1.Specyfika i znaczenie

SM - całokształt więzi i regulacji zachodzący pomiędzy państwami, systemami państw i głównymi siłami działającymi na arenie międzynarodowej (definicja podmiotowa)

SM: - polityczne (dyplomacja)

• gospodarcze (ekonomiczne)

• kulturalne (ideologiczne)

• militarne (wojskowe)

stosunki – oddziaływania – więzi – powiązania – kontakty – wymiana

W przeszłości miały podstawowe znaczenie dwa środki rozwiązywania SM - dyplomacja i wojsko. Obecnie wiele państw korzysta ze swojej potęgi gospodarczej.

Płaszczyznę gospodarczą dzielimy na:

• handel zagraniczny (wymiana dóbr), który jest najstarszy

• wymiana usług

• wymiana kapitału

• technologia i informacja naukowo – techniczna

• siła robocza

Handel zagraniczny polegał głównie na wymianie barterowej (obrót bezgotówkowy). Obecnie jest wymianą mało nowoczesną, ze względu na trudność ocenienia obydwu towarów. Wstępna transakcja odbywa się bez gotówki. Struktura obrotów handlowych jest zmienna. Przemysł jest bardziej opłacalny (ok. 80 % obrotów).

Wymiana usług. Do najczęściej świadczonych usług zaliczamy: transport, łączność i telekomunikacja, ubezpieczenia, turystyka, hotelarstwo, usługi gastronomiczne, budownictwo (drogi, mosty, ropociągi)

Wymiana kapitału. Przepływ pieniądza to:

• inwestycje zagraniczne (portfelowe i bezpośrednie)

• kredyty i pożyczki (banki, rządy, organizacje międzynarodowe)

Technologia i informacja naukowo – techniczna. Technologia jest cennym towarem, który można kupić (licencja). Inną formą jest patent. Jeszcze inną formą jest know – how (podobną do licencji). Trzeba także zwrócić uwagę na szpiegostwo przemysłowe. Informacja naukowo – techniczna jest przekazywana przez organizowanie grup.

Siła robocza. Chodzi tu o przepływ wszystkich osób, bez względu na charakter pracy. Obecnie napotyka on na przeciwieństwa i ograniczenia.

Uczestnicy MSG:

- gospodarki narodowe

• korporacje transnarodowe

• grupy państw

Gospodarki narodowe. Gospodarki wszystkich jednostek geopolitycznych, jakie obecnie istnieją (192 państwa + ok. 20 gospodarek terytoriów zależnych). Państwo ustala pewne zasady kontaktów MSG. W MSG znaczenie gospodarki wynika z jej potencjału. Istnieje kilkanaście terytoriów zależnych, w których podatki są bardzo niskie. W MSG uczestnikiem nie jest państwo, ale gospodarka. W 2001 r. do WTO dołączyły Tajwan i Chiny.

Korporacje transnarodowe. TNC są to przedsiębiorstwa, które działają w więcej, niż jednym państwie.

Grupy państw. Są to formalne grupy państw (organizacje międzynarodowe), nieformalne grupy państw, ugrupowania integracyjne. Ugrupowania międzynarodowe dzielimy na:

- międzyrządowe i pozarządowe

• powszechne i regionalne

• przedmiotowe i wyspecjalizowane

Ich rola sprowadza się do ustalania zasad postępowania. Wytyczają normy i reguły. Ugrupowania integracyjne nie zawsze mają postać organizacji międzynarodowych (Central – European Free Trade Agreement), nieformalne grupy państw (G – 8), (G – 20), (G – 77), Klub Paryski – grupa 19 państw – wierzycieli.

2.Handel międzynarodowy

Ukształtowanie się teorii wartości międzynarodowych; teoria kosztów komparatywnych

MERKANTYLIZM

• XVI/XVII – XVIII w.

• źródło bogactwa – zasoby kruszców szlachetnych

• utożsamianie wartość towaru z ceną rynkową i podstawowe znaczenie w kształtowaniu się wartości międzyn. przypisywali czynnikom rynkowym

• to 1. usystematyzowana teoria protekcjonistyczna

ADAM SMITH (szkoła klasyczna)

• podważył merkantylistyczną teorię handlu międzyn.

• podstawą jego koncepcji korzyści płynących z wymiany międzyn. jest nauka o podziale pracy i wynikających z niego korzyściach – jest to punkt wyjścia klasycznej teorii wartości międzyn. opartej na pracy (wartość mierzona nakładem pracy)

• źródłem korzyści z wymiany międzyn. są absolutne różnice w kosztach wytwarzania

• nie sformułował jednak teorii wartości międzyn.

• źródło bogactwa kraju – rozmiary produkcji

DAVID RICARDO

• uczynił istotny krok w kierunku sformułowania teorii wartości międzyn.

• podst. problem teorii wymiany międzyn. sprowadza się do racjonalnego podziału zasobów każdego kraju uczestniczącego w wymianie midzyn. oraz w racjonalnym międzyn. podziale pracy

• pomijał wpływ na stosunki wymiany wzajemnego popytu na towary importowe

• korzyści komparatywne – względne różnice w kosztach wytwarzania; najtańsza produkcja to ta, w której względna przewaga w kosztach wytwarzania jest stosunkowo największa lub różnica na niekorzyść jest stosunkowo najmniejsza (+ niżej)

JOHN STUART MILL i prawo wzajemnego popytu

• uwzględnił wpływ na stosunki wymiany wzajemnego popytu na towary importowe

• stosunek wymienny między 2 krajami kształtuje się w granicach określonych przez korzyści komparatywne zależne od stosunku wzajemnego popytu

• kraj odnosi większe korzyści z wymiany, jeśli jego popyt na towary z kraju partnera jest słabszy od popytu kraju partnera na towary tego kraju

Klasyczną teorię korzyści komparatywnych miało stanowić rozważanie 2 zagadnień:

• wartości międzyn.

• korzyści z wymiany międzyn.

Co należy rozumieć przez korzyści komparatywne?

• Wymiana międzyn. jest możliwa i korzystna dla 2 krajów również wtedy, gdy koszty produkcji wszystkich towarów w 1 z krajów są wyższe niż w drugim

• wystarczy, aby istniała różnica między kosztami względnymi tych towarów w każdym kraju

Państwo	wino - roboczogodziny	sukno – roboczogodziny	wew. stosunek wymiany
Portugalia	80	90	1,125 W = 1 S lub 1 W = 0,89 S
Anglia	120	100	0,833 W = 1 S lub 1 W = 1,2 S

Teorię korzyści komparatywnych można sprowadzić do 2 punktów:

• ustalenie relacji między kosztami poszczególnych produktów wewnątrz każdego kraju

• porównanie tych relacji z innymi krajami

JOHN STUART MILL i teoria wzajemnego popytu

• uzupełnienie teorii Ricarda równaniami wzajemnego popytu, czyli teorią wartości międzyn.

• 2 linie rozumowania w rozwoju nauki o MSE

  • zapoczątkowana przez Milla polega na odchodzeniu od warunków produkcji i uwzględnia w znacznie większym stopniu czynniki czysto rynkowe – współczesna koncepcja wartości (ceny) międzyn.

