PSYCHOPATOLOGIA WYKŁAD 5.06.2010r.
EMOCJE - UCZUCIA. Zaburzenia uczuć.
UCZUCIA - AFFECTUS = AFFECTIVITAS (afekt, uczuciowość)
* uczucia przez swą subiektywność są trudne do zbadania i porównania
*są związane z życiem i potrzebne: do zachowania gatunku
*pierwotne uczucia to przyjemność i przykrość
*istnieje ścisły związek między uczuciami a układem wegetatywnym
*są niezależne od naszej woli
*uczucia staramy się zrozumieć , one nie poddają się perswazji
Na emocje składają się:
*afekt - silne i proste emocje, związane z tym co dzieje się w naszym ciele, trwa najkrócej
*nastrój - dłuższy czas się utrzymuje, emocjonalny barwnik tego co nas dotyka, nadaje koloryt wszystkiemu co się dzieje w naszym życiu
*uczucie - wskazują na złożoność emocji, większa dojrzałość emocji, trwa najdłużej
TO JEST TEŻ PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA CZAS TRWANIA
Podział uczuć:
*o charakterze zdarzeniowym, czyli afekty: złość, zaskoczenie
*o charakterze dyspozycji psychicznych, czyli usposobienie (pogodne) i nastrój (smutku)
*uczucia postawy - niechęć, przyjaźń - coś bardzo trwałego, nakierowane na jakieś sprawy itp.
*niższe (gniew) - wyższe (przyjaźń)
*proste - przyjemność, przykrość
*wzruszenia - gniew, radość
*złożone - czyli wyższe, zwane też emocjami (miłość, przyjaźń, patriotyzm)
TRZY POZIOMY
*uczuciowość protopatyczna (pierwotna) - zlokalizowana w podwzgórzu, na nią składa się nasze życie popędowe, popęd seksualny, popęd jedzenia, picia. Jeśli zaspokoimy te popędy, uczucia to będziemy mieli uczucie przyjemności, będziemy się dobrze czuli
*uczuciowość/emocjonalność archaiczna - zlokalizowana w ukł. limbicznym, wiąże się z zaspokajaniem wyższych potrzeb. Ich zaspokojenie wyzwala w nas emocje pozytywne, brak zaspokojenia wywołuje emocje negatywne.
*uczucia wyższe, intelektualizowane - poddają się obróbce poznawczej, intencjonalne, odwołują się do przyjaźni, piękna, ojczyzny, patriotyzmu, poczucie obowiązku, sens życia, życie religijne. Wiąże się z płatami czołowymi
CECHY UCZUĆ:
*rodzaj uczucia - czy są pozytywne czy negatywne, czy dodatnie czy ujemne
*siła i głębia uczucia - mogą poruszać całą naszą osobowość w bardzo mocny sposób kiedy są bardzo głębokie, mniej kiedy są słabe
*trwałość - dot. uczuć głębokich, uczucia słabe i płytkie nie są trwałe
*zdolność modulacji - zmienność uczuć w życiu osobniczym,
-chwiejność emocji lub
-sztywny afekt (nie zmienia się pod wpływem bodźca)
*ekspresja życia uczuciowego - adekwatność reakcji uczuciowych do sytuacji i do bodźca, niektóre reakcje będą adekwatne do sytuacji ale nie do bodźca i na odwrót, czy osoba jest skłonna poskramiać reakcje uczuciowe
*zjawisko KATATYMI - stosunek uczuć do myśli, łatwo nam dać wiarę w to w co chcemy uwierzyć
*IRRADIACJA - przenoszenie stanów uczuciowych na przedmiot, miejsce, czas, z którym są związane ważne dla nas stany
Zaburzenia emocji dzielimy na:
*zaburzenia nastroju
-obniżony
depresja - smutek, niska samoocena, negatywny stosunek do przyszłości, przygnębienie
dysforyczny - rozżalenie ale dominuje złość i gniew
dystymiczny - osoba lękliwa, smutna, nie ma sił nic zrobić
-podwyższony
maniakalny - wszystko wydaje nam się łatwe, radość
euforyczny - płytkie wzmożenie nastroju, osoba wesoła, zadowolona, bagatelizuje trudności i przeciwieństwa, jest niedostosowany do sytuacji i do realności która osobę otacza, wydaje się nam, że świat leży przed nami otworem i że wszystko możemy
moriatyczny - błaznowanie, podwyższona błazenkowatość, jestem pogodny, zadowolony, dowcipkujący
ekstatyczny - nastrój podniosły, osoba jest spokojna, kontemplująca rzeczywistość
-lęk, złość, dysforia (drażliwość)
*zaburzenia afektu
*zaburzenia uczuciowości wyższej
Dynamika stanów uczuciowych
*osoba może być uczuciowo zobojętniała, ilościowo ma mniej uczuć w sobie
*spłycenie uczuciowe - utrata intensywności w przeżyciach uczuciowych, intensywność jest mniejsza i usztywniona
*zubożenie uczuciowe - uzyskanie przewagi emocji elementarnych, brak uczuciowości wyższej, przeważają uczucia elementarne, podstawowe
