Mój skrypt 2011

SKRYPT Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

PYTANIA Z ROKU AKADEMICKIEGO 2010/2011

POJĘCIE USTROJU PAŃSTWA

USTRÓJ PAŃSTWA – całokształt organizacji państwa i metod działania władzy państwowej; w myśl
definicji wchodzą następujące elementy:

organizacja władz publicznych (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza) i instytucji związanych z

organizacją państwa
-

określenie podmiotu władzy suwerennej, wolności i praw jednostki, relacji między organami i założeń

dotyczących stosunków społecznych i gospodarczych.

Pojęcie ustroju państwowego nie jest zdefiniowane w konstytucji. Jego konstytucyjna regulacja jest ogólna i
niepełna – nie zawiera norm szczegółowych.

PODZIAŁ USTROJU PAŃSTWOWEGO:

ustrój polityczny – prawnoinstytucjonalny wyraz struktury i funkcjonowania władzy publicznej;

przy analizie pojęcia bierzemy pod uwagę takie elementy jak: status jednostki w państwie, określenie
suwerena, organizacyjną strukturę władzy publicznej i relacje między jej organami;

ustrój społeczno-gospodarczy – zawiera w sobie materialne warunki życia społecznego, a także

funkcjonowanie gospodarki i finansów publicznych; przy analizie pojęcia bierzemy pod uwagę
takie elementy jak: zakres ingerencji państwa w gospodarkę, regulacje finansów publicznych i
własności, system oświatowy a także ochronę środowiska naturalnego i rolę państwa w rozwoju
kulturalnym i naukowym;

Na ustrój państwowy składają się instytucje ustrojowe. Są to wyodrębnione i celowo powiązane ze sobą normy
prawne, urządzenia materialne i środki działania służące realizacji władzy państwowej.

Zasadami ustroju

zaś są naczelne, najważniejsze rozstrzygnięcia charakteryzujące ustrój państwowy,

określają istotę i charakter ustroju konkretnego państwa, często utożsamiane z zasadami konstytucyjnymi.
Występują w konstytucji, ale nie w postaci gotowych sformułowań (konwencjonalność zasad ustrojowych).

Pojęcie ustroju wiąże się również z pojęciem formy państwa – konstytucyjnie określonego sposobu organizacji
życia politycznego i społecznego. Jest wiele różnych typologii form państwa: np. ze względu na liczebność
podmiotu władzy ( państwo monokratyczne, oligarchiczne, demokratyczne), sposób powołania głowy państwa
( monarchia i republika), strukturę terytorialna państwa ( państwo unitarne i federalne). Przy podejściu
bardziej kompleksow

ym wyróżniamy państwo autorytarne, dyktaturę, państwo totalitarne i państwo

demokratyczne.

ZNACZENIE TERMINU „KONSTYTUCJA”.

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 8 ust. 1 Konstytucji RP

Termin „konstytucja” wywodzi się z łacińskiego constituere oznaczającego ustanawianie, uporządkowywanie
określonej formy. Z prawniczego punktu widzenia istotne jest znaczenie konstytucji dotyczące państwa –
chodzi tu o akt określający jego organizację i ustrój. Konstytucja utożsamiana jest ze sposobem organizacji
życia politycznego i społecznego. Wyróżnia się:

konstytucję w sensie materialnym – obejmuje normy prawne (również prawa zwyczajowego)

dotyczące zasad ustroju państwa, organizacji i funkcjonowania państwa i określające status jednostki w
państwie

DEFINICJA

konstytucję w sensie formalnym – obejmuje normy prawne przyjęte w szczególnym postępowaniu i

zawarte w akcie prawnym o szczególnej nazwie

Normy konstytucji wyznaczają fundament różnych gałęzi prawa. Warunkiem jednak jedności oraz spójności
systemu prawa jest

zasada hierarchicznej struktury systemu źródeł prawa. Wyraża się ona w obowiązku

organów niższych szczebli do stanowienia aktów prawnych mających służyć realizacji norm aktów wyższego
szczebla. Oznacza to również zakaz tworzenia aktów sprzecznych co do treści z aktami organów wyższego
szczebla. Zasada ta implikuje uznanie nadrzędnej pozycji konstytucji w systemie źródeł prawa. Wyższość tą
potwierdza również art. 130, mówiący o złożeniu przysięgi na wierność konstytucji przez Prezydenta RP.
Dokonuje się wiele podziałów konstytucji (pisane/niepisane, sztywne/elastyczne, zamknięte/otwarte).
Wszystkie powyższe rozróżnienia i regulacje prowadzą do wysnucia następującego pojęcia konstytucji:

KONSTYTUCJA

– akt prawny o najwyższej mocy prawnej w państwie, co wyraża się w szczególnym

trybie jego uchwalania i zmiany oraz w nazwie, określający zasady ustroju państwa, suwerena i
sposoby sprawowania przez niego władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz
zawierający postanowienia dotyczące trybu zmiany swoich norm.

3. MIEJSCE PRAWA KONSTYTUCYJNEGO W SYSTEMIE PRAWA

System prawa

to ogół norm prawnych obowiązujących w danym czasie, w konkretnym państwie. Dzieli

się on na gałęzie obejmujące wyodrębnione zbiory norm prawnych, które opierają się na wspólnych
zasadach powiązanych ze sobą treściowo, korzystających ze wspólnych pojęć. W większości
współczesnych systemów prawa wyodrębnia się jedna dziedzina, której przedmiotem regulacji są instytucje i
zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Jej normy określają pozycję władzy w
stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych, podmiot władzy i formy jej sprawowania, zasady organizacji
organów państwowych i relacje między nimi, a także status jednostki w państwie. Można spotkać się z trzema
określeniami dotyczącymi tej gałęzi: prawo polityczne, prawo państwowe, prawo konstytucyjne. Normy bowiem
należące do tej gałęzi prawa zawarte są w konstytucji, ale i w innych, hierarchicznie niższych aktach
prawnych.

Prawo konstytucyjne jest c

zęścią wewnętrznego systemu prawnego w danym państwie, determinuje jego

kierunek i tendencje rozwojowe. Jego normy są rozproszone w różnych, hierarchicznie zróżnicowanych aktach
prawnych, co komplikuje ich wyodrębnienie. Zawiera ono normy dotyczące stosunków prawnych między
jednostką a państwem oraz między różnymi podmiotami reprezentującymi państwo. W prawie konstytucyjnym
występują normy:

a) prawa materialnego

– regulujące stosunki prawne i porządkujące system prawny

b) prawa formalnego

– służące stosowaniu prawa materialnego

Reasumując:

Normy prawa konstytucyjnego są budulcem dla norm innych gałęzi prawa i pozostają z nimi w ścisłym
związku;

Prawo konstytucyjne determinuje kierunek i tendencje rozwojowe całego systemu prawnego w danym
państwie;

3. Prawo konstytu

cyjne zawiera normy dotyczące stosunków prawnych między jednostką a państwem oraz

między różnymi podmiotami reprezentującymi państwo

4. Prawo konstytucyjne jest prawem publicznym

Przeważają normy prawa materialnego nad normami prawa formalnego

Prawo konstytuc

yjne jest częścią wewnętrznego systemu prawnego w danym państwie, systemu istniejącego

obok równolegle z nim występujących innych systemów statuujących samodzielne porządki prawne
spełniające wymogi oryginalności i efektywności. Jako gałąź prawa wewnętrznego wykazuje cechy, których są
pozbawione inne działy tego prawa. Nie reguluje ono, jak wiele z nich, jedynie sfery stosunków społecznych,

DEFINICJA

ale w mniejszym lub większym stopniu wyznacza treść norm wchodzących w zakres pozostałych dziedzin
prawa

– determinuje kierunek i tendencje rozwojowe całego systemu prawnego w danym państwie. Specyfika

prawa konstytucyjnego stanowi źródło trudności z jednoznacznym zaliczeniem określonych norm do tej gałęzi
prawa. Jego normy są rozproszone w różnych aktach prawnych, co komplikuje ich wyodrębnienie, gdyż należy
go dokonywać wewnątrz konkretnych aktów prawnych. Temu rozproszeniu towarzyszy konkretne
zróżnicowanie rangi aktów, w których się znajdują. Prawo konstytucyjne zawiera normy dotyczące stosunków
prawnych między jednostką a państwem oraz między różnymi podmiotami reprezentującymi państwo. W
prawie konstytucyjnym występują, w różnej skali, normy prawa materialnego (regulujące stosunki prawne i
porządkujące system prawny) oraz normy prawa formalnego (służące stosowaniu praw amaterialnego).
Przewaga norm materialnych skłania jednak do zaliczenia go do prawa materialnego.

Ocena pozycji prawa konstytucyjnego musi uwzględniać następujące elementy wartościujące:

- przedmiot regulacji
-

status źródeł prawa

fakt, że reguluje ono proces tworzenia prawa

fakt, iż rozstrzyga ono o stosunku prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego

4. TRANSFORMACJA USTROJOWA W POLSCE

Transformacja ustrojowa w Polsce polegała na przechodzeniu od ustroju realnego socjalizmu do ustroju
demokraty

cznego państwa prawnego. Proces rozpoczął się w 1989 r. podczas obrad okrągłego stołu.

Wybrano wówczas ewolucyjną drogę przekształceń, celem utrzymania wewnętrznego spokoju. Można
wskazać 4 fazy procesu transformacji.

I Prowizorium konstytucyjne (reforma dotychczasowego ustroju socjalistycznego)
Ramy czasowe

– od końca obrad okrągłego stołu (kwiecień 89’) do końca grudnia 89’. Polegało na reformie

ustroju bez naruszania najważniejszych zasad – suwerenności ludu pracującego, przewodniej roli partii
komunis

tycznej oraz zasady planowego rozwoju gospodarki decyzjami państwa. 7 kwietnia 1989

wprowadzono nowelę konstytucyjną, która wprowadziła m. in.:

częściowo wolne wybory – 35% mandatów poselskich i 100% senackich

restytucja urzędu prezydenta RP

restytucja senatu

utworzenie Krajowej Rady Sądownictwa – wzmocnienie funkcji wymiaru sprawiedliwości

Przodowała w dalszym ciągu PZPR ze względu na 65% zarezerwowanych mandatów w sejmie. Dawało to
możliwość wyboru prezydenta (wybór przez ZN). Sejm posiadał mocną pozycję ustrojową ze względu na
zniesienie instytucji dekretów z mocą ustawy.

II Okres przejściowy
Ramy czasowe

– od noweli konstytucyjnej 29 XII 89’ do uchwalenia ustawy konstytucyjnej o trybie

przygotowania i uchwalenia nowej Konstytucji RP 23 IV 92’. Zerwano z realnym socjalizmem przez rewizję
naczelnych zasad ustrojowych oraz pozbawienie postanowień Konstytucji retoryki charakterystycznej dla
realnego socjalizmu. Restytuowano

zasadę suwerenności narodu rozumianego jako ogół obywateli.

Wprowadzono art. 1 Konst

ytucji mówiący o RP jako o demokratycznym państwie prawnym. Uznano równość

partii w prawie i pluralizm polityczny

, przez co zniesiono przewodnią rolę PZPR. Wprowadzono też zasadę

swobody i

równości działalności gospodarczej. Powrócono do tradycyjnej nazwy „Rzeczpospolita Polska” i

przywrócono herb z okresu II RP. Restytuowano samorząd terytorialny przy rozdzieleniu administracji
rządowej i sfery samorządu terytorialnego. Poza tym do najważniejszych zmian Konstytucji należało:
wprowadzenie powszechnych i bez

pośrednich wyborów prezydenckich, utworzenie KRRiT, uchwalono również

szereg ustaw.

III Okres stanowiący przygotowanie do uchwalenia nowej Konstytucji
Ramy czasowe

– od uchwalenia ustawy konstytucyjnej 23 IV 92’ do uchwalenia nowej Konstytucji. Polskie

ormy konstytucyjne zawierały się w trzech aktach:

2/3 postanowień Konstytucji z 52’;

ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia nowej konstytucji

–

Konstytucja miała być uchwalona przez parlament (łącznie 29 ugrupowań), a następnie w referendum
konstytucyjnym naród ostatecznie zdecyduje o jej przyjęciu lub odrzuceniu. Kompetencje zwołania ZN
przyznano Marszałkowi Sejmu. Prawo inicjatywy ustawodawczej w zakresie projektu ustawy zasadniczej
przyznano: Komisji Konstytucyjnej ZN, 56 członkom ZN, Prezydentowi RP, a w wyniku późniejszej
nowelizacji także 500 000 obywateli z czynnym prawem wyborczym do sejmu. Przewidywano utworzenie
Komisji Konstytucyjnej ZN składającej się z 56 członków, która poza inicjatywą ustawodawczą miała
rozpatrywać projekty. Wprowadzono zasadę dwóch czytań projektu Konstytucji – uchwalano większością
2/3 przy quorum min. ½ ogólnej liczby członków ZN. Na wprowadzenie poprawek prezydent miał 60 dni, po
czym następowało trzecie czytanie (przyjęcie poprawek większością bezwzględną przy quorum ½ ogólnej
liczby posłów). Zarządzenie referendum leżało w kompetencji Prezydenta i miał na to 14 dni;

Mała Konstytucja z 17 X 92’ – regulowała stosunki między trzema władzami a także poruszała

problematykę samorządu terytorialnego – wprowadzenie zasady trójpodziału władz, co osłabiało
pozycję ustrojową Sejmu na rzeczy Rady Ministrów. Wzmacniała też pozycję posła i senatora poprzez
wprowadzenie mandatu wolnego i immunitetu materialnego. Rozszerzała również uprawnienia
prezydenta w zakresie p

owoływania rządu. Poza tym, Mała Konstytucja wprowadziła instytucję

kontrasygnaty premiera lub właściwego ministra prezydenckich aktów prawnych.

IV Uchwalenie nowej Konstytucji 2 IV 1997, a 25 V 97’ przyjęcie jej przez suwerena w referendum.

5. PROCEDURA ZMIANY KONSTYTUCJI W RP

Art. 235.
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub
Prezydent Rzeczypospolitej.
2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie
w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego
dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby senatorów.
5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie
wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.
6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1
mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum
zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza
niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji
zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.
7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi
Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni
od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Zmiana Konstytucji to uchylenie lub nadanie odmiennej treści wszystkim lub niektórym postanowieniom
Konstytucji, a także wydanie nowych norm konstytucyjnych w przewidzianym dla zmiany Konstytucji trybie.
Zmiany dzieli się na:

zmiana całkowita – formalna to nowa konstytucja, materialna to zmiana zasad naczelnych

powodująca zmianę charakteru państwa; zakres zmiany całkowitej jest nieograniczony;

zmiana częściowa (nowelizacja) – zmiana tekstu, nie obejmująca zasad naczelnych; zakres

zmian częściowych jest ograniczony i uzależniony od poszczególnych uregulowań

Konstytucja RP należy do grupy ustaw zasadniczych nierozróżniających zmiany całkowitej od

częściowej (tj. nowelizacji). Dlatego też dla obu rodzajów zmian przewidziano taką samą, uniwersalną
procedurę.

Zmiana Konstytucji RP następuje w szczególnym trybie, trudniejszym niż przy uchwalaniu jakichkolwiek

innych aktów prawnych, a zwłaszcza ustaw zwykłych tzn. jest ona konstytucją sztywną. Tryb zmiany
Konstytucji RP normuje art. 235.

Inicjatywę ustawodawczą posiada:



ustawowej liczby posłów (92)



Senat



Prezydent Rzeczpospolitej

Pierwsze czytanie projektu

ustawy o zmianie Konstytucji odbywa się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od

dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy. Takie rozwiązanie ma na celu umożliwienie przeprowadzenia
szerokich konsultacji oraz zapewnić czas niezbędny do zapoznania się z projektem przez posłów. Jeżeli
projekt dotyczy zmian rozdziałów: I (Rzeczpospolita), II (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela)
lub XII (Zmiana konstytucji), uchwalenie przez Sejm ustawy nie może nastąpić wcześniej niż sześćdziesiątego
dnia po pie

rwszym czytaniu projektu ustawy o zmianie Konstytucji RP. Ustawę o zmianie Konstytucji Sejm

uchwala większością ⅔ głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, a Senat
bezwzględną większości głosów przy quorum równym połowie ustawowej liczby senatorów.

Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez obie izby, przy

czym po jej przyjęciu przez Sejm, Senat ma na uchwalenie nie więcej niż 60 dni. Oznacza to, że Senat nie
może odrzucić projektu w całości ani wprowadzać w nim poprawek. Odrzucenie projektu zaakceptowanego
przez Sejm jest równoznaczne z negatywnym zakończeniem postępowania ustawodawczego. Natomiast jeśli
dochodzi do modyfikacji senackiego projektu przez Sejm, w razie wprowadzenia poprawek uchw

ałę taką

należy traktować jako nową inicjatywę wykonywaną w ramach ust. 1 art. 235.

Jeżeli zmiana Konstytucji dotyczy rozdziałów: I, II lub XII podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy

zmiany Konstytucji mogą zażądać w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia
referendum zatwierdzającego. O fakultatywnym charakterze tego referendum świadczy zapis o referendum
„Na wniosek…”. Z wnioskiem w tej sprawie umocowane podmioty (zbieżne z mającymi inicjatywę
ustawodawczą w tej kwestii) zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłoczne jego
przeprowadzenie w ciągu 60 dni od złożenia wniosku. Postanowienie marszałka ogłasza się w Dzienniku
Ustaw. W przypadku skorzystania z instytucji referendum zmiana zostanie przyjęta jeśli opowie się za nią
większość głosujących.

Po uchwaleniu zmiany przez parlament lub zatwierdzeniu jej w referendum Marszałek Sejmu przedstawia

Prezydentowi RP uchwaloną ustawę do podpisu. Na dokonanie tej czynności przewidziano 21 dni od dnia
przedstawienia jej P

rezydentowi RP. Konstytucja nie przewiduje możliwości nie podpisania takiej ustawy i

przekazania jej do ponownego rozpatrzenia. Wynika z tego, że w tym przypadku nie znajduje zastosowania
wystąpienie z wetem prezydenckim. Po podpisaniu zmiany Konstytucji Prezydent zarządza jej ogłoszenie w
Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej.
Możliwe byłoby wystąpienie prezydenta z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego tylko wtedy, gdy pojawią
się wątpliwości co do dochowania przez parlament wymogów formalnych, charakteryzujących uchwalanie
ustawy o zmianie Konstytucji. TK badałby wtedy zgodność z procedurą art. 235. Choć ani Konstytucja, ani
ustawa o TK nie normują tego zagadnienia, to jednak każde inne stanowisko byłoby sprzeczne z zasadą
demokratycznego państwa prawnego.

CZŁONKOSTWO POLSKI W UE A ZMIANA ART. 55 KONSTYTUCJI RP Z 2
KWIETNIA 1997 R.

Art. 55.
1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków
określonych w ust. 2 i 3.
2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu
międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy
międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której
Rzeczpospolita Po

lska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:

1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

WYKŁAD

2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według

prawa Rzeczyp

ospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w

czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.
3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek
sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską
umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią
przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.
4. E

kstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy

przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i
obywatela.
5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.

Możliwości rozwiązania konfliktu pomiędzy konstytucją a postanowieniami UE odnośnie do ekstradycji:



Renegocjacja postanowieo traktatów.



Zmiana konstytucji.

Trybunał dokonując oceny istniejącej regulacji zwrócił uwagę na szereg istotnych elementów skłaniających do przyjęcia
takiego rozstrzygnięcia. Po pierwsze, wziął pod uwagę, że w czasie prac nad Konstytucją wykreślony został fragment art.
55, który zakładał możliwośd dokonania ekstradycji „jeżeli umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej”. Z poczynionych
ustaleo wynikało jednoznacznie, iż w trakcie prac Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego jakiekolwiek
odstępstwo od zakazu ekstradycji utożsamiano z najdalej idącym ograniczeniem suwerenności paostwa.

Trybunał odrzucił również możliwośd odróżnienia pojęcie „wydania” od „ekstradycji”. Ponadto podkreślił, że „przy
wykładni pojęd konstytucyjnych definicje formułowane w aktach niższego rzędu nie mogą mied znaczenia wiążącego i
przesądzającego o sposobie ich interpretacji, to przepisy konstytucyjne „winny narzucad sposób i kierunek wykładni
przepisów innych ustaw”.

Granice pro-wspólnotowej interpretacji (wykładni) przepisów prawa krajowego – takie interpretowanie przepisów, które
prowadziłyby do skutku w postaci pogorszenia „położenia jednostek, a zwłaszcza wprowadzenie lub zaostrzenie
odpowiedzialności karnej”, a taki charakter miałoby właśnie „przekazanie osoby ściganej na podstawie Europejskiego
nakazu

aresztowania

w celu przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego w związku z czynem, który według prawa polskiego nie
jest przestępstwem”. Zasada „Nullum crimen sine lege”

Trybunał podkreślił, iż „tak długo, jak Konstytucja z faktem posiadania polskiego obywatelstwa wiąże określony zespół
praw i obowiązków (niezależny od praw i obowiązków przysługujących każdemu, kto podlega jurysdykcji RP),
obywatelstwo to musi stanowid kryterium istotne dla oceny statusu prawnego jednostki. Osłabianie jurydycznego
znaczenia obywatelstwa przy rekonstruowaniu wynikającego z przepisów Konstytucji znaczenia i zakresu obowiązków
paostwa – zwłaszcza tak kategorycznie sformułowanych, jak czyni to art. 55 ust. 1 – musiałoby w konsekwencji
prowadzid do podważenia sprzężonych z nimi obowiązków obywateli, ujętych w art. 82 oraz art. 85 Konstytucji.

Dopiero po niespełna dziesięciu latach, 8 września 2006 roku Sejm uchwalił ustawę o zmianie

Konstytucji RP

, nadając tym samym nowe brzmienie jej artykułowi 55. Ustawa ta ogłoszona została 7

listopada 2006 roku i stosownie do jej art. 2 z tą też datą weszła w życie.

Projekt nowelizacji dotyczący Europejskiego Nakazu Aresztowania, dalej ENA, skierował do Sejmu

Prezydent RP Lech Kaczyński. Konieczność podjęcia szybkiej decyzji w tym zakresie wynikała z faktu, iż 5
listopada b.r. przestał obowiązywać art. 607t § 1 k.p.k., uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z
Konstytucją, a zezwalający na przekazywanie obywatela do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej
w oparciu o ENA. W tej

sytuacji, niepodjęcie przez ustawodawcę stosownych działań, mogłoby narazić

państwo polskie na poważne konsekwencje na gruncie prawa Unii Europejskiej, m.in. na czasowe zawieszenie
stosowania odpowiednich postanowień i decyzji w stosunkach z pozostałymi państwami członkowskimi.
Dotychczas art. 55 ustęp 1 Konstytucji stanowił, iż ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana. Ustawą z 8

września wprowadzono do tej zasady, pozostającej w dalszym ciągu lex generalis, pewne odstępstwa. I tak
zgodnie z nowym b

rzmieniem art. 55 ust. 2, ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek

innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez
organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem, że czyn objęty
wnioskiem o ekstradycję:

został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz

stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według
prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno
w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.

Ustęp 3 stanowi natomiast, iż nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja

mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej
przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią
ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji. W dalszym ciągu
ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa
z przyczyn politycznych. Natomias

t w ust. 4 uwzględniono okoliczność, kiedy dokonanie ekstradycji będzie

naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela. W sprawie dopuszczalności ekstradycji nadal orzekać będą
sądy.

Dla dalszych rozważań najistotniejsze znaczenie mają ustępy 1 i 2 przytoczonego powyżej artykułu,

regulujące możliwość wykonania ENA, stanowiące lex specialis w stosunku do ogólnego zakazu ekstradycji
obywatela polskiego. Zanim jednak przejdziemy do bardziej szczegółowej ich interpretacji, należałoby najpierw
zastanowić się nad tym, czym jest ENA i dlaczego tak istotna jest implementacja tej ponadnarodowej instytucji
do polskiego systemu prawa.
Europejski nakaz aresztowania to nic innego, jak system przekazywania osób ściganych między organami
sądowymi w celu przeprowadzenia przeciwko nim, na terenie innego państwa członkowskiego Unii
Europejskiej, postępowania karnego lub wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności albo innego środka
polegającego na pozbawieniu wolności. Niewątpliwie instytucja ta zasadza się na wzajemnym zaufaniu państw
członkowskich, jeżeli chodzi o gwarancje przestrzegania praw człowieka oraz, co w sposób wyraźny wynika z
preambuły decyzji ramowej Rady w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób
między Państwami Członkowskimi, na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych. Tylko
prawidłowe jego funkcjonowanie we wszystkich państwach Unii Europejskiej może dać gwarancję
bezpieczeństwa i efektywności wymiaru sprawiedliwości nie tylko w skali europejskiej, ale także, a może i
pr

zede wszystkim w prawie krajowym państw członkowskich. Mając na uwadze powyższe, należałoby poddać

pod wątpliwość zasadność polskiego rozwiązania, a przynajmniej rozważyć, czy ograniczenia zastosowania
ENA, uwzględnione w ust. 2 art. 55 Konstytucji, służą pełnej implementacji postanowień decyzji ramowej oraz
czy nie utrudniają one realizacji celów stawianych przed wspomnianą instytucją.
Jako pierwszą, pozytywną przesłankę zastosowania ENA art. 55 ust. 2 pkt 1 wskazuje miejsce popełnienia
czynu. W sposób wyraźny wynika stąd, iż musi ono być poza terytorium państwa polskiego. Należałoby się
zastanowić, czy takie sformułowanie przepisu nie będzie stanowić trudności interpretacyjnej w odniesieniu do
niektórych czynów.

Artykuł 6 § 2 k.k. głosi bowiem, zgodnie z teorią wszędobylstwa, że czyn zabroniony uważa się za

popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie
skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Nie można
bowiem wykluczyć sytuacji, w której czyn przestępny popełniony w kilku miejscach, częściowo popełniony jest
też na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Istnieje również szereg przestępstw, przy których określenie
miejsca ich popełnienia, nastręcza nie lada problemy.
Drugim, nie mniej istotnym ograniczeniem jest, aby czyn popełniony przez osobę ściganą ENA wypełniał
znamiona przestępstwa przewidywanego w polskim prawie karnym materialnym, ewentualnie wypełniałby
gdyby został popełniony na terytorium RP. Przesłanka ta musi zachodzić zarówno w momencie popełnienia
czynu, jak i wniesienia wniosku.

Niezaprzeczalne jest, iż warunek podwójnej przestępności czynu stoi na przeszkodzie skutecznej

współpracy państw członkowskich w zakresie ścigania czynów objętych wnioskiem ekstradycyjnym, które
jednak nie stanowią przestępstwa w rozumieniu polskich przepisów karnych. Dodatkowe wątpliwości wywołuje
fakt, iż decyzja ramowa nie przewiduje możliwości odmowy wykonania ENA w oparciu o wspomnianą tutaj
okoliczność.

Przedstawione przesłanki występują kumulatywnie, co oznacza konieczność zaistnienia obu, aby

dopuszczalne było przekazanie obywatela polskiego innemu państwu członkowskiemu. Warunki te nie muszą

zostać natomiast spełnione, gdy ekstradycja następuje na wniosek sądowego organu międzynarodowego
powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Polskę umowy międzynarodowej, w związku z objętą
jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią
agresji" (art. 55 ust. 3 Konstytucji RP).