  • druga linia mówi, że czynnikami określającymi wartość międzyn. są warunki produkcji

Przesłanki teorii wzajemnego popytu Milla

• doskonała przenośność czynników produkcji wewnątrz każdego kraju oraz niepełna przenośność, względnie jej brak, między krajami

• założenie wymiany naturalnej (towar za towar)

• stanowi próbę stworzenia specjalnej wartości międzyn. niezależnej od teorii wartości krajowej.

W ujęciu klasycznym teoria wartości krajowej opiera się na kosztach produkcji towarów. Wartość międzyn. wyznaczać będą nie koszty absolutne, a stosunek między tymi kosztami.

Ewolucja teorii kosztów komparatywnych (egzamin!)

• szkoła neoklasyczna (Marshall, Harrod, Viener)

  • teoria kosztów realnych

• matematyczna szkoła równowagi ogólnej (Pareto, Ohlin, Samuelsson, Leontief) – podkreśla konieczność całkowitego oderwania się od koncepcji kosztów realnych; rachunek kosztów i korzyści komparatywnych w wymianie międzyn. powinien opierać się na pieniężnych, rynkowych cenach czynników produkcji

MARSHALL

• rozszerzył analizę elastyczności wzajemnego popytu

• najkorzystniejszy stosunek wymienny w handlu zagr. uzyskują te kraje, które zgłaszają stosunkowo niewielki popyt na dobra importowane

• koncentrował się wyłącznie na relacjach wzajemnego popytu i pomijał różnice w kosztach wytwarzania

• uwzględniał również czynniki leżące po stronie podaży

• pojęcie terms of trafe, elastyczności popytu i podaży

Ricardo, Mill, a nawet Marshall prowadzili analizę wymiany międzyn. przy założeniu istnienia gospodarki bezpieniężnej.

Na znaczenie czynnika pieniężnego zwrócił uwagę Nogaro, a zwłaszcza Taussig.

W teorii wymiany międzyn. znajduje także zastosowanie koncepcja ogólnej równowagi ekonom.

Przedmiotem analizy staje się mechanizm rynkowy – teoria B. OHLINA

Wymiana towarów rodzi tendencje do wyrównywania się cen czynników wytwarzania w różnych krajach – prawo Heckschnera-Ohlina.

Wymiana jest korzystna, gdyż:

• umożliwia lepsze wykorzystanie czynników produkcji w każdym kraju

• umożliwia produkcję na wielką skalę

TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

• każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania bardziej obfitego i w związku z tym tańszego czynnika produkcji, importować zaś towary, których produkcja wymaga większego zastosowania mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji

TEORIA OGÓLNEJ RÓWNOWAGI EKONOMICZNEJ w zastosowaniu do problemu wymiany międzyn. rozwinęła się współcześnie opierając się na narzędziach wypracowanych w ramach:

• teorii produkcji (funkcja produkcji, krzywa substytucji lub transformacji Haberlera)

• teoria popytu (krzywa obojętności, Leontief, Lerner)

Nowoczesna wersja teorii korzyści komparatyw. i wartości międzyn. stanowi pewną syntezę teorii Ohlina, Marshalla oraz Haberlera. Obrony teorii korzyści komparatywnych podjęli się Taussing i Viner, a w ostatnich latach Leontief.

ISTOTA TEORII HANDLU MIĘDZYN.

• zbiór uogólnień dot. rozwoju handlu i związ. z tym korzyści

Podział teorii handlu międzyn. – kryteria przynależności do danej szkoły (egzamin!)

• szkoła klasyczna (Smith, Torrens, Ricardo, Mill)

• szkoła neoklasyczna (Marshall, Edgeworth, Mead, Haberler, Heckschner, Ohlin)

• szkoła współczesna ( teorie neoczynnikowe, neotechnoligczne, popytowe – Keynes, podażowe – Friedman)

Adam Smith (1723-90)

Większą część życia spędził w Edynburgu. W wieku 28 lat został profesorem Uniwersytetu w Glasgow. Początkowo zajmował się filozofią (napisał „Teorię uczuć moralnych” (1759) ) za której gałąź uważał także ekonomię. W tę dziedzinę wkroczył zadając sobie pytanie o skutki ludzkiej chciwości i o to , jak partykularny interes może się przyczynić do budowania wspólnego dobra. Jego najbardziej znane dzieło to „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” (1776) to w gruncie rzeczy bardzo obszerny esej na ten temat.

• krytyka protekcjonistycznej teorii merkantylizmu, niepodzielnie panującej w doktrynie ekonomicznej XVII i XVIII w.

• postulaty dot. istnienia społeczeństwa, w którego skład wchodzą wszyscy ludzie

• sformułował podstawy prawa rynku – pr. akumulacji, pr. populacji

• nakreślił schemat działania procesu produkcji i konkurencji, podaży, popytu i mechanizmu cen („niewidzialna ręka rynku”)

• szczególnie wiele uwagi poświęcił zagadnieniu organizacji pracy (nawoływał do racjonalizacji i specjalizacji produkcji; słynny przykład fabryki szpilek, której załoga jest w stanie wyprodukować dziennie kilkanaście tysięcy razy tyle egzemplarzy, co jeden robotnik wyrabiający szpilki od początku do końca)

• głosił hasło: „zostawcie rynek w spokoju”

• ZASADA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH – podstawą specjalizacji międzyn., a zarazem źródłem korzyści z handlu międzyn. jest występowanie między 2 krajami i/lub większą liczbą krajów bezwzględnych (absolutnych) różńic w kosztach wytwarzania (które Smith mierzy wyłącznie nakładami pracy)

• ZASADA KOSZTÓW WZGLĘDNYCH - w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji różnych dóbr (załóżmy 2 z nich), tenże kraj A powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie tego towaru, w przypadku którego jego przewaga mierzona kosztami (także cenami) nad krajem B jest stosunkowo największa

POWSTANIE, CELE I ZNACZENIE GATT / WTO

GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) – Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu,

• porozumienie dotyczące polityki handlowej, którego podstawowym zadaniem była liberalizacja handlu międzynarodowego

• obowiązywało do 1 stycznia 1995 roku, kiedy to zaczęła funkcjonować Światowa Organizacja Handlu (WTO)

GENEZA

• po II wojnie światowej państwa, a w szczególności, USA zaczęły zastanawiać się nad sposobem zorganizowania handlu międzynarodowego

• w dniach1-22 VII 1944 roku odbyła się konferencja w Bretton Woods (New Hampshire) w USA, która miała w sposób kompleksowy uregulować zagadnienia związane z handlem międzynarodowym i gospodarką światową po II wojnie światowej

• zajmowano się:

  1. kwestiami związanymi z walutą międzynarodową

→ w tym celu powołano Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund, IMF)

1. pomocą państwom w odbudowie ich gospodarek po II wojnie światowej

→ powołano Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (The International Bank for Reconstruction and Development, IBRD

1. uregulowaniem handlu międzynarodowego

→ powołano Międzynarodową Organizację Handlu (International Trade Organisation, ITO)

→ jednakże brak zgody między państwami, a zwłaszcza sprzeciw USA (który mimo, że był motorem napędowym tych rozmów nie chciał uczestniczyć w handlu światowym na równi z innymi państwami) nie pozwolił na wejście w życie statusu ITO

Dlatego też zdecydowano się utworzyć GATT, który był umową, porozumieniem międzynarodowym, a nie organizacją międzynarodową. 30 października 1947 roku w Genewie 23 państwa podpisały to porozumienie. GATT wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1948 roku, jako tymczasowe porozumienie do momentu utworzenia ITO. Niemniej GATT przetrwało 50 lat, kiedy to powstała WTO, a w tym czasie GATT nabrał charakteru stałej organizacji (sekretariat, siedziba - Genewa, budżet)

