikowe

Kazdy gruczol zbudowany jest z nastepujacych komorek:

*kom.glowne - wydzielaja pepsyne a w mlodosci podpuszczke dodatkowo

*kom.okladzinowe - wydzielajace HCL, na wskutek wspoldzialania transportu jonow CL- i anhydrazy weglanowej + czynnik wewnetrzny Castla - niezbedny do wchlaniania wit. B12 odpowiedzialnej za erytropoeze

*kom.dokrewne - nalezace do systemu APUD

*kom.sluzowe - produkujace glikozoaminoglikany jako sluz

*kom.macierzyste jako populacja odnawiajaca

Blona miesniowa zoladka to miesniowka gladka.

Blona surowicza to otrzewna.

Kolejny etap to jelita, na ktore sklada sie jelito cienkie : dwunastnica+jelito czcze i krete, a takze jelito grube z odbytnica.

Jesli chodzi o jelita, trzeba sobie przypomniec pare pojec:

*fald okrezny/polskiezycowaty - uwypuklenie blony podsluzowej, w jelicie kretym stopniowo zanikaja

*kosmek jelitowy - uwypuklenie blaszki wlasciwej blony sluzowej, najliczniejsze w dwunastnicy i jelicie cczym

*rabek szczoteczkowy - mikrokosmki+glikogaliks enterocytow, tu znajduja sie enzymy trawienne odpowiedzialne za rozpad substancji pokarmowcyh

W obrebie kosmka jelitowego wchodzi tkanka laczna luzna, a wniej naczynia krwionosne i naczynie limfatyczne, a takze plazmocyty,makrofagi,neutrofile. Mozna znalezc tez kom.miesniowki gladkiej.

Nablonek jelitowy jelita cienkiego jest zbudowany z nastepujacych typow komorek:

*enterocyty - najliczniejsze, posiadaja w/w rabek szczoteczkowy, trawia cukry do weglowodanow, bialka do aminokwasow, lipidy syntetyzuja do chylomikronow, sa polaczone miedzy soba listewkami granicznymi (polaczenia zamykajace, zwierajace, desmosomy), ktore maja za zadanie ochronic nizsze warstwy przed enzymami trawiennymi

*kom.kubkowe - produkuja sluz

*kom.Panetha - produkuja lizozym

*kom.M - prezentuja antygeny

*kom.dokrewne - wydzielaja multum hormonow

*kom.macierzyste - populacja odnawiajaca

Blona sluzowa jelita cienkiego rowniez wpukla sie do wewnatrz tworzac gruczoly jelitowe (krypty Lieberkuhna), dno gruczolow dochodzi na pewno do blaszki wlasciwej, czasem rowniez do blaszki miesniowej blony sluzowej.

W blonie PODSLUZOWEJ dwunastnicy wystepuja gruczoly Brunnera - cewkowe, ktorych swiatlo otwiera sie do dna gruczolow jelitowych.

GALT jest to skupisko tkanki lifmoidalnej, zwiazana z cewa pokarmowa:

*grudki samotne

*grudki skupione/kepki Peyera

Sa to typowe grudki chlonne z centrum rozmnazania i pasmem zageszczania. Grudki samotne wystepuja na calej dlugosci cewy, grudki skupione w jelicie kretym + grubym. Znajduje sie glownie w BLASZCZE WLASCIWEJ BLONY SLUZOWEJ.

W jelicie grubym zanikaja kosmki jelitowe, zamiast faldow okreznych pojawiaja sie faldy polskiezycowate. Natomiast wzrasta liczba i sa bardziej zaznaczone krypty Lieberkuhna.

Odbytnica pokryta jest nablonkiem wielowarstwowym plaskim nierogowaciejacym, tworzy kolumny odbytnicze.

Wyrostek robaczkowy pokryty jest nablonkiem walcowatym, liczne grudki chlonne, nacieki limfatyczne.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UKLAD MOCZOWY

Glownym narzadem ukladu moczowego jest nerka. Jest ona otoczona torebka lacznotkankowa:

*torebka wloknista bezposrednio otaczajaca narzad

*torebka tluszczowa - majaca za zadanie ochronic narzad przed uszkodzeniami

W nerce wyrozniam wneke, poprzez ktora wchodza naczynia krwionosne i wychodzi moczowod oraz zatoke nerki, zbudowana z kielichow nerkowych i miedniczki nerkowej.