Wracając jeszcze do samej zmiany ustawy zasadniczej, warto przypomnieć w tym miejscu, że wymaga

ona szczególnej formy. Zgodnie z treścią art. 235 Konstytucji, stosowny projekt przedłożyć mogą jedynie: co
najmniej jedna piąta ustawowej liczby posłów, Senat jako cała izba lub Prezydent RP. Zmiana może nastąpić
ustawą uchwaloną w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż sześćdziesiąt
dni przez Senat.

Sejm podejmuje uchwałę większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej

liczby posłów, natomiast Senat bezwzględną większością głosów również przy quorum wynoszącym połowę
ustawowej liczby senatorów. Pierwsze czytanie projektu ustawy może odbyć się nie wcześniej niż
trzydziestego dnia

od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy. Najwcześniej sześćdziesiątego dnia po

pierwszym czytaniu owego projektu, może nastąpić uchwalenie przez Sejm ustawy.
Ze specyfiki rozdziałów I, II i XII wynika, iż podmioty posiadające inicjatywę ustawodawczą w omawianym
zakresie, mogą żądać w terminie czterdziestu pięciu dni od uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia
referendum zatwierdzającego. W stosunku do art. 55 znajdującego się w rozdziale II (Wolności, prawa i
obowiązki człowieka i obywatela), referendum takiego nie zażądano. Po zakończeniu postępowania,
Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP uchwalona ustawę. Prezydent podpisuje ją w ciągu
dwudziestu jeden dni od przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. Zgodnie z art. 4 ust.
2 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, akty
normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa
wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa
prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w
dzienniku urzędowym

Wyżej wskazane jest pierwszą zmianą Konstytucji od czasu jej uchwalenia 2 kwietnia 1997 roku.

Wspomnieć jedynie można o technicznym zabiegu, dokonanym w drodze obwieszczenia Prezesa Rady
Ministrów z 26 marca 2001 roku o sprostowaniu błędów

. Mocą tego aktu w art. 31 ust. 3 zamiast wyrazu "by"

występuje wyraz "być" oraz w art. 93 ust. 1 wyraz "organizacyjne" zastąpiono wyrazem "organizacyjnie".
Sposób sprostowania błędu ustawy zasadniczej może budzić pewne wątpliwości. Problem ten można tu
jednak tylko zasygnalizować, gdyż nie należy on do materii przedstawianego zagadnienia.

Oczywiście zasadne jest wskazanie, jak do wyżej przedstawionej zmiany doszło i co było przyczyną

podjęcia działań w tym zakresie. 27 kwietnia 2005 roku Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał
pytanie prawne Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie konstytucyjności art. 607t § 1 k.p.k. stanowiącego, iż
w przypadku, gdy nakaz europejski został wydany w celu ścigania osoby, która jest obywatelem polskim albo
korzysta w Rzeczypospolitej Polskiej z prawa azylu, przekazanie może nastąpić pod warunkiem, że osoba ta
będzie odesłana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej po prawomocnym zakończeniu postępowania w
państwie wydania nakazu europejskiego. Nie trudno było przewidzieć, że Trybunał Konstytucyjny uzna jego
niezgodność z przytoczonym wcześniej art. 55 § 1 Konstytucji, który sformułowany został bez żadnych
odstępstw

Regulacja

zawarta w Kodeksie postępowania karnego została do niego wprowadzona poprzez nowelizację

dokonaną ustawą z 18 marca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania
karnego oraz ustawy -

Kodeks wykroczeń

w ramach dostosowywania krajowego porządku prawa do prawa

wspólnotowego, a konkretnie implementacji decyzji ramowej Rady z 13 czerwca 2002 roku w sprawie
europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi

. Ustawa

ta weszła w życie 1 maja 2004 roku, a więc z chwilą wstąpienia polski do Unii Europejskiej.

Z członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz wyraźnego brzmienia art. 9 Konstytucji, który stanowi, że

Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego wynika w konsekwencji
konieczność zmiany prawa wewnętrznego tak, aby zapewnić jego zgodność z normami prawa wspólnotowego.
Wspomniany obowiązek bez wątpienia znajduje zastosowanie w odniesieniu do decyzji ramowych,
stanowiących specyficzny instrument prawny III filaru Unii. Wiążą one państwa członkowskie co do rezultatu,
który ma być osiągnięty, pozostawiają jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków jego
realizacji. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do podjęcia niezbędnych działań dostosowawczych
zapewniających implementację ENA do prawa krajowego, najpóźniej do 31 grudnia 2003 roku. Orzeczenie
Trybunału stwierdzające niekonstytucyjność art. 607t § 1 k.p.k.

stworzyło realne zagrożenie sytuacją, w której

nie obowiązywałby przepis, na podstawie którego dopuszczalne byłoby stosowanie przez sądy ENA. Wobec
powyższego problemu Trybunał Konstytucyjny orzekł o odroczeniu terminu utraty mocy obowiązującej
przepisu o osiemnaście miesięcy. Termin ten upłynął 5 listopada 2006 roku.

Dało to czas ustawodawcy na podjęcie stosownych kroków w celu dokonania zmian umożliwiających pełną

i zgodną z Konstytucją implementację wspomnianej decyzji ramowej. Wydaje się, iż nie można tego było
osiągnąć inaczej, jak poprzez nowelizację art. 55 ust. 1 Konstytucji, tak aby przepis przewidywał możliwość
odstępstwa od absolutnego zakazu ekstradycji obywateli polskich.

Przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego, w świetle postawionego pytania prawnego, była

również kwestia rodząca liczne opinie w literaturze, a istotna z uwagi na perspektywę przyszłych uregulowań.
Chodzi tutaj mianowicie o rozróżnienie ekstradycji w rozumieniu dotychczas obowiązujących przepisów prawa
polskiego oraz przekazania obywatela w ramach ENA. Wątpliwości wyniknęły z zastosowania w decyzji
ramowej Rady dwóch odmiennych terminów określających przekazanie i ekstradycję, co mogłoby uzasadniać
tezę o dwóch oddzielnych od siebie instytucjach. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił jednak tego poglądu i
stanął na stanowisku ich tożsamości. W uzasadnieniu przedstawił przekazanie osoby ściganej ENA jako
szczególną formę ekstradycji, wskazując na ten sam sens.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w powyższej sprawie znalazł odzwierciedlenie w terminologii przyjętej

przez ustawodawcę podczas zmiany art. 55 Konstytucji. Znowelizowany przepis posługuje się jednym tylko
pojęciem, a mianowicie "ekstradycją", pod którym to kryją się trzy jej postacie. Wymienia się tutaj wydanie
państwu obcemu, przekazanie innemu państwu członkowskiemu Unii Europejskiej oraz dostarczenie osoby
Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu

Nie ulega wątpliwości, iż wyżej przedstawiony obraz całej sprawy jest wielkim uproszczeniem i ma wartość

jedynie sprawozdawczą. Osoby chcące dokładniej zapoznać się z przedmiotową sprawą odesłać można do
samego wyroku T

rybunału Konstytucyjnego, a zwłaszcza do jego uzasadnienia, jak też do materiałów

obrazujących pracę nad ustawą zmieniającą Konstytucję RP.

Podsumowując zaprezentowane zagadnienie, podkreślić należy doniosłość przeprowadzenia pierwszej

zmiany Konstytucji RP.

7. FUNKCJE KONSTYTUCJI

Funkcja Konstytucji to zespół skutków społecznych, jakie stale w danej społeczności, w odniesieniu
do określonej sfery rzeczywistości wywoływane są istnieniem Konstytucji. Chodzi tu o rolę odgrywaną
przez Konstytucję w rzeczywistości społeczno-politycznej państwa. Do funkcji tych należą:

funkcja prawna

– polega na możliwości pełnienia przez Konstytucję

roli aktu prawnego w zakresie stosunków politycznych, społecznych i gospodarczych. Kształtuje
otaczającą ją rzeczywistość i zapobiega chaosowi prawnemu, jest bowiem fundamentalnym aktem
prawnym całego systemu prawnego. Stąd wynika założenie bezpośredniego obowiązywania jej norm,
pozaparlamentarnej kontroli konstytucyjności i ustanowienie instytucjonalnych gwarancji zgodnego z
Konstytu

cją funkcjonowania organów państwowych;

funkcja stabilizacyjna

(petryfikująca) – Konstytucja zawiera

podstawowe zasady całego systemu prawa wyznaczające kierunek działalności prawotwórczej; pełni
rolę gwaranta spokoju społecznego chroniąc układ stosunków politycznych, ekonomicznych i
społecznych;

funkcja programowa (dynamiczna)

– Konstytucja musi być

zorientowania na przyszłość i wyznaczać cele działalności organów państwowych i całego
społeczeństwa. Dobrze jest, gdy zawiera normy na tyle ogólne, że są one otwarte na nowe zjawiska
społeczne i służą przystosowaniu instytucji do zmieniającej się rzeczywistości;

funkcja integracyjna

– stymuluje identyfikację obywateli z państwem.

Służy to zwiększeniu ich zainteresowania życiem publicznym i udziałem w kształtowaniu woli państwa.
Konstytucja ma być wyrazem szerokiego konsensusu społecznego i rezultatem kompromisu między
różnymi grupami społecznymi;

funkcja organizatorska

– określanie zasad organizacji i

funkcjonowania państwa oraz jego struktury wewnętrznej, stanowi ‘statut organizacyjny’ państwa;

funkcja wychowawcza

– odzwierciedla pewien społecznie

akceptowany system wartości i przekonań, a formułując program na przyszłość ucieleśnia określone

idee i dąży do ich realizacji. Wpływa więc na świadomość społeczeństwa, kształtując pożądane
postawy jednostek.

CECHY SZCZEGÓLNE KONSTYTUCJI

Cechy szczególne Konstytucji to takie, które wyróżniają ją spośród innych aktów prawnych w każdym
państwie i dają obraz właściwości charakterystycznych tylko dla niej. Te cechy to:

1)Najwyższa moc prawna:

a)

nadrzędna pozycja Konstytucji w systemie źródeł prawa:

Art. 8.

1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z Konstytucją

nakaz wydawania aktów prawnych rozwijających postanowienia Konstytucji

przysięga na wierność Konstytucji składana przez piastunów naczelnych organów państwa [art. 130]

b) uchwalanie konstytucji
Nadrzędna pozycja Konstytucji w systemie źródeł prawa implikuje szczególny tryb jej uchwalenia. Jest on
związany z określeniem podmiotu, do którego należy władza najwyższa oraz ustaleniem form, w jakich on
władzę sprawuje. Historycznie wykształciły się następujące typy uchwalania Konstytucji:



Konstytucja oktrojowana-

nadana przez monarchę traktowanego jako podmiot władzy



Uchwalenie Konstytucji przez lud (naród) jako podmiot władzy. Może ono przybrać dwojaką formę:
-

referendum konstytucyjne: wywodzi się z koncepcji umowy społecznej Rousseau. Wzmacnia znaczenie

społecznego konsensusu.
- uchwalenie Konstytu

cji przez przedstawicieli wybranych przez naród (lud)- suweren może wybrać

reprezentantów do specjalnie przez siebie powołanego organu, któremu powierza uchwalenie konstytucji
(konstytuanta)

c) zmiana konstytucji [art. 235]
-

zmiana całkowita:

1. zmiana formalna-

uchwalenie całkiem nowego aktu

2. zmiana materialna-

zmiana zasad naczelnych, powodująca zmianę dotychczasowego charakteru państwa,

bez uchwalania nowego aktu.
-

zmiana częściowa (nowelizacja)- zakres zależy od uregulowań konstytucyjnych

Zmianami

konstytucyjnymi nie są: zmiana znaczenia wykładni konstytucji, sprzeczne z prawem naruszenie

konstytucji przez organ ją stosujący

Niektóre konstytucje przewidują dwa tryby zmiany, w zależności od tego czy chodzi o zmianę całkowitą,

czy częściową.

d)szc

zególna nazwa konstytucji

Nie jest konstytucją akt prawny, nawet przyjęty w trybie przewidzianym do jej uchwalenia, jeżeli nie nosi on
specjalnej nazwy, np. konstytucja, ustawa zasadnicza.

2)Treść konstytucji
Dotyczy podstawowych zasad ustroju państwowego, podmiotu władzy i sposobu jej sprawowania, prawa,
wolności i obowiązki jednostki oraz jej status w państwie. Konstytucje państw demokratycznych, uchwalane lub
zmieniane po II wojnie, a zwłaszcza w latach 70. i 80. Poszerzają zakres podstawowych zasad ustroju
politycznego i zawierają postanowienia uwzględniające nowe elementy, zwłaszcza dot. partii politycznych i
bardziej szczegółowo regulują także pozostałe aspekty zawarte w konstytucji.

3) Forma i systematyka konstytucji
forma

wyłącznie pisemna, a systematyka ogólna (podział na rozdziały, działy, tytuły itp.) lub szczegółowa

(podział tych części na poszczególne przepisy). Struktura wewnętrzna Konstytucji zbudowana jest zgodnie z
wolą ustrojodawcy i jest wyrazem logicznego wyrażenia jego koncepcji państwa.

9. NORMY KONSTYTUCYJNE

W konstytucji, podobnie jak w każdym innym akcie prawnym, przepis może nie pokrywać się z normą prawną.
W tym przypadku ma to istotne znaczenie, gdyż rodzi się problem, w oparciu o jakie przepisy tworzyć normy
konstytucyjne. Polsc

y naukowcy w większości przyjmują pogląd J. Trzcińskiego: „mamy tu do czynienia z

nierównorzędnością przepisów składających się na normę konstytucyjną. Można natomiast, jeśli przepis
konstytucyjny nie stanowi normy w całości (najlepiej gdyby tak było), konstruować tę normę, lecz jedynie z
postanowień samej konstytucji, ewentualnie innych ustaw, ale tylko konstytucyjnych”.

Niepisane normy konstytucyjne-

można je wyprowadzić z postanowień konstytucyjnych, mimo że nie są

wprost wyrażone w konstytucji. Mają one moc równą normom konstytucji i włączane są do całego kompleksu
norm konstytucyjnych, np. w Szwajcarii. W Polsce nie występują.

Klasyfikacja norm konstytucyjnych.

1.Normy materialne-

określają granice i program działalności państwa oraz regulują zasady jego ustroju i

stosunki między nim a jednostką, a także determinują cele i treść działania podmiotów wymienionych w
konstytucji. Z reguły ogólne, abstrakcyjne.

a)zasady polityczne-

normy ustalające zasady ustroju politycznego państwa

b)normy programowe- w

yznaczają w sposób ogólny kierunki i cele działalności państwa w różnych

dziedzinach, np. art. 65 ust 5 obowiązującej konstytucji RP
c)wstęp- początkowa treść wielu konstytucji zawierająca elementy treściowe niewystępujące w innych
częściach Konstytucji, wg TK nie można z niego wyprowadzić norm prawnych w znaczeniu ścisłym
d)normy kompetencyjne-

mają z reguły charakter materialno- prawny. Nie można ich traktować tylko jako

przyznania uprawnień pewnym podmiotom, gdyż determinują one też treść ich działania. Konstytucja musi w
sposób jednoznaczny określić relacje kompetencyjne pomiędzy organami państwa.
e)podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki- normy te podkreślają w sensie materialnym status
jednostki w państwie. Nie regulują, jak pozostałe normy materialne, celów i treści działania organów
państwowych, ale bezpośrednio oddziałują na pozycję jednostki w państwie. Mogą jednak również
determinować działalność państwa i jego organów, ale nie jest to ich główna funkcja.
f)materialne gwarancje praw i wol

ności jednostki- chodzi o zapewnienie każdemu obywatelowi minimum

egzystencji

2.Normy proceduralne -

regulują sposób, formę postępowania podmiotów wymienionych w konstytucji i

wskazują elementy konieczne, aby uznać to postępowanie za wywołujące określone skutki prawne. Nie mają
zwykle charakteru całościowego i ograniczają się do sformułowania zasad podstawowych, pozostawiając ich
rozwinięcie normom niższego rzędu.

a)normy proceduralne sensu stricto-

regulują procedurę związaną z określonymi czynnościami podmiotów

wymienionych w konstytucji i tryb ich pracy.
b)normy kreacyjne-

regulują szczególną odmianę procedury- sposób kreacji i rozwiązywania organów

konstytucyjnych, a także udzielania dymisji ich piastunom.
c)normy rewizyjne-

regulują postępowanie mające na celu całkowitą lub częściową zmianę konstytucji.

Stanowią lex specialis wobec norm dotyczących postępowania ustawodawczego (należą do norm
proceduralnych sensu stricto).
e)formalne gwarancje praw i wolności jednostki- całokształt środków prawnych i środków o charakterze
instytucjonalnym, które państwo stworzyło i stosuje dla zapewnienia realizacji praw i wolności jednostki.

3.Normy organizacyjne-

regulują organizację państwa, ustanawiają organy państwowe i określają ich

strukturę. Cechuje je z reguły jednoznaczność w treści ich dyspozycji.
Normy należące do jednej z wyróżnionych wyżej kategorii często powiązane są z innymi rodzajami norm, np.
dana norma jest jednocześnie normą organizacyjną i proceduralną- kreacyjną.

Hierarchia norm konstytucyjnych
Choć wszystkie postanowienia konstytucji są prawnie wiążące i powinny być tak samo przestrzegane, to nie
mają one tego samego znaczenia, a same konstytucje są wewnętrznie zhierarchizowane. Pozwala to np. na
rozwiązanie kolizji norm konstytucyjnych. Wyróżnia się wówczas takie normy, które mają charakter zasad o
szczególnej doniosłości- ich katalog i treść są sporne. Niekiedy sama konstytucja ułatwia ustalenie hierarchii
jej norm, tj. gdy określa normy niezmienialne, formułujące pewne ograniczenia przedmiotowe dla zmiany
częściowej. Sprawa komplikuje się, gdy taka klauzula niezmienialności nie wskazuje precyzyjnie, jakie zasady,
normy nie podlegają zmianom częściowym. Innym sposobem ustalenia wewnętrznej hierarchii norm jest tryb
ich zmiany, np. konstytucja RP.

10. ZASADY NACZELNE USTROJU RP

ZASADA USTROJU

– najważniejsze rozstrzygnięcie charakteryzujące ustrój państwowy, zawarte w

Konstytucji, z reguły utożsamiane z zasadą konstytucyjną. Niejednolite jej pojmowanie przez doktrynę
pociąga za sobą brak zbieżności poglądów w kwestiach katalogu i treści. Występuje więc zjawisko
konwencjonalności zasad ustrojowych (są zawarte w Konstytucji, ale nie w postaci gotowych sformułowań).
Wymagają więc zabiegu myślowego, interpretowania ich z treści Konstytucji.

Zasady na

czelne to założenia, które powodują, że regulacje szczegółowe zawarte w Konstytucji tworzą

usystematyzowaną jedność. Doktryna tworzy minimum zasad, których naruszenie spowoduje całkowitą
zmianę ustroju, nawet jeśli inne zasady pozostały nietknięte.

W przy

padku RP można wskazać na następujące zasady konstytucyjne:

Zasada demokratycznego państwa prawa.

Zwierzchnictwo narodu.

Gwarancje praw i wolności jednostki.

Podział władz.

Istnienie samorządu terytorialnego

Uznanie społecznej gospodarki rynkowej opartej na wolności działalności gospodarczej i własności

prywatnej za podstawę ustroju gospodarczego.

11.

ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWA (ASPEKT FORMALNY

I MATERIALNY)

Po raz pierwszy sformułowana w ustawie zasadniczej RFN z 1949 roku w kontekście federalnej struktury
państwa. Potem nadano jej szersze znaczenie, zaliczając do podstawowych zasad całego ustroju
państwowego.

Aspekt formalny

państwa prawa oznacza, że państwo opiera się na poniższych zasadach (głównie

organizacyjnych i proceduralnych):



Zasada lega

lności – cała działalność państwa i jego organów opiera się na prawie



Zasada podziału władz



Zasada wzajemnego kontrolowania się władz



Związanie władzy wykonawczej i sądowniczej ustawami



Sądowa kontrola działalności władzy wykonawczej



Dopuszczalność ingerencji państwa w sferę praw jednostki tylko na podstawie ustawy

Aspekt materialny

państwa prawa oznacza, że państwo opiera się na poniższych wartościach:



Sprawiedliwość- w tym sprawiedliwość społeczna



Wolność – jej źródłem są prawa i wolności gwarantowane konstytucyjnie



Równość wszystkich obywateli



Demokratyzm

– wybory powszechne jako sposób kreacji organów stanowiących prawo i innych

naczelnych organów państwowych oraz zagwarantowania pluralizmu politycznego

DEFINICJA

U podstaw pojęcia demokratycznego państwa prawnego leży przekonanie, że nie może być właściwie
rozumianego państwa prawnego, które nie byłoby równocześnie demokratyczne. Najczęściej powtarzanymi
jego zasadami są:

Zasada suwerenności narodu – podstawa demokratycznej legitymizacji władzy paostwowej

Zasada wolności i równości wobec prawa – determinanta charakteru stosunków między paostwem a

jednostką

Zasada konstytucjonalizmu – Konstytucja podstawą porządku prawnego

Zasada podziału władz – ich wzajemna kontrola i równowaga

Zasada legalizmu – prawo ma stanowid podstawę działao paostwa

Prawo do sądu

Zasada odpowiedzialności paostwa za błędne działania

Zakaz podejmowania przez paostwo działao ponad potrzebę

Istnienie systemu instytucji samorządowych – udział społeczeostwa w samodzielnym zaspokajaniu potrzeb

zbiorowych o znaczeniu lokalnym

Polska koncepcja demokratycznego państwa prawa podnosi znaczenie demokratycznego procesu
stanowienia prawa. Implikuje to zgodność systemu prawnego z akceptowanymi przez społeczeństwo
zasadami. Koncepcja łączy to z zasadą sprawiedliwości społecznej, co znajduje uwidocznienie w art. 2
Konstytucji RP:
„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwości społecznej.”
Dla określenia demokratycznego państwa prawnego w Polsce TK sformułował zasady stanowiące jego
elementy:

Zasada ochrony życia ludzkiego w każdej fazie rozwoju

Zasada zaufania obywateli do paostwa

Zasada ochrony praw nabytych

Zasada niedziałania prawa wstecz

Zasada dostatecznej określoności (dot. regulacji zezwalających na ingerencję paostwa w sferę praw i wolności

jednostki)

Zakaz stanowienia aktów normatywnych niezgodnych z aktami wyższego rzędu

Zasada dochowania ustawowego trybu uchwalania ustaw

Zasada domniemania niewinności

Zasada proporcjonalności (w celu braku nadmierności ingerencji paostwa w sferę praw i wolności jednostki)

10. Reguła „przyzwoitej legislacji” (prawo nie działa wstecz, ochrona praw nabytych, określonośd przepisów

prawa, odpowiednie vacatio legis, racjonalnośd działao ustawodawcy)

11.

Zasada praworządności

12. ZASADA ZWIERZCHNICTWA NARODU

Art. 4. ust.1.: „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.”
Art. 4. ust.2.: „Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.”

NARÓD – grupa ludzi złączona ze sobą w sensie politycznym, odrębna od innych, świadoma tego i
działająca zgodnie z tą świadomością. Jego wola jako suwerena obejmuje wszystkich obywateli.
Konstytucja traktuje go

w sensie politycznym jako zbiorowość bezpośrednio decydującą o swoich sprawach

bądź wykorzystującą do tego swoich przedstawicieli.

W Polsce podmiotem władzy zwierzchniej naród został określony już w noweli konstytucyjnej z 29 XII 1989.
Konstytucja z 02 IV 1997 nie dokonała w tej materii żadnej zmiany i w art. 4 ust. 1 mówi:

„Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu”

Naród w Konstytucji nie jest ujmowany w kategoriach etnicznych. Zgodnie z SN wyrażenie „naród polski”
oznacza naród zamieszkały w Polsce i nie jest różne od określenia „naród” jako podmiotu suwerenności. Z
takim po

jęciem narodu wiąże się zasada samostanowienia narodu oznaczająca prawo narodu do

podmiotowości prawnej w płaszczyźnie międzynarodowej i do ustanowienia niepodległego państwa, a w
płaszczyźnie wewnętrznej do stania się podmiotem władzy najwyższej w tym państwie. Przyjęcie zasady
suwerenności narodu w aspekcie zewnętrznym wiąże się z art. 5:

„Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia (…)
bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego (…)”

Ważną rolę w tej kwestii pełni również art. 90 ust. 1 Konstytucji RP. Dotyczy on trybu wyrażania zgody na
przekazanie podmiotom międzynarodowym kompetencji organów władzy państwowej. Nie zawiera on ani
słowa o suwerenności, jednak z treści jednoznacznie wynika, że dotyczy ona tej materii. W związku z
„przekazaniem kompetencji w niektórych sprawach” należy wysnuć wniosek o niedopuszczalności przekazania
nim całości kompetencji jakiegoś organu. Ograniczanie więc wykonywania suwerenności nie jest
równoznaczne z ograniczeniem suwerenności.

13.

ZASADA REPUBLIKAŃSKIEJ FORMY PAŃSTWA

FORMA PAŃSTWA – konstytucyjnie określony sposób organizacji życia politycznego i społecznego.
REPUBLIKA

– forma państwa, w której głowa i inne najważniejsze organy podstawowe powoływane są

czas ustalony przez ogół obywateli w drodze wyboru. Jako związek obywateli jest oparty na zasadach

powszechnej partycypacji

, gdzie władza sprawowana jest w imieniu i interesie ogółu.

Aksjomatami republiki są:

a) powtarzalne wybory powszechne

b) zasada reprezent

acji (sprawowanie władzy przez wybranych przedstawicieli)

zasada podziału władz

państwo jako rzecz publiczna

indywidualistyczna koncepcja wolności i praw

Termin ‘republika’ można rozpatrywać zarówno jako formę państwa, jak i jako symbol narodu. Chodzi o nazwę
państwa, do której odwoływały się preambuły I, II i III RP. Podstawowymi wartościami republikańskiej formy
państwa są:

wolność jako możliwość uczestnictwa w rządzeniu

cnota jako model obywatelstwa

DEFINICJA

WYKŁAD

DEFINICJA

prawda rozumiana w sensie honoru i etyki

dążenie do szczęścia (racjonalizm i empiryzm)

równość praw

sprawiedliwość

Rzeczpospolita Polska rozumiana jest wedle art. 1 Konstytucji jako

dobro wspólne wszystkich obywateli. Jest

to zorganizowane państwo obywatelskie, którego nie można zredukować do aparatu państwowego.
Respektowane są zarówno podmiotowość i godność człowieka, jak i jego prawa i wolności. Panuje pluralizm
demokratyczny, a

zwierzchnikiem jest naród. Społeczeństwo obywatelskie jest świadome wspólnoty, celów i

interesów, które wspólnie realizuje.

Republika jako zwi

ązek obywateli oparty na zasadach powszechnej partycypacji – władza sprawowana w

imieniu ogółu i w jego interesie.

Republika jako forma ustroju pa

ństwowego, w którym najwyższe organy władzy wybierane są na czas ustalony

przez ogół obywateli, w drodze wyborów pośrednich lub bezpośrednich.

Aksjomaty republiki

– wybory powszechne, zasada reprezentacji, zasada podziału władz, państwo jako rzecz

publiczna, indywidualistyczna koncepcja wolności i praw (rozumiane jako dobro powszechne).

Naród w ujęciu:



Etnicznym (selektywne, w

ąskie rozumienie) – historia, zwyczaj, związek krwi



Uniwersalnym

–

suma

wszystkich

jednostek

powi

ązanych

państwem

nim

ę identyfikującym



Politycznym

Zasada reprezentacji wi

ąże się z istnieniem ciała przedstawicielskiego.

Zasada podzia

łu władz (nie trójpodział).