Zasadniczy cel GATT (dziś WTO)

• wspieranie i regulowanie otwartego handlu opartego na czytelnych, czystych i stabilnych regułach wyprowadzonych z zasad rzetelnej konkurencji oraz równowagi wzajemnych praw i obowiązków

• GATT/WTO obejmuje przede wszystkim sprawy związane z obniżaniem ceł i zmniejszaniem ograniczeń pozataryfowych w handlu międzynarodowym

ZASADY GATT

1. KLAUZULA NAJWIĘKSZEGO UPRZYWILEJOWANIA (KNU)

= jeżeli przyzna się jakiekolwiek ulgi jednemu partnerowi handlowemu to należą się one również pozostałym partnerom

• jest to zasada niedyskryminacji i równości traktowania w handlu

• wszystkie korzyści, ulgi, przywileje, zwolnienia przyznawane przez jakąkolwiek stronę muszą być bezwarunkowo rozciągnięte na pozostałych członów GATT

• każdy z krajów należących do GATT miał prawo do wszystkich ustępstw handlowych udzielanym innym krajom bez żadnych warunków

• bardzo korzystna zasada dla mniejszych państw, o których często mówiło się „free raiders” (jadący na gapę) – korzystali z ustępstw innych, w zamian zaś samemu nic nie oferując

• wyjątek od KNU – nie trzeba jej stosować przy tworzeniu stref wolnego handlu i unii celnych

  1. KLAUZULA NARODOWA

= produkt importowany nie może być gorzej traktowany niż podobne produkty pochodzenia krajowego

1. ZASADA WZAJEMNOŚCI (RÓWNOŚCI KORZYSCI I KONCESJI)

= żaden członek GATT nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych bez uzyskania ustępstw ze strony partnera handlowego

• wyjątek – można jednostronnie redukować stawki celne dla państw najsłabiej rozwiniętych (tzw. powszechny system preferencji celnych, państw te same uzyskują , ale same nie muszą same obniżać stawek)

  1. STOSOWANIE CEŁ JAKO PODSTAWOWEGO INSTRUMENTU INGERENCJI W HANDEL

• cło, ponieważ jest to najbardziej sprawiedliwy i przejrzysty instrument

• założono iż jeżeli już jakieś ograniczenia w handlu międzynarodowym ,to właśnie cła są najbardziej przejrzystym środkiem

RUNDY NEGOCJACYJNE GATT

• decyzje w ramach GATT podejmowane były w ramach tzw. rund negocjacyjnych, których było dotąd 8

  1. Runda Założycielska – Genewa 1947

  2. Annecy 1949

  3. Torquay 1950-51

  4. Genewa 1955-56

  5. Runda Dillona 1960-61

  6. Runda Kennedy’ego 1963-67

  7. Runda Tokijska 1973-79

  8. Runda Urugwajska 1986-94

  9. (w 2001 roku w Doha rozpoczęła się Runda Katarska, która trwa do dziś)

     • do Rundy Tokijskiej brak znacznych redukcji stawek celnych

     • do Rundy Kennedy’ego metoda „produkt za produkt” (kolateralna)

     • od Rundy Kennedy’ego metoda liniowa (jednakowe cięcia stawek celnych na całe linie towarowe

     • rundy negocjacyjne trwały tak długo ze względu na zasadę kompromisu jednomyślności

     • najważniejsza jest Runda Tokijska, z wyszcza Urugwajska

RUNDA TOKIJSKA 1973-79

• otwarta, brały w niej udział także państw spoza GATT

• 2/3 uczestniczących państw to były państwa rozwijające się, był to przełom

• duże przestoje w rokowaniach, ze względu na problemy wewnętrzne wielu państw, a także kryzys naftowy (powodował protekcyjną politykę gospodarczą, co powoduje oczywiście, że państwa nie chcą liberalizować handlu)

• porozumienie 1979 (w życie 1980)

  • obniżenie stawek celnych na artykuły przemysłowe średnio o 34% w ciągu 8-10 lat

  • ograniczono możliwości stosowania najróżniejszych barier pozataryfowych; w tym celu przyjęto tzw. „Kodeks GATT”, obejmujący 6 kodeksów:

    1. kodeks w sprawie dumpingu i procedur antydumpingowych

    2. kodeks w sprawie subwencji i procedur antysubwencyjnych

    3. kodeks w sprawie licencji importowych

    4. kodeks w sprawie zamówień rządowych

    5. kodeks w sprawie barier technicznych w handlu

    6. kodeks w sprawie wyceny wartości towarów na potrzeby wymiaru cła (wycena celna)

– nie wszyscy członkowie GATT przyjęli ten Kodeks, stąd nie obowiązuje on wszystkich członków GATT

RUNDA URUGWAJSKA 1986-94

• tzw. „Runda Wzrostu”

• do rozpoczęcia tej rundy zajmowano się we wszystkich poprzednich jedynie obniżką stawek celnych na artykuły przemysłowe, nie zajmowano się artykułami rolnymi, usługami, własnością intelektualną (patenty, prawa autorskie)

• Runda Urugwajska była pierwszą rundą, gdzie zajęto się także liberalizacją handlu artykułami rolnymi, usługami, własnością intelektualną, handlowymi aspektami polityki inwestycyjnej

• wcześniej nie zajmowano się rolnictwem, ponieważ

  • jest to specyficzny sektor gospodarki, zależny od natury, bardzo wrażliwy

  • stanowisko Unii Europejskiej, która ma zamknięty rynek artykułów rolnych (Wspólna Polityka Rolna), niezgodny z liberalizmem w handlu. UE obawiała się, iż gdyby otworzyła rynek to produkty rolne z krajów biedniejszych jako tańsze zalałyby rynek UE, co groziło by upadkiem rolnictwa w UE (np. Francja)

• porozumienie 1993

  • zlikwidowanie w handlu artykułami spożywczymi ograniczeń pozataryfowych (niecelnych) i zastąpienie ich cłami

- uznano, iż skoro całkowita liberalizacja jest niemożliwa, to niech bariery będą jak najbardziej przejrzyste (a cła są najbardziej sprawiedliwym i przejrzystym instrumentem ingerencji w handel)

• cła na artykuły spożywcze ograniczone średnio o 36% w ciągu 6 lat (dla państw rozwiniętych) i o 24% w ciągu 15 lat dla państw rozwijających się

• państwa rozwinięte miały zmniejszyć subsydia o 36%, a państwa rozwijające się o 24%

• kolejna obniżka stawek celnych na artykuły przemysłowe do poziomu 3,9%

• Układ Ogólny w Sprawie Handlu Usługami (GATS)

• Układ w Sprawie Handlowych Aspektów Własności Intelektualnych (TRIPS)

• Układ w Sprawie Polityki Inwestycyjnej (TRIMS)

• Utworzenie Światowej Organizacji Handlu (WTO), zaczęła funkcjonować 1 I 1995 roku

GATT A WTO - RÓŻNICE

• GATT miał charakter tymczasowy (porozumienie), WTO ma charakter trwały, jest organizacją międzynarodową, co oznacza, że jest podmiotem prawa międzynarodowego