W budowie wewnetrznej mozna wyroznic kore nerki, oraz rdzen nerki. W korze nerki znajduje sie cialko nerkowe + kanaliki proksymalne i dystalne, w rdzeniu znajduja sie petle Henlego + system cewek zbiorczych. Pasma kory wnikajacej w rdzen nazywany slupami korowymi. A pasma rdzenia wnikajace w kore to slupy rdzenne. W kazdym slupie rdzennym znajduje sie:

*czesci proste kanalikow proksymalnych (dystalnych nie wiadomo)

*czesc wstepujaca petli Henlego

*cewki zbiorcze korowe

Fragmenty kory pomiedzy slupami rdzennymi to labirynt (kora wlasciwa).

Nerka jest unaczyniona:

*tetnica nerkowa - tetnica miedzyplatowa - tetnica lukowata (od niej - tetniczka prosta prawdziwa) - tetnica miedzyplacikowa - tetniczka doprowadzajaca - klebuszek naczyniowy -tetniczka odprowadzajaca (od niej - tetniczka prosta rzekoma) - naczynia wlosowate (przy korze - zyly gwiazdziste) - zyla miedzyplacikowa - zyla lukowata (do niej dochodzi zylka prosta) - zyla miedzyplatowa - zyla nerkowa

W kanalikach nerkowych dochodzi do produkcji moczu pierwotnego (poprzez filtracje w klebuszkach naczyniowych) ktory na drodze resorpcji (glukozy,bialek,witamin, niektorych jonow) i wydzielania jest zageszcaany do moczu ostatecznego. Substancje wydzielane/wchlaniane sa usuwane do tkanki srodmiazszowej a z tamtad do naczyn wlosowatych/cewek zbiorczych.

Nefron sklada sie z:

*cialka nerkowego

*kanalika proksymalnego - czesc kreta i prosta

*petli nefronu

*kanalika dystalnego

Neforny, w zaleznosci od polozenia, moge wyroznic jako korowe i przyrdzeniowe. Petla Henlego sklada sie z czesci zstepujacej i wstepujacej. W krotkich petlach (nalezacych do nefronow korowych) czesc cienka petli nefronu jest krotka i konczy sie juz w ramieniu zstepujacym, w dlugich petlach (nalezacych do nefronow przyrdzeniowych) czesc cienka jest dluga i konczy sie w ramieniu wstepujacym.

Cialko nerkowe sklada sie z:

*klebuszka naczyniowego

*torebki Bowmana/klebuszka

W cialku nerkowym mozna wyroznic biegun naczyniowy - tam gdzie znajduja sie tetniczki doprowadzajaca i odprowadzajaca, oraz biegun kanalikowy - ktory jest miejscem odejscia kanalika proksymalnego.

Torebka Bowmana sklada sie z blaszki sciennej i blaszki trzewnej, pomiedzy ktorymi znajduje sie przestrzen moczowa. A obszar zajety przez sam klebuszek naczyniowy dodatkowo jest stabilizowany przez komorki tzw. mezangium srodklebuszkowego.

Sciany cialke nerkowego:

*torebka scienna - nablonek jednowarstwowy plaski

*torebka trzewna - podocyty, tworzace beleczki I,II,III rzedu (te ostatnie tworza nozki pomiedzy ktorymy - blonka filtracyjna)

*blona podstawna wspolna dla kom.blaszki trzewnej i kom. srodblonka naczyn:

-warstwa srodkowa gruba

-warstwy powiechrzowne cienkie ale geste elektronowo - charakter polianionowy

- zbudowana z kolagenu IV,V, siarczan heparany

*komorki srodblonka - typu okienkowego

*mezangium srodklebuszkowe - zbudowane z komorek podonych funkcja i budowa do pericytow, sama tkanka mezangium jest amorficzna, oprocz funkcji podporowych spelnia rowniez funkcje regeneracyjne

Bariere filtracyjna tworza:

*kom.srodblonka naczyn

*blonie podstawnej

*blonka filtracyjna

Kanalik proksymalny jest wyslany nablonkiem jednowarstwowym szesciennym, z licznymi mikrokosmkami i prazkowaniem przydpostawsnym. Co wskazuje na liczne funkcje resorpcyjne i wydzielnucze. Dochodzi tu do resorpcji obligatoryjnej wody, glukozy, jonow, aminokwasow, witamin

Petla nefornu - jej czesc cienka jest zbudowana z nablonka jednowarstwowego plaskiego, ktory gwaltownie przechodzi w nalbonek jednowarstwowy szescienny, petla sluzy w zageszczaniu moczu.