Indywidualistyczna koncepcja wolno

ści i praw (przeciwieństwem jest koncepcja uniwersalistyczna) – państwo

istnieje dla jednostki.

Cyceron

– republika jako ustrój gwarantujący wolność

J.J. Rousseau

– republika – państwo, w którym panują ustawy (ustawa jako akt identyfikowany

z interesem publicznym) i w którym istnieje prawowity rząd.

Republika jako symbol pa

ństwa (nazwa państwa – preambuła: I, II, III Rzeczpospolita – brak PRL).

Podstawowe warto

ści zasady republikańskiej formy państwa:

Wolno

ść jako możliwość uczestniczenia w rządzeniu, cnota jako model obywatelstwa, prawda, dążenie do

szczęścia (racjonalizm i empiryzm), równość praw, sprawiedliwość;

Zasada republika

ńskiej formy państwa jako norma relatywnie niezmieniana.

Zasada republika

ńskiej formy państwa w Polsce

Szko

ła republikańska – Rzeczpospolita znaczy republika

Rzeczpospolita Polska

– dobro wspólne, podmiotowość każdego człowieka, godność, zasada pomocniczości,

sprawiedliwości, pluralizm demokratyczny, respektowanie obywatelskiego, zasada zwierzchnictwa narodu,
wybory, wybieralność, kadencyjność, podział władz, pluralizm polityczny, sposób określenia władztwa (strona
podmiotowa i przedmiotowa) i jego realizacji.

14.

KONCEPCJA SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO

W KONSTYTUCJI RP

Rzeczpospolita – nie oznacza władzy paostwowej – oznacza zorganizowane paostwo obywatelskie, którego nie można
zredukowad do aparatu paostwowego.

Społeczeostwo obywatelskie

Determinanty idei społeczeostwa obywatelskiego w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

Do kategorii tzw. Fundamentalnych podstaw gwarantujących istnienie odpowiedniej płaszczyzny kreacji społeczeostwa
obywatelskiego zaliczyd trzeba przede wszystkim te uprawnienia i swobody konstytucyjne, w których potwierdza się
możliwośd podejmowania przez jednostki wspólnego działania, nakierowanego na realizację różnych celów, tak o
charakterze ogólnokrajowym, jak i lokalnym.

Art. 11-13 Konstytucji

W art. 12 Konstytucji wymienia się wprost związki zawodowe i organizacje społeczno-zawodowe rolników,
stowarzyszenia, ale także ruchy obywatelskie i inne dobrowolne zrzeszenia oraz fundacje. Analiza cech poszczególnych
organizacji wymienionych w art. 12 Konstytucji prowadzi do następujących wniosków: po pierwsze – Konstytucja zakłada
różnorodnośd form organizacyjnych realizacji prawa do zrzeszania się obywateli, a wyliczenie organizacji w art. 12
Konstytucji nie jest wyczerpujące.

Możliwe jest istnienie Polskie Partii Komunistycznej – wyeliminowanie jej z obrotu prawne możliwe jest wyłącznie na
zasadzie programu a nie nazwy.

Organizacje wymienione w art. 12 Konstytucji mają co najmniej 5 cech wspólnych, które można uznad za minimalny
zespół cech charakteryzujących je razem:



Są to organizacje obejmujące wyodrębniony zespół osób, oparte na dobrowolności przynależności do nich



Do organizacji tych odnosi się właściwy zespół przepisów określających strukturę, zakres praw i obowiązków,
stanowiący o ich organizacyjnej odrębności i samodzielności



Działalnośd i cele organizacji określone są przede wszystkim statutem i muszą pozostawad w zgodzie z celami
paostwa



Organy tych organizacji pochodzą z wyboru tych, które te organizacje tworzą



Organizacje pozostają pod kontrolą lub nadzorem organów władzy publicznej

Inne elementy modelu konstytucyjnego

Wolnośd zgromadzeo (art. 57), konkretyzację wolności zrzeszania się (związki zawodowe, organizacje społeczno-
zawodowe rolników, związki prawodawców (art. 59), wolnośd sumienia i wyznania (tworzenie związków wyznaniowych –
art. 53), a także szereg tych postanowieo konstytucyjnych, które stwarzają możliwośd pozyskiwania i rozpowszechniania
informacji niezbędnej dla inicjowania określonego rodzaju działao przez jednostkę i jej zbiorowości (składające się na
tzw. Status informacyjny jednostki – art. 14, 54 , 61, 74 ust. 3), jak również prawo do występowania z petycjami,
skargami i wnioskowania (art. 63).

Normy programowe – wskazujące na system wartości determinującymi charakter paostwa i miejsca w nim jednostki.
Zgodnie z treścią wstępu paostwo polskie identyfikuje się z dobrem wspólnym, a dodatkowo utożsamia się Konstytucję z
prawami podstawowymi dla paostwa, które oparte zostają na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu
władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

Z treści Konstytucji nie wynika prawo podmiotowe do funkcjonowania jednostki w ramach społeczeostwa
obywatelskiego.

WYKŁAD

15.

SUWERENNOŚĆ NARODOWA A SUWERENNOŚĆ

PAŃSTWOWA

WŁADZA – w znaczeniu podmiotowym to podmiot odgrywający rolę zwierzchnią w określonym stosunku
społecznym; w znaczeniu przedmiotowym to zjawisko społeczne będące szczególną formą zależności
społecznych wynikających z oddziaływań ludzi na siebie, oznacza podporządkowanie się jednej jednostki innej
jednostce

SUWERENNOŚĆ – władza pierwotna, trwała, niezależna w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych
oraz prawnie nieograniczona,

należy ją identyfikować z niezależnością wykonywania kompetencji od innych

podmiotów i zdolnością wykonywania kompetencji władczych w zgodzie z prawem krajowym i
międzynarodowym.

Cechy suwerenności:

a) pierwotny charakter

– nie wynika z niczyjego nadania ani uznania,

trwałość – nie podlega ograniczeniom czasowym

samowładność – niezależność od jakiejkolwiek innej władzy

całowładność – niezależność od jakichkolwiek czynników wewnętrznych i samodzielność w regulowaniu
stosunków wewnętrznych

nieograniczoność – niezależność od jakiegokolwiek prawa, nawet przez nią samą stanowionego; nie jest
absolutna i w praktyce determinowana przez czynniki obiektywne

Władza suwerena nie jest abstrakcją i wykonywana jest przez określony podmiot. Państwo nie istnieje bez
suwerenności. Istota jej wyraża się w charakterze i sposobie wykonywania kompetencji.

Suwerenność narodowa wiąże się z aspektem wewnętrznym suwerenności. Dotyczy relacji między narodem
a państwem i daje możliwość decydowania przez naród o swoim losie. Władza państwowa jest zależna od woli
ogółu. Ma on prawo do posiadania własnej państwowości i do wyboru formy rządów. Łączy się z możliwością
wyboru władz przez podmiot suwerenności

Suwerenność państwowa wiąże się z aspektem zewnętrznym suwerenności. Dotyczy statusu
międzynarodowego państwa i relacji między państwem a prawem międzynarodowym. Chodzi o kompetencje,
które są wykonywane niezależnie od innych podmiotów prawa międzynarodowego.
Z suwerennością łączą się terminy zwierzchnictwa personalnego i terytorialnego. To pierwsze ma związek z
obywatelstwem; prawo polskie obowiązuje polskiego obywatela niezależnie od tego, gdzie się znajduje.
Zwierzchnictwo terytorialne

zaś mówi o tym, że przebywając na terytorium danego państwa podlega się jego

jurysdykcji.



Suwerenność – różni autorzy zwracają uwagę na jej różne cechy; a wśród nich są na pewno:

Pierwotny charakter władzy suwerennej – władza suwerenna nie pochodzi od żadnej innej
władzy w państwie ani poza nim

Trwałość – władza państwowa nie podlega żadnym ograniczeniom czasowym, jest stała;
zmieniać ją mogą natomiast systemy rządów, instytucje ustrojowe itd.

Samowładność – niezależność władzy suwerennej od jakiejkolwiek władzy zewnętrznej (chodzi
o samodzielność w płaszczyźnie prawnej) w decydowaniu o stosunkach z innymi państwami

Całowładność:



niezależność władzy suwerennej od jakichkolwiek czynników wewnętrznych



samodzielność w regulowaniu stosunków wewnętrznych w określaniu ustroju
politycznego i społeczno-gospodarczego



władza suwerenna jest jednolita i zamknięta, potencjalnie obejmuje wszystkie dziedziny

WYKŁAD

DEFINICJA

życia



Nieograniczność – niezależność władzy suwerennej w stosunkach wewnętrznych od
jakiegokolwiek prawa, nawet przez nią samą stanowionego. Nie występuje ona w stosunkach
zewnętrznych

16.

BEZPOŚREDNIE STOSOWANIE KONSTYTUCJI

STOSOWANIE KONSTYTUCJI

– przyporządkowanie norm konstytucyjnych do indywidualnych

przypadków, wynikiem czego jest akt stosowania Konstytucji mający postać normy jednostkowej i
konkretnej

; ma ono pierwszorzędne znaczenie dla wypełniania przez nią funkcji prawnej. Sposoby stosowania

Konstytucji:

pośrednie – normy wymagają rozwinięcia i konkretyzacji przed ich zastosowaniem

bezpośrednie – normy obowiązują w obrocie prawnym wprost

Z reguły krąg podmiotów zobowiązanych do bezpośredniego stosowania Konstytucji daje się ustalić wprost z
postanowień konstytucyjnych. Zdarzają się jednak przypadki, w których te podmioty wskazywane są w sposób
dorozumiany.

Istnieją w tym zakresie dwa skrajne modele:

Pierwszy model

mówi o bezpośrednim stosowaniu Konstytucji przez parlament, głowę państwa i rząd. Inne

organy państwowe są ograniczone w zakresie jej stosowania – np. sądy (sędziowie są podlegli ustawie). Nie
istnieje tu poz

aparlamentarna kontrola konstytucyjności ustaw i instytucji odpowiedzialności konstytucyjnej.

Przykładem jest Polska w okresie PRL.

Drugi model

mówi o tym, że Konstytucja obowiązuje we wszystkich rodzajach stosunków prawnych i jest

bezpośrednio stosowana przez wszystkie rodzaje organów władz publicznych, które są z nią związane.
Jednostka może powoływać się wprost na normy Konstytucji i dochodzić ich realizacji na drodze sądowej,
gdyż sądy podlegają nie tylko ustawom. Istnieje tu pozaparlamentarna kontrola konstytucyjności ustaw i
instytucja odpowiedzialności konstytucyjnej. Przykładem są państwa demokratyczne.

W Polsce bezpośredniemu stosowaniu podlega cała Konstytucja. Należy jednak wskazać różnicę między
pewnymi rodzajami norm: „samowykonalne” można stosować bezpośrednio i oprzeć na nich treść
rozstrzygnięcia, inne natomiast (np. klauzule generalne) wymagają uprzedniego procesu interpretacji.
Problemem jest również kwestia odmówienia zastosowania przez sądy ustawy z powodu jej niezgodności z
Konstytucją – w takim wypadku najczęściej przyjmuje się, że sądy mogą zarówno kierować zapytanie do TK,
jak również odmówić jej zastosowania. W razie pomyłki istnieje możliwość weryfikacji decyzji przez sądy
wyższej instancji, jak również instytucja skargi konstytucyjnej. Jeżeli chodzi o kwestię różnicy między
stosowaniem Konstytucji przez sądy a stosowaniem jej przez TK, wygląda to następująco:

WSPÓŁSTOS
OWANIE
KONSTYTUCJ
I

–

równoczesne
stosowanie
norm
konstytucji i

norm ustawowych, zaliczane przez literaturę prawniczą do bezpośredniego stosowania Konstytucji.

 Art. 8 ust. 2: „Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej”
 Bezpośredniemu stosowaniu podlega cała konstytucja, jednak ponieważ zawiera ona wiele sformułowań ogólnych, nie

zawsze jej postanowienia dają się zastosować bez konieczności ich rozwinięcia w ustawach

 Różne stosowanie konstytucji w przypadku poszczególnych rodzajów norm:

Normy „samowykonalne”- można bezpośrednio je zastosować, oprzeć na nich decyzję podjętą w danej sytuacji;
można wskazać treść rozstrzygnięć, które należy podjąć i które mają swoje oparcie wprost w konstytucji.

o Inne normy (np. klauzule generalne)- trzeba przeprowadzić proces interpretacji; konieczne jest wskazanie

SĄDY

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

- orzekanie w sprawie indywidualnej

- orzekanie o prawie

poglądy o niezgodności danej ustawy z
Konstytucją nie mają mocy wiążącej dla
innych sądów

możliwość uchylenia przepisu ustawy

niezgodnej z Konstytucją

możliwość niezastosowania przepisów

ustawy w danym, konkretnym przypadku

- orzeczenie TK jest powszechnie

obowiązujące i ostateczne

DEFINICJA

rozumienia przepisu w orzecznictwie sądowym, czy w nauce prawa.

 Skutki prawne bezpośredniego stosowania konstytucji powinny być takie same jak skutki stosowania ustawy. Według art.

178 ust. 1 Konstytucji sędzia podlega nie tylko ustawom, ale także Konstytucji.

Istnieją przeciwne poglądy co do możliwości badania konstytucyjności ustaw przez sądy w Polsce. Jednak w orzecznictwie sądów
wyraźnie zaznacza się tendencja do przyjmowania przez nie tej kompetencji. Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że „sądy powszechne
są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją”. Jednocześnie w doktrynie wskazuje się, że
inny jest zarówno przedmiot jak i skutki orzeczeo wydanych przez sądy a Trybunał Konstytucyjny:

17.

MIEJSCE ŹRÓDEŁ PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO W SYSTEMIE PRAWA

WEWNĘTRZNEGO RP

Tworząc prawo międzynarodowe państwa zaciągają zobowiązania do stosowania norm prawa
międzynarodowego w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych. Liczba umów międzynarodowych stale
rośnie, a ich zakres zastosowania jest coraz szerszy. Sytuacja ta rodzi pytanie o miejsce aktów prawa
międzynarodowego w hierarchii źródeł prawa. Praktyka ustrojowa państw demokratycznych wykształciła
pogląd, że większość Konstytucji nie uznaje przed sobą pierwszeństwa prawa międzynarodowego. Nie inaczej
jest w RP. Do źródeł prawa międzynarodowego należą:

a) umowy międzynarodowe – zgodne oświadczenia woli zawarte między dwoma podmiotami prawa

międzynarodowego; polski prawodawca wyróżnia ich dwa rodzaje:



umowy ratyfikowane na podstawie zgody wyrażonej w ustawie przyjętej w

normalnym postępowaniu ustawodawczym bądź zgody wyrażonej w referendum; są bezpośrednio
stosowane po ich ogłoszeniu, ich moc prawna jest niższa niż Konstytucji, ale wyższa od ustawy; wg
Konstytucji zaliczają się do nich umowy, które dotyczą:

pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych

wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

członkostwa RP w organizacji międzynarodowej

znacznego obciążenia paostwa pod względem finansowym

spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy



umowy, dla których ratyfikacji nie ma wymogu uzyskania takiej zgody;

zajmują w polskim prawie miejsce przed rozporządzeniem, ale po ustawie.

zwyczaj międzynarodowy – reguły postępowania

stosowane w dłuższym czasie przez ogół podmiotów prawa międzynarodowego i uznawane przez nie za
wiążące; wiąże się to z wykładnią rozszerzającą art. 9 Konstytucji; wg prof. Banaszaka organy stosujące prawo
mogą powoływad się nie tylko na umowy międzynarodowe, ale również na zwyczaj międzynarodowy bez
konieczności zamieszczania na ten temat w Konstytucji dodatkowych przepisów; zwyczaj ma pierwszeostwo
przed ustawami

zasady ogólne prawa międzynarodowego – zasady

występujące powszechnie w porządku prawnym wielu paostw

Tworząc prawo międzynarodowe państwa zaciągają 2 zobowiązania:

1. do stosowania prawa międzynarodowego w stosunkach zewnętrznych
2. do stosowania prawa międzynarodowego w stosunkach wewnętrznych

Zgodnie z przyjętymi w stosunkach międzynarodowych zasadami, państwo nie może powoływać się nawet na
swoją Konstytucję wobec innych państw celem uchylenia się od zobowiązań, jakie nakłada na nie prawo
międzynarodowe. Gdy zaciągnęło ważne zobowiązania międzynarodowe, powinno wprowadzić do swojego
systemy prawnego zmiany konieczne są zapewnienie wykonania tych zobowiązań.

18.

ŹRÓDŁA PRAWA KRAJOWEGO A ŹRÓDŁA PRAWA UNIJNEGO

Prawo Wspólnot składa się z 2 kompleksów norm:

prawo

pierwotne-

obejmuje

układy

(umowy

międzynarodowe)

tworzące

Wspólnoty

Europejskie

i Unie Europejską, aneksy do nich, traktaty je nowelizujące, traktaty o przystąpieniu nowych paostw do Wspólnot,
traktaty z paostwami nienależącymi do Wspólnot

2. prawo wtórne- obejmuje akty stanowione przez organy Wspólnot:

a) rozporządzenia (wiążą we wszystkich częściach i obowiązują bezpośrednio w każdym paostwie członkowskim)

b) dyrektywy (wiążą paostwo członkowskie, którego dotyczą, ale pozostawiają mu swobodę wyboru środków służących
realizacji określonych przez siebie zadao)

c) decyzje (wiążą we wszystkich swoich częściach paostwo członkowskie, którego dotyczą, ale mogą też byd skierowane
do osób fizycznych i prawnych)

Konstytucja RP a prawo unijne:

-Konstytucja

jest

aktem

nadrzędnym

wobec

prawa

wspólnotowego

pierwotnego,

nawet

po przyjęciu Traktatu Lizbooskiego

-prawo wtórne UE ma pierwszeostwo przed ustawami

W większości państw członkowskich Konstytucja lub przynajmniej jej zasady naczelne zachowują nadrzędność
nad prawem wspólnotowym (wyjątek: Irlandia). Prawo UE jest więc tworzone przez reprezentantów
poszczególnych państw członkowskich legitymowanych na podstawie obowiązujących w nich Konstytucji.
Ewentualna harmonizacja prawa wewnętrznego do unijnego może odbywać się drogą odpowiedniej wykładni i
niekoniecznie pociągać za sobą uchwalanie nowych aktów prawa wewnętrznego.
Zasada jednolitości prawa UE mówi o jednolitym jego stosowaniu we wszystkich państwach członkowskich i
dlatego jego interpretacja jest zastrzeżona dla ETS. W razie utrzymywania przez jakieś państwo norm
sprzecznych z prawem wspólnotowym, ETS może orzec o niewykonaniu przez nie zobowiązań wynikających z
traktatów. Eliminacja tych sprzeczności pozostawiona jest organom danego państwa-członka.
W przypadku kolizji prawa wspólnotowego z Konstytucją sądy i inne organy stosujące Konstytucję starają się
zachować wykładnię przyjazną prawu unijnemu. Jeśli kolizji nie da się usunąć, najczęstszym rozwiązaniem
pozostaje zmiana Konstytucji przez wzgląd na dobro procesu integracji.

Harmonizacja polskiego prawa wewnętrznego:

-dla uniknięcia konfliktów między prawem wewnętrznym a unijnym ważna jest wykładnia obowiązującego
ustawodawstwa uwzględniająca konstytucyjną zasadę przychylności integracji europejskiej i współpracy między
paostwami (TK wywiódł tę zasadę z Preambuły i art. 9 Konstytucji)

UE składa się z paostw członkowskich, które przekazują przysługujące im kompetencje w określonych traktatami
kwestiach. Proces kształtowania woli w traktatach wyznacza prawo konstytucyjne poszczególnych paostw. Determinuje
zasady udziału ich przedstawicieli na rzecz integracji i określa zakres ich pełnomocnictw.

Tylko konstytucja irlandzka przyznaje prawu UE pozycję nadrzędną, w pozostałych paostwach członkowskich konstytucja
lub jej zasady naczelna zachowują nadrzędnośd nad prawem wspólnotowym.

WYKŁAD

PRAWA UE NIE MOŻNA ROZPATRYWAD W IZOLACJI OD PRAWA WEWNĘTRZNEGO KRAJÓW CZŁONKOWSKICH.

ETS: Nie stanowi naruszenia prawa UE niedokonanie zmiany norm prawa wewnętrznego, gdy cel jakim jest
przystosowanie tego prawa do unijnego może byd dokonane w inny sposób, np. przez dokonanie odpowiedniej wykładni
prawa wewnętrznego.

Polski TK: w sytuacji kolizji między normą konstytucyjną a normą prawa wspólnotowego, nie można uznad nadrzędności
normy wspólnotowej. Nie można też doprowadzid do utraty mocy wiążącej przez normę konstytucyjną, zastępienia jej
normą wspólnotową. W takiej sytuacji należy podjąd decyzję o zmianie Konstytucji albo spowodowanie zmian w
regulacjach wspólnotowych, ostatecznie wystąpid z UE.

19.

KONCEPCJA MULTICENTRYCZNOŚCI SYSTEMU PRAWA

Koncepcja multicentryczności systemu prawa jest ściśle związana z zagadnieniem członkostwa poszczególnych paostw w
ER i co za tym idzie implementacji prawa UE do systemu prawa tych paostw. Koncepcja molutcentyrcnzości systemu
prawa

jest

obecnie

uznawana

najpełniejszą

i najlepsząpod względem wyjaśniania zalężności prawa wewnętrznego i prawa wspólnotowego. Inne koncepcje:
„połączenia się” i „zarządzania wielopoziomowego”.

Koncepcja multicentyrzności systemu prawa zakłada daleko idącą współzależnośd prawa krajowego
i wspólnotowego jednak bez utraty autonomii prawa wewnętrznego na rzecz prawa UE. Podstawowym założeniem
przyjmowanym na gruncie prawa wewnętrznego ma byd przyjazna wykładnia i sprzyjające prawu wspólnotowemu
ustawodawstwo.

Polega

ono

implementowaniu

włączaniu

własnego

systemu

prawnego

każdego

paostw

regulacji

wspólnotowych,

z zachowaniem podstawowych kompetencji decyzyjnych organów wewnętrznych.

W Polsce przejawia się ona w kilku aspektach:



Art. 9 – kluczowy dla harmonizacji prawa wspólnotowego z prawewem wewnętrznym RP,
ale odnosi się także do wszelkiego innego rodzaju umów międzynarodowych w których stroną jest RP.



Art. 90



Art. 91 – zawiera reguły kolizyjne związane z umowami międzynarodowymi, które wyraźnie wskazują na
„przyjazną interpretację” prawa międzynarodowego.

W związku z tym przekazywanie i implementacja prawa wspólnotowego odbywa się za pełną zgodą
i pod pełną kontrolą organów decyzyjnych RP oraz w zgodzie z prawem wewnętrznym co jest istotą multicentryczności
systemu prawa.

W koncepcji tej mamy zatem dwa ośrodki tworzenia prawa, które harmonijnie współpracują ze sobą
i współtworzą prawo – ośrodek własny w RP, oraz ośrodek cudzy przy organach wspólnotowych, których działalnośd jest
komplementarna

Koncepcja multicentryczności systemu prawa jest ściśle związana z zagadnieniem członkostwa poszczególnych
państw w UE i implementacji prawa UE do systemów tych państw. Koncepcja ta jest najpełniejszą pod
względem wyjaśniania zależności prawa wewnętrznego i wspólnotowego.
Najważniejsze dotychczasowe koncepcje integracyjne mówiły o całkowitym stopieniu i połączeniu ośrodków
decyzyjnych i systemów prawnych państw członkowskich ze strukturami UE. Powstała m.in. koncepcja
„zarządzania wielopoziomowego” zakładająca wielopoziomową strukturę systemów prawnych i zarządzania
UE, gdzie poszczególne szczeble na poziomie państw członkowskich i organów wspólnotowych mają swoje
jasno określone kompetencje i zadania do realizacji.

WYKŁAD

W Polsce multicentryczność systemu prawa przejawia się w kilku aspektach:



Art. 9 Konstytucji mówi o przestrzeganiu przez RP wiążących ją umów międzynarodowych, co pociąga za sobą

tworzenie przyjaznych warunków do interpretacji i wykładni;



Art. 90 Konstytucji mówi o podstawach prawnych przekazania organizacji międzynarodowej lub organowi

międzynarodowemu kompetencji organów paostwowych. Odbywa się ono na drodze ustawy uchwalanej w
szczególnym trybie lub referendum ogólnokrajowego i jest zgodne z panującym w RP porządkiem prawnym.
Przekazane zostaje w tym przypadku tylko prawo do wykonywania kompetencji, natomiast rdzeo danej
kompetencji pozostaje przy organach RP.



Art. 91 Konstytucji zawiera reguły kolizyjne związane z umowami międzynarodowymi i mówi o włączeniu ich do

polskiego systemu prawnego. Wiąże się to również z ich „przyjazną wykładnią”.

20.

NADRZĘDNOŚĆ KONSTYTUCJI W SYSTEMIE PRAWA

Realizowana jest przez:



Zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją – czyli żadna norma niższej rangi nie może

być sprzeczna z normami konstytucji; odnosi się to do:

Treści norm niższego rzędu

Trybu uchwalania norm niższego rzędu, który musi być zgodny z trybem określonym w
konstytucji, tzn. akt niższego szczebla jest wydawany przez organ do tego upoważniony w
konstytucji w

przewidzianym przez nią postępowaniu



Nakaz wydawania aktów prawnych rozwijających postanowienia konstytucji:

Ponieważ konstytucja zawiera jedynie normy o podstawowym charakterze, wymagają one
uzupełnienia oraz konkretyzacji w normach niższego rzędu

o W efekc

ie organy prawotwórcze mają obowiązek wydawania aktów prawnych rozwijających

postanowienia konstytucji

Postanowienia konstytucji powinny być rozwijane gdy:



Konstytucja formułuje taki nakaz

 Jest to konieczne dla realizacji jej norm (w innym wypadku konstytu

cja staje się

pewnego rodzaju deklaracją – tak było w PRL na podstawie konstytucji z 1952 roku)



Przysięgę na wierność konstytucji – składaną przez piastunów naczelnych organów państwowych

Nadrzędna pozycja konstytucji w systemie prawa w Polsce wynika:



Bez

pośrednio z konkretnych jej przepisów, np.:

z preambuły: „(…) my Naród Polski (…) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej
jako prawa podstawowe dla państwa”

z Art. 8 ust.1: „Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej”



Z zasady

suwerenności narodu (Art. 4 ust.1)

Nadrzędność konstytucji gwarantuje właściwie funkcjonujący system prawa, w którym o wszystkim decydują
nie normy prawne, ale praktyka działalności organów państwowych. Przykładem złego funkcjonowania
systemu prawa w Pols

ce był okres PRL

WYK

ŁAD: Podstawową zasadą prawa wspólnotowego jest zasada nadrzędności, która przewiduje, że prawo

pierwotne oraz akty wydane na jego podstawie będą stosowane przed prawem krajowym (Ogłoszenie Prezesa
Rady Ministrów ws. Stosowania prawa UE z 11 maja 2004r.).

Wyrok TK z 11 maja 2005r.

– Trybunał potwierdza, iż w dalszym ciągu zachowana jest nadrzędność

Konstytucji RP i co się z tym wiąże – zachowana zostaje zasada pierwszeństwa jej stosowania.