• podmiotami GATT były „układające się strony”, podmiotami WTO są „państwa członkowskie”

• GATT zajmował się przede wszystkim wymianą towarową, WTO ma znacznie szerszy zakres przedmiotowy (usługi, rolnictwo, własność intelektualna)

• sprawniejszy system rozstrzygania sporów w WTO

• obecnie GATT jest tylko jednym z filarów WTO

WTO (World Trade Organisation)

– Światowa Organizacja Handlu

• organizacja międzynarodowa określająca podstawowe zasady rządzące światowym handlem

• obejmuje większość krajów świata (obecnie 148 członków)

• forum wymiany informacji o polityce handlowej krajów

• forum wymiany zobowiązań do liberalizacji handlu opartym na wielostronnych negocjacjach handlowych

• została ustanowiona w celu wzmocnienia globalnego systemu handlowego, uzyskując silniejsze uprawnienia niż GATT, dla wprowadzania w życie postanowień Rundy Urugwajskiej

• głównym zadaniem WTO jest nadzorowanie wprowadzania w życie przez poszczególne kraje postanowień Rundy Urugwajskiej

• żeby zostać członkiem WTO trzeba przyjąć wszystkie ustalenia z Rundy Urugwajskiej

• na czele WTO stoi Dyrektor Generalny (dziś Francuz – Pascal Lamy); na 6 lat, ale kadencja dzielona w praktyce (3 lata przedstawiciel państw rozwiniętych, 3 lata państw rozwijających się); niewielkie kompetencje, bardziej administruje; +Sekretariat, +Rada Generalna

• siedziba – Genewa

• wszyscy członkowie WTO spotykają się co najmniej raz na 2 lata na tzw. Konferencjach Ministerialnych – Singapur 1996, Genewa 1998

• pod koniec roku 1999 w Seatlle doszło do poważnych protestów i zamieszek, i w rezultacie nie doszło do rozpoczęcia 1 stycznia 2000 roku nowej rundy rokowań, nazwanej wcześnie Rundą Milenijną

• kryzys spowodowany także poprzez protest państw rozwijających się wobec tzw. „zasady zielonego pokoju” (tajne uzgadnianie rozstrzygnięć przez bogate państwa)

↓

koniec WTO?

• nie, odrodziło się, konferencja ministerialna w listopadzie 2001 roku w Doha, rozpoczęła się tzw. Runda Katarska i trwa do dziś; jest to runda nastawiona na pomoc państwom rozwijającym się:

  • rolnictwo (spór między państwami rozwiniętymi a rozwijającymi się; UE – najbardziej restrykcyjny system z perspektywy handlu światowego; USA dotuje rodzimych wytwórców bawełny, co powoduje, że bawełna jako główny produkt eksportowy Afryki, nie ma praktycznie dostępu do tego rynku zbytu)

  • generyki (tanie odpowiedniki drogich leków) – działania w celu redukcji patentów, aby można było produkować leki na AIDS, czy malarię; i to się udało, np. Brazylia czy Indie mogą produkować niektóre leki generyczne, pod warunkiem, że nie będą ich sprzedawać do państw bogatych, lecz produkcja dla własne potrzeby i na sprzedaż by pomóc państwom najsłabszym

  • dalsza obniżka stawek celnych na artykuły przemysłowe

  • przyjęcie w 2001 roku Chin do WTO

  • lipiec 2004 – cząstkowe „porozumienie lipcowe”

  • kolejna konferencja ministerialna w ramach Rundy Katarskiej zaplanowana jest na grudzień 2005 roku w Hongkongu

ROLA GATT I WTO

• siła napędowa światowej liberalizacji handlu

• obniżenie stawek na towary przemysłowe (dziś tak niskie, iż prawie nieodczuwalne – 3,9%)

• podjęcie rokowań w obrębie handlu artykułami rolnymi

• objęcie regułami handlu międzynarodowego obszarów tj. usługi, własność intelektualna

• pomoc techniczna i szkoleniowa dla państw rozwijając się, by były osoby, które będą mogły reprezentować i wdrażać regulacje w swoich państwach

3.Instrumenty zagranicznej polityki ekonomicznej

możemy podzielić na:

1. bezpośrednie – dotyczą obrotu z zagranicą

2. pośrednie – dotyczą polityki gospodarczej wewnątrz, ale oddziaływują na całe środowisko międzynarodowe

Zastosowanie środków bezpośrednich może działać pobudzająco lub zmniejszająco.

Środki bezpośrednie:

• taryfowe

• para taryfowe

• poza taryfowe

Środki taryfowe mają charakter finansowy oraz stały (są z góry ustalone, wpływają na ceny). Środkiem takim jest cło.

Środki para taryfowe są finansowe oraz zmienne (zależne od sytuacji)

Środki poza taryfowe nie mają charakteru finansowego lecz administracyjny, wpływające na ilość lub jakość.

Środki taryfowe:

Cło jest to opłata nakładana przez państwo na towar przekraczający granicę celną tego państwa. Sprawia, że produkt oclony staje się droższy, a tym samym mniej konkurencyjny. Cło nakładane jest na towary. Istnieją dwie sytuacje, gdy granica państwa nie jest granicą celną. Np. gdy państwo wchodzi do ugrupowania integracyjnego co najmniej na poziomie wolnego handlu. Wówczas granice celne nie istnieją, gdy istnieje tzw. strefa wolnocłowa. Strefy wolnocłowe tworzone są wewnątrz danego państwa (w portach lotniczych, morskich, lądowych przejściach granicznych). Powstają wówczas sklepy wolnocłowe, magazyny lub zakłady przetwórcze.

Cło dzielimy ze względu na:

• kierunek przepływu towaru

1. eksportowe (towar wywożony)

2. importowe (towar przywożony)

3. tranzytowe (rzadko stosowane)

• cel

1. ochronne (ochrona rynku wewnętrznego przed napływem towaru z zagranicy)

2. fiskalne (zgromadzenie środków dla skarbu państwa)

3. ekspansywne (mają pobudzać eksport)

• podstawę naliczania

1. od wartości (ad valorem, ma postać stawki procentowej)

2. od jednostki miary (ma postać ceny / jednostkę, jest to tzw. cło specyficzne)

3. tzw. cło kombinowane:

   • od wartości i od jednostki miary

   • od wartości, ale nie niższa niż (ma postać ceny, ale nie mniej niż X euro)

Stosuje się je wówczas, gdy państwo podejrzewa, że kwota transakcji jest zaniżona, albo gdy państwo uważa, że towar jest stary, technicznie niesprawny lub kradziony.