Kanalik dystalny wyslany jest nablonkiem jednowarstwowym szesciennym, slabszy rabek ale nadal liczne prazkwoanie przypodstawne. Tu dochodzi do wchlaniania fakultatywnego wody, jonow sodu.

Cewka zbiorcza zbudowana jest z nablonka walcowatego z mikrokosmkami, tu mozna wyroznic:

*kom. jasne -wchlaniaja jony sodu i wydzielaja potas

*kom. ciemne - wchlaniaja potas i wydzielaja wodor

Mechanim zageszczania moczu odbywa sie na zasadzie 3 zjawisk:

*wzmacniacz przeciwpradowy - zarowno ramie wstepujace jak i zstepujace petli Henlego jest przepuszczalne dla jonow Na+ (w ramieniu wstepujacym jony Na+ podazaja za jonami Cl-) co prowadzi do wzrostu srodmiazszowego gradientu osmolarnego - woda droga dyfuzji z ramienia zstepujacego wplywa do tkanki srodmiazszowej zageszczajac mocz

*wydzielanie ADH - wzrost stezenia ADH powoduje zwiekszenie przepustowosci cewek zbiorczych dla wody w kierunku tkani srodmiazszowej, spadek stezenia ADH - odwrotnie

*wymiennik przeciwpradowy - naczynia tetnicze jak i zylne tkanki srodmiazszowej aktywnie wypomwpuja jony , powstaje gradient stezenia, z czesci tetniczej woda jest "wylewana" do tk. srodmiazszowej a stamtad jest pobierana przez czesc zylna, co powoduje spadek stezenia wody przeplywajacej przez klebuszek naczyniowy a tym samym zmniejsza mozliwosc przejscia wody do moczu - skutkuje w zageszczeniu

Aparat przyjlebuszkowy - apparatus juxaglomeluralis:

*kom.mioidalne - wydzielajace renine

*plamka gesta - jako receptor zmian stezenia jonow sodu w kanaliku dystalnym

*mezangium pozaklebuszkowe - pomiedzy tetniczkami doprowadzajaca i odprowadzajaca - wyddziela erytropoetyne.

Uklad ten jest odpwoiedzualny na utrzymanie odpowiedniego cisnienia krwi, wskutek dzialania ukladu renina-angiotensyna-aldosteron:

Komorki mioidalne wyczuwaja spadek cisnienia krwi w tetniczce doprowadzajacej, a plamka gesta spadek stezenia jonow sodu w kanaliku dystalnym. Dochodzi do uwolnienia reniny, ktora aktywuje angiotensyne I do angiotensyny II, ktora kurczy naczynia krwionosne i stymuluje warstwe klebuszkowa kory nadnerczy do wydzielania aldosteronu. Hormon ten bedzie powodolwal zwiekszenie zwrotnej resorpcji wody w strone lozyska naczyniowego, wypelnia sie ono woda, przez co mozliwe jest podniesienie cisnienia krwi.

Drogi wyprowadzajace mocz:

*kieliczy nerkowe

*miedniczka nerkowa

*moczowod

*pecherz moczowy

*cewka moczowa

Blona sluzowa to nablonek przejsciowy.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SKÓRA

Skóra jest odpowiedzialna za:

*ochronę organizmu

*odbieranie bidzców ze środowiska zewnetrznego

*uczestniczy w termoregulacji organizmu

*uczestniczy w regulacji wodno-elektrolitowej - pocenie sie

*uczestniczy w metabolizmie witaminy D3

*delikatna funkcja immunologiczna - kwasny odczyn potu

Skora jest zbudowana:

*naskorek - pochodzenie ektodermalnego

*skora wlasciwa - pochodzenia mezenchymalnego

*tkanka podskorna - pochodzenia mezenchymalnego

Naskorek jest to nablonek wielowarstwowy plaski rogowaciejacy zbudowany z paru warstw komorek:

*warstwa podstawna - jedna warstwa szesciennych komorek, syntetyzuja cytokeratyny - filamenty posrednie, komorki tej warstwy sa odpowiedzialne za odbudowe naskorka

*warstwa kolczysta - pare warstw szesciennych komorek, ktorych cytoplazma podczas preparatyki histologicznej oddziela sie od blony, dajac obraz kolcow w miejscach polaczen miedzykomorkowych (glownie desmosmomy), cytokeratyny syntetyzowane w tej warstwie sa grubsze i bardziej masywne od tych z warswty podstawnej, dodatkowo dochodzi do syntezyy inwolukryny;

*warstwa ziarnista - 1-2 warstwy splaszczonych w kierunku powierzchni komorek, synteza ziaren keratochialiny (inwolukryna,profilagryna,lorikryna); keratynosomy jako pecherzyki wypelnione lipidami i glikolipidami spajajaceymi caly naskorek - cialka lamelarne

*warstwa jasna - homogenna, kwasochlonna warstwa tuz pod warstwa rogowa, wystepuje tylko tam, gdzie naskorek jest bardzo gruby, np. na podeszwie

*warstwa rogowa:

-warstwa zbita - zbudowana z plytek rogowych. Rdzen plytek utworzony jest z filemantow cytokeratynowych, otoczka jest zrogowaciala

-warstwa zluszczajaca sie

Dodatkowo w naskorku mozna wyroznic 3 typy komorek pochodzenie nie ektodermalnego:

*melanocyty - pochodzenie neuroektodermalne - znajduja sie w warstwie podstawnej, ich wypustki siegaja warstwy ziarnistej, dochodzi tu do syntezy melanosomow z melanina, fragmenty cytoplazmy z melanosomami sa wychwytywane przez komorki warstw podstawnej i kolczystej i ukladane sa ponad ich jadrami

*kom. Langerhansa - jako komorki prezentujace antygeny, pochodzenie mezenchymalne, glownie w. kolczysta

*cialka Merkla - pochodzenie mezenchymalne, znajduja sie w calym naskorku, glownie w obecnosci wolnych zakonczen nerwowych, sa to "srodnaskorkowe receptory czucia"

Naskorek jest polaczony ze skora wlasciwa

*sople naskorkowe

*listewki naskorkowe - tworza linie papilarne

Natomiast skora wlasciwa jest polaczona z naskorkiem:

*brodawki skorne - wypelnione tkanka laczna lozna z naczyniami krwionosnymi,limfatycznymi,nerwami,kom.tkanki lacznej, tu rozpoczyna sie miesien przywlosny

Skora wlasciwa, pochodzenia mezenchymalnego sklada sie z dwoch warstw, zbudowanych z tkanki lacznej wloknistej:

*warstwy brodawkowej - obejmuje obaszar brodawek skornych az do splotu naczyniowego powierzchownego - tkanka laczna lozna z wloknami kolagenowymi, sprezystymi, siateczkowatymi, komorki tkanki lacznej

*warstwy siateczkowej - od splotu naczyniowego powiezrchownego poprzez gleboki az do granicy z tkanka podskorna - wlokna kolagenowe, sprezyste, siateczkowe tylko w otoczeniu naczyn

Tkanka podskorna - tkanka laczna tluszczowa, z liestewkami tkanki lacznej luznej, ktora dzieli na placiki. Tu moga dochodzic koncowe odcinki mieszkow wlosowych, odcinki wydzielnicze gruczolow potowych.

Przydatkami skory sa:

*wlosy

*paznokcie - istnieja

*gruczoly potowe zapachowe

*gruczoly potowe zwykle

*gruczoly lojowe

*gruczol mlekowy - istnieje i jest bardzo fajny :)

Wlosy za zbudowane z trichochialiny oraz keratyny twardej. Siedza w mieszku wlosowym, a obszar, ktory zajmuje mieszek wlosowy + gruczol lojowy to torebka wlosa. Mieszek wlosowy posiada pochewke zewnetrzna, jako wytwor naskorka, i pochewke wewnetrzna, zbudowana z 3 wartsw komorek : powloczka pochewki wewnetrznej, warstwa Henlego i warstwa Huxleya.