Uzasadnienie i gwarancje:

Istnienie sprecyzowanej konstytucyjnie procedury nastawionej na prowadzenie procesu integracji europejskiej,
zwi

ązanej z „przekazywaniem kompetencji w niektórych sprawach organom wspólnotowym (unijnym),

zagwarantowaniu kontroli konstytucyjności traktatu akcesyjnego oraz aktów stanowiących jego integralne
składniki” oraz stwierdzeniu, iż „przepisy (normy) Konstytucji jako aktu nadrzędnego i stanowiącego wyraz
suwerennej woli narodu nie mogą utracić mocy obowiązującej bądź ulec zmianie przez sam fakt powstania
nieusuwalnej sprzec

zności pomiędzy określonymi przepisami (aktami wspólnotowymi a konstytucją). W takiej

sytuacji suwerenny polski ustrojodawca konstytucyjny zachowuje prawo samodzielnego zadecydowania o
sposobie rozwiązania tej sprzeczności, w tym również o celowo ewentualnej zmiany samej konstytucji.

21. Charakter i znaczenie prawno-

naturalnych odesłań w Konstytucji RP.

Z koncepcji prawno-naturalnych w ich pierwotnym ujęciu wynikało założenie zgodnie z którym prawa człowieka mają
niezależny a tym samym pierwotny względem paostwa charakter (również względem np. Boga – według Grocjusza,
inaczej twierdził natomiast Tomasz z Akwinu).

Prawa te wynikają z samego faktu istnienia osoby ludzkiej i zdolności racjonalnego rozumowania, dającej każdemu
człowiekowi możliwośd rozpoznawania norm prawa natury (dobra i zła). Z tej przyczyny są nierozerwalnie związane z
każdą istotą ludzką, która wyposażona jest w wolnośd autonomicznego decydowania o sobie samym (racjonalistyczna
koncepcja prawa natury John’a Locka). Koncepcja samo-ograniczania się jednostki

Do podstawowych zasad prawa naturalnego Grocjusz zaliczył:



Prawo własności, z którym wiązał się obowiązek każdego do powstrzymania się przed jej naruszaniem;



Obowiązek zwrotu cudzej własności, wraz z osiągniętymi korzyściami;



Obowiązek dochowywania zawartych umów;



Obowiązek wynagradzania szkód wyrządzonych z własnej winy

We wczesnym okresie formułowania koncepcji prawno naturalnych zakładano, że potrzeba ujmowania praw człowieka
w treści norm prawa stanowionego wynika z niedoskonałości istoty ludzkiej. Dopuszczenie ujmowania praw naturalnych
w postaci stanowionych nakazów lub zakazów warunkowano wprowadzeniem zastrzeżenia, zgodnie z którym działalnośd
prawotwórcza paostwa mogła prowadzid jedynie do potwierdzenia istniejącego prawa naturalnego (XVIII wiek).

W XX wieku doszło do przewartościowania klasycznych założeo prawno-naturalnych koncepcji. Postulat odwołania się do
pojęcia sprawiedliwości prawa, czyli sprawiedliwości w postępowaniu i dochodzeniu do treści prawa. W tym ujęciu
prawa natury stad się miały kryterium oceny prawa naturalnego traktowane powinny byd jako ideał, do którego prawo
tworzone przez paostwo powinno zmierzad bez podważania jego obowiązywania.

Z koncepcją prawno naturalną wiąże się uniwersalne założenie, w myśl którego prawom człowieka przyznaje się
charakter: powszechny, pierwotny i przyrodzony, niezbywalny, niepodzielny. Powszechnośd ma wskazywad na fakt
uznania każdego człowieka bez jakiegokolwiek zróżnicowania za podmiot praw; pierwotnośd oznacza, że uprawnienia te
nie wynikają z woli paostwa i jego prawodawcy, ale z faktu bycia człowiekiem, który rodzi się już podmiotem praw
przysługujących mu tylko z tego powodu, iż jest istotą ludzką. Niezbywalnośd oznacza, że nikt, a więc nie tylko organy
paostwa, ale nawet sam człowiek nie jest w stanie pozbawid się przysługujących mu praw; niepodzielnośd oznacza, że nie
można poszczególnych praw traktowad odrębnie bez uwzględnienia wszystkich tworzących razem jeden kompleks
chronionych wartości.

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. chociaż nie uznaje norm moralnych (norm prawa naturalnego) za mające samoistnie
moc prawną wiążącą ani nie wymaga, by stanowiły one niezbędną podstawę obowiązywania prawa pozytywnego, to
jednak ogranicza swobodę władzy publicznej w zakresie kształtowania treści prawa. Czyni to w ten sposób, że do
systemu norm Konstytucji, wiążących całą działalnośd organów prawodawczych, wprowadza zasady naczelne
(podstawowe), w tym wartości o istotnym znaczeniu dla interpretacji treści prawa i wyznaczenia jego granic.

Godnośd człowieka – jest ona źródłem wszelkich wolności i praw człowieka i obywatela. Ma charakter pierwotny
względem paostwa, a więc nienaruszalny. Paostwo nie może więc jej kreowad. Ma jedynie obowiązek poszanowania
godności we wszelkich aspektach swojego działania, co równoznaczne jest z stworzeniem mechanizmów zapewniających
jej ochronę. W literaturze przedmiotu podkreśla się rolę i znaczenie tej regulacji słusznie akcentując, że stanowi dowód
otwarcia się polskiej Konstytucji na system wartości pozanormatywnych, czyli wartości prawa materialnego. Jak na razie
przepis ten nie jest traktowany przez Trybunał Konstytucyjny jako samoistna podstawa skargi konstytucyjnej (art. 79

WYKŁAD

Konstytucji RP). Godnośd jest określeniem nieostrym, wg. Jabłooskiego nie powinna byd podstawą skargi konstytucyjnej,
ani podstawą orzekania o konstytucyjności ustaw.

Wolnośd człowieka (art. 31). Konstytucja nie potwierdza naturalnego charakteru tej wartości. Wydaje się więc, że należy
ją traktowad jako sferę niezależności jednostki, wolnej od ingerencji zewnętrznej, ale wyznaczanej przez przepisy ustawy
– na co wskazują zasady i przesłanki jej ograniczania określone w ust. 2 i 3 tego artykułu, tj. obowiązek poszanowania
wolności i praw innych osób; zakaz zmuszania kogokolwiek od czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. W sensie
pozytywnym wolnością będzie więc swoboda czynienia tego wszystkiego, co nie jest prawo zakazane. Z uwzględnieniem
konieczności poszanowania i uprawnieo innych osób, w negatywnych zaś wiązad się będzie z uznaniem, że nałożenie
nakazów podjęcia przez jednostkę określonego działania dopuszczalne jest wyłącznie na podstawie wyraźnej normy
prawa.

Sprawiedliwośd identyfikowana jest z działaniem mającym na celu dobro człowieka i zapewnienie mu odpowiednich
warunków dla jego rozwoju w ramach kreowanych struktur społecznych i ekonomicznych.

Sprawiedliwośd w szerszym ujęciu wiążę się z sumą wszystkich działao i rozwiązao które łączą się z funkcjonowaniem
jednostki w paostwie.

Dobro wspólne –wszyscy obywatele są w stopniu odpowiednim do swoich możliwości zobowiązani do poświęcania
pewnych interesów własnych dla dobra wspólnego – TK 200 r. K 7/00. W powiązaniu ze sprawiedliwością – sprawiedliwe
wyrażenie interesu ogółu i interesu jednostki. Dobro wspólne staje się wyznacznikiem pewnej sfery funkcjonowania
paostwa. W przypadku kolizji dobra wspólnego z interesem jednostki, dobro wspólne ma pierwszeostwo.

Art. 30 jest podstawą aksjologii wszystkich rozwiązao konstytucyjnych.

22.

Pojęcie i cechy ustawy

USTAWA – pojęcie nieokreślone w Konstytucji, jest to:



w sensie materialnym: akt prawny zawierający normy generalne i abstrakcyjne



w sensie formalnym: akt wydany w szczególnym trybie, niekoniecznie zawierający normy generalne i

abstrakcyjne

Ustawa stanowi wyraz woli powszechnej i zajmuje w systemie prawa szczególne miejsce – zaraz po
Konstytucji. Podporządkowane jej powinny zostać wszystkie inne akty prawne. Powinny ją stosować wszystkie
organy państwowe. Poglądy te tworzą zasadę prymatu ustawy.
Jest ona aktem prawnym o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej uchwalanym przez parlament.
W Polsce ustawy uchwala sejm. Ma rangę niższą od Konstytucji oraz umów międzynarodowych
ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, a wyższą od rozporządzeń. Nie może być sprzeczna z
Konstytucją, ratyfikowaną przez Polskę umową międzynarodową i prawem stanowionym przez organizację
międzynarodową, której Polska w trybie art. 90 ust. 1 Konstytucji przekazała „kompetencje organu władzy
państwowej w niektórych sprawach”. Ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw, po ich podpisaniu przez
Prezydenta RP.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:

a) Radzie Ministrów

b) 100 000 obywateli

c) grupie 15 posłów

d) Senatowi

e) Prezydentowi RP

DEFINICJA

Cechy ustawy:

1. Najwyższa po Konstytucji moc prawna – nakłada to na nią obowiązek realizacji Konstytucji i zakaz jej

naruszania; z kolei żaden akt prawny o randze podstawowej nie może byd sprzeczny z ustawą

2. Uchwalanie przez parlament – nie jest wykluczona jednak instytucja delegacji ustawodawczej (upoważnienie

przez parlament innego organu do stanowienia norm prawnych w zakresie kompetencji parlamentu)

3. Specjalna procedura uchwalania (wola zbiorowego podmiotu suwerenności przez działalnośd

przedstawicieli)

4. Ogólny charakter – są aktami o charakterze ogólnym, zawierają normy generalne i abstrakcyjne; istnieją

jednak wyjątki od tej zasady (np. budżet); ustawodawca:

a) może normowad w ustawie każde zagadnienie, jeśli nie zakazuje tego Konstytucja

b) powinien regulowad każdą sprawę, którą nakazuje mu Konstytucja

c) powinien regulowad ustawą sprawy, które były już wcześniej przedmiotem unormowania ustawowego

d) powinien regulowad ustawą sprawy zastrzeżone dla regulacji ustawowej (budżet, status jednostki w

paostwie, podstawowe zasady funkcjonowania organów władzy publicznej).

23.

Ustawa referendalna.

Art. 125.
1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone
referendum ogólnokrajowe.
2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent
Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych
do głosowania, wynik referendum jest wiążący.
4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art.
235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.

5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.

USTAWA REFERENDALNA – ustawa ustanowiona przez Naród w drodze referendum; mimo, że jest
ustanowiona w wersji pozaparlamentarnej, reguluje kwestie ustawowe.

a) koncepcja pełnego uczestnictwa – projekt ustawy referendalnej zgłoszony w ramach obywatelskiej inicjatywy

ustawodawczej (w Polsce nie można go powiązad z referendum); przy czym na płaszczyźnie parlamentarnej brak
jest działao modyfikujących projekt; poddawany jest on głosowaniu, którego skutkiem jest wejście w życie bądź
odrzucenie, ale ustawa może byd przyjęta tylko w głosowaniu powszechnym.

b) koncepcja mieszanego uczestnictwa – akceptacja aktu prawnego warunkująca jego wejście w życie następuje w

drodze referendum; ustawa referendalna to taka ustawa, której uchwalenie w drodze głosowania referendalnego
zastępuje uchwalenie ustawy w parlamencie z jednoczesnym spełnieniem warunków niezbędnych do uznania
tego aktu za ustawę

PROCEDURA: podpisanie => promulgacja => wejście w życie

dwa rozumienia:
1) taka, która musi zostać uchwalona w referendum


w Polsce nie występuje



instytucja demokracji bezpośredniej

DEFINICJA



moc prawna równa ustawie uchwalonej przez parlament

 ma charakter obligatoryjny

2) na stronie PKW w zakładce "ustawy referendalne"


ustawa z dnia 14 marca 2003 o referendum ogólnokrajowym



ustawa z dnia 15 września 2000 o referendum lokalnym

15.09.2000 o referendum lokalnym -

uzupełnienie art. 170 Konstytucji



w każdej sprawie dotyczącej samorządu



???? jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w referendum w drodze głosowania swoją wolę
co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i
kompeten

cji danej jednostki lub odwołania organu stanowiącego tej jednostki



podziały:
-obligatoryjne/fakultatywne
-

gminne/powiatowe/wojewódzkie

14.03.2003 o referendum ogólnokrajowym


głosowanie w ciągu 2 dni - dzień wolny i go poprzedzający, 6-20 lub 1 dzień (?) 6-22



ogłaszanie po pierwszym dniu liczby niewykorzystanych kart i liczbę kart wydanych - podawane
niezwłocznie do wiadomości publicznej



szczegółowe określenie katalogu podmiotów uprawnionych do udziału w kampanii referendalnej

 zasady finansowania referend

um z budżetu państwa



zakaz powtarzania głosowania (ale można robić następne)



brak przepisu, że tylko na terenie Polski ale bez głosowania korespondencyjnego

 nie ma ustawy referendalnej

ogólnokrajowe: w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, wyrażenie zgody na umowę
międzynarodową, zatwierdzenie ustawy? o zmianie Konstytucji
charakter fakultatywny

15.09.2000 o referendum lokalnym
? udział: obywatele pl + obywatele UE wpisani do rejestru najpóźniej 12 miesięcy przed wyborami
 obligatoryjne - w sprawi

e odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego lub w

gminnych samoopodatkowanie się na cele publiczne/ odwołanie wójta

 fakultatywne -

każda inna sprawa

odwoływanie: wniosek >10 miesięcy od referendum/wyborów - 10% uprawnionych mieszkańców gminy 5%
województwa
inne: 15 obywateli województwa/5 gminy, statutowa struktura terenowa partii politycznych w danej jednostce
samorządu terytorialnego, organizacja społeczeństwa, które ma osobowość prawną
-

60 dni na zebranie podpisów

-wniosek o refer

endum do przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego / w gminie wójtowi

organ stanowiący daje 14 dni na usunięcie uchybień

Finansowanie referendum jest jawne: źródła własne/zbiórki publiczne/budżet państwa/budżet jednostki
samorządu terytorialnego

wymóg frekwencji: 30%
odwołanie organu jednostki samorządu terytorialnego z bezpośrednich wyborów: 3/5 biorących udział w
wyborze
???

PATRZ: USTAWA O REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWYM

PATRZ: USTAWA O REFERENDUM LOKALNYM

24. Pojęcie, rodzaje i cechy rozporządzenia

ROZPORZĄDZENIE - akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w
ustawie i w celu jej wykonania. Do źródeł prawa konstytucyjnego zalicza się tylko te rozporządzenia, które
regulują zagadnienia stanowiące przedmiot tej gałęzi prawa.
Konstytucja RP wskazuje na następujące organy upoważnione do wydawania rozporządzeń:

a) Prezydent RP

b) Rada Ministrów

c) Prezes RM

d) ministrowie

e) przewodniczący komitetów określonych w ustawach

f) KRRiT

Cechy rozporządzenia:

1. Akty powszechnie obowiązujące, stojące w hierarchii poniżej ustaw i mają wobec nich charakter wykonawczy;

powinno zawierad normy generalne i abstrakcyjne.

2. Wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, które nie może byd oparte na

domniemaniu ani wykładni celowościowej; powinno byd na tyle szczegółowe, aby czytelny był zamiar
ustawodawcy. Musi byd więc:

a) szczegółowe podmiotowo – wyraźnie wskazującego organ, który może lub ma obowiązek je wydad; istnieje

zakaz subdelegacji (przekazania uprawnienia innemu organowi),

b) szczegółowe przedmiotowo – wyraźnie wskazującego na instrumentalny charakter rozporządzenia w

stosunku do regulacji prawnej stanowionej ustawą upoważniającą; między ustawą a rozporządzeniem
powinien istnied merytoryczny związek,

c) szczegółowe treściowo i zawierającego wytyczne dotyczące treści rozporządzenia; w ustawie należy zawrzed

merytoryczną treśd dyrektywną, której wykonaniu przepisy rozporządzenia mają służyd.

3. Ma charakter jednorazowy i organ, który je zrealizował, nie może w oparciu o to samo upoważnienie ponownie

regulowad tych samych materii.

4. Są wydawane w trybie określonym w aktach prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania organów je

wydających.

5. Są ogłaszane w tym samym organie publikacyjnym, co ustawy, których wykonaniu służą (Dziennik Ustaw).

ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY – akt normatywny mający charakter źródła powszechnie
obowiązującego wydawany przez Prezydenta RP na wniosek RM w czasie stanu wojennego, w razie
niemożności zebrania się Sejmu. Ich moc faktyczna jest równa ustawom i podlegają zatwierdzeniu na
najbliższym zebraniu Sejmu. Mogą dotyczyć zasad działania organów władzy publicznej podczas trwania stanu
wojennego, zakresu w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w trakcie
trwania stanu wojennego oraz zakresu, trybu i podstaw wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych
ograniczeń.

DEFINICJA

Trybunał Konstytucyjny wydał 19.06.2008 orzeczenie, w którym stwierdził niekonstytucyjność
upoważnienia ustawowego zawartego w kodeksie pracy, zlecającego RM wydanie rozporządzenia
zawierającego wykaz chorób zawodowych. Na tej podstawie niekonstytucyjne jest także samo
rozporządzenie. Wyrok ponadto utwierdza zasadę, iż delegacja ustawowa musi zawierać nie tylko
wskazanie podmiotu uprawnionego do wydania rozp. lecz także wytyczne co do jego treści.

Art. 149.
2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada
Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie

lub zarządzenie ministra.

Art. 231.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej
przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia.
Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej.
Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej

połowy ustawowej liczby posłów.

25.

Zamknięty i otwarty system źródeł prawa w Konstytucji RP

ŹRÓDŁO PRAWA – każdy akt normatywny zawierający chociaż jedną normę generalną lub abstrakcyjną,
mogącą być podstawą rozstrzygnięć indywidualnych.

SYSTEM ŹRÓDEŁ PRAWA – całość źródeł prawa i ich grupy, zazwyczaj normowane w konstytucjach.

ZAMKNIĘTY SYSTEM PRAWA – taki, który został ukształtowany stosownie do zasad konstytucyjnych i
wyklucza dowolność jego uzupełnienia formami konstytucyjnie nieprzewidzianymi.
Najważniejszym konstytucyjnym podziałem źródeł prawa w RP jest podział na akty prawa powszechnie obowiązującego i
akty wewnętrznie obowiązujące. Zamknięcie systemu źródeł w naszym kraju dotyczy tylko tych pierwszych. Art. 87
Konstytucji wymienia następujące źródła prawa powszechnie obowiązującego:

a) Konstytucja

b) ustawy

c) ratyfikowane umowy międzynarodowe

d) rozporządzenia

e) akty prawa miejscowego

f) rozporządzenia z mocą ustawy (ustanowione tego typu źródłem w art. 234)

g) układy zbiorowe pracy (wg orzecznictwa Sądu Najwyższego)

Zamknięcie systemu źródeł prawa może odbywać się w zakresie:

a) form aktów – nie tylko jednak formy wymienione w art. 87 Konstytucji, ale te w ogóle zawarte w Konstytucji

(dotyczy podpunktów f i g),

b) katalogu podmiotów uprawnionych do ich wydania – niedopuszczalne jest jego poszerzenie

OTWARTY SYSTEM PRAWA – dotyczący systemu aktów prawa wewnętrznego, uzupełnianie ich katalogu może
następować zarówno z mocy postanowień konstytucyjnych, jak i ustawowych.

DEFINICJA

Zasada zamknięcia systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce

TK uznał zamknięcie źródeł prawa powszechnie obowiązującego:

1. w zakresie przedmiotowym- form aktów, w których można je stanowić:

do źródeł prawa powszechnie obowiązującego zalicza się:



konstytucję



ustawy



ratyfikowane umowy międzynarodowe



przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, do której należy Polska, jeżeli umowa
międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w
prawie wewnętrznym



rozporządzenia z mocą ustawy



rozporządzenia



akty prawa miejscowego



układy zbiorowe pracy i inne porozumienia

formy aktów źródeł prawa powszechnie obowiązującego nie muszą znajdować się w postanowieniach Konstytucji
regulujących kwestię źródeł prawa, ale muszą być w ogóle zawarte w Konstytucji (np. rozporządzenia z mocą
ustawy)
wg TK „nawet art. 87 nie ustanowił zamkniętego katalogu aktów będących źródłami prawa powszechnie
obowiązującego, choć uzupełnienie tego katalogu możliwe jest tylko na podstawie szczególnych przepisów
konstytucyjnych”; np. prezydenckie rozporządzenie z mocą ustawy niewymienione w art. 87, ale uregulowane w
art. 234 (pewna analogia do praw podstawowych jednostki, o ich uznaniu nie decyduje to, czy są umieszczone w
danym rozdziale poświęconym statusowi jednostki w Konst. , ale czy w ogóle się w niej znajdują)

nie jest możliwe uzupełnieni katalogu aktów powszechnie obowiązujących w ustawie

2. w zakresie podmiotowym- katalogu podmiotów uprawnionych do ich wydania.

niedopuszczalne jest poszerzenie katalogu tych podmiotów poprzez wykładnię funkcjonalną lub domniemanie
kompetencji- ma to szczególne znaczenie przy rozporządzeniu (np. spór o akty wydawane przez NBP)

Charakter systemów aktów prawa wewnętrznie obowiązującego

TK uznał, że system źródeł prawa wewnętrznie obowiązującego ma charakter systemu otwartego zarówno podmiotowo, jak i
przedmiotowo. Według TK art. 93 Konstytucji nie dokonał wyczerpującego wyliczenia wszystkich aktów wewnętrznych, jakie mogą
być wydawane oraz podmiotów uprawnionych do ich wydania. Uzupełnienie katalogu tych aktów może następować z mocy
postanowień konstytucyjnych i z mocy postanowień ustawowych. Uznanie założenia odwrotnego prowadziłoby do pozbawienia nie
wymienionych w art. 93 podmiotów możliwości wydawania jakichkolwiek regulacji prawnych.

26. Adresat konstytucyjnych praw i wolności.

Wg koncepcji prawno-naturalnej prawa i wolności są niepodzielne, niezbywalne, pierwotne i przyrodzone. Wg
niej praw wolności i człowieka nie może stanowić państwo – może je jedynie potwierdzić i rozwinąć.

Ogólna zasada głoszona w Konstytucji RP brzmi:

Art. 37 ust. 1
„Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w
Konstytucji”

Adresatami mogą być w tym kontekście:

1. Osoba fizyczna – człowiek jako naturalny podmiot gwarantowanych wolności i praw

Kwestia ‘początku życia’ stanowi przedmiot kontrowersji; niektóre kraje (m. in. Polska) podmiotem uznają
istotę ludzką od momentu poczęcia, inne odwołują się do poziomu rozwoju płodu (USA), jeszcze inne zaś
od momentu urodzenia się dziecka. Ochrona ma charakter ciągły, trwa do końca życia osoby fizycznej.
Niektóre zaś wartości chronione są również po śmierci (np. godność, dobre imię, wizerunek). Często bywa
również tak, że pewne prawa i wolności przysługują wyłącznie obywatelom państwa.

2. Paostwo i jego organy – osoby prawne i inne podmioty prawa publicznego

Prawa konstytucyjne mają służyć jednostce jako gwarancja przed nielegalną ingerencją państwa oraz innych
podmiotów publicznych. Państwo ma chronić tych praw, a one same chronią człowieka przed państwem.
Odnosi się to do organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego i przedsiębiorstw państwowych,
a także podmioty, które jedynie wykonują funkcje zlecone administracji publicznej.

W najszerszym ujęciu przyjmuje się, że inne aniżeli osoby fizyczne podmioty prawa mogą bez żadnych przeszkód korzystać z
gwarantowanych konstytucyjnie praw jednostki, jeżeli z istoty konkretnych uprawnień nie wynika, że mogą być realizowane
wyłącznie przez człowieka (np. wolność sumienia i wyznania, wolność twórczości czy prawo do prywatności). Do kategorii takich
uprawnień zalicza się np..
— wolność działalności gospodarczej,
— prawo do sądu i związanych z nim uprawnień,
— wolność przemieszczania się,
— wolność słowa,
— wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji,
— zakaz cenzury prewencyjnej,
— wolność działania partii politycznych,
— wolność zrzeszania,
— wolność zgromadzeń,
— prawo dostępu do informacji publicznej,
— prawo do wynagrodzenia szkody,
— prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych i innych decyzji organów publicznych,
— prawo do składania petycji, skarg i wniosków,
— prawo do skargi konstytucyjnej.

3. Osoby prawne prawa cywilnego

Większość konstytucji posługuje się w kwestiach praw i wolności wyrażeniami „każdy”, „wszyscy”, czy
„nikt”, co skłania do przyjęcia, że również osoby prawne prawa cywilnego mogą korzystać z
gwarantowanych konstytucyjnie praw jednostki. Mogą one powoływać się tylko na te z praw, których istota
na to pozwala. Istnieją bowiem prawa osadzone na płaszczyźnie psychicznej (wolność sumienia, wolność
twórczości artystycznej itp.). Do kategorii uprawnień osób prawnych zalicza się np. wolność działalności
gospodarczej, wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, wolność zrzeszania, wolność
zgromadzeń, prawo do wynagrodzenia szkody, itp.

27.

OBYWATELSTWO POLSKIE JAKO PRZESŁANKA REALIZACJI

KONSTYTUCYJNYCH PRAW I WOLNOŚCI

OBYWATELSTWO – szczególnego rodzaju więź prawna łącząca jednostkę z konkretnym państwem, z
której wynika system wzajemnych praw i obowiązków egzekwowanych względem siebie zarówno przez
jednostkę jak i państwo. Polska Konstytucja stanowi o tym, że obywatelstwo można nabyć poprzez:

a) urodzenie – przez „prawo krwi” – obywatelstwo polskie nabywają dzieci urodzone z rodziców będących

obywatelami polskimi,

b) naturalizację – nadanie obywatelstwa danego paostwa cudzoziemcowi lub osobie o nieokreślonym

obywatelstwie albo bezpaostwowcowi,

c) reintegrację – odzyskanie poprzedniego obywatelstwa,

d) repatriację – w momencie, kiedy osoba pochodzenia polskiego przybyła na podstawie wizy repatriacyjnej

przekroczyła granicę RP z zamiarem osiedlenia się w Polsce na stałe,

e) opcję – wybór obywatelstwa przez osobę, która może ubiegad się o obywatelstwo co najmniej dwóch paostw.

DEFINICJA

Pojęcie obywatela w Konstytucji jest wyraźnie oddzielone od takich pojęć jak: „każdy”, „dziecko”, czy
„cudzoziemiec”. Pozwala to wyodrębnić pewne prawa i wolności przysługujące tylko obywatelom. Dzielą się
one na trzy grupy:

a) prawa i wolności osobiste: swoboda opuszczania terytorium RP i prawo powrotu do kraju, wolnośd od zbierania,

gromadzenia i udostępniania przez władze publiczne informacji o obywatelach innych niż niezbędne w
demokratycznym paostwie prawnym, wolnośd od ekstradycji (chyba, że koniecznośd wynika z ratyfikowanej
przez Polskę umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację
międzynarodową, której Polska jest członkiem)

b) prawa i wolności polityczne: prawo dostępu do służby publicznej, prawo do uzyskiwania informacji o działalności

organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, prawo do udziału w referendum, czynne i
biercze prawo wyborcze w wyborach do parlamentu, prezydenta, organów samorządu terytorialnego

c) prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne: prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności

do pracy i w razie pozostawania bez pracy, równy dostęp do świadczeo opieki zdrowotnej finansowanej ze
środków publicznych, prawo zakładania szkół wszystkich szczebli, równy dostęp do wykształcenia

Istnieją również prawa zawarte w innych niż wyżej wymienione rozdziałach Konstytucji. Należą do nich:
wolność tworzenia i członkostwa w partii politycznej, prawo do udziału w referendum, prawo inicjatywy
ustawodawczej, prawo dostępu do służby publicznej.
Pozostałe prawa, których adresatem jest obywatel, mogą być realizowane przez osoby nie posiadające
obywatelstwa polskiego.

