Informacje podstawowe

Własność intelektualna - zgodnie z definicją sformułowaną przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (World Intellectual Property Organization, WIPO), oznacza różnorodne wytwory umysłu człowieka, takie jak wynalazki, utwory literackie i artystyczne oraz symbole, nazwy, grafiki i wzory stosowane w szeroko rozumianej gospodarce. Obejmuje ona zarówno wytwory i oznaczenia mające zastosowanie dla celów działalności gospodarczej (własność przemysłowa), jak również dzieła będące przedmiotem praw autorskich, tj. utwory o charakterze naukowym, literackim i artystycznym. (Zobacz: A. Potempa, Zarządzanie prawami własności intelektualnej i ich wycena w przedsiębiorstwie, [w:] U. Promińska (red.), Własność intelektualna w działalności przedsiębiorców, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości, Łódź 2010, s. 121)

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o in-dywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od war-tości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

Autor - osoba, która stworzyła dzieło (utwór w rozumieniu prawa autorskiego). W znaczeniu potocznym twórca dzieła pisanego. Oprócz autora wyróżnia się również współautorów w sensie osób, jakie przyczyniły się do stworzenia utworu (współtworzyły utwór), a także twórców wykonawców, jakim przysługują prawa pokrewne. (wikipedia.pl)

Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w 
czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do: 
1) autorstwa utworu; 
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępnia-nia go anonimowo; 
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; 
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; 
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa majątkowe  - na ich podstawie twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Dozwolony użytek chronionych utworów - Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. 
Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowy. 
Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Nie wymaga zezwolenia twórcy przejściowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworów, niemające samodzielnego znaczenia gospodarczego, a stanowiące integralną i podstawową część procesu technologicznego oraz mające na celu wyłącznie 
umożliwienie: 
1)  przekazu utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi 
przez pośrednika lub 
2)  zgodnego z prawem korzystania z utworu.

Pewnego omówienia wymaga tu art 23 ustawy o prawie autorskim: wynika z niego, że nie powinno być karalne pobieranie z Internetu (z wyjątkiem technologii P2P) plików MP3, filmów i książek. Odpowiedzialność cywilna i karna może zaistnieć wówczas, gdy osoba będzie udostępniała albo – tym bardziej – sprzedawała różnego rodzaju utwory (np. filmy, mp3 czy zdjęcia) podmiotom innym niż krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Artykuł 23 nie ma zastosowania wobec programów komputerowych, co oznacza, że korzystanie z programów chronionych prawem autorskim bez posiadania na nie licencji, nawet tylko do użytku osobistego, jest karalne. Oprócz odpowiedzialności karnej osobie, która narusza prawa autorskie, grozi odpowiedzialność cywilna (co oznacza, że twórcy oprogramowania mogą dochodzić odszkodowania finansowego na drodze postępowania sądowego).

W Polsce własność intelektuana chroniona jest w dwojaki sposób: poprzez prawo autorskie (copyright) oraz ochronę patentową. Prawem autorskim chronione są wszelkie formy kreatywnej twórczości. Są to utwory, 
w szczególności literackie, filmowe, programy komputerowe, zdjęcia, rzeźby, a także mapy, utwory sztuki przemysłowej lub utwory architektoniczne.  
Ochrona ta dotyczy zarówno praw osobistych, jak i majątkowych. Jej zakres w Polsce jest zgodny z Konwencją Berneńską (ochrona praw majątkowych trwa przez 70 lat od daty śmierci autora, prawo autorskie osobiste nie wygasa nigdy).

Typy licencji praw autorskich

Okazuje się, że w przypadku praw autorskich spotkać można się z różnymi typami licencji. Nam najczęściej kojarzy sie z tym zapis

copyright i oznaczenie 

Nie zezwala ona zmieniania utworu oraz kopiowania bez zgody autora.

w praktyce spotkać mozna jeszcze

some right reserved i oznaczenie

CC to sktrót od Creative Commons — organizacji typu non-profit, która postawiła sobie za zadanie uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich a niczym nieskrępowanym korzystaniem z twórczości innych osób. Głównym celem organizacji jest stworzenie umiarkowanych, elastycznych zasad w obliczu restrykcyjnych domyślnych reguł prawa autorskiego. Licencje CC zwiększają efektywność przepływu informacji. Cele te są osiągane przez utworzenie zbioru licencji, które sankcjonują udzielenie określonych praw do utworów odbiorcom. Dzięki temu objęte licencją Creative Commons utwory mogą być wykorzystywane w szerokim stopniu -np. do generowania tzw. dzieł zależnych (ang. derivative works) Utwór bez konieczności uzyskania każdorazowej, indywidualnej zgody właściciela praw autorskich. Zakres udzielonych praw jest specyfikowany przez konkretny rodzaj licencji Creative Commons. Licencje CC pozostają w zgodzie z istniejącymi prawami własności intelektualnej. Licencje te stanowią metodę zalegalizowania udzielanych przez autora praw dostępnych dla odbiorców -np. możliwości legalnego rozpowszechniania utworu przy zachowaniu określonych reguł. Licencje CC, podobnie jak GPL czerpią swoją moc prawną z międzynarodowo zaakceptowanych praw własności intelektualnej ustalonych przez Konwencję Berneńską .Creative Commons została utworzona w 2001. (żródło:wikipedia.pl)

Oraz Copyleft – rodzaj systemu licencjonowania praw autorskich, zezwalający na modyfikację pracy i jej dalszą redystrybucję na identycznych warunkach.

Założenia systemu zostały stworzone w roku 1984 przez Richarda Stallmana na użytek oprogramowania, ale dziś są używane również dla innych rodzajów materiału. (żódło: wikipedia.pl)