Środki para taryfowe:

• opłata wyrównawcza (jej zadaniem jest wyrównanie ceny towaru importowanego do ceny towaru krajowego, stosowana jest w bardzo konkretnych grupach towarów, nakładana na te towary, których odpowiedniki krajowe mają minimalną cenę gwarantowaną, objęte są nią tylko artykuły rolne

• subwencje eksportowe (subsydia):

1. pośrednie (polegają na tym, że państwo wypłaca eksporterowi premię za wyeksportowany towar lub państwo pokrywa koszt eksportu towaru

2. bezpośrednie (są to ulgi, dzięki którym przedsiębiorca może produkować taniej, np. ulgi w podatkach, niższe kredyty, reklama, marketing – ten koszt pokrywa państwo

• dumping (jest to oferowanie swojego produktu poniżej kosztów produkcji)

• podatki wewnętrzne nakładane na towary importowane:

  • podatek importowy

  • podatek akcyzowy

• opłaty manipulacyjne ( opłaty za czynności, jakie są wykonywane w związku z przekraczaniem towaru przez granicę, np. za potwierdzenie pochodzenia kraju towaru, za oplombowanie środka, którym towar jest przewożony, za weryfikację dokumentów, za kontrolę fito – sanitarną, za kwarantannę, za depozyt), nakładane, aby np. ograniczyć napływ towarów z zagranicy

• depozyt importowy

Środki poza taryfowe:

• kontyngent jest to określony limit produktu, który można sprzedać lub kupić, jest określony na ściśle wyznaczony czas i jeśli ilość danego towaru przekroczy ilość określoną przez państwo następuje zakaz handlu tym towarem, stosuje się go, aby nie sprzedawać surowych, nie przetworzonych towarów, występuje w postaci ilości lub wartości

• kontyngent taryfowy jest środkiem mieszanym, oznacza limit handlu na warunkach preferencyjnych, przy kontyngencie taryfowym można kupić dany towar, jednak po normalnej stawce celnej

• licencjonowanie handlu zagranicznego, oznacza zezwolenie na handel zagraniczny, oznacza, że państwo reguluje handel poprzez wydawanie (lub nie) licencji na handel

• normy i standardy są to np. normy sanitarne dla żywności, leków, normy mogą być wyższe dla producentów zagranicznych, niż krajowych, norma opisu towaru w ojczystym języku państwa, do którego towar jest wwożony, normy techniczne, normy bezpieczeństwa, zasadę stanowi bezpieczeństwo konsumentów.

4.Sankje gospodarcze

Sankcje gospodarcze (sankcje ekonomiczne) to kary nałożone na gospodarkę jednego lub kilku krajów przez inne państwa. Sankcje mogą obejmować:

• cła (opłaty za przewóz dóbr),

• embarga (zakaz przewozu dóbr),

• kontyngenty wwozowe lub wywozowe (zakaz przewozu dóbr),

• ograniczenia monetarne (blokowanie kont bankowych, zakaz przewozu waluty).

Sankcje gospodarcze często są odpowiedzią na konflikty handlowe. Dla przykładu w roku 2002 rząd USA wprowadził zaporowe cła na stal, bo zagraniczni producenci wytwarzali ją taniej. Poszkodowane kraje złożyły protest do WTO, które uznało, że amerykańskie działanie było pogwałceniem porozumień o wolnym handlu. W związku z tym UE wprowadziła sankcje ekonomiczne na USA w postaci wysokich ceł na dobra produkowane w tym kraju. W efekcie amerykański rząd w roku 2004 zniósł cła na stal.

W przeszłości konflikty między państwami doprowadzały do wojen celnych. W latach 20. i 30. XX wieku wiele krajów prowadziło między sobą takie konflikty. Dla przykładu Niemcy obłożyły bardzo wysokimi cłami produkty wytwarzane na Górnym Śląsku, co zmuszało tamtejszych przedsiębiorców do eksportu towarów przez port w Gdyni. Wielu ekonomistów sądzi, że wprowadzenie przez wiele krajów sankcji gospodarczych pod koniec lat 20. XX wieku było powodem Wielkiego Kryzysu i przyczyniło się do wybuchu II wojny światowej. Aby zażegnać w przyszłości zagrożenie kolejnych wojen handlowych, powołano Organizację Światowego Handlu (WTO).

Sankcje ekonomiczne wynikają często z przyczyn politycznych. Dla przykładu 13 maja 1998 roku USA oraz Japonia wprowadziły sankcje ekonomiczne na Indie po drugim teście hinduskiej broni atomowej.

Sankcje gospodarcze są ważnym narzędziem polityki ONZ. Jeżeli jakiś kraj łamie prawo międzynarodowe, to Rada Bezpieczeństwa ONZ może wydać rezolucję o nałożeniu na to państwo sankcji ekonomicznych. Dla przykładu na początku lat 90. XX wieku Irak został oskarżony o posiadanie broni masowego rażenia. Na kraj nałożono sankcje ekonomiczne obejmujące zakaz handlu większością dóbr. Każdy kraj członkowski ONZ zobowiązał się do ich przestrzegania. Społeczność międzynarodowa chciała uderzyć w reżim Saddama i skłonić iracki naród do jego obalenia. Niestety jedynym skutkiem był ciężki los zwykłych ludzi. Z głodu i braku leków zmarło wiele irackich dzieci. Sankcje ekonomiczne okazały się całkowicie nieskuteczne i dlatego koalicja państw pod przywództwem USA zdecydowała się na akcję militarną. Po obaleniu dyktatora sankcje zniosła Rada Bezpieczeństwa w maju 2003 roku.

5. Międzynarodowy system walutowy

Jest to zbiór zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej.

Treścią tego systemu są:

• ustalenie kursów walut

- zasady wyrównywania bilansu płatniczego

• tworzenie pieniądza światowego

Kurs waluty jest to cena jednej waluty, wyrażana w jednostkach innej waluty. W zależności od tego, kto ustala cenę wyróżniamy:

• system kursów stałych

• system kursów płynnych

• system kursów pośrednich

W systemie kursów stałych cenę ustala instytucja państwowa.

W systemie kursów płynnych cenę ustala rynek.

W systemie kursów pośrednich (stały, kierowany) cena waha się, jednak są ustalone pewne granice

Parytet waluty jest to ustalony stosunek wartości danej waluty, do wybranego przez państwo wskaźnika. Np. jeśli miernikiem jest złoto⇒parytet złota. Parytetem może być także waluta lub koszyk walutowy.

W Polsce do 1995r. obowiązywał system kursów stałych. Od maja 1995r. do kwietnia 2000r. system kursów pośrednich, natomiast od kwietnia 2000r. mamy system kursów płynnych. Do końca 1981r. parytetem było złoto. Od 1981r.do 1992r.parytetem był USD. Od maja 1992r.do 1995r. parytetem był koszyk walutowy (USD, DM, GBP, CHF, FF). W okresie systemu kursów pośrednich parytetem też był koszyk walutowy (EURO, USD). Widełki wynosiły ± 7%, natomiast później rozszerzono je do 10%, 12,5% i 15%. W kwietniu 2000r. ustalono system kursów płynnych. Jeśli zmiany określa rząd, to jest to demokracja: rewolucja. Demokracja oznacza obniżenie parytetu danej waluty. Rewolucja oznacza wzrost parytetu danej waluty. Demokracja zwiększa eksport, zmniejszając import. Rewolucja – odwrotnie. W systemie kursów płynnych odpowiednikiem demokracji jest deprecjacja, a rewolucji aprecjacja.