CUDZOZIEMIEC – osoba, która nie posiada obywatelstwa państwa, na którego terytorium się
znajduje, ale posiada co najmniej jedno obywatelstwo państwa trzeciego. Osoba taka ma obowiązek
przestrzegania prawa państwa, na terytorium którego przebywa.

Pojecie obywatela jest w konstytucji wyraźnie oddzielone od takich pojęć jak: "każdy" "dziecko" "cudzoziemiec" i to pozwala
wyodrębnić pewne prawa i wolności, które przysługują tylko OBYWATELOM!:
- wolność tworzenia i członkostwa w partii politycznej (art.11)
- prawo dostępu do służby publicznej (art.60)
- prawo do uzyskania informacji o działalności org. wł. pub. oraz osób pełniących funkcje publiczne, z którym wiąże się prawo

dostępu do dokumentów i wstępu na posiedzenia kolegialnych org. wł. pub. pochodzących z wyborów powszechnych (art.61)

- prawo do udziału w referendum (art.62)
- prawa wyborcze do Sejmu i Senatu, wybory prezydenckie i samorządowe (art.62)
- prawo do zabezpieczenia społecznego (art.67)
- prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (art.68)
- prawo inicjatywy ustawodawczej (art.118 ust.3)

Poza wymienionymi wyżej obywatelom przysługują także materialne gwarancje szczególnej ochrony:
- zakaz arbitralnego pozbawienia obywatelstwa polskiego (art.34 ust.2)
- prawo do opieki ze str. RP w czasie pobytu za granicą (art.36)
- zakaz wydalenia obywatela polskiego z terytorium RP (art.52 ust.4)
- zakaz podejmowania przez państwo polskie działań uniemożliwiających powrót obywatela do kraju (j.w.)
- zakaz wydania obywatela polskiego państwu trzeciemu - ekstradycja (art.55)

Obowiązki wyłącznie obywateli:
- obowiązek wierności RP i troska o dobro wspólne (art.82)
- obowiązek obrony ojczyzny (art. 85)

Powyższe uprawnienia mają charakter polityczny, ekonomiczny i kulturalny.
Grupa praw i wolności przysługujących tylko i wyłącznie obywatelowi polskiemu:
- wolność tworzenia i członkostwa w partii politycznej (art.11)

- prawa wyborcze do Sejmu i Senatu, wybory prezydenckie
- prawo do udziału w referendum (art.62)
- prawo inicjatywy ustawodawczej (art.118 ust.3)
- prawo dostępu do służby publicznej (art.60)
Pozostałe prawa, których adresatem jest obywatel, mogą być realizowane przez osoby nie posiadające obywatelstwa polskiego ( na
mocy art.37 ust.2, który upoważnia ustrojodawcę do określenia wyjątków dotyczących realizacji wolności i praw przez
cudzoziemców)

Po wstąpieniu polski do UE znaczenia zwrotu "obywatel polski" uległo pewnej zmianie. Ustawodawca uznał, że realizacja niektórych
praw (prawa wyborcze na płaszczyźnie wyborów do samorządów) możliwa będzie także przez obywateli UE. Osoba taka musi
wykazać jednak, że stale zamieszkuje terytorium państwa polskiego.
Nastąpiła także zmiana wykładni pojęcia ekstradycji. Teraz jest to wydanie osoby, a nie obywatela polskiego. Tego typu postawa
sprawiła, że sformułowano tezę o tolerowaniu w Polsce "woluntaryzmu konstytucyjnego" zagrażającego stabilności konstytucji.

28. Zasady przewodnie ko

nstytucyjnej regulacji praw oraz wolności człowieka i

obywatela.

Zasady ogólne sformułowane są w 8 artykułach (art. 30-37) i należą do nich:

1. Zasada nienaruszalności godności człowieka – godnośd traktowana jest przez Konstytucję jako dobro

przyrodzone i niezbywalne stanowiące źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Stanowi to nawiązanie do
koncepcji prawno-naturalnych. Przy ocenie, czy godnośd została naruszona, decydują czynniki obiektywne i
powszechne odczucie, a nie subiektywne odczucia osoby żądającej ochrony prawnej.

2. Zasada dopuszczalności jedynie ustawowych ograniczeo w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i

praw – ograniczenia te nie mogą naruszad istoty wolności i praw. Sfera niezależności jest wyznaczana przez
przepisy prawa obowiązującego. Wolnośd w sensie pozytywnym to czynienie tego wszystkiego, co nie jest
zakazane przez prawo, z uwzględnieniem poszanowania uprawnieo innych osób.

3. Zasada równości wobec prawa – jako nakaz równego traktowania przez władzę publiczną w procesie stosowania

prawa oraz nakaz kształtowania treści tego prawa z uwzględnieniem zasady równości. Wszystkie podmioty
prawa, charakteryzujące się daną cechą istotną, mają byd traktowane równo. Łączy się to z zasadą
równouprawnienia i zakazem dyskryminacji. Regulują to dwa artykuły (art. 32 i 33).

4. Zasady nabycia i utraty obywatelstwa polskiego – wraz z konkretyzującym odesłaniem ustawowym. *Art. 34+

5. Zasada zapewnienia praw mniejszości narodowych i etnicznych – zapewnienie wolności zachowania i rozwoju

własnego języka, obyczajów i tradycji oraz kultury. Mniejszości mają też prawo do tworzenia instytucji
edukacyjnych, kulturalnych i religijnych. [art. 35]

6. Prawo obywateli polskich podczas pobytu za granicą do opieki ze strony RP [art. 36]

7. Zasada korzystania z konstytucyjnych praw i wolności przez wszystkich znajdujących się pod władzą RP i

dopuszczalnośd ustawowych wyjątków od niej. [art. 37]

Art. 30.
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona
nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Art. 31.
1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo
mu nie nakazuje.
3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko
wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla

ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą
naruszać istoty wolności i praw.
Art. 32.
1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 33.
1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i
gospodarczym.
2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego
wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia
funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.
Art. 34.
1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia
obywatelstwa polskiego określa ustawa.
2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.
Art. 35.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność
zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji
służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości
kulturowej.
Art. 36.
Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 37.
1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.
2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.

29. Koncepcja woln

ości i praw podstawowych.

W nowoczesnym demokratycznym państwie prawnym ważne jest właściwe sformułowanie podstawowych
praw i wolności jednostki. Dotyczące ich normy konstytucyjne mają być bezpośrednio stosowane i nie zawsze
wymagają rozwinięcia w ustawach.

Celem ustrojodawcy jest wyróżnienie pewnej grupy praw i wolności. Ich katalog zawarty w Konstytucji stanowi
odzwierciedlenie koncepcji regulacji stosunków między państwem a jednostką. Nie obejmuje on zawsze tylko
praw i wolności expressis verbis wyrażonych w Konstytucji, ale również te wyprowadzone przez sądy.
Modele rozstrzygnięcia zagadnienia dotyczącego relacji praw i wolności podstawowych do praw i wolności
konstytucyjnych:



utożsamienie tych dwóch pojęć (w Konstytucji zamieszczone są prawa dotyczące najbardziej istotnych
interesów obywateli i państwa),



prawa i wolności podstawowe pojęciem nadrzędnym wobec pojęcia praw i wolności konstytucyjnych,



nie wszystkie prawa i wolności jednostki zawarte w Konstytucji mają charakter praw i wolności
podstawo

wych, decyduje o tym ich szczególna treść.

Konstruowanie pojęcia praw i wolności podstawowych:



kryterium formalne

— pozwala na jednoznaczne ustalenie katalogu praw i wolności, ma praktyczne

znaczenie w prawie wewnętrznym, a większą rolę odgrywa w dyskusjach o prawie obowiązującym:

w prawie wewnętrznym – te zawarte w Konstytucji

w prawie międzynarodowym – te uregulowane w akcie o szczególnym znaczeniu, np. EKPCz



kryterium materialne

— podstawowe prawa i wolności stanowią zespół poglądów politycznych, norm

prawnych, decyzji i rozstrzygnięć prawnych na określony historycznie obraz człowieka, których celem
jest ograniczenie władzy państwowej albo społeczeństwa, wyznaczanie im zadań, kształtowanie
stosunków między państwem i społeczeństwem:

w prawie międzynarodowym — często w oparciu o koncepcję praw naturalnych

DEFINICJA

w prawie wewnętrznym — z reguły nawiązuje się do koncepcji leżących u podstaw ustroju

danego państwa.

-prawa wolnościowe, wyznaczone przez normy prawa pozytywnego sfery zachowao ssię jednostki, wolne od ingerencji
ze strony paostwa oraz innych podmiotów,

-prawa negatywne, nakaz zaniechania podejmowania określonego rodzaju działao (np. także zakaz niewolnictwa),

-prawa – uprawnienia, od których realizacji prowadzi do osiągnięcia konkretnej i pożądanej korzyści przez jednostkę,
przy czym korzyśd ta jest następstwem wywiązania się przez jednostkę, przy czym korzyśd ta jest następstwem
wywiązania się przez podmiot zobowiązany przez paostwo i jego organy, z nałożonych na niego obowiązków,

-prawa – kompetencje rozumiane jako „kompetencja jednostki do dokonywania czynności konwencjonalnej doniosłej
prawnie, czego skutkiem jest zaktualizowanie lub ewentualnie ustalenie określonych obowiązków podmiotu podległego
kompetencji”,

-prawa – instytucje, roszczenie o wywiązanie się przez władze paostwowe z obowiązków utworzenia instytucji prawnych,

-prawa proceduralne - ogół instytucji, procedur i regulacji prawnych mających na celu umożliwienie i ochronę realizacji
gwarantowanych uprawnieo jednostki. Treśd ta ma jasno i czytelnie informowad jednostkę o możliwościach
zainicjowania i postępowania, którego celem jest ochrona przyznanych praw i wolności. Bez określenia treści praw
proceduralnych nie moglibyśmy mówid o wykonaniu praw podmiotowych.

-konstytucyjne wolności i prawa są nie tylko zawarte w II rozdziale Konstytucji. Nie można wykluczyd, że w konkretnej
sprawie dojdzie do naruszenia podmiotowego, które można zrekonstruowad na gruncie bądź jednej samodzielnej, bądź
kilku norm konstytucyjnych usytuowanych w innych częściach konstytucji, albo też w jej tzw. części ogólnej, w której nie
wymienia się poszczególnych praw i wolności – SK 26/01

Elementy do których nie można się bezpośrednio odwoład w skardze konstytucyjnej:

-preambuła – wyłączona –SK 10/00

-tylko przepis prawa podmiotowego, a nie zasada ustrojowa – SK 2/01

-zasada paostwa prawnego nie stanowi samoistnego źródła konstytucyjnych wolności lub praw o charakterze
podmiotowym. Obowiązkiem skarżącego jest wskazanie, w jakim zakresie retroakcji lub zasadą ochrony praw nabytych –
samo odwołanie się do art. 2 Konstytucji nie jest wystarczające – SK 20/04.

-nie jest podstawą art. 18 konstytucji, także art.. 20,22,24,

-nie jest samodzielną podstawą art. 31 ust.3 konstytucji, trzeba ponadto wykazad naruszenie konkretnej wolności lub
prawa konstytucyjnego (prawa podmiotowego)

-podobnie art.32 – stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolnośd lub prawo konstytucyjne,

-nie jest podstawą art. 71 i 75 konstytucji.

-art.32 – meta prawo; łączy się z art. 33 (dyskryminacja),

-art. 37 – zasada powszechności, ustawowe różnicowanie.

30. Pojęcie publicznych praw podmiotowych w świetle Konstytucji RP.

Prawo podmiotowe – jest treścią możliwości skutecznego domagania się jednostki od paostwa lub wspólnoty
samorządowej za pomocą indywidualnego roszczenia ściśle określonego zachowania się, odpowiadającego interesowi
żądającego.

W znaczeniu normatywnym pojęcie prawa człowieka równoznaczne jest z istnieniem określonego rodzaju normy
konstytutywnej, zawartej w konkretnym akcie prawnym, wskazującej zakres uprawnieo przysługujących uprawnionemu
oraz podmiot zobowiązany do spełnienia wynikających z niej roszczeo.

DEFINICJA

Prawo podmiotowe powinno określad podmiot uprawniony, podmiot zobowiązany, prawny obowiązek zachowania się
ze strony podmiotu zobowiązanego na rzecz podmiotu prawa oraz zespół przesłanek, od których zależy aktualizacja
konkretnego obowiązku. Prawo to musi byd wyartykułowane zaś jednostka sama zdecyduje o rozpoczęciu postępowania
mające na celu doprowadzenie do podjęcia przez podmiot zobowiązany pożądanego działania (i osiągnięcia celu). Prawa
podmiotowe w tym znaczeniu to te uprawnienia, w skład których wchodzi publicznoprawne roszczenie procesowe.

Osoba prawa prywatnego może powoład się na wolności konstytucyjne. Przeszkodą jest brak fizyczności osoby prawnej
(w niektórych przypadkach np. ochrona twórczości).

K. Wojtyczek – „na płaszczyźnie prawnej wszelkie prawo człowieka rozumiane jako sytuacja prawna jakiegoś podmiotu,
w tym także wolnośd w rozumieniu prawnym, powstaje w wyniku ustanowienia określonych norm prawnych i istnieje
wyłącznie na gruncie norm określonego systemu prawnego”.

— prawa wolnościowe, czyli te wyznaczone przez normy prawa pozytywnego sfery zachowań się jednostki,
które wolne są od ingerencji ze strony państwa i innych jednostek (podmiotów);
— prawa negatywne, czyli ujęty w formie treści normy prawnej nakaz zaniechania podejmowanej określonego
rodzaju działań;
— prawa-uprawnienia, czyli uprawnienia, których realizacja prowadzi do osiągnięcia konkretnej i pożądanej
korzyści przez jednostki, przy czym korzyść ta jest następstwem wywiązania się przez podmiot zobowiązany
(państwo i jego organy) z nałożonych na niego obowiązków;
— prawa-kompetencje, rozumiane jako „kompetencja jednostki do dokonania czynności konwencjonalnej
doniosłej prawnie, czego skutkiem jest zaktualizowanie lub ewentualnie ustalenie określonych obowiązków
podmiotu podlegającego kompetencji”.
— prawa-instytucje, czyli roszczenie o wywiązanie się przez władze państwowe z obowiązków utworzenia
określonych instytucji prawnych ;
— prawa proceduralne, czyli ogól instytucji, procedur i regulacji prawnych mających na celu umożliwienie i
ochronę realizacji gwarantowanych uprawnień jednostki, ich treść powinna w sposób jasny i czytelny
informować zainteresowaną jednostkę o możliwościach zainicjowania lub kontynuowania postępowania,
którego celem jest ochrona przyznanych jej wolności oraz praw. Dlatego też bez określenia treści praw
proceduralnych nie moglibyśmy mówić o wykonywaniu praw podmiotowych.

Co nie mo

że być prawem podmiotowym (nie może być w skardze)?

* Konstytucyjne wolno

ści i prawa, a więc nie tylko te, które zawarte są w rozdziale II Konstytucji RP. Nie można

wykluczyć, iż w konkretnej sprawie dojdzie do naruszenia prawa podmiotowego, które można zrekonstruować
na gruncie bądź jednej samodzielnej, bądź kilku norm konstytucyjnych usytuowanych w innych częściach
konstytucji, albo też w jej tzw. części ogólnej, w której nie wymienia się poszczególnych kategorii praw i
wolności — SK 26/01
* Preambu

ła – wyłączona – SK 10/00

* Tylko przepis prawa podmiotowego, a nie zasada ustrojowa

— SK 2/01

* Zasada pa

ństwa prawnego nie stanowi samoistnego źródła konstytucyjnych wolności lub praw o charakterze

podmiotowym. Obowiązkiem skarżącego jest wskazanie, w jakim zakresie wydane orzeczenie jest sprzeczne,
z zakazem retroakcji lub zasadą ochrony praw nabytych — samo odwołanie się do art. 2 Konstytucji nie jest
wystarczające — SK 20/04
* Nie jest podstaw

ą art. 18 Konstytucji — SK 24/01 (tu także – w tym orzeczeniu – skazuje się, że nie może

być art. 20, 22, 24 Konstytucji; odmiennie w SK 24/02 – tam 20 i 22 mają taki charakter); 9 — SK 12/98; 7,8 —
SK 41/01; 21 ust. 1

— SK 40/02 [programowy charakter]

* Nie jest samodzieln

ą podstawą art. 31 ust. 3 Konstytucji, trzeba wskazać ponadto naruszenie konkretnej

wolności lub prawa konstytucyjnego (prawa podmiotowego) – Ts 105/00
* Podobnie art. 32 Konstytucji

– SK 10/01 – stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o

charakterze konstytucyjnym;

— art. 32 – metaprawo, łącząc z dyskryminacją (33), art. 34, 35, 36 (...), 37

specyficzna zasada (powszechność + ustawowe różnicowanie sytuacji obywatela i cudzoziemca)
* Nie jest podstaw

ą art. 71 i 75 Konstytucji – Ts 71/03 (por. art. 81 Konstytucji)

* Normy programowe
[to wszystko nie ma char. enumeratywnego; na egz. Pisemnym to wystarczy, na ustnym przejrze

ć od 64-76

art. I tam są jeszcze 3 takie art.]

31. Pojęcie i formy horyzontalnego działania praw i wolności konstytucyjnych.

Przez pojęcie horyzontalnego działania prawa i wolności konstytucyjnych należy rozumied nie ich obowiązywanie w
płaszczyźnie wertykalnej jednostka – paostwo, ale ich obowiązywanie w stosunkach między osobami fizycznymi albo
między osobami fizycznymi jednej strony, a osobami prawnymi z drugiej.

Zwolennicy horyzontalnego obowiązywania konstytucyjnych praw i wolności uważają, że związane jest ono z
rozbudowaniem zadao współczesnego paostwa i wypływającym z tego rozszerzeniem funkcji praw jednostki. Zwracają
uwagę, że nawet wolnośd stosunków cywilnoprawnych powinna byd powiązana z wartościami konstytucyjnymi.
Podzieleni są na dwie grupy opowiadającymi się za dwa formami horyzontalnego działania praw i wolności
konstytucyjnych.



BEZPOŚREDNIE HORYZONTALNE OBOWIĄZYWANIE – polega ono na traktowaniu konstytucyjnych praw i
wolności jako obiektywnych zasad wiążących podmioty stosunków cywilnoprawnych i mogących stanowid
podstawę roszczeo cywilnoprawnych



POŚREDNIE HORYZONTALNE OBOWIĄZYWANIE – polega na oddziaływaniu konstytucyjnych praw i wolności
jako klauzul generalnych lub wartości wyrażonych w Konstytucji, pomocnych przy dokonywaniu wykładni norm
prawa cywilnego. W tym ujęciu prawa i wolności konstytucyjne nie mogą stanowid podstawy roszczeo
cywilnoprawnych.

Konstytucja RP należy do tej grupy ustaw zasadniczych paostw demokratycznych, które nie uznają horyzontalnego
obowiązywania praw i wolności. W części krajów jednak sprawa nie jest rozstrzygnięta konstytucyjnie, ale orzecznictwo
sądowe dopuszcza pośrednie obowiązywanie horyzontalne, w nielicznych krajach (np. w Hiszpanii) także i bezpośrednie.

Polski TK idzie w tym samym kierunku i w uzasadnieniu jednego z wyroków stwierdza: „Prawodawca konstytucyjny w
art. 51 ustawy zasadniczej kładzie nacisk przede wszystkim na ochronę jednostki wobec władz publicznych. W ust. 2 jako
podmiot zobowiązany do realizacji prawa, o którym mowa w tym przepisie wskazane zostały władze publiczne. Artykuł
51. Ust. 1 Konstytucji nie określa w sposób jednoznaczny podmiotu zobowiązanego do realizacji prawa
zagwarantowanego w tym przepisie. Oznacza to, że wymieniony przepis konstytucyjny dotyczy wszelkich przypadków w
których jednostka zobowiązana zostaje do ujawniania informacji o sobie innym podmiotom, a więc także podmiotom
prywatnym”,

32. Zasady oraz przesłanki ograniczania wolności i praw człowieka.

Zakres przedmiotowy praw i wolności jednostki nie może być nieograniczony. Prawo uwzględnia zarówno
interesy jednostki jak i ogółu. Nadmierny indywidualizm prowadziłby w sposób naturalny do naruszenia
interesów innych podmiotów bądź nadmiernego wykorzystania praw przez silniejsze jednostki. Ograniczenia
wolności i praw jednostki dzieli się na:

a) ograniczenia immanentne

– wyznaczone przez znaczenie pojęć użytych w normach prawnych

dotyczących praw i wolności jednostki i związane są z istotą chronionego przez nie dobra

b) ograniczenia osobiste

– związane z określeniem zakresu podmiotowego praw i wolności (np. tylko dla

obywateli)

c) ograniczenia systemowe

– chodzi tu o miejsce danej normy w systemie prawnym (właściciel

ogranicza się we władaniu rzeczą ustanawiając zastaw, wynajmując ją itp.).

Ograniczenia mogą być ustanowione tylko w ustawie i gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla
bezpieczeństwa lub porządku publicznego, dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej
albo wolności i praw innych osób. Katalog tych przesłanek ma charakter zamknięty i nie może być
interpretowany rozszerzająco. Ograniczenia nie mogą jednak naruszać istoty wolności i praw. Istotę ową
można rozumieć na dwa sposoby:

a) teoria istoty absolutnej

– istnienie niezmiennej, absolutnej istoty każdej wolności i prawa,

teoria istoty względnej – pojęcie istoty jest relatywne i określane zależnie od konkretnej sytuacji i

okoliczności

WYKŁAD

Poza zakazem naruszania istoty prawa, TK dodał ograniczenie zwane zasadą proporcjonalności. Chodzi w
niej o to,

aby ingerencja ustawodawcy w zakres prawa lub wolności konstytucyjnej nie była nadmierna.

Ograniczenia wolności i praw mogą nastąpić w stanach nadzwyczajnych. Mogą być wprowadzone na
podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia i są to instytucje prawa wewnętrznego, polegające na odstąpieniu
od konstytucyjnego systemu sprawowania władzy uzasadnionym powstaniem szczególnych zagrożeń. Art. 233
określa natomiast prawa i wolności niepodlegające ograniczeniom nawet w stanach nadzwyczajnych:

godność człowieka

zasady dotyczące nabywania i utraty obywatelstwa polskiego

prawo obywateli do opieki ze strony państwa podczas pobytu za granicą

ochrona życia

wolność od poddawania eksperymentom naukowym bez dobrowolnie wyrażonej zgody

wolność od tortur i niehumanitarnego traktowania oraz od kar cielesnych

g) Nulla poena sine lege (nie ma kary bez ustawy)

prawo oskarżonego do obrony

zasada uznania za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona

prawo dostępu do sądu

prawo do ochrony prawnej życia prywatnego i dóbr osobistych

wolność sumienia i religii

m) prawo petycji

prawo rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami

o) ochrona praw dziecka

Nie można również ograniczać praw i wolności wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku,
pochodzenia społecznego oraz majątku.

33. Prawa i wolności osobiste

To uprawnienia i swobody jednostki, zapewniające jej możliwość nieskrępowanego rozwoju na
wszystkich płaszczyznach egzystencji (fizycznej, psychicznej i prawnej). Ulega on rozszerzaniu ze względu
na zmiany w życiu codziennym i związanymi z tym problemami. Konstytucja sytuuje je w artykułach 38 – 56.

a) prawa i wolności dotyczące każdego człowieka na terytorium RP:

1) prawo do ochrony życia,

2) wolnośd od poddawania się eksperymentom medycznym bez zgody zainteresowanego,

3) wolnośd od tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz kar cielesnych,

4) prawo do nietykalności osobistej,

5) prawo oskarżonego do obrony,

WYKŁAD

6) prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy,

niezawisły sąd ,

7) wolnośd od arbitralnego pozbawienia własności,

8) prawo do prywatności i ochrony czci oraz dobrego imienia,

9) prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami,

10) wolnośd komunikowania się i nienaruszalnośd tajemnicy komunikowania się,

11) nienaruszalnośd mieszkania,

12) prawo do ochrony danych osobowych,

13) wolnośd poruszania się po terytorium RP, wyboru miejsca zamieszkania oraz wyjazdu,

14) wolnośd sumienia i religii,

15) wolnośd wyrażania poglądów oraz pozyskiwania informacji;

b) prawa i wolności dotyczące wyłącznie obywateli RP

1) swoboda opuszczania terytorium RP i prawo powrotu do kraju,

2) wolnośd od zbierania, gromadzenia i udostępniania przez władze publiczne informacji o obywatelach innych

niż niezbędne w demokratycznym paostwie prawnym,

3) wolnośd od ekstradycji z określonymi wyjątkami.

34. Status prawny cudzoziemca w RP.

Cudzoziemiec to ten, który nie ma obywatelstwa polskiego.

Zasada powszechności konstytucyjnych wolności i praw człowieka wyrażona w art.37 Konstytucji RP, zgodnie z którą
każdy, kto znajduje się pod władzą RP, korzysta z praw i wolności zapewnionych w Konstytucji, z jednoczesnym jednak
zastrzeżeniem, iż wyjątki od tej zasady, dotyczące właśnie cudzoziemców określa ustawa.

Podział na:

-obywateli UE,

-obywateli innych paostw, które nie są członkami UE,

-bezpaostwowców (apatrydów),

-uchodźców, którzy ze względu na grożące im niebezpieczeostwo w ich ojczystym kraju, proszą o azyl (art.56),

-obywatele innych paostw, którzy potrafią wykazad swoje polskie pochodzenie, tj. deklarują przynależnośd do Narodu
Polskiego.

Polskie ustawodawstwo o cudzoziemcach (13 czerwca 2003) – o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, o
wjeździe na terytorium RP, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli paostw członkowskich UE i członków ich
rodzin (z dnia 14 lipca 2006r.) ustawa z 2007 – Karta Polaka.

Cudzoziemca nie dotyczy:

WYKŁAD

prawo do wyborów ogólnokrajowych;

obywatelska inicjatywa ustawodawcza na szczeblu ogólnokrajowym;

udział w referendum ogólnokrajowym;

prawo do wystąpienia z wnioskiem o referendum ogólnokrajowym (co najmniej 500 tys. obywateli)

; prawo dostępu do służby publicznej

; wolności przystępowania do partii politycznej;

Wyjątek – art.56 Konstytucji „Prawo do azylu” – nie może na to powoład się obywatel RP.

Różne traktowanie cudzoziemców w zależności od statutu jego paostwa w stosunkach z Polską – zasada wzajemności.

Legalizacja wjazdu i pobytu:

Cudzoziemiec może przekroczyd granicę i przebywad na terenie RP, jeżeli posiada: ważny dokument uprawniający do
wjazdu i pobytu. Jeżeli są wymagane: zezwolenie na pobyt w innym paostwie, jeżeli zezwolenia takie są wymagane, w
przypadku przejazdu tranzytem.

Dokumenty:

-wiza Schengen,

-wiza krajowa.

-wydaje te dokumenty konsul,

-wizę Schengen wydaje na granicy komendant placówki Straży Granicznej,

-wiza krajowa pozwala na wjazd i ciągły pobyt następujących po sobie, trwających dłużej niż 3 miesiące i
nieprzekraczania roku w okresie ważności wizy,

-okres ważności wizy nie może przekroczyd 5 lat.