*zaleganie uczuć - tendencja do długotrwałego utrzymywania się stanów uczuciowych
*lepkość uczuciowa - niemożność oderwania się od tych uczuć, niemożność pomyślenia o czymś innym, nie zajmuję się tym co się dzieje tylko ciągle mam jedno uczucie
*chwiejność uczuciowa - nadmierna zmienność, niestałość uczuć, łatwe przechodzenie od jednego stanu do drugiego przy dosyć dużej amplitudzie
*nietrzymanie uczuć - nieumiejętność panowania nad swoimi uczuciami, wyzwalanie stanów agresywnych
Wysycenie emocjami:
*syntymia - emocje adekwatne do wydarzeń, spójne z sytuacją, z zachowaniem
*hipertymia - uczuciowość przesadną, ekspansywną, silna manifestacja sfery uczuciowej
*hipotymia - mała ekspansja uczuciowa, osoba niewiele przeżywa
*atymia - brak ekspresji uczuciowej, osoba chłodna, nie reaguje, jak robot
*paratymia - wyraźne rozminięcie się ujawnianej ekspresji uczuciowej z tym co się dzieje wokół, nieadekwatne emocje do bodźców, przeciwstawne emocje (w schizofrenii)
*katatymia
Inne zaburzenia emocjonalne:
*lęk patologiczny - nieprzyjemne odczucie, na poziomie fizjologicznym, odpowiedź całego ciała, lęk napadowy - krótki ale intensywny
*złość patologiczna - obniżony wskazuje na przeżywane wzburzenie, frustracje, przekonanie że ktoś nas skrzywdził, przeciwności losu, w złości łatwo kogoś uderzyć, powiedzieć coś złego, mniejsza kontrola siebie, może wystąpić też autoagresja, może być uogólniona - osoba jest ciągle drażliwa, może się łączyć z przygnębieniem, wybuchy złości - gwałtowne, intensywne ale krótkotrwałe, towarzyszy też temu agresja, wybuchowa łączy sie z uszkodzeniem centralnego układu nerwowego
*nadmierna nieśmiałość, wstyd - utrudnia społeczne funkcjonowanie, hamuje nasz rozwój, wstyd - nadmierne zwracanie uwagi na to co ktoś powie
*nadmierne poczucie winy - samopoczucie winy
*ambiwalencja uczuć - nadmierna zmienność w uczuciach, raz coś jest pozytywne a raz negatywne (typowe dla schizofrenii)
Lęk jako cecha obejmuje:
*stałe wszechogarniające uczucie napięcia i zagrożenia
*częste przeżywanie uczucia zakłopotania, niższości
*dominującą potrzebę bycia lubianym i akceptowanym
*nadwrażliwość na krytykę i odrzucenie
*unikanie wchodzenia w bliższe związki z innymi - boją się niepewności, bycia wykorzystanym
*tendencje do przesady w ocenianiu potencjalnych zagrożeń
ZABURZENIA ŻYCIA UCZUCIOWEGO
1. Zaburzenia uczuć pierwotnych: ilościowe (brak/nadmierne łaknienia, wzmożony/obniżony popęd seksualny) i jakościowe (nieprawidłowo zaspokajany popęd) - (ukł. limbiczny, podwzgórze)
2. Zaburzenia uczuciowości archaicznej
*stany wzmożonego samopoczucia
*stany obniżonego samopoczucia
Zaleganie afektywne
Ambiwalencja
3. Zaburzenia uczuciowości wyższej - psychopatia, charakteropatia
Inteligencja emocjonalna - obejmuje umiejętność właściwej percepcji, oceny i wyrażania emocji, umiejętność dostępu do uczuć, zdolność ich generowania w takich momentach, gdy mogą wspomóc myślenie, umiejętność rozumienia emocji i zrozumienie wiedzy emocjonalnej, oraz umiejętność regulowania emocji tak, by wspomagały rozwój emocjonalny i intelektualny
Inteligencja emocjonalna:
*percepcja, rozważanie i wyrażanie emocji
*emocjonalne wspomaganie myślenia - myślenie ma być wspomagane przez emocje a nie blokowane
*rozumienie, analizowanie emocji - ważne jest rozumienie własnych emocji, zastanawianie się nad tym, że je w ogóle posiadamy
*refleksyjna regulacja emocji - nasze emocje powinny się przeplatać z intelektem, kontrola refleksyjna
Pomiar zaburzeń emocjonalnych
*MMPI - 70-letni test. Daje dokładny opis sfery emocjonalnej w zakresie psychopatologii
*Testy rysunkowe - pokazują klimat emocjonalny i koloryt, nastrój pogodny czy smutny
*STAI - pozwala zróżnicować lęk jako cechę i lęk jako stan
*16-czynnikowy test R.B. Cattella - pozwala na bazie 4 podst. czynników opisać lęk bardzo szeroko
*POMS - skala przymiotnikowa do badania nastroju
*UMACL - skala przymiotnikowa do badania nastroju