Pierwszy międzynarodowy system walutowy pojawił się pod koniec XIX wieku ok. 1880r.Był to system waluty złotej i funkcjonował do II. wojny światowej. Do I. wojny światowej funkcjonował jako system czysty, a w okresie międzywojennym w dwóch wersjach zmodyfikowanych. W 1944r.powstał system z Bretton Woods. Funkcjonował do roku 1972 lub 1976. w 1976r.powstał system wielowalutowy, który funkcjonuje do dzisiaj. System waluty złotej stosowało 41 państw. Był systemem powszechnym. Charakteryzował się systemem kursów stałych, a parytetem było złoto. Waluty były wymienialne względem siebie oraz na złoto. Istniała pełna swoboda transferu złota. Władze poszczególnych państw musiały utrzymywać rezerwy złota. Jednocześnie ilość pieniądza papierowego musiała pokrywać się z ilością złota w skarbcu. Był to system bezpieczny. Kurs wahał się, ale w minimalnym zakresie ± 1%. Były to tzw. punkty złota. Trzeba było doliczyć koszty ubezpieczenia i transportu złota. System ten był trudny do utrzymania, ponieważ państwa były ograniczone ilością złota. Sytuację zmieniła I. wojna światowa. Zaczęły funkcjonować systemy waluty sztabowo – złotej i systemy waluty dewizowo – złotej. Określono minimalną sumę wymiany waluty krajowej na złoto – co najmniej równowartość 1 sztaby złota. 1 sztaba to 400 uncji trojańskich. System stał się mniej wiarygodny, mniej stabilny. System waluty dewizowo – złotej polegał na wymianie waluty na złoto, za pomocą innej waluty. Konsekwencją była demonetyzacja złota. Złoto straciło znaczenie. Władze państwowe posiadały większe możliwości. Najpoważniejsze załamanie systemy te przeżyły w latach 1929 – 1933. Ostatnie załamanie miało miejsce wraz z wybuchem II. wojny światowej. Podczas wojny wygrał pomysł Harry’ ego White’ a na koncepcję nowego systemu. Na konferencji w Bretton Woods stworzono Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), do którego należały 44 państwa. Cechy tego systemu to:

• system kursów stałych

• wymienialność walut była pełna, natomiast wymienialność na złoto była ograniczona, złoto wymieniano tylko na USD

• usa określiły cenę tej wymiany i było to 35 USD za uncję trojańską

Dodatkowe zmiany, to kurs waluty mógł wahać się w granicach ± 1%. Uznano również , że państwa powinny aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu tego kursu. Państwo było zobowiązane do interwencji, jeśli kurs zbliżał się do tej granicy. Państwo, które miało z tym problemy mogło wziąć pożyczkę od IMF. Jeżeli ta zmiana miała wynosić mniej niż 10%, państwo mogło to zrobić samodzielnie. Jeśli więcej – musiało mieć zgodę IMF. W latach 60.-tych spadło zaufanie do USD. Na przełomie lat 60./70.-tych amerykanie zmienili cenę złota. Wprowadzono dwie ceny. Oficjalną – 35 USD/uncję i rynkową – 600 USD/uncję. Oficjalna obowiązywała w przepływach międzynarodowych, a rynkowa w prywatnych.

W 1970r.wprowadzono SDR. Był to pieniądz rozliczeniowy. Początkowo parytet USD, później 15 walut, a obecnie 4 waluty (EURO, USD, YEN, GBP). 15 sierpnia 1971r.Nixon ogłasza oficjalne zaprzestanie wymieniania USD na złoto. Tego samego dnia amerykanie zdewaluowali swoją walutę o 8%. Widełki zmniejszono do 2,25%. Niemcy zdewaluowali DM. W marcu 1972.usa dewaluują swoją walutę o 10%. Europa przechodzi na system kursów płynnych. IMF zmienia system w styczniu 1976r.

System wielowalutowy charakteryzował się wolnością państw w wybieraniu systemu kursów. Utrzymano wymienialność walut. Nie było waluty uprzywilejowanej. Walka toczyła się pomiędzy usa, a Europą. Trzecią walutą był YEN.

6.EFTA, CEFTA

EFTA – Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association)

Organizacja międzynarodowa, gospodarcza powstała 3 V 1960 na mocy konwencji sztokholmskiej mającej na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi.

Pierwotnymi członkami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania.

Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej Genewie.

Cele krajów tworzących EFTA:

• Utworzenie strefy wolnego handlu (zniesienie ceł wewnętrznych) w obrocie towarami przemysłowymi;

• Doprowadzenie do wzrostu produkcji, możliwie pełnego zatrudnienia;

• Rozwój handlu światowego opartego na zasadach uczciwej konkurencji.

W miarę wstępowania do Wspólnot, poszczególni członkowie stowarzyszenia opuszczali jego szeregi (Wielka Brytania i Dania, Portugalia, Austria, Finlandia i Szwecja), wskutek czego traciło no coraz bardziej na realnym znaczeniu w gospodarce europejskiej. Obecnie jego członkami są: Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria.

CEFTA – Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (Central European Free Trade Agreement)

CEFTA powstała na podstawie porozumienia podpisanego 21 XII 1992 w Krakowie. Sygnatariuszami porozumienia były pierwotnie cztery kraje: Czechy, Słowacja, Polska i Węgry.

Kraje należące do CEFTA:

• Polska

• Czechy

• Słowacja

• Węgry

• Słowenia

• Rumunia

• Bułgaria

Obecnie:

• Chorwacja

• Bośnia i Hercegowina

• F.Y.R. Macedonia

• Mołdawia

• Serbia

• Czarnogóra

• Albania

• Kosowo

Cele CEFTA:

• Popieranie, poprzez rozszerzenie wymiany handlowej, harmonijnego rozwoju stosunków gospodarczych pomiędzy Stronami i sprzyjanie w ten sposób rozwojowi gospodarczemu, poprawie warunków życia i pracy, wzrostowi wydajności i stabilizacji finansowej;

• Zapewnienie uczciwych warunków konkurencji w handlu między Stronami;

• Przyczynianie się, poprzez znoszenie barier w handlu, do harmonijnego rozwoju i rozszerzenia handlu światowego.

7. NAFTA, AFTA

ASEAN – Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (Association of South East Asian Nations)

Stowarzyszenie założone 8 VIII 1967 w Bangkoku. Jej siedzibą jest Dżakarta.

Deklaracja z Bangkoku: „Stowarzyszenie reprezentuje zjednoczoną wolę narodów w związanie się przyjaźnią i współpracą przez wspólny wysiłek i poświęcenie zapewnia ludziom i potomności szczęście pokoju, wolności i dobrodziejstwa.”

Kraje członkowskie ASEAN

• Kraje założycielskie:

  • Filipiny

  • Indonezja

  • Malezja

  • Singapur

  • Tajlandia

• Wietnam

• Birma

• Kambodża

Cele ASEAN:

• wspólna praca na rzecz pobudzenia wzrostu gospodarki regionalnej, postępu społeczeństwa i rozwoju kultury zgodnie z zasadą krajów;

• pobudzenie pokoju i stabilizacji regionu z uwzględnieniem zasady sprawiedliwości, poszanowania prawa krajów i karty ONZ;

• pogłębienie współpracy i wzajemnej pomocy w dziedzinach gospodarczych, społecznych, kulturalnych i naukowych;

• udzielanie wzajemnej pomocy w dziedzinie szkoleń oświatowych, zawodowych, technicznych i administracyjnych oraz innych;

• prowadzenie skuteczniejszej współpracy w rolnictwie i przemyśle, zwiększenie obrotów gospodarczo-naukowych, poprawa sytuacji transportowej i podnoszenie poziomu życia ludności;

• pobudzanie badań w kierunku rozwiązania problemów w południowo- wschodniej Azji;

• prowadzenie ścisłej i wzajemnej korzystnej współpracy z międzynarodowymi i regionalnymi organizacjami, które maja podobne cele, poszukiwanie metod i ściślejszej współpracy.