Obywatel UE może wjechad do Polski na podstawie dowodu osobistego lub ważnego innego dokumentu
potwierdzającego obywatelstwo. Obywatel UE i członek rodziny niebędącej obywatelem UE może przebywad na terenie
RP na okres do 3 miesięcy. Obywatelowi UE przysługuje prawo pobytu dłużej niż 3 miesiące np. gdy jest pracownikiem
lub osobą pracująca na własny rachunek na terenie RP.

Na terenie RP cudzoziemcowi udziela się pomocy przez nadanie statutu uchodźcy, udzielenie ochrony uzupełniającej,
udzielenie azylu, udzielenie zgody na pobyt tolerowany, udzielenie ochrony czasowej.

Status uchodźcy nadaje się, jeśli cudzoziemiec ma uzasadnione obawą przed prześladowaniem w kraju pochodzenia z
powodu rasy, religii, narodowości, przekonao politycznych, przynależności do określonej grupy społecznej lub, gdy on nie
chce lub nie może korzystad ochrony tego kraju.

Organem administracyjnym rozpatrującym odwołania od decyzji i zażalenia na postanowienia wydane przez szefa
Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest Rada do Spraw Uchodźców.

Status uchodźcy można nadad tylko w jednym kraju.

Wydalenie cudzoziemca powstaje na podstawie decyzji wydanej z urzędu lub na wniosek Ministra Obrony Narodowej,
Szefa ABW, szefa Agencji Wywiadu, Komendanta Głównej Straży Granicznej lub Organu Służby Cywilnej, wojewody
właściwego lub miejsca ujawnienia faktu albo zdarzenia będącego podstawą wystąpienia z wnioskiem o wydalenie.

Powody:

-nielegalny pobyt,

-udział w zorganizowanej grupie przestępczej,

-osoby niepożądane.

Karta Polaka:

Dokument – potwierdza przynależnośd konkretnej osoby do narodu polskiego. Przyznanie jej nie oznacza nabycia
obywatelstwa ani stwierdzenia polskiego pochodzenia w rozumieniu odrębnych przepisów. Nie uprawnia również do
przekroczenia granicy ani do osiedlenia się na terenie RP.

Żeby ją otrzymad, trzeba wykazad polskie pochodzenie, znad język polski i polskie obyczaje, kultywowanie polskiej
tradycji. Należy złożyd to oświadczenie w obecności konsula RP lub upoważnionego pracownika uprawnionej organizacji
pozarządowej.

Uprawnienia:

-możliwośd podjęcia pracy,

-podjęcie studiów,

-bezpłatny wstęp do muzeów paostwowych,

-ulgi 37% przy środkach publicznej komunikacji,

-możliwośd ubiegania się o pomoc finansową.

35. Prawa i wolności polityczne

prawa i wolności dotyczące sfery życia publicznego jednostki. Dają możliwość czynnego udziału w

sprawowaniu władzy publicznej i umożliwiają wpływa na funkcjonowanie państwa. Konstytucja sytuuje je w
artykułach 57 – 63.

a) prawa i wolności dotyczące każdego człowieka na terytorium RP:

1) wolnośd pokojowych zgromadzeo,

2) wolnośd zrzeszania się,

3) prawo składania petycji, wniosków i skarg;

b) prawa i wolności dotyczące wyłącznie obywateli RP:

1) prawo dostępu do służby publicznej,

2) prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje

publiczne,

3) prawo do udziału w referendum,

4) czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach parlamentu, prezydenta, samorządowych.

36. Prawo dostępu do informacji publicznej.

INFORMACJA PUBLICZNA

— każda informacja o sprawach publicznych w rozumieniu ustawy, podlega

udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie, przysługuje każdemu. Są to
przede wszystkim informacje dotyczące polityki wewnętrznej i zagranicznej, organów władzy publicznej i

WYKŁAD

DEFINICJA

innych podmiotów wykonujących zadania publiczne i zasad ich funkcjonowania, danych publicznych i majątku
publicznego.
Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących
funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu
gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim
wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Art. 61 ust. 1 Konstytucji RP

Zobow

iązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące

zadania publiczne.

Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze:

ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej

(publikatorze urzędowym dostępnym tylko w Internecie),

udostępniania na wniosek informacji publicznej, która nie została udostępniona w Biuletynie, lub bez

pisemnego wniosku, jeśli informacja ta może być niezwłocznie udostępniona w formie ustnej lub
pisemnej,

wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych

wyborów i udostępniania materiałów dokumentujących te posiedzenia.

Wniosek może być zgłoszony na piśmie, a ustnie tylko w zakresie informacji, które mogą być niezwłocznie
udostępnione. Informacja na wniosek zgłoszony ustnie jest udzielana ustnie lub pisemnie. Udostępnienie
informacji na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem.

Zasadą jest, że dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny . Przewidziany jest jednak wyjątek od tej
zasady.

Możliwe jest pobranie opłaty, jeśli są spełnione jednocześnie dwa warunki:

udostępnienie informacji publicznej następuje w trybie wnioskowym,

podmiot obowiązany do udostępnienia informacji ma ponieść dodatkowe koszty związane ze

wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia informacji lub koniecznością przekształcenia
informacji w formę wskazaną we wniosku.

Termin

— udzielenie informacji na wniosek powinno nastąpić w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia

złożenia wniosku. Jeśli brak możliwości udostępnienia informacji w podanym terminie, nie może przekroczyć 2
miesięcy od dnia złożenia wniosku. W takim przypadku organ ma obowiązek pisemnie powiadomić
wnioskodawcę o powodach opóźnienia oraz o terminie, w którym informacja zostanie udostępniona. Za
nieudostępnienie informacji publicznej ustawa przewiduje grzywnę, karę ograniczenia wolności albo karę
pozbawienia wolności do roku.

37. Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne i kulturalne.

To prawa i wolności mające na celu zagwarantowanie materialnych podstaw bytu jednostki i jej rodziny.
Wyodrębnienie tej grupy oparte jest na pakcie praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych. Konstytucja sytuuje je w
artykułach 64 – 76.

a) prawa i wolności ekonomiczne – dotyczą bezpośrednio ekonomicznej egzystencji jednostki, opierają się na

gwarancjach prawa własności, ochronie praw pracowniczych, zapewnieniu odpowiednich warunków pracy:

1) prawo do własności i innych praw majątkowych oraz dziedziczenia,

2) wolnośd wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy,

3) prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

4) prawo do dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów;

WYKŁAD

b) prawa i wolności socjalne – zapewniają właściwe socjalne warunki rozwoju jednostki, zorientowane są na jej

zabezpieczenie materialne i zdrowotne:

1) prawo do ochrony zdrowia,

2) prawo równego dostępu do opieki zdrowotnej,

3) prawo osób niepełnosprawnych do pomocy władz publicznych w zabezpieczeniu egzystencji,

przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej,

4) prawo do nauki,

5) prawo rodziny do ochrony,

6) prawo matki do szczególnej ochrony władz publicznych,

7) prawo dziecka do ochrony, opieki i pomocy władz publicznych;

c) prawa i wolności kulturalne – gwarantują zaspokojenie kulturalnych potrzeb człowieka i jego duchowy rozwój,

dotyczą w szczególności twórczości artystycznej i naukowej oraz spraw środowiskowych:

1) wolnośd twórczości artystycznej, badao naukowych oraz ogłaszania ich wyników,

2) wolnośd nauczania

3) wolnośd korzystania z dóbr kultury,

4) prawo do ochrony środowiska,

5) prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska

38. Obowiązki konstytucyjne.

OBOWIĄZEK PRAWNY – skierowany do jednostki nakaz lub zakaz określonego zachowania się w danej sytuacji
wyrażony w normie prawnej.

OBOWIĄZEK KONSTYTUCYJNY – obowiązek prawny wyrażony w normie konstytucyjnej, w prawie wewnętrznym
uznawany za obowiązek podstawowy.

Normatywne znaczenie obowiązków konstytucyjnych jest sporne. Występują dwa stanowiska:

a) norma konstytucyjna z obowiązkiem nie może byd stosowana bezpośrednio, gdyż wyznacza jedynie ogólne ramy

i powinna byd skonkretyzowana w ustawie,

b) niektóre normy mogą obowiązywad bezpośrednio, gdyż są odpowiednio skonkretyzowane.

2. Zakres podmiotowy obowiązywania konstytucyjnych obowiązków – pewne nałożone są na wszystkich

podlegających władzy paostwa, reszta tylko na obywateli.

3. Granice obowiązków konstytucyjnych można wyprowadzid:

a) ze zróżnicowania cech podmiotów, na które nakłada się obowiązki (obywatelstwo/ wiek/zdolnośd do wykonania

obowiązku),

b) z praw i wolności gwarantujących zakres swobodny dla jednostki od ingerencji paostwa,

WYKŁAD/ DEFINICJA

c) ze wzajemnych zależności zachodzących między poszczególnymi obowiązkami prawnymi implikującymi potrzebę

ich rozgraniczenia,

d) ze znaczenia pojęd użytych w normach statuujących obowiązki.

Prawo międzynarodowe i państw demokratycznych jednak zabrania nakładania niektórych obowiązków (m.in.
obowiązek pracy przymusowej, obowiązki dokonywania ludobójstwa/ tortur).

4. Konflikty między obowiązkami konstytucyjnymi:

a) konkurencja obowiązków konstytucyjnych – ta sama jednostka w określonej sytuacji musi wykonywad różne

obowiązki rangi konstytucyjnej,

b) kolizja obowiązków konstytucyjnych – osoby wykonujące obowiązki muszą podejmowad działania wykluczające

się.

5. Gwarancje realizacji obowiązków konstytucyjnych:

a) prawne – całokształt środków prawnych i środków o charakterze instytucjonalnym, które paostwo stworzyło dla

zapewnienia realizacji obowiązków konstytucyjnych,

b) pozaprawne – ogół czynników i środków warunkujących w danym społeczeostwie realizację obowiązków

konstytucyjnych (kultura polityczna, świadomośd prawna, tradycje).

Konstytucja RP obowiązki wymienia w rozdziale drugim i są to:

a) obowiązki spoczywające na każdym podlegającym władzy RP:

1) obowiązek przestrzegania prawa,

2) obowiązek szanowania wolności i praw innych oraz zakaz zmuszania innych do czynienia tego, czego prawo

im nie nakazuje,

3) obowiązek ujawniania informacji dotyczącej własnej osoby, jeśli nakaże to ustawa,

4) obowiązek nauki do 18. roku życia,

5) obowiązek osób odpowiedzialnych za dziecko do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania

dziecka,

6) obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeo publicznych,

7) obowiązek dbałości o stan środowiska;

b) obowiązki spoczywające na obywatelach:

1) obowiązek wierności RP (postawa aktywna polegająca na popieraniu interesu i dobra paostwa,

niepodejmowanie działalności mogącej przynieśd szkodę RP),

2) obowiązek troski o dobro wspólne (zapewnienie funkcjonowania demokratycznego społeczeostwa

obywatelskiego i jego dobrobytu),

3) obowiązek obrony ojczyzny i służby wojskowej lub służby zastępczej.

Gwarancje realizacji obowiązków konstytucyjnych

W literaturze prawniczej problematyce tej poświęca się niewiele miejsca, upraszczając cale zagadnienie jako zadanie
paostwa i traktując często gwarancje jako coś zrozumiałego samo przez się. Stosunkowo najczęściej spotykamy podział
gwarancji obowiązków prawnych, a tym samym i konstytucyjnych na:

I Gwarancje prawne (instytucjonalne)

Zalicza się do nich całokształt środków prawnych i środków o charakterze instytucjonalnym, które paostwo stworzyło i
stosuje dla zapewnienia realizacji obowiązków konstytucyjnych przez jednostkę. Szczególną rolę odgrywa wśród nich
przyjęta powszechnie w paostwach demokratycznych zasada nakładania obowiązków na jednostki tylko w Konstytucji
lub w ustawach oraz możliwośd stosowania przymusu paostwowego dla zapewnienia realizacji obowiązków
konstytucyjnych przez jednostkę. Przymus ten stosowany może byd jednak tylko w formach prawem przewidzianych, a
jego stosowanie podlega kontroli sądowej.

II Gwarancje pozaprawne

Zalicza się do nich ogół czynników i środków warunkujących w danym społeczeostwie realizację obowiązków
konstytucyjnych. Chodzi tu np. o kulturę polityczną, świadomośd prawną, tradycje.

39. System środków ochrony praw i wolności jednostki w Konstytucji RP.

Grupa przepisów Konstytucji (art. 77-81) zatytułowana- „Środki ochrony wolności i praw” wskazuje podstawowe prawno
- instytucjonalne gwarancje zabezpieczające prawa i wolności człowieka i obywatela. Należą do nich:

Art.77 - prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy

publicznej (dotyczy wszystkich organów władzy publicznej, wszystkich ich działao <bądź zaniechania> i nie jest oparte na
zasadzie winy funkcjonariusza publicznego).

Art. 45- prawo do sądu.

- prawo do zaskarżania decyzji i orzeczeo wydawanych w pierwszej instancji

- prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną

prawo występowania do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskami o pomoc w ochronie swoich wolności lub

praw naruszonych przez organy władzy publicznej

Organami kontroli paostwowej i ochrony prawa są:

Rzecznik Praw Dziecka (art. 72 ust.4 + 103) zajmuje się ochrona prawa do życia i ochrony zdrowia, prawa do

wychowania w rodzinie oraz prawa do nauki, a także ochrona dziecka przed przemocą, okrucieostwem, wyzyskiem,
demoralizacją oraz innym złym traktowaniem. Podejmuje działania tylko i wyłącznie z własnej inicjatywy.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) – konstytucyjny organ stojący na straży wolności słowa, prawa

obywateli do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z
29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta - 2. Kadencja
członków KRRiT wynosi 6 lat.

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) – niezależna od egzekutywy (władzy wykonawczej), którą ma kontrolowad, podlega

Sejmowi. Podejmuje kontrolę na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta, prezesa Rady Ministrów i z
własnej inicjatywy. Zajmuje się kontrolą legalizmu; z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli może wystąpid każdy
(donos).

Rzecznik Praw Obywatelskich – dba o przestrzeganie praw i wolności obywatelskich; może wystąpid do

odpowiednich organów w celu zapewnienia ich przestrzegania bądź uchwalenia/zmiany odpowiednich aktów prawnych

ich dotyczących; wniosek może u niego złożyd każdy, niezależnie od tego, czy wyczerpano wszystkie środki odwoławcze;
wystarczy wskazad wnioskodawcę i problem (prawo, które zostało naruszone). RPO ma obowiązek rozpatrzenia każdego
wniosku. Działa także z inicjatywy własnej, organów samorządowych i Rzecznika Praw Dziecka.

Skarga konstytucyjna (art. 79) środek prawny przewidziany w polskim prawie jako impuls do usuwania z systemu

prawa norm prawnych niezgodnych z Konstytucją. Prawo jej wniesienia przysługuje każdemu, po uprzednim
wyczerpaniu wszystkich dostępnych środków odwoławczych.

Petycje, skargi, wnioski (art. 63) - Każdy ma prawo składad petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub
innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z
wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i
skarg określa ustawa (KPA, bo nie ma nigdzie indziej). Nigdy nie mogą byd pozostawione bez odpowiedzi.

40. Instytucja skargi konstytucyjnej i skutki jej rozpatrzenia przez TK.

Skargę konstytucyjna to instytucja służąca osobie fizycznej lub prawnej do ochrony na drodze szczególnego
postępowania przed sądem konstytucyjnym przysługujących jej praw konstytucyjnych w przypadku ich naruszenia przez
organy władzy publicznej.

Podstawą prawną złożenia skargi konstytucyjnej jest art. 79 konstytucji RP. Podstawą skargi konstytucyjnej jest zarzut
naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego. Mogą to byd wszelkie prawa i wolności, pod warunkiem, że są
sformułowane w Konstytucji (prawa i wolności są wymienione przede wszystkim w rozdziale drugim Konstytucji).

Przedmiotem zarzutu może byd tylko konkretnie określona ustawa lub inny akt normatywny (konkretnie określony
przepis) na podstawie którego wydano indywidualne rozstrzygnięcie o określonych w Konstytucji wolnościach, prawach i
obowiązkach skarżącego. Przy czym przedmiotem skargi nie mogą byd akty prawa miejscowego i uchwały samorządu
terytorialnego.

1. Podstawa złożenia skargi konstytucyjnej:

Według art. 46 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym skarga konstytucyjna może byd wniesiona po wyczerpaniu drogi
prawnej w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego
ostatecznego rozstrzygnięcia. Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje skargę na takich samych zasadach i trybie
przewidzianym dla rozpoznania wniosków o stwierdzenie zgodności ustaw z Konstytucją oraz innych aktów
normatywnych z Konstytucją lub ustawami.

Skarga powinna posiadad wymagania pisma procesowego. Oprócz tego powinna zawierad (art. 47 ustawy o Trybunale
Konstytucyjnym):

- dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji
publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do
którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją *7+;

- wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zdaniem skarżącego zostały naruszone *8+;

- uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego *9+.

Do skargi konstytucyjnej należy dołączyd wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z podaniem daty jej doręczenia,
wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego.

Skarga konstytucyjna powinna zostad sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego.

2. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym

Według art. 52 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym uczestnikami postępowania są:

- skarżący, który złożył skargę konstytucyjną;

- organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny;

- Prokurator Generalny;

- Rzecznik Praw Obywatelskich, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu. Rzecznik Praw Obywatelskich może zgłosid udział w
takim postępowaniu w terminie 60 dni od otrzymania informacji od Trybunału Konstytucyjnego o wszczęciu
postępowania.

Rozprawa toczy się pomimo niestawiennictwa wszystkich uczestników postępowania.

Samo wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje na podstawie wniesionej skargi uprawnionego do tego
podmiotu. Każdy kto złożył skargę ma prawo wycofad wniosek do czasu rozpoczęcia właściwej rozprawy. W takim
wypadku Trybunał Konstytucyjny umarza postępowanie na posiedzeniu niejawnym. Zgodnie z art. 59 ust. 2 ustawy o
Trybunale Konstytucyjnym Trybunał może rozpoznad na posiedzeniu niejawnym skargę konstytucyjną, jeżeli z
przedstawionych na piśmie stanowisk uczestników postępowania bezspornie wynika, że akt normatywny, na podstawie
którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach albo
obowiązkach skarżącego, jest niezgodny z Konstytucją.

Skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu przez jednego sędziego Trybunału. Jeżeli skarga posiada braki
formalne, wtedy sędzia Trybunału wzywa do usunięcia tych braków w okresie 7 dni od daty zawiadomienia. W
przypadku gdy skarga jest bezzasadna lub braki nie zostały usunięte w w/w terminie, sędzia Trybunału wydaje
postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Skarżącemu przysługuje zażalenie na postanowienie w
sprawie nienadania skardze dalszego biegu do Trybunału Konstytucyjnego w terminie 7 dni od daty doręczenia
postanowienia. W wypadku zażalenia na odmowę nadania biegu skardze konstytucyjnej Trybunał orzeka w składzie
trzech sędziów.

Jeżeli skardze nadano dalszy bieg, rozpoczyna się rozprawa. Wyrok podejmowany jest w składzie:

pełnym – szczególnie zawiła sprawa bądź wniosek Prezesa TK,

pięciu sędziów – zgodność ustaw / ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją,

trzech sędziów – zgodność innych aktów normatywnych z Konstytucją.

Wyrok zostaje ogłoszony na posiedzeniu jawnym, ogłaszany jest w Dzienniku Ustaw RP.

Trybunał Konstytucyjny może wydad postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia
w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodowad
skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes
publiczny lub inny ważny interes skarżącego (art. 50 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Takie postanowienie
tymczasowe powinno byd bezzwłocznie doręczone skarżącemu oraz właściwemu organowi sądowemu lub organowi
egzekucyjnemu. Po ustaniu w/w przyczyn Trybunał uchyla postanowienie tymczasowe.

41. Prawo do sądu.

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez
właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd

Art. 45 ust. 1 Konstytucji RP

Według TK prawo do sądu obejmuje:

prawo dostępu do sądu (uruchomienia procedury przed sądem)

prawo do odpowiedniego kształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami sprawiedliwości i

jawności

prawo do wyroku sądowego

Prawo do sądu jest konstytucyjnym prawem osobistym, które nie ulega ograniczeniu w czasie stanu
wyjątkowego ani wojennego. Ma charakter ochrony represyjnej. Zakres spraw, z którymi można zwracać się
do sądu obejmuje stosunki prawne każdego rodzaju. Postępowanie musi być co najmniej dwuinstancyjne (art.
78 Konstytucji).

Prawo to przysługuje każdemu – osobom fizycznym oraz innym podmiotom występującym w

obrocie prawnym.
Główne zadania sądów powszechnych to ochrona praw jednostki przed ich naruszeniami ze strony organów
władzy publicznej oraz rozstrzyganie sporów między jednostką a organem władzy publicznej. Sądy chronią
praw i wolności przy okazji tylko konkretnych spraw ze skutkiem dla nich. Zakres przedmiotowy prawa do sądu
obejmuje także spory dotyczące stosunków cywilnoprawnych i administracyjnoprawnych oraz rozstrzyganie o
zasadności zarzutów karnych.
Prawo do sądu uzupełniane jest przez artykuł 77 Konstytucji RP:
Każdy ma prawo do wynagrodzenia za szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem
działanie organu władzy publicznej.

Elementy treści prawa do sądu:
- prawo do wystąpienia i zainicjowania postępowania sądowego, - nie może być ograniczony w takim stopniu, by uniemożliwić;
koszty – nie mogą być tak wysokie, by uniemożliwić i musi być możliwość zwolnienia
- prawo do udziału w postępowaniu sądowym,
- prawo do obrony,
- prawa procesowe,
- prawo do uzyskania rozstrzygnięcia,
- prawo do odwołania się od wyroku,
- prawo do wyegzekwowania wyroku.

* Status sędziego- gwarancje niezależności sądów i niezawisłości sędziów

42. Prawo wystąpienia do RPO.

Przedmiot działania Rzecznika Praw Obywatelskich reguluje Konstytucja RP;

„Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych

aktach normatywnych ". ( Art.208 Konstytucji RP).

„Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w

ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej”

(Art. 80 Konstytucji RP).

Szczegółowy zakres funkcjonowania i tryb działania Rzecznika Praw Obywatelskich określają przepisy ustawy z dnia 15 lipca
1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich.

Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw
człowieka i obywatela. Swoje zadania realizuje poprzez badanie, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i

instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nie nastąpiło naruszenie prawa, a także
zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej i -w razie takiego naruszenia- podejmuje stosowne działania.

Działania o charakterze indywidualnym;

Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje na wniosek



obywateli lub ich organizacji,



organów samorządów,



Rzecznika Praw Dziecka,



z własnej inicjatywy Rzecznika

Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może



podjąć sprawę,



poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,



przekazać sprawę według właściwości,



nie podjąć sprawy - zawiadamiając o tym wnioskodawcę.

Podejmując sprawę Rzecznik może



samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,



zwrócić się o zbadanie sprawy do właściwych organów w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli

państwowej, zawodowej lub społecznej,



zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izby Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub

jej części.

Prowadząc samodzielnie postępowanie wyjaśniające Rzecznik ma prawo:



zbadać, nawet bez uprzedzenia każdą sprawę na miejscu,



żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez organy administracji państwowej,

organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno - zawodowych oraz
organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i
samorządowych jednostek organizacyjnych,



żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać

do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po
zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięć,



zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

Po przeprowadzeniu samodzielnego postępowania i zbadaniu sprawy Rzecznik może



wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,



skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw

człowieka i obywatela - nie naruszając niezawisłości sędziowskiej. W wystąpieniu tym Rzecznik formułuje opinie i wnioski co
do sposobu załatwienia sprawy, może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych,



zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa wcześniej, z wnioskiem o zastosowanie środków

przewidzianych przez prawo, żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym

toczącym się już postępowaniu -na prawach przysługujących prokuratorowi,



żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa

ścigane z urzędu,



zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także

uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,



wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawach o wykroczenia, na

zasadach określonych w odrębnych przepisach,



Rzecznikowi przysługuje również prawo wniesienia kasacji lub rewizji nadzwyczajnej od prawomocnego orzeczenia, na

zasadach i trybie określonym w odrębnych przepisach.

Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie obowiązane są bez zbędnej zwłoki, nie później

jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. W wypadku gdy
Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.

Działania o charakterze generalnym

Gdy rozpatrywane sprawy indywidualne wskazują na utrwalającą się po stronie organów i instytucji praktykę stosowania prawa
w sposób, który narusza sferę wolności i praw obywatelskich, Rzecznik może skierować do właściwych organów wystąpienie ze

wskazaniem dostrzeżonych naruszeń przedstawiając wnioski pozwalające na zapobieżenie tego typu naruszeniom w przyszłości.
Są to działania o charakterze generalnym, które Rzecznik podejmuje na mocy art. 16 ustawy o RPO.

Rzecznik ma uprawnienia aby :



występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę

innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela. Wniosek taki kierowany jest
wówczas, gdy ze skarg wpływających do Rzecznika wynika, iż źródłem naruszeń wolności i praw nie jest wadliwe stosowanie

prawa przez właściwy organ, lecz wadliwość samego prawa. W takiej sytuacji ,w celu usunięcia wskazanych przez Rzecznika
naruszeń konieczna jest interwencja prawodawcza . Ponieważ Rzecznik sam nie posiada inicjatywy ustawodawczej, kieruje
wystąpienia do organów, które taką inicjatywę posiadają,



występować do Trybunału Konstytucyjnego z wioskami o zbadanie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z

Konstytucją, o zbadanie zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała
uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, o zbadanie zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy

państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami oraz o zbadanie zgodności z Konstytucją
celów lub działalności partii politycznych,



zgłosić swój udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i brać udział

w tym postępowaniu,



występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych

budzących wątpliwości w praktyce, lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Obecnie przesłanki
uzasadniające wystąpienie przez Rzecznika z wnioskiem, o którym była mowa są określone w art. 60 ustawy z dnia 23

listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2002 r. Nr 240, poz. 2052 ze zm.). W związku z tym Rzecznik może wystąpić
z wnioskiem, jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego ujawniają się
rozbieżności.

Rzecznik Praw Obywatelskich wykonując swoje zadania :



współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami na rzecz

ochrony wolności i praw człowieka i obywatela,



w sprawach dzieci współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.