Wlos ku dolowi rozszerza sie, dajac cebulke wlosa - komorki macierzy. Brodawke wlosa stanowi wpuklenie sie w cebulke wlosa naczyn krwionosnych i nerwow.

Wlos mozna podzielic na korzen i trzon.

Odcinki wydzielnicze gruczolow potowych zwyklych znajduja sie na granicy skory wlasciwej i tkanki podskornej. Maja ksztalt klebkowy, zbudowane sa z nablonka szesciennego lub walcowatego (zaleznie od stanu czynnosciowego). Mozna tu wyroznic :

-kom. jasne - uczestnica w przemianach wody

-kom. ciemne - wydzielaja glikoproteiny

A takze komorki mioepitelialne

Razem tworzac pot. Przewod wyprowadzajacy jest zbudowany z nablonka dwuwarstwowego szesciennego, na blonie podstawnej. Uchodzi na powierzchnie naskorka.

Wydzielaja w sposob merokrynowy

Odcinki wydzielnicze gruczolow potowych zapachowych sa wieksze od zwyklych, maja wieksze swiatlo, tez zbudowany z komorek szesciennych i mioepitelialnych. Polozone sa wyzej, a ich przewody wyprowadzajace (tez nablonek dwuwarstowy szescienny) uchodzi do mieszka wlosowego.

Wydzielaja w sposob apokrynowy. Znajduja sie w okolicach wtornych cech plciowych (genitalia, krocze, odbyt, doly pachowe) - produkcja feromonow????

Gruczoly lojowe - jest to przeksztalcona pochewka zewnetrzna mieszka wlosowego, tak wiec gruczol ten znajduje sie w otoczeniu wlosa. Odcinek wydzielniczy ma ksztalt pecherzykow, komorki szescienne spoczywajace na warstwie komorek macierzystych. Przewody wyprowadzajace maja sa zbudowane z nablonka wielowar.plaskiego.

Wydzielaja w sposob holokrynowy.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UKLAD ODDECHOWY

Uklad oddechowy ma za zadanie przetransportowac powietrze, ogrzac je, nawilzyc i oczyscic z zanieczyszczen (bakterie,pyly itp.)

Sklada sie z czesci transportujacej:

*nos + zatoki oboczne nosa

*krtan

*tchawica

*oskrzela glowne

*oskrzela platowe

*oskrzela segmentowe

*oskrzela miedzyplacikowe

*oskrzeliki srodplacikowe

*oskrzeliki koncowe

Oraz z czesci oddechowej:

*oskrzeliki oddechowe

*przewody pecherzykowe

*pecherzyku plucne.

NOS

W jamie nosowej mozna wyroznic 3 wazne powierzchnie:

*przedsionek nosa - pierwszy, 1,5 cm warstwa skory, pokryta nablonkiem wielowarstwowym plaskim rogowaciejacym, ktory cienieje w miare wchodzenia glebiej w jame nosowa

*okolica oddechowa - zajmuje najwieksza powierchnie jamy, zbudowana jest z nablonka drog oddechowych, spoczywajacy na blonie podstawnej; blaszka wlasciwa blony sluzowej jest bardzo dobrze unaczyniona - tk.laczna luzna, znajduja sie tu liczne skupiska limfocytow, kom. plazmatycznych, eozynofili, kom. tucznych - reakcje alergiczne; w bocznej scianie jamy nosowej znajduja sie uwypuklenia - malzowiny nosowe, rowniez bardzo dobrze unaczynione, blona sluzowa jest rowniez bardzo dobrze unaczyniona

*okolica wechowa - 6 cm^2, w gornej czesci jamy nosowej, odpowiedzialna za odbior wrazen zapachowych:

- kom.podstawne - najblizej blony podstawnej, funkcja rozmnazajaca

- kom. wechowe - przeksztalcone komorki nerwowe - jeden dendryt (wloski wechowe odchodzace od pecherzyka wechowego) i jeden akson, aksony wielu lacza sie dajac nici wechowe niezmielinizowane

- kom. podporowe - funkcje podporowe, komorki walcowate, z mikrokosmkami

w blaszce wlasciwej blony sluzowej znajduja sie liczne gruczoly cewkowo-pecherzykowe Bowmana majace za zadanie oczysczac okolice wechowa

Tchawica jest jednym z najwazniejszych elementow ukladu oddechwoego. Jak kazdy przewod, zbudowana jest z blony sluzowej, blony podsluzowej, miesniowki, przydanki.