27 XI 2004 w stolicy Laosu podpisano układ Chin i ASEAN o powstaniu strefy wolnego handlu do 2020. Strefa ma powstać na obszarze zamieszkałym przez 2 mld mieszkańców, wartość gospodarki ASEAN ocenia się na 1 trylion USD, chińskiej na 1,4 tryliona USD. Pierwszym krokiem będzie zniesienie ceł co stanie się do 2010.

Na pierwszej konferencji ASEAN 24 II 1976 został podpisany Traktat o wzajemnych stosunkach i współpracy (The Treaty of Amity and Cooperation, TAC) w Połud. Azji.

Siłą tej organizacji jest postępujący dynamicznie od przełomu l. 80. i 90. rozwój gospodarczy („azjatyckie tygrysy”), atrakcyjny rynek, liczący ponad 180 mln ludności i tania siła robocza.

Współuczestniczy w konsolidacji działań w całym regionie Pacyfiku, wchodząc w skład APEC.

NAFTA – porozumienie usa i Kanady rozszerzone o Meksyk. Podpisane w grudniu 1992r. weszło w życie 1.I 1994r. Dali sobie 15 lat na stworzenie wolnego handlu artykułami przemysłowymi. W NAFCIE są pewne uzgodnienia dotyczące usług telekomunikacyjnych, ochrony praw autorskich, zamówień publicznych, swobody poruszania się dla biznesmanów. Struktura organizacyjna: organem najwyższym jest Komisja Wolnego Handlu, która działa na szczeblu ministrów. Zbiera się raz na rok.. Komitety i grupy robocze, sekretariat składający się z trzech sekretariatów narodowych.

NAFTA - Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu

Porozumienie NAFTA zostało podpisane przez prezydentów USA i Meksyku oraz premiera Kanady w XII 1992.

Zgodnie z planem porozumienie weszło w życie 1 I 1994.

Cele NAFTA:

• eliminacja barier handlowych

• wspieranie warunków uczciwej konkurencji w ramach strefy wolnego handlu

• wzrost możliwości inwestowania w tych trzech państwach

• zapewnienie efektywnej i odpowiedniej protekcji oraz wzmacnianie praw własności intelektualnej

• stworzenie efektywnych procedur umożliwiających wprowadzanie i realizowanie układu dla umożliwienia wspólnej administracji celem rozwiązywania sporów

• utworzenie ram dla dalszej trójstronnej i multilateralnej współpracy w celu powiększania korzyści wynikającej z tego układu

8.IMF

IBRD + IFC + IDA + MIGA + ICSID = grupa banku światowego

Obowiązuje w niej zasada głosowania ważonego. Waga głosu zależy m.in. od potencjału gospodarczego, udziału w obrotach handlowych, udziału w kapitale założycielskim organizacji. Każde państwo IMF na wejściu dostaje 250 głosów. Dodatkowo 1 głos za każde wpłacone 100 tyś. SDR. Udział Polski to 1369000000 SDR, czyli 13690 + 250 głosów, co stanowi 0,64% wszystkich głosów. Udział usa to 17,14%, co daje im prawo veta. IMF jest organizacją utworzoną 22 lipca 1944r.w Bretton Woods. Zaczął działalność 21.VII 1947r. Dzisiaj IMF liczy 184 członków. Organem strategicznym IMF jest rada gubernatorów. Gubernatorami są ministrowie finansów. Sesja rady gubernatorów odbywa się raz w roku. Organem wykonawczym IMF jest rada dyrektorów, na czele której stoi dyrektor generalny. Składa się z 24 członków. Są podzieleni na dwie kategorie. Pięciu z nich to dyrektorzy mianowani (usa, Japonia, Niemcy, Francja, Wielka Brytania). Pozostali podzieleni są na 19 grup. Państwa z jednego regionu, o podobnym potencjale. Grupy 1 – członkowe to:

• Rosja, Chiny, Arabia Saudyjska

• Szwajcaria, Polska, Serbia i Czarnogóra, Azerbejdżan, Uzbekistan, Kirgistan, Turkmenistan, Tadżykistan (w naszej grupie dyrektorem jest Szwajcar, następcą – Polak)

Na czele rady dyrektorów stoi Hiszpan.

IMF jest instytucją systemu walutowego. Jego zdaniem jest wspieranie państw w razie dużych wahań kursów walut. IMF obecnie pożycza także pieniądze na uzupełnianie bilansu płatniczego, ale tylko wówczas, gdy przyczyny są nieprzewidziane lub nie wywołane przez państwo. IMF pożycza także pieniądze na dostosowania strukturalne. Dwa pierwsze typy pożyczek są krótkoterminowe. To ile IMF pożyczy zależy od udziału w kapitale założycielskim, jednak nie więcej niż 300%. Państwo spłaca kwotę w dwóch częściach. 25% w walucie obcej i 75% w krajowej. IMF spełnia także funkcję kontrolną oraz pomocniczą. Polska jest państwem założycielskim. W marcu 1950r. Polska wystąpiła z IMF ponieważ nie uzyskaliśmy pomocy. Niechętnie na nasze członkostwo w IMF patrzył także ZSRR. Dodatkowo IMF wątpił w sukces istnienia Polski w IMF. 11 listopada 1981r. Polska złożyła wniosek o przystąpienie do IMF, jednak usa mówi NO!!! W czerwcu 1986r.Polska przystępuje do IMF. Pierwszy kredyt dostaliśmy w 1990r. Siedzibą IMF jest Waszyngton

Grupa Banku Światowego:

IBRD (International Bank of Reconstruction and Development). Organizacja powstała 22 lipca 1944r. w Bretton Woods. Szefem IBRD jest James Wolfeman. Jego następcą jest Paul Wolfowitz. Kadencja dyrektorów trwa 2 lata, głównego 5 lat. IBRD wystarcza tylko 10% wkładu. Pozostałe 90% jest w pogotowiu. IBRD pożycza pieniądze na inwestycje. Przedsięwzięcie musi być jednak rentowne. Uprawnione do korzystania z tej pomocy są państwa z dochodem 1445 – 5255 USD/mieszkańca. Jedyny wyjątek zwalniający górną granicę stanowią państwa w czasie transformacji ustrojowej. W Banku Światowym Polska ma dług w wysokości kilku mld USD. W Banku Światowym z kredytów korzystają tylko państwa, w dodatku tylko średnie.

IFC (International Financial Corporation). Organizacja powstała w 1956r.Jej zadaniem jest finansowanie przedsięwzięć w sektorze prywatnym. IFC kupuje od przedsiębiorców część udziałów. IFC udziela także gwarancji na kredyty z innych źródeł. IFC składa się ze 175 członków. Członkiem IFC może być tylko członek IBRD. Polska do IFC przystąpiła w 1997r.

IDA (International Development Association). Organizacja, która udziela pomocy państwom o dochodzie poniżej 1445 USD/mieszkańca. Państwa, które mają wyższy dochód wpłacają, ale nie mogą pożyczać. Państwa, które mają dochód poniżej 1445 USD/mieszkańca nie wpłacają, ale mogą pożyczać. Inwestycja przy tym nie musi być rentowna. Kredyty te nie są oprocentowane. Okres spłaty to nawet 50 lat, z czego 10 lat to okres karencji. kredyty takie, często są udzielane na inwestycje infrastrukturalne. Polska do IDA przystąpiła w 1988r.Jesteśmy państwem dawcą, a nie biorcą.