43. Pozakonstytucyjne środki, organy oraz mechanizmy ochrony praw i wolności
jednostki RP.

ustawa o skardze na przewlekłość postępowania – obywatel może złożyć skargę na sąd prowadzący

proces, ale też na prokuraturę; długość dla każdego procesu sądowego bada się indywidualnie; po zasądzeniu
kary, następną przewlekłość można zaskarżyć nie wcześniej niż po 12 miesiącach, z wyjątkiem postępowania
komorniczego;

b) Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

– GIODO jest uprawniony do kontroli zgodności

przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych oraz wydawania decyzji administracyjnych
i rozpatrywanie skarg w

sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych; jest także organem

opiniodawczym dla projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych osobowych;

c) prokuratura

– stoi na straży praworządności i przestrzegania prawa, cechują ją takie przymioty jak:

uczciwość, apolityczność, szacunek dla jednostki i praworządność; zazwyczaj swój cel prokuratura realizuje
poprzez zaskarżanie do sądów decyzji niezgodnych z prawem, ściganie przestępstw, pomoc prawną
społeczeństwu oraz branie udziału w procesie legislacyjnym jako czynnik opiniodawczy;

sąd polubowny – sąd niepaństwowy powołany za zgodną wolną stron stosunku cywilnoprawnego do

rozstrzygnięcia ich sporu wyrokiem mającym moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego; nie
przysługują tutaj zwykłe środki odwoławcze

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

44. Prawo do wystąpienia ze skargą do międzynarodowych organów ochrony praw i
wolności

1. ETPCz – na podstawie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka

Skarga ma charakter obligatoryjny (państwo musi zgodzić się na skargę indywidualną swojego obywatela).
Może dotyczyć wyłącznie wydarzeń, które nastąpiły po dacie wejścia w życie Konwencji w danym państwie.
Złożenie nie wymaga uczestnictwa profesjonalnego prawnika, ale jest on potrzebny (ze znajomością
angielskiego lub francuskiego), kiedy skardze nada się dalszy bieg. Jej rozpatrzenie jest wolne od opłat
sądowych. Powinna zawierać:

a) zwięzły opis stanu faktycznego oraz zarzuty stawiane rozstrzygnięciu krajowemu,

b) określenie, które z praw zawartych w Konwencji zostało naruszone,

c) informacje o wykorzystaniu krajowych środków prawnych oraz ewentualne decyzje innych organów

międzynarodowych w tej sprawie,

d) żądanie skarżącego (zazwyczaj kwota pieniężna),

e) załączniki – kserokopie orzeczeo.

Przesłanki materialne:

a) legitymizacja podmiotowa – każda osoba, organizacja pozarządowa lub grupa jednostek,

b) interes osobisty, bezpośredni, realny,

c) przedmiotem badania konkretne wypadki,

d) zasada subsydiarności,

e) zakaz kumulacji – nie może byd wnoszona do kilku organów,

f) zakaz nadużycia prawa do skargi – jeśli podstawą są nieprawdziwe oświadczenia,

g) ofiara potencjalna lub pośrednia,

h) możliwośd odrzucenia skargi (sytuacja niekoniecznie niekorzystna).

Przesłanki formalne:

a) zasada pisemności,

b) dochowanie terminu – 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznego rozstrzygnięcia.

Trybunał dokonuje wstępnej kontroli skargi. Jej nieuzasadnienie skutkuje odrzuceniem skargi przez ETPCz, a
w razie nadania jej dalszego biegu wszczynana jest procedura polubownego załatwienia sporu. Jeżeli nie
przyniesie to rozstrzygnięcia, skarga kierowana jest na rozprawę, gdzie zapada wyrok. Wyrok wydaje Izba
Trybunału, a możliwością odwoławczą jest wniosek o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby Trybunału.

2. System ONZ (Komitet Praw Człowieka, Komitet Przeciwko Torturom, Komitet ds. Likwidacji Wszystkich Form

Dyskryminacji Rasowej itd.)

a) zasada pisemności,

b) ofiara pośrednia (dotknięte zostają dobra osób bliskich ofiary bezpośredniej), potencjalna (nie doszło do

naruszeo, ale istota przepisów to uprawdopodabnia), bezpośrednia,

c) zasada subsydiarności,

d) zakaz skarg anonimowych,

e) zakaz nadużycia prawa do skargi.

3. System europejski (ETS)

a) skarga o unieważnienie aktu prawnego – rozstrzygnięcie ma moc wsteczną,

b) skargi na zaniechanie działania przez instytucję Wspólnot Europejskich (bezczynnośd w sprawie aktów, których

adresatem ma byd osoba fizyczna lub prawna),

c) skargi odszkodowawcze – rekompensata szkód wynikających z odpowiedzialności kontraktowej lub z deliktów

WE i pokrycie wszelkich szkód spowodowanych przez instytucje lub funkcjonariuszy podczas wykonywania ich
obowiązków,

d) skargi w sprawach pracowniczych.

45. Instytucje demokracji bezpośredniej

Demokracja bezpośrednia znana była już w czasach Starożytnej Grecji – formą było zgromadzenie ludowe w
Atenach. Zapadały tam najważniejsze decyzje dotyczące spraw publicznych. Forma ta przyjęła się również na
innych terytoriach (Starożytny Rzym, plemiona słowiańskie). Z czasem jednak została wyparta, gdyż
sprawdzała się tylko w małych społecznościach. Zastąpiły ją referenda – powstały w Szwajcarii w XVI w.
system oddawania p

rzez uprawnionych głosów indywidualnie w różnych miejscach w tym samym czasie i na

to samo zagadnienie.
Wspólną cechą wielu określeń terminu ‘demokracji bezpośredniej’ jest osobisty udział członków
zbiorowości podmiotu suwerenności w wypełnianiu przez nich funkcji publicznych.

1. REFERENDUM

Istotą tej instytucji jest bezpośrednie decydowanie przez osoby uprawnione w zakresie szczególnie
ważnych spraw życia państwowego. Podmiot uprawniony do zainicjowania: prawnie określona liczba
uprawnionych obywateli, oby

watele występujący z inicjatywą ludową, parlament, głowa państwa, organy

regionalne lub część składowa federacji. Przedmiotem referendum jest wybór między rozwiązaniami
alternatywnymi (najczęściej ‘tak’/’nie’). Przyjęta w drodze referendum ustawa ma moc równą ustawie
uchwalonej przez parlament. W praktyce, poza Szwajcarią, referendum nie odgrywa dużej roli i liczba jest
niewielka

– powodem ich kosztowność i czasochłonność oraz słaba orientacja obywateli w zagadnieniach

związanych z rozstrzyganiem spraw państwowych. Wyróżnia się:

wg kryterium wymagalności – referendum obligatoryjne (obowiązek przeprowadzenia wynika z

Konstytucji) i referendum fakultatywne

(przeprowadzenie zależy od woli uprawnionych organów),

wg kryterium zasięgu terytorium – referendum ogólnokrajowe (uprawnionymi do głosowania ogół

obywateli, dotyczy spraw szczególnie istotnych) i referendum lokalne (uprawnieni wyłącznie
obywatele zamieszkali na terytorium określonej jednostki podziału),

c) wg kryterium materii

– referendum konstytucyjne (przedmiotem uchwalenie lub zmiana Konstytucji),

referendum ustawodawcze

(podjęcie ustawy), referendum w sprawie samoopodatkowania się,

d) wg kryterium czasu przeprowadzania

– referendum ratyfikacyjne (akt prawny przyjęty przez organ

państwa nie jest prawomocny) i referendum opiniodawcze (decyzja nie wiąże organu).

To ostatnie, zdaniem prof. Banaszaka, jest sprzeczne z istotą referendum.

2. PLEBISCYT

Jest to

oświadczenie wyrażone w głosowaniu ludności związanej z pewnym obszarem (mieszkającej lub

urodzonej tam) w kwes

tii przyłączenia tego obszaru do określonego państwa. Służy wyrażaniu woli przez

obywateli w kwestii zaufania dla rządów. W Szwajcarii referendum i plebiscyt to synonimy, a we Francji
oznacza to głosowanie na jednostkę.

3. WETO LUDOWE

Instytucja stosowana pr

zeciw uchwalonemu aktowi prawnemu i oznacza, że określona prawnie liczba

obywateli ma uprawnienie do zgłoszenia protestu w stosunku do aktu. Konsekwencją jest z reguły
poddanie aktu pod głosowanie powszechne, które może je uchylić.

4. INICJATYWA LUDOWA

Jest to

uprawnienie określonej prawnie liczby członków podmiotu suwerenności do wszczęcia

postępowania ustawodawczego. Pozwala obywatelom żądać od swoich przedstawicieli w parlamencie
opracowania, zmiany lub uchylenia konkretnych ustaw.

Ze względu na przedmiot inicjatywy, wyróżnia się

inicjatywę konstytucyjną i ustawodawczą. Ze względu na formę wniosku, wyróżnia się inicjatywę
sformułowaną (gotowy projekt) i niesformułowaną (wniosek o dokonanie pewnej regulacji).

5. KONSULTACJA LUDOWA

Wyrażenie przez zbiorowy podmiot suwerenności w drodze głosowania opinii w jakiejś sprawie. Wyniki
nie mają charakteru wiążącego, ale duże znaczenie polityczne. Obowiązek konsultacji może wynikać z
postanowień przepisów Konstytucji, jak i z ustawy.

6. ZGROMADZENIE LUDOWE

Jest to zebran

ie ogółu uprawnionych do podejmowania decyzji. Ze względu na rozmiary dzisiejszych

państw jest ono rzadkością i występuje w trzech małych kantonach szwajcarskich. Podejmuje się na nich
najważniejsze decyzje dla danego kantonu.

46. Referendum w prawie polskim

REFERENDUM

– procedura głosowania powszechnego, w ramach której obywatele polscy wyrażają

swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia konkretnej sprawy; głosowanie polega na udzieleniu na
urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo na
dokonaniu wyboru między zaproponowanymi wariantami rozwiązań.
Podstawą normatywną tej instytucji jest Konstytucja oraz ustawa o referendum. Ustawa określa zasady
organizacji trzech referendów ogólnokrajowych, mających charakter fakultatywny:

w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa,

w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej,

3) w sprawie zatwierdzenia ustawy o zmianie Konstytucji RP.

Rozwiązania, które wprowadziła nowa ustawa o referendum:



głosowanie odbywa się w ciągu 2 dni (ustawowo wolny od pracy i go poprzedzający w godzinach 6:00-

20:00) lub w ciągu 1 dnia (6:00-22:00),



ogłoszenie po pierwszym dniu wyników głosowania wraz z podaniem frekwencji,



szczegółowe określenie katalogu podmiotów uprawnionych do udziału w kampanii refer.



określenie zasad finansowania referendum z budżetu państwa,



brak zakazu powtarzania głosowania referendalnego (podobne może się odbyć wkrótce),



brak przepisu, że głosowanie przeprowadza się tylko na terytorium Polski.

1. REFEREND

UM W SPRAWACH O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA PAŃSTWA

Ma charakter fakultatywny. Przedmiotem jego nie może być jednak gotowa ustawa, ale propozycje będące
podstawą stworzenia takiego aktu. Co zaś się tyczy przedmiotu „spraw szczególnych”, można pokusić się o
w

skazanie następujących możliwości:

a) regulacje konstytucyjne,

kwestie ustrojowe państwa,

c) przyzwolenie na stosowanie nowoczesnej techniki,

swoboda zachowań moralnych ludzi,

e) rozstrzyganie o konkretnych sprawach publicznych

Prawo

zarządzenia referendum fakultatywnego mają:

Sejm (uchwała bezwzględną większością w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby)

Prezydent RP (przy zgodzie Senatu, gdy wyrazi zgodę bezwzględną większością w obecności co

najmniej połowy ustawowej liczby senatorów – bez możliwości zmiany treści i w terminie 14 dni od
przekazania projektu przez prezydenta)

Prawo do

wystąpienia z wnioskiem w sprawie referendum o szczególnym znaczeniu:

Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, komisji sejmowej lub min. 69 posłów,

b) Senat

– po podjęciu stosownej uchwały,

Rada Ministrów,

d) 500

000 obywateli polskich, mających prawo do udziału w referendum (nie może dotyczyć wydatków i

dochodów, podatków, obronności państwa ani amnestii).

Wniosek nie ma charakteru bezwzględnie wiążącego. Sejm ma jedynie obowiązek jego rozpatrzenia.
Referendum

przeprowadza się najpóźniej w 90 dni od dnia ogłoszenia uchwały.

W przypadku wniosku złożonego przez obywateli organem, przed którym toczy się procedura jest Państwowa
Komisja Wyborcza.

Jeśli stwierdzi się braki w zakresie złożenia wymaganej liczby podpisów, Marszałek Sejmu

wyznacza termin 14 dni

na uzupełnienie brakującej liczby. W razie nieuzupełnienia, Marszałek odmawia

przyjęcia wniosku. Takie postanowienie można zaskarżyć do Sądu Najwyższego w ciągu 14 dni od daty jego
wydania, a ten ma kolejne 14 dni

na decyzję. Ostateczne rozpatrzenie wniosków każdego z uprawnionych

podmiotów sprowadza się do podjęcia uchwały przez Sejm bezwzględną większością głosów w obecności
min. połowy ustawowej liczby.
Uchwała Sejmu lub postanowienie Prezydenta RP o zarządzeniu referendum publikowana jest w Dzienniku
Ustaw. Muszą zawierać podstawę prawną treść pytań lub wariantów, termin oraz kalendarz czynności.
Referendum przeprowadza się w ciągu 90 dni od dnia ogłoszenia uchwały lub postanowienia.
Charakt

er wiążący referendum ma wtedy, kiedy wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do

głosowania. Wydanie regulacji prawnej sprzecznej z wiążącymi wynikami referendum byłoby niezgodne z
Konstytucją.

Charakteru wiążącego nie ma referendum, gdy weźmie nim udział mniej niż połowa uprawnionych do
głosowania. Mamy wtedy do czynienia z referendum opiniodawczym. Zdaniem prof. Banaszaka jest to nie
referendum, a forma konsultacji ludowej.

Rozstrzygający wynik referendum następuje, kiedy w odpowiedzi na postawione pytanie oddano większość
ważnych głosów pozytywnych albo negatywnych lub na jeden z zaproponowanych wariantów rozwiązań
oddano najwięcej ważnych głosów. W przypadku, gdy wyniki referendum mają charakter wiążący i
rozstrzygający, odpowiednie organy muszą podjąć stosowne działania w celu stworzenia aktu prawnego.
Obowiązek podjęcia tych działań ciąży na Sejmie, a wcześniej na Radzie Ministrów. Ograny muszą podjąć
niezwłoczne czynności dla realizacji wyników referendum poprzez wydanie aktów prawnych bądź podjęcie
innych decyzji nie później niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN, który jest organem
stwierdzającym ważność przeprowadzonego referendum.

REFERENDUM W SPRAWIE WYRAŻENIA ZGODY NA RATYFIKACJĘ UMOWY

MIĘDZYNARODOWEJ

Konstytucja przew

iduje możliwość wyboru przez Sejm referendum jako procedury wyrażenia zgody na

ratyfikację umowy międzynarodowej, przekazującej organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Sejm podejmuje
uchwałę o wyborze referendum jako procedury wyrażania zgody bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Mieliśmy do czynienia z wykorzystaniem tego trybu
przy wyrażeniu zgody na przystąpienie do UE.
Wynik te

go referendum jest wiążący, gdy weźmie w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania.

Wynik jest rozstrzygający w sytuacji, w której za jednym z alternatywnych rozwiązań oddanych zostanie
większość głosów. Referendum musi być przeprowadzone w terminie 90 dni od dnia ogłoszenia w DzU.

3. REFERENDUM KONSTYTUCYJNE

Konstytucja określiła, że w przypadku zmiany jej rozdziałów I, II lub XII, 92 posłów, Senat lub Prezydent RP
może ogłosić w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum
potwierdzającego. Wniosek kieruje się do Marszałka Sejmu, który ma obowiązek zarządzenia
przeprowadzenia referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Postanowienie publikuje się w DzU.
Referendum ma charakter wiążący niezależnie od frekwencji. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, gdy
odpowiedziała się za nią większość głosujących. Po ogłoszeniu w DzU uchwały SN o ważności referendum,
jeżeli większość opowie się za jej przyjęciem, Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP do podpisu
usta

wę o zmianie Konstytucji. Prezydent ma obowiązek podpisania jej w ciągu 21 dni.

4. REFERENDUM LOKALNE

Prawo udziału mają zagwarantowane nie tylko obywatele polscy posiadający zgodnie z obowiązującymi
przepisami czynne prawo wyborcze, ale również obywatele UE, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli
18 lat, stale zamieszkują na obszarze gminy oraz którzy zostali wpisani do prowadzonego w tej gminie stałego
rejestru wyborców w okresie 12 miesięcy przed dniem wyborów.
Dzielą się ze względu na zasięg terytorialny na gminne, powiatowe i wojewódzkie oraz dotyczą spraw o
charakterze lokalnym, mających istotne znaczenie dla danej społeczności.

47. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza

Instytucja ta regulowana jest przez Konstytucję. Prawo do wystąpienia przysługuje grupie 100 000 obywateli
pełnoletnich, którzy nie mają pozbawionych praw publicznych, wyborczych ani nie są ubezwłasnowolnieni.
Musi mieć charakter sformułowany (gotowy projekt). Nie może dotyczyć spraw zastrzeżonych dla określonych
podmiotów (zmiana Konstytucji lub ustawa budżetowa).

Komitet inicjatywy ustawodawczej przygotowuje projekt, rozpowszechnia go i zbiera podpisy popierające,
ponosi więc wszelkie koszty z tym związane. Tworzy go 15 obywateli z czynnym prawem wyborczym do
sejmu. Mogą promować oni tylko jeden projekt, każdy z nich bowiem wymaga oddzielnego komitetu.
Tryb postępowania po przygotowaniu projektu ustawy:

Zebranie 1000 podpisów obywateli – powiadomienie o tym Marszałka Sejmu.

Przekazanie Marszałkowi projektu ustawy i podpisów.

3) Wy

danie postanowienia o przyjęciu projektu przez Marszałka Sejmu w ciągu 14 dni – skutkiem tego

komitet jest osobowością prawa (w razie odmowy Marszałka, pełnomocnik Komitetu ma 14 dni na
odwołanie do SN – jego decyzja jest ostateczna).

4) Zebranie 100 000 podp

isów w ciągu 3 miesięcy od wydania pozytywnego postanowienia (Marszałek

odrzuca projekt w razie zmiany treści ustawy lub braku wszystkich podpisów).

5) Pierwsze czytanie w parlamencie

– na posiedzeniu plenarnym sejmu w ciągu 3 miesięcy od wniesienia,

lub w ra

zie, gdy doszło do końca kadencji sejmu, w ciągu 6 miesięcy (nie dotyczy go bowiem zasada

dyskontynuacji). Projekt obywatelski jest traktowany przez parlament w ten sam sposób, jak każdy
inny. Dodatkowo, pełnomocnik komitetu inicjatywy jest zapraszany na posiedzenia komisji sejmowych.

48. Zasada podziału władz

We współczesnym świecie podział władz można rozpatrywać w trzech konceptach:

1. ASPEKT FUNKCJONALNY

Działalność państwa podzielona na trzy sfery działania, co sprzyja zachowaniu jedności władzy państwowej w
rękach suwerena (narodu). Władze wypełniają swoje funkcje w oparciu o kompetencje przyznane przez
suwerena w ramach Konstytucji

– te funkcje to prawodawstwo, wykonawstwo oraz sądownictwo.

2. ASPEKT ORGANIZACYJNY

Trzy

funkcje państwa zostają podporządkowane różnym organom państwowym – prawodawstwo

parlamentowi, wykonawstwo rządowi i podległym mu organom, sądownictwo sądom powszechnym,
szczególnym i konstytucyjnym.

3. ASPEKT PERSONALNY

Ta sama osoba nie może piastować stanowiska w różnych organach państwowych pełniących różne funkcje
(zasada incompabilitas).
Z podziałem władz łączy się zasada wzajemnego oddziaływania poszczególnych władz na siebie,
niedopuszczalna jest bowiem całkowita separacja trzech władz. Oczywiście organy jednej władzy mogą
oddziaływać na organy drugiej tak, aby nie naruszyć istoty kompetencji tej drugiej. Oddziaływanie takie ma
zapewnić im wzajemną równowagę i kontrolę. W różnych państwach demokratycznych wygląda to w różny
sposób, np. związanie rządu i sądownictwa ustawami, powoływanie egzekutywy przez władzę prawodawczą,
kontrola sądów nad działalnością administracji rządowej. Połączenie dwóch władz w jednym organie byłoby
zaś zbyt dużym dla niego wzmocnieniem.
Konstytucja RP

statuuje zasadę podziału władz i równowagi trzech władz i precyzuje ją wskazując na

kompetencje i organizację poszczególnych organów. Równowaga nie ma charakteru absolutnego – widać
pewną przewagę władzy ustawodawczej.
Nauka proponuje uzupełnienie dotychczasowej koncepcji podziału władz o płaszczyznę horyzontalną,
uwzględniającą zróżnicowanie w ramach poszczególnych władz, powstawanie różnych form samorządności, a
w efekcie umożliwiającą odgraniczenie kompetencji różnych organów w ramach jednej władzy.

Wykład

Według Monteskiusza zasada ta umożliwia ochronę wolności jednostki przed ingerencjami władzy paostwowej.

Zasadę tę rozpatruje się w trzech aspektach:

- funkcjonalnym (przedmiotowym): działalnośd paostwa podzielona na trzy sfery działania, funkcje; poszczególne władze
wypełniają funkcje w oparciu o kompetencje przyznane przez Konstytucję uchwaloną przez suwerena stojącego nad
nimi; do funkcji tych należą: prawodawstwo (wydawanie ogólnie obowiązujących norm pr.), wykonawstwo (realizacja
zadao paostwa w konkretnych sytuacjach), sądownictwo (rozstrzyganie sporów pr.);

- organizacyjnym (podmiotowym): każdą z funkcji przydzielono innym organom: prawodawstwo parlamentowi,
wykonawstwo rządowi i podległym mu organom administracyjnym, sądownictwo sądom powszechnym, szczególnym,
konstytucyjnym;

- personalnym – zasada incompatibilitas;

Można mówid również o podziale władz w ujęciu politycznym – między rządzących a opozycję; łączy się z zasadą
równoważenia, ograniczenie władzy większości.

Dla właściwego funkcjonowania podziału władz konieczne jest występowanie zasady wzajemnego oddziaływania
poszczególnych władz na siebie. Niedopuszczalna jest całkowita separacja trzech władz. Organy jednej władzy mogą
oddziaływad na organy drugiej tylko do tego stopnia, aby nie naruszyd istoty kompetencji tej drugiej władzy. Wszystkie
trzy władze powinny byd więc zrównoważone i wyposażone w kompetencje pozwalające im kontrolowad działalnośd
każdej z pozostałych.

W nauce proponuje się uzupełnienie dotychczasowej koncepcji podziału władz o płaszczyznę horyzontalną,

uwzględniającą postępujące zróżnicowanie w ramach poszczególnych władz, powstawanie różnych form samorządności,
a w efekcie rozdzielenie kompetencji różnych organów w ramach jednej władzy.

Zasada ta została wprowadzona do konstytucji paostw demokratycznych pod koniec XVIII w. i w I poł. XIX w.,

kiedy nie istniały jeszcze partie polityczne. Obecnie partie polityczne stojąc za kulisami władz ustaw. i wyk. wpływają
nawet na trzecią władzę – sąd., m. in. poprzez obsadzanie stanowisk sędziowskich.

Konstytucja RP Art. 10 „1. Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy *nie należy tego mylid z

trójpodziałem władz! Klasyczny, ale niekoniecznie zgodny z rzeczywistością – przyp.aut.] ustawodawczej, wykonawczej i
sądowniczej. 2. Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, a
władzę sądowniczą sądy i trybunały.” Konstytucja RP nie rozumie jednak podziału władz w sposób absolutny, przyznaje
pewną przewagę władzy ustawodawczej.

Według TK zasada podziału władz zakłada szczególny sposób określania stosunków między władzami

paostwowymi. W stosunkach między władzą ustaw. i wyk. możliwe są różne formy wzajemnych oddziaływao i
współpracy. Dopuszcza się również istnienie obszaru, w których kompetencje tych władz wzajemnie się przenikają, a
nawet nakładają. Zasada ta w kontekście władzy sądowniczej oznacza, że pomiędzy nią a władzą ustaw. i wyk. istnieje
separacja, czyli brak jest takiego obszaru pokrywania czy wzajemnego przenikania się kompetencji. Zasada ta zakłada, że
system organów pao. powinien zawierad wewnętrzne mechanizmy wzajemnego równoważenia się władz zapobiegające
koncentracji władz w jednym ręku i nadużyciom ze strony jednej z władz.

Wprawdzie władza ustawodawcza jest zasadniczo zastrzeżona dla Sejmu i Senatu, to w pewnych szczególnych

przypadkach, wymienionych w art. 234 Konstytucji RP może ją sprawowad również Prezydent (rozporządzenia z mocą
ustawy).

Istnieje multicentrycznośd; nie jest wkroczeniem w zakres działalności przedmiotowej parlamentu uchwalanie

aktów prawa miejscowego!

Do władzy wykonawczej należy zaś dwuczłonowa egzekutywa: Rada Ministrów i Prezydent. Organizacyjnie – cały

aparat paostwowy do kontroli, koordynacji działao, cała administracja; nawet podmioty prywatne!

Sądowniczą stanowią sądy i trybunały.

Te trzy władze to podstawa, na której opiera się paostwo. Występują jednak organy, które nie wpisują się w żadną z tych
władz, np. organy kontroli i ochrony praw (NIK, RPO, RPD, KRRiT), media, władza pieniężna (szczególna pozycja
ustrojowa NBP i Rady Polityki Pieniężnej – instytucje niezależne, o charakterze konstytucyjnym – art.227,
niedopuszczalne wkroczenie w ich kompetencje przez inne władze).

Niektórzy uznają również samorząd (art.163) przez wykonywanie zadao publicznych nie zastrzeżonych dla innych władz;
jednak wg prof. – NIE, bo nie jest całkowicie autonomiczny.

Przeciwieostwem podziału władz jest zasada jednolitości paostwowej:

ustrój socjalistyczny/ komunistyczny – konstytucja z 22 lipca 1952 r.

parlamentarno - gabinetowy – łącząc rząd z parlamentem, prezydenta z premierem itp. (Szwajcaria)

Istnieje tylko jedna władza – wokół podmiotu (zbiorowego); jedno źródło, więc podzielenie – irracjonalne;

49. System organów paostwowych (aparat paostwowy)

ORGAN PAŃSTWOWY – celowo zorganizowany i wyraźnie wyodrębniony zespół ludzi i środków
utworzony i działający na podstawie prawa wykonujący w imieniu państwa określone zadania i mogący
dla ich realizacji korzystać ze środków władczych i stosować przymus państwowy.

KOMPETENCJA

– wynikająca z przepisów prawa zdolność organu państwowego do stosowania

prawnie określonych środków działania służących realizacji jego zadań.

APARAT PAŃSTWOWY – ogół organów, inaczej zwany systemem organów państwowych; w szerszym
znaczeniu to całokształt wszystkich podmiotów sprawujących władzę; podmiotami tymi są organy państwowe
oraz inne podmioty, które na podstawie i w zgodzie z prawem powszechnie obowiązującym, realizowaną
polityką i zasadami konstytucyjnymi uczestniczą w realizacji zadań państwowych.
Istotą systemu organów państwa jest należyte zespolenie ustawowo określonych kompetencji z działalnością
państwa i przyznanej mu struktury pomocniczej, istotne jest to do określenia wzajemnych zależności między
poszczególnymi jego elementami składowymi. Na strukturę aparatu państwowego wpływa wielkość państwa,
czynniki polityczne i ekonomiczne oraz koncepcje leżące u podstaw ustroju państwa.
W demokratycznym państwie prawnym działalność scentralizowanego aparatu biurokratycznego uzupełniana
jest przez zdecentralizowane formy samorządu terytorialnego i samorządów specjalnych. Wypełniają one, pod
nadzorem organów państwowych, zadania państwa na mocy porozumienia z organami państwowymi lub jako
zadania zlecone, przekazane im ustawą, z uzasadnionych potrzeb państwa.

Zasady funkcjonowania aparatu:

a) model scentralizowany

– wąski zakres samodzielności organów hierarchicznie niższych,

b) model zdekoncentrowany

– organ posiadający pełnię kompetencji przekazuje organom niższym prawo

do wykonywania określonych zadań z możliwością cofnięcia,

c) model autonomiczny

– organy uprawnione są do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego.