Blona sluzowa tchawicy wyslana jest nablonkiem drog oddechowych - nablonek jednow. walcowaty orzesiony, spoczywajacy na blonie podstawnej:

*kom. migawkowe - liczne rzeski majace za zadanie oczyszczac powietrze

*kom. kubkowe - produkuja sluz, ktory ma oczysczac i nawilzac powietrze

*kom. szczoteczkowe - z mikrokosmkami - funkcje receptorowe

*kom. Langerhansa - prezentuja antygeny, jednak najwicej ich jest w naskorku

*kom. dokrewne - ich hormony (bombezyna,serotonina) wplywaja na dzialalnosc komorek kubkowych

*kom. podstawne - funkcje macierzyste

Blaszka wlasciwa blony sluzowej - tkanka laczna luzna z wloknami sprezystymi, silnie unaczyniona, ma za zadanie ogrzewac wdychane powietrze; takze limfocyty i kom. IgA

Blona podsluzowa wytwarza 3 elementy:

*pierscien tchawiczy - chrzestny

*miesien tchawiczy

*gruczoly tchawicze - cewkowo-pecherzykowe

Drzewo oskrzelowe jest zbudowane w nastepujacy sposob:

*oskrzele glowne zbudowane jak tchawica

*oskrzela platowe, segmentowe,miedzyplacikowe - pojawiaja sie plytki chrzestne, zanikaja gruczolu, pojawia sie blona Reissesena, liczne wlokna sprezyste, nablonek drog oddechowych

*oskrzeliki srodplacikowe - nablonek jedn.walcowaty, zanikaja rzeski + kom. kubkowe, blona Reissesena, brak elm.chestnych i gruczolow, bardzo liczne wlokna sprezyste, pojawiaja sie kom. Clara

*oskrzeliki koncowe - nablonek szescienny - brak kom.kubkowych i rzesek, brak el. chrzestnych, pozostaje blona Reissesena i el.sprezyste, kom. clara

Blona Reissesena - przeplatajace sie okreznue 2 cienkie warstwy komorek miesniowki gladkiej, wystepuje w drzewie oskrzelowym od oskrzeli platowych do koncowych

Gruczoly oskrzelowe - sluzowo-surowicze

Kom.Clara - charakterystyczne dla oskrzelikow srodplaciokowych i koncowych, spelniaja funkcje ochronne, zabezpieczaja przez rozwojem nowotworu, wydzielaja swoiste bialka, kumuluja antyproteazy i oksydazy, wydzielaja substancje podobna do surfaktanta, znajduja sie w nablonku drog oddechowych oskrzelikow srodplacikowych i koncowych.

Pecherzyki plucne sa oddzielone od siebie przegrodami miedzypecherzykowymi - zrab tkanki luznej z fibroblastami.

Kazdy pecherzyk plucny jest zbudowany z nablonka oddechowego:

*pneumocyty I typu - tworza glowny zrab pecherzyka; "rozplaszczaja sie" i poprzez cieniutkie warstewki cytoplazmy mozliwa jest wymiana gazowa, wysciela swiatlo pecherzyka

*pneumocyty II typu - wieksze komorki, znajduja sie rownie w swietle pecherzyka, tworzy cialka blaszkowate:

*hipofaza wydzieliny cialek blaszkowatych - bialka + glikozoaminoglikany

*faza hydrofobowa - surfaktant, ktory ma za zadanie zabezpieczyc przed zapadnieciem sie sciany pecherzyka

*pneumocyty III typu - funkcje chemoreceptorowe

Dodatkowo mozna wyroznic makrofagi plucne:

*pecherzykowe

*srodmiazszowe

W niewydolnosci serca makrofagi plucne wypelniaja sie hemoglobina, dajac charakterystyczny obraz komorek wad sercowych.

Bariera powietrze-krew:

*surfaktant

*cytoplazma pneumocytu I typu

*blona podstawna - polaczenie blony podst. srodblonka naczyn wlosowatych i nalbonka plucnego

*srodblonek naczyn wlosowatych