MIGA (Międzynarodowa Agencja Gwarancji Inwestycyjnych). Organizacja powstała w 1988r.

ICSID (Międzynarodowe Centrum Roztrzygania Sporów Inwestycyjnych). Organizacja powstała w 1966r.Polska do ICSID nie przystąpiła. Organizacja ta jest rodzajem arbitrażu.

9.Problem zadłużenia

Problemy zadłużenia. Kraje rozwijające się w 2002r. miały dług w wysokości 2207800 mln USD:

• Europa środkowo – wschodnia 371 mld USD

• Azja 1206 mld USD

• Ameryka łacińska 730 mld USD

• Afryka 207 mld USD

Bariery bezpiecznego zadłużania:

• bieżąca obsługa długu nie powinna przekraczać 20 – 25% wpływu z eksportu. Jeżeli ta bariera jest przekroczona wówczas hamuje się eksport, państwo nie spłaca kredytu i wpada w pułapkę zadłużenia

• całość długu nie powinna być wyższa niż wartość całego eksportu

Przyczyny zadłużania:

• międzynarodowe, dotyczyły zjawisk występujących na świecie

• wewnętrzne, związane z polityką danego państwa

Przyczyny międzynarodowe:

Kryzys energetyczny w 1973r. 6 października wybuchła wojna Arabsko – Izraelska. Arabowie ograniczyli eksport ropy naftowej do Europy zachodniej i usa. Nastąpił wzrost cen ropy, w ciągu półtora miesiąca o 358%. Dla państw, które miały ropę dochody (petrodolary) wzrosły. Państwa arabskie zaczęły lokować swe pieniądze w bankach. Pojawiły się niskooprocentowane kredyty. Skorzystały z nich państwa rozwijające się. W 1982r. Meksyk ogłasza niewypłacalność.

Przyczyny wewnętrzne:

Błędy w polityce gospodarczej – kredyty nie miały charakteru inwestycyjnego lecz konsumpcyjny. Na inwestycje przeznaczono jednie 20%. Reszta to głównie kradzieże.

Rozwiązania:

• 1996r. – pojawił się projekt, aby umorzyć długi państw najbardziej zadłużonych i najmniej rozwiniętych. Kredyty umorzono, ale nie w całości 60 – 90%

• restrukturyzacja długu, polega na zmianie warunków zaciągniętego długu

• konwersja długu, spłata długu w innej formie, ekokonwersja

• spłata długu w obligacjach skarbowych

• handel długami

• zjednoczenie dłużników, nie udało się, ale udało się zjednoczyć wierzycieli (Klub Paryski, utworzony w 1956r., skupia 19 państw, Klub Londyński, utworzony w 1976r., skupia 600 banków)

• Klub Londyński grupa ok. 500 banków prywatnych, które od lat 70-tych udzielały wsparcia krajom rozwijającym się i państwom byłego bloku wschodniego

• Klub Londyński grupa ok. 500 banków prywatnych, które od lat 70-tych udzielały wsparcia krajom rozwijającym się i państwom byłego bloku wschodniego

10. FDI w Polsce

W Polsce zagraniczne inwestycje bezpośrednie pojawiły się w 1976r (pojawiły się wówczas przepisy dotyczące zagranicznych interesów). Władze polskie były zmuszone, aby uchylić drzwi dla kapitału zagranicznego. Na mocy tego prawa można było inwestować w drobną wytwórczość. Drugie ograniczenie polegało na tym, że inwestycje mogły mieć jedynie charakter greenfield. Ponadto był wymóg wykazania się polskim obywatelstwem. Firmy te nazywane były polonijnymi. W lipcu 1982r. pojawiła się nowa ustawa. Zmiana polegała na tym, że nie trzeba było wykazywać już polskiego obywatelstwa. W kwietniu 1986r. nastąpiła zmiana jakościowa. Pojawiła się wówczas ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym. Dopuszczano łączenie kapitału polskiego i zagranicznego, ale udział polskiego kapitału musiał wynosić co najmniej 51%. W grudniu 1998r.pojawiła się ustawa o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych. Wprowadzono automatyczne, 3 – letnie wakacje podatkowe. Przyniosło to skutek odwrotny do zamierzonego. Firmy istniały tylko po 3 lata. W czerwcu 1991r.weszła ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym. Zniesiono dostępne dla wszystkich wakacje podatkowe. Warunek konieczny to: wartość inwestycji to co najmniej 2 mln European Currency Unit. Drugi warunek, to: co najmniej 20% produkcji musi iść na eksport. Inwestycja musiała być też przeprowadzona tam, gdzie istnieje zagrożenie bezrobociem. Kolejny warunek, to stosowanie nowoczesnych technologii. Ustawa ta zrównała w prawach inwestorów krajowych i zagranicznych. W listopadzie 1999r. weszła nowa ustawa o prawie działalności gospodarczej. Kolejna w styczniu 2001r. Obecnie obowiązuje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2003r.

Według danych z 2004r. Polska była 2. państwem w Europie śr. – wsch. pod względem napływu kapitału. Analizą tego zajmuje się Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (fuzja PAI i PAIZ) w raporcie, który pojawia się raz do roku. W 2004r. do Polski napłynęło 7,86 mld USD. W roku 2000 – 10,6 mld USD. Rok 2000 to inwestycja sprzedaży Telekompromitacji Polskiej S.A (3,5 mld USD). Od początku lat 90. – tych w Polsce zainwestowano 84,5 mld USD. Formy inwestycji w 2004r.:

• 58% to inwestycje typu greenfield

• 42% to inwestycje polegające na przejęciu lub wykupieniu przedsiębiorstwa

Kierunek inwestycji w Polsce:

• Francja (16 mld USD)

• Holandia (11 mld USD)

• usa (10 mld USD)

• Niemcy (10 mld USD)

• przedsiębiorstwa międzynarodowe (4,5 mld USD)

• Wielka Brytania (4,3 mld USD)

• Włochy (4 mld USD)

• Szwecja (3,7 mld USD)

• Belgia (2,9 mld USD)

• Dania (2 mld USD)

Większość tych firm pochodzi z Europy lub Ameryki. Korea Południowa zainwestowała w Polsce 1,1 mld USD. Najwięcej firm w Polsce pochodzi z:

• Niemiec (258)

• Holandii (126)

• usa (118)

• Francji (101)

• Włoch (67)

Razem w Polsce jest 1101 zagranicznych firm.

Sektory inwestycji w gospodarkę:

• usługi (60%)

  • pośrednictwo przemysłowe (23,4%)

  • handel i naprawy (11,8%)

  • transport, gospodarka magazynowa i łączność (9,7%)

  • zaopatrywanie w energię elektryczną i wodę (4%)

  • obsługa nieruchomości i działalność związana z prowadzeniem interesów (3,7%)

• przemysł (40%)

  • przemysł motoryzacyjny (8,3%)

  • produkcja artykułów spożywczych (8,2%)

  • produkcja pozostałych surowców niemetalicznych (5,2%)

  • produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych (4%)

  • produkcja chemikaliów (4%)

Skutki inwestycji zagranicznych:

• wpływ finansowy (zainwestowany kapitał zaczyna pracować)

• konkurencja

• miejsca pracy (przy inwestycjach polegających na przejęciu pracownicy mogą być nawet zwolnieni)

• nowoczesność

• handel zagraniczny