Zasada kompletności – ze względu na znaczenie umów i porozumień publicznoprawnych, a także zlecenia
zadań publicznych w celu ich realizacji, identyfikacja pojęcia organów państwowych z aparatem państwowym
nie jest wystarczająca.

Organy rozstrzygające:

-sądy,

-Krajowa Rada Sądownictwa,

-Trybunał Konstytucyjny,

-Trybunał Stanu,

-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów,

-Quasi-sędziowie organy orzekające: Izby morskie, sądy polubowne, arbitraż społeczny (Kolegium Arbitrażu przy SN,
Kolegia Arbitrażu Społecznego działające przy okręgowych sądach pracy i ubezpieczeo społecznych, Samorządowe
Kolegia Odwoławcze).

Organy kontroli legalności:

-Najwyższa Izba Kontroli,

-Prokuratura,

-Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,

-Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji,

-Policja,

-Agencja Bezpieczeostwa Wewnętrznego,

-Centralne Biuro Antykorupcyjne,

-Centralne Biuro Śledcze,

-Straż graniczna,

-Straże gminne,

- Prezes Urzędu Konkurencji i Konsumentów,

-Prokuratoria Generalna Skarbu Paostwa,

-Instytut Pamięci Narodowej,

-Żandarmeria wojskowa.

Rzecznicy i organy ochrony prawnej:

-Rzecznik Praw Obywatelskich,

-Rzecznik Praw Dziecka,

-Adwokatura – izby adwokackie,

-Rzecznicy patentowi,

-Notariat,

-Doradcy podatkowi,

-Radcowie prawni.

Zasada pluralizmu politycznego

– wielość partii i poglądów politycznych; różnorodność.

50. Systemy rządów

SYSTEM RZĄDÓW – sposób urządzenia państwa, wzajemnego powiązania władz i relacja między nimi;
akcent kładzie się na układ stosunków między legislatywą i egzekutywą. Władzy sądowniczej powierza się
sporą niezależność. Jego wybór dokonywany jest pod wpływem tradycji ustrojowych i doświadczeń
historycznych.

Wyróżniamy 4 główne systemy rządów:

1. SYSTEM PREZYDENCKI



duża separacja egzekutywy i legislatywy,



bezpośrednie wybory prezydenckie w głosowaniu powszechnym,



prezydent nie może rozwiązać parlamentu i przed nim nie odpowiada,



ministrowie odpowiadają politycznie wyłącznie przed prezydentem,



prezydent ma prawo weta wobec ustaw, ale nie ma inicjatywy ustawodawczej,



jednolita egzekutywa,



prezydent jest zwierzchnikiem sił zbrojnych,

2. SYSTEM PARLAMENTARNY



istnienie rządu uwarunkowane poparciem parlamentu,



członkowie rządu odpowiedzialni politycznie przed parlamentem oraz konstytucyjnie,



głowa państwa zobowiązana współpracować z rządem i parlamentem,



kompetencje prezydenta jedynie reprezentacyjne,



parlament posiada środki ochrony odnoszące się do rządu jako do całości,



dualizm egzekutywy (rząd i głowa państwa),



egzekutyw

a może rozwiązać parlament,

3. SYSTEM PARLAMENTARNO-

PREZYDENCKI (PÓŁPREZYDENCKI)



dwuczłonowa egzekutywa,



kontrola, stymulacja działalności parlamentu i rządu przez prezydenta,



prezydent nie odpowiada przed parlamentem (jedynie za złamanie konstytucji czy zdradę stanu)



rząd powoływany przez prezydenta, ale odpowiada też przed parlamentem,



ustawodawstwo parlamentu ograniczone

– Konstytucja ustala zakres,

SYSTEM KOMITETOWY („RZĄDÓW ZGROMADZEŃ”)



brak wyraźnego podziału władz,



parlament ma nadrzędną pozycję (kompetencje ustawodawcze i wykonawcze),



zasada domniemania kompetencji na rzecz parlamentu,



parlament obsadza wszystkie stanowiska państwowe,



rząd wyłaniany spośród członków parlamentu,



rząd pod politycznym kierownictwem parlamentu,



rząd ma prawo inicjatywy ustawodawczej

W Polsce system rządów nie stanowi realizacji żadnego z powyższych w czystej postaci. Mimo wielu
elementów zbliżających go do prezydenckiego (powszechne wybory prezydenta, możliwość wpływu
prezydenta na kształt rządu), wykazuje dużo podobieństw do systemu parlamentarnego (weto zawieszające
prezydenta, kontrasygnata aktów prezydenta). Sejm ma tu wyraźną przewagę.

51. Zasada pluralizmu politycznego.

Cechujące demokrację powstawanie większości dla rozstrzygania różnych spraw może istnieć wyłącznie na
warunkach konkurowania idei, programów czy interesów. Człowiek może łączyć się z innymi myślącymi
podobnie, aby w ten sposób uzewnętrznić własne gusta w różnych dziedzinach. Społeczeństwo jest
pluralistyczne w wielu wymiarach

– od kultury, sztuki, religii, aż do polityki.

Z punktu widzenia prawa konstytucyjnego, interesuje nas pluralizm polityczny

. Oznacza on, że

nieodzownym elementem demokracji jest wolność tworzenia i działania partii politycznych, a także
wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społecznych, ruchów obywatelskich,
zrzeszeń, fundacji itp. Zapewnia to reprezentację różnych koncepcji i udział różnych ugrupowań w
sprawowaniu władzy. Pluralizm polityczny gwarantowany jest z reguły w konstytucjach.

Rozwój ustroju demokratycznego implikuje konieczność zagwarantowania swobody artykulacji zróżnicowanych
poglądów, a także konieczność ograniczenia tej swobody w przypadku opinii skrajnych, przeciwstawiających
się porządkowi demokratycznemu i pochwalających rozwiązania oparte na braku poszanowania praw innych.
Istotnym wskaźnikiem pluralizmu jest zatem legalność i swoboda działania opozycji politycznej. Opozycja w
znaczeniu podmiotowym

to ugrupowanie niepopierające rządu. Jej funkcją, poza krytyką rządu, jest kontrola

nad r

ządem i jego administracją.

Zasada ta zakłada również równorzędną rywalizację różnych ugrupowań bez stwarzania prawnie
uprzywilejowanej pozycji dla jednej z nich. Przyznanie jednej partii roli kierowniczej, przewodniej jest
sprzeczne z zasadą pluralizmu politycznego. Istnieją dwie propozycje sprzyjające urzeczywistnieniu zasady
pluralizmu politycznego

. Jedna z nich zakłada, że należy w dużym stopniu otworzyć systemy partyjne na

zróżnicowane interesy społeczne. Druga postuluje przyznanie szerokich prerogatyw organizacjom społecznym
oraz dopuszczenie do rywalizacji różnych grup społecznych. Obie koncepcje mają na celu zapobieganie
monopolizacji władzy w rękach jednej partii czy organizacji.

-ustalanie gwarancji w granicach określonych przez konstytucję i ustawy dla wolności tworzenia i działania partii
politycznych, dając w efekcie możliwośd rywalizowania między sobą wielu równouprawnionych partii, które ubiegają się
o poparcie społeczne w celu realizacji swoich demokratycznych celów,

-z zasady pluralizmu politycznego wynika obowiązek organów paostwowych do kreowania przesłanek tworzenia i
nieskrępowania działania wielu partii politycznych – odpowiednio do woli obywateli angażujących się w ich
organizowanie i działanie. Paostwo jest obowiązane stwarzad formalne i materialne przesłanki korzystania z tej wolności
w formach przewidzianych przez prawo, a w szczególności ustanawiając przepiy,

Szersze ujęcie treści zasady pluralizmu politycznego:



swobody tworzenia i działania partii,



równości partii wobec prawa,



określenia funkcji partii.

-zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitaryzmu,
nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalnośd zakłada lub dopuszcza nienawiśd rasową i
narodowościową, stosowania przemocy w celu zdobycia władzy itd. (art. 13 K.RP.)

Zlecenia Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy:



pluralizm polityczny parlamentu,



rozwiązanie partii tylko środkiem nadzwyczajnym i tylko w razie zagrażania pokojowi obywatelskiemu lub
porządkowi konstytucyjnemu paostwa,



w razie czego stosowanie środków mniej radykalnych,



partia może byd zakazana lub rozwiązana w ostateczności zgodnie z prawem,



zakaz arbitralności.

-partia polityczna jest dobrowolna organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu
publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki paostwa lub
sprawowanie władzy publicznej:

1) zasada instytucjonalizacji,

2) cenzus obywatelstwa,

3) zasada społecznego charakteru członkowstwa,

4) zasada równego traktowania partii politycznych,

5) zasada dostępności do publicznej radiofonii i telewizji,

6) zakaz przejmowania przez partie kompetencji organów i realizacji zadao paostwa zastrzeżonych dla organów paostwa,

7) zasada jawności,

8) zasada transparentności,

9) zasada jawności finansowania działalności.

52. Demokracja parlamentarna w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

Termin ten rozumiemy jako

sprawowanie władzy przez przedstawicieli, czyli reprezentację. Oznacza to, że

lud może sprawować swoją władzę jedynie pośrednio, poprzez swoich reprezentantów wybieranych w
określony sposób. Przez niektórych uznawana jest za zaprzeczenie istoty demokracji – gdy prawa stanowią
reprezentanci, a nie lud, nie wy

rażają one woli powszechnej (odwołanie do filozofii J. J. Rousseau).

Sprawowanie władzy przez reprezentantów jest ograniczone czasowo i oparte na zasadzie odpowiedzialności i
wzajemnego zaufania między nimi a wyborcami. Wyborcy nie mogą ich odwołać ani kwestionować ich decyzji,
jedynie przy kolejnych wyborach mogą wyłonić reprezentantów lepiej spełniających ich wolę. Nowa koncepcja
reprezentacji zwraca uwagę na to, że demokratyczna reprezentacja dąży do zapewnienia zdolności działania
narodu, a nie tylko do wytworzenia jego woli.
Reprezentacja jako zasada konstytucyjna

to prawnie legitymowane wykonywanie funkcji władzy

państwowej w imieniu zbiorowego podmiotu suwerenności przez konstytucyjnie określone organy państwowe,
przy czym z zasady tej wnioskować można o istnieniu po stronie rządzących obowiązku stworzenia warunków
i zapewnienia środków koniecznych do tego, aby następował proces upodabniania się opinii społecznych z
podejmowanymi decyzjami państwowymi.

Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio

Art. 4 ust. 2 Konstytucji RP

Konstytucja wskazuje na zasadę zwierzchnictwa narodu i jako pierwszy sposób sprawowania władzy wymienia
przedstawicielstwo, podkreślając jego podstawową rolę w tej materii. Na drugim miejscu prawodawca
wymi

enia sposób bezpośredni.

Ważne w tej materii jest również pojęcie mandatu przedstawicielskiego. Jest to stosunek polityczno-
prawny zachodzący między podmiotem sprawującym funkcję z wyboru, a wyborcami, obejmujący
udzielone przez wyborców pełnomocnictwo do reprezentowania ich w sprawowaniu władzy
państwowej. Wyróżnia się dwa rodzaje mandatów:

a) mandat wolny

– przedstawiciel reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności, a nie tylko wyborców

– mandat ten jest najbardziej popularny w krajach demokratycznych;

b) mandat imperatywny

– przedstawiciel reprezentuje tylko swoich wyborców.

Przedstawicielom przyznaje się prawa umożliwiające im wykonywanie mandatu:

prawo i obowiązek czynnego uczestnictwa w pracach parlamentu,

prawo wyrażania stanowiska,

3) czynne i bierne p

rawo wyborcze do obu organów izb,

prawo do interpelacji, zapytań i pytań w sprawach bieżących do członków RM.

Przedstawiciele mają również obowiązki:

informowanie wyborców o własnej pracy i działalności organu,

przyjmowanie opinii i wniosków obywateli,

3) usp

rawiedliwianie nieobecności na posiedzeniach,

składanie oświadczenia majątkowego.

53. Zwyczaj parlamentarny

Zwyczaj uznawany przez porządek prawny można podzielid na zwyczaj secundum legem lub zwyczaj Praeter legem.

Secundum legem – uzupełnia treśd źródła prawa pisanego, która jest częściowo niedookreślona. Stąd też zwyczaj taki
zostaje wcielony do prawa, a wtedy nabywa moc wiążącą równą mocy źródła pisanego, do którego się odnosi i w
związku z tym staje się pierwotnym lub wtórnym źródłem prawa.

Praeter legem – wypełnia lukę w prawie pisanym i funkcjonuje niezależnie od istnienia szczegółowych odniesieo
legislacyjnych. W takim przypadku zwyczaj stanowi równoległe źródło prawa, w pewnym sensie równoważne z ustawą,
tzn. stworzonym w ten sposób zasad nie można zmienid przy pomocy wtórnych źródeł o innej randze niż ustawa.

Zwyczaj parlamentarny – powszechnie akceptowana i utwierdzona tradycją norma postępowania, forma zachowania się
w parlamencie, praktyka powtarzająca się, która stosowana jest w parlamencie, chod nie ma dla niej uzasadnienia w
regulaminie parlamentu lub innych aktach prawnych. Wobec racjonalnych przesłanek leżących u jej podłoża można
oczekiwad, iż będzie ona występowała w przyszłości.

Przykłady zwyczaju:



Otwieranie i zamykanie posiedzenia Sejmu przez Marszałka Sejmu trzykrotnym uderzeniem laski
marszałkowskiej od podłogę



Zakaz oklaskiwania mówców przez publicznośd obserwującą posiedzenie Sejmu z galerii (krzyczenia, tupania,
wnoszenia transparentów)



Rozpoczynanie swoich wystąpieo przez posłów przy użyciu określonych formuł (Panie Marszałku, Wysoka Izbo…)



Kształt Sali posiedzeo



Podział miejsc dla poszczególnych ugrupowao politycznych (również podobno im mniejsze znaczenie posła tym
siedzi wyżej)



Przemawianie z mównicy (w PRL-u przemawiało się z miejsca)



Problem niewybieralności Marszałka



Funkcji Marszałka nie łączy się z wykonywaniem innych funkcji i zadao sejmowych (np. stanowiska w komisjach
przewodniczenia komisjom, funkcji posła sprawozdawcy, itp.)



Partie opozycyjne zdolne do utworzenia klubu mają swojego przedstawiciela w Prezydium Sejmu
(wicemarszałka)



Minimum 2 wicemarszałków Sejmu (zasada kolegialności)



Ograniczenie możliwości składania projektów ustaw przez komisje nadzwyczajne



Niepoddawanie pod głosowanie przez Sejm poprawek Senatu, które swoimi treściami wykraczałyby poza zakres
ustawy;



Ustalenie daty, którą nosi ustawa – w tytule ustawy widnieje data jej uchwalenia przez Sejm w trzecim czytaniu.
Jeżeli jednak Sejm przyjmie chodby jedną poprawkę zaproponowaną przez Senat, wówczas data uchwalenia
zostaje zastąpiona przez datę rozpatrzenia i przyjęcia poprawki (poprawek) Senatu



Zasada dyskontynuacji prac Sejmu (3 wyjątki: obywatelska inicjatywa ustawodawcza, postawienie określonych
osób przed Trybunałem Stanu, możliwośd rozpatrzenia sprawozdania komisji śledczej przez Sejm)

Zachowywanie na pamiątkę tabliczki z imieniem i nazwiskiem

Nie zaistniał zwyczaj apolityczności Marszałka Sejmu

Dysonans konstytucyjny – (dysonans – odstąpienie od zwyczaju)

54. Autonomia parlamentu.

Konstytucyjna zasada autonomii parlamentu oznacza wyłączne prawo każdej z izb ustawodawczych do decydowania o
swoich własnych sprawach. Istotnym jej elementem jest autonomia regulaminowa, która oznacza prawo izb do
samodzielnego uchwalania swoich regulaminów, określających ich wewnętrzną organizację i tryb funkcjonowania.
Wymienione sprawy nie mogą byd regulowane w drodze ustaw, ponieważ tryb ustawodawczy zakłada udział
egzekutywy, a także obu izb parlamentu.

Zasada autonomii regulaminowej parlamentu znalazła wyraz w art. 112 Konstytucji, który to przepis na podstawie art.
124 Konstytucji stosuje się odpowiednio do Senatu. Art. 112 Konstytucji wyłącza sprawy związane z organizacją
wewnętrzną i porządkiem prac Sejmu oraz trybem powoływania i działalności jego organów z zakresu ustawodawstwa i
zastrzega do unormowania w drodze regulaminu Sejmu. W drodze ustawy mogą byd uregulowane sprawy szczegółowe
związane ze sposobem wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów paostwowych wobec Sejmu.
Przepisy regulaminów parlamentarnych dotyczące tych zagadnieo muszą byd zgodne nie tylko z Konstytucją, ale również
z ustawami.

Obowiązująca Konstytucja pozostawia Sejmowi szeroki zakres swobody co do sposobu uregulowania przesłanek i trybu
odwoływania jego organów. Sprawy związane z odwoływaniem marszałka i wicemarszałków Sejmu dotyczą organizacji
wewnętrznej Sejmu, należą zatem do zakresu wyłączności regulaminu Sejmu i nie mogą byd regulowane w drodze
ustawy. Z przepisów Konstytucji nie można wyprowadzid bezwzględnego nakazu uregulowania przesłanek oraz trybu
odwoływania marszałka oraz wicemarszałków Sejmu w regulaminie izby. Kwestie te mogą byd pozostawione do

rozstrzygnięcia przez praktykę parlamentarną. Ocena zgodności z prawem aktów stosowania prawa przez parlament i
jego organy wykracza poza zakres kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (postanowienie z 9 lipca 2002 r., K 1/02).

Organizacja wewnętrzna i porządek prac oraz sposób wykonywania obowiązków organów paostwowych wobec sejmu
jest określany przez sam parlament poprzez uchwalenie regulaminu. Wyróżnia się następujące aspekty autonomii
parlamentu:

Aspekt formalny, czyli autonomia regulaminowa: Sejm sam, w specyficznej procedurze, uchwala swój regulamin i jego
zmiany (odpowiednio Senat).

Aspekt materialny:

autonomia personalna: Sejm sam wybiera skład organów wewnętrznych ze swoich członków

autonomia budżetowa: sam Sejm i Senat w drodze uchwały budżetowej ustala wysokośd swojego budżetu

autonomia terytorialna: odrębnośd siedziby i wyłącznośd zarządzania tym terenem ( Marszałek, Straż Marszałkowska);
każda służba, inspekcja musi mied zgodę Marszałka

autonomia jurysdykcyjna: wyłącznośd decyzyjna w sprawach dotyczących immunitetów (materialnych i formalnych;
nietykalnośd – art.105 Konstytucji RP).

Ponadto istnieje podział na organy konstytucyjne Sejmu (Marszałek, komisje) i pozakonstytucyjne (Prezydium, Konwent
Seniorów; nie może realizowad na zewnątrz).

na egzaminie – należy znad specyficzną procedurę uchwalania Regulaminu Sejmu (podmioty uprawnione, odstępstwa od
zwykłej procedury, miejsce publikacji).

Art. 203 Zmiana uchwały w sprawie regulaminu Sejmu
Zmiana niniejszej uchwały może nastąpić na wniosek Prezydium Sejmu, Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich lub
co najmniej piętnastu posłów.

Art. 204 Rozpatrywanie projektu Regulaminu w trzech czytaniach
Projekty uchwał w sprawie Regulaminu Sejmu rozpatruje się w trzech czytaniach, chyba że Sejm postanowi
inaczej; art. 36-50 stosuje się odpowiednio.

55. Współpraca RM z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP
u UE

Współpraca jest regulowana przez ustawę o współpracy RM z Sejmem i Senatem w sprawach
związanych z członkostwem RP w UE. Nakłada ona na RM obowiązek współpracy z Sejmem i Senatem
oraz przedstawiania im regularnych

– nie rzadszych niż półroczne – informacji o polskim udziale w pracach

UE. Do ich obowiązków w zakresie stanowienia prawa należy:
1)

informowanie na życzenie każdej z izb o konkretnych sprawach związanych z członkostwem,

przekazywanie dokumentów związanych z procesem stanowienia prawa (plany legislacyjne, projekty

aktów prawnych UE, projekty umów międzynarodowych itp.) w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania,

przekazywanie stanowisk RM, uzasadnień i ocen skutków regulacji UE dla prawa polskiego,

4) za

sięganie opinii właściwego organu Sejmu przed desygnowaniem kandydatów na stanowiska

niektórych organów UE.

Komisje ds. UE Sejmu i Senatu mają 21 dni od otrzymania projektu stanowiska RM na ewentualne wyrażenie
opinii o przekazanym projekcie aktu prawnego.

Niewyrażenie takiej opinii w terminie uznawane jest za

niezgłoszenie uwag do projektu. W razie wydania opinii, RM może wziąć je pod uwagę lub nie, jednak w tym
drugim przypadku powinna uzasadnić przyczyny rozbieżności.
Dodatkowo ustawa określa zasady wnoszenia przez rząd projektów ustaw wykonujących prawo UE. Istota
sprowadza się do powstrzymania rządu od kierowania projektów aktów wykonujących prawo UE bez
jednoczesnego zapewnienia parlamentowi czasu niezbędnego na ich uchwalenie.

Wykład:

Rada ministrów – organ władzy wykonawczej RP uzyskał kompetencje nie tylko już należących do klasycznej sfery
wykonawstwa, ale bezpośrednio identyfikowaną z kompetencjami ustawodawczym – formułowana jest przy tym teza, że
RM stała się wyłącznym podmiotem któremu przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej w całej sferze zaliczonej do
sfery implementacyjnej.

Rezygnacja z propozycji utworzenia tzw. „wielkie” Komisji do spraw europejskich.

Ustawa o wzajemnej współpracy między RM a Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP w UE –
Ustawa z dnia 8 października 2010 r. Dz.U. Nr 213. Poz. 1395.

Musimy wyróżnid płaszczyzny w jakich następuje ta współpraca:



Współpraca w zakresie stanowienia prawa Unii Europejskiej



Współpraca w zakresie wnoszenia przez Sejm i Senat skarg do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej



Współpraca w zakresie tworzenia prawa polskiego wykonującego prawo Unii Europejskiej



Współpraca w zakresie opiniowania kandydatów na niektóre stanowiska w UE



Współpraca w związku ze sprawowaniem przez przedstawicieli Rady Ministrów prezydencji składów Rady

Opiniowanie przez organ właściwy na podstawie regulaminu Sejmu …

Na egzamin nie trzeba wiedzied jakie kandydatury opiniuje.

56. Funkcje władzy ustawodawczej.

1) FUNKCJA USTAWODAWCZA

Związana jest z rolą w ramach systemu podziału władz. Chodzi tu o prawo stanowienia ustaw i zmian
Konstytucji

. Ponadto każda z izb osobno, ale i wspólnie jako Zgromadzenie Narodowe, mogą podejmować

uchwały. Zawrzeć należałoby więc w tej kategorii funkcję ustrojodawczą – świadczy o tym prawo do zmiany
ustawy zasadniczej. Zwrócić uwagę należy na zróżnicowanie aktów prawnych modyfikowanych przez
parlament.
W wyniku wejścia do UE część władzy ustawodawczej została przekazana organom europejskim. W tej materii
zachowały się jedynie kompetencje opiniodawcze wobec rządu reprezentującego kraj w strukturach unijnych.

2) FUNKCJA KONTROLNA

Parlament ma być demokratyczną przeciwwagą władzy wykonawczej. Czasem funkcja ta jest uzupełnieniem
funkcji ustawodawczej (np. uchwalanie budżetu państwa jest możliwością kontroli jego wykonania przez rząd).
Najczęstsze formy kontroli parlamentarnej:

udzielanie rządowi absolutorium,

powoływanie organów pomocniczych, którym powierza się kontrolę nad finansami publicznymi (np.
izby obrachunkowe),

c) ratyfikacja um

ów międzynarodowych lub wyrażenie na nią zgody,

powoływanie komisji śledczych,

interpelacje i zapytania poselskie (najczęściej stosowany środek, skierowane do RM i dotyczące
kolejno: spraw o zasadniczym charakterze z przedstawieniem stanu faktycznego oraz pytania
dotyczące aktualnych problemów polityki państwa),

wysłuchiwanie sprawozdań z działalności innych naczelnych organów państwowych,

instytucja informacji bieżącej (klubowi parlamentarnemu lub grupie 15 posłów przysługuje prawo
złożenia wniosku o przedstawienie na posiedzeniu Sejmu przez członka RM informacji bieżącej;
wniosek jest przedkładany do godz. 21:00 dnia poprzedniego, wraz z uzasadnieniem i wskazaniem
adresata

– jeśli Prezydium Sejmu po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów wyrazi zgodę, na

siedzeniu odbywa się dyskusja między RM a wnioskodawcami),

3) FUNKCJA KREACYJNA

Parlament podejmuje decyzje dotyczące obsady personalnej naczelnych organów państwowych powołując i
odwołując ich piastunów. Funkcja może się wiązać z dwoma poprzednimi – kontrola i egzekwowanie
odpowiedzialności może wiązać się z odwołaniem piastuna z urzędu, zaś utworzenie w drodze ustawowej
jakiegoś organu wiąże się z powołaniem go do życia i obsady personalnej. W drodze uchwały przez parlament
powoływani są m. in.: sędziowie TK i TS, członkowie KRRiT i KRS, prezes NBP i NIK, RPO, RPD, GIODO.

57. Kadencja parlamentu

KADENCJA

– okres, na jaki wyborcy udzielają organowi wybieralnemu pełnomocnictw i w jakim

realizuje on swoje zadania

Współcześnie większość parlamentów to organy kadencyjne. Wyjątkami są Izba Lordów w GB, czy wymiana
1/3 parlamentarzystów co dwa lata w USA (jest to tzw. ‘kadencja krocząca’).

Istotny jest czas trwania kadencji

– im krótszy, tym bardziej wiąże wyborców z przedstawicielami (częste

wybory szansą odzwierciedlenia poglądów społecznych), jednak skupia uwagę na reelekcji, a nie działaniu. Im
dłuższy, tym bardziej pozwala się wdrożyć, ale zmniejsza wpływ społeczeństwa na reprezentantów.
W

praktyce, najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest kadencja czteroletnia.

W Polsce

kadencja obu izb wynosi 4 lata i ich skład odnawiany jest w jednych wyborach. Ich skład odnawiany

jest w jednych wyborach. Konstytucja stanowi, że kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania
Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa

ją do dnia poprzedzającego dzień zebrania Sejmu następnej kadencji.

Skrócenie kadencji Sejmu pociąga za sobą skrócenie kadencji Senatu. Skrócić kadencję Sejmu
w

określonych przypadkach może Prezydent (w razie nieprzedstawienia mu w ciągu 4 miesięcy projektu

ustawy budżetowej do podpisu lub w razie nieudzielenia przez Sejm w ciągu 14 dni wotum zaufania Radzie
Ministrów przez niego powołanej). W takim przypadku zarządza on jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu,
które muszą się odbyć w ciągu 45 dni. Swoją kadencję może też skrócić Sejm uchwałą podjętą większością co
najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.

Przedłużenie kadencji Sejmu może odbyć się jedynie w wypadku stanu nadzwyczajnego, o 90 dni. Upływ
kadencji Sejmu i Senatu pociągają za sobą przerwanie rozpatrywania spraw będących przedmiotem prac
parlamentu. Jest to tzw. zasada dyskontynuacji

prac parlamentu. Pozostałe zasady:

a) permanencji

– nie istnieje podział na okresy sesji i okresy międzysesyjne – posiedzenie można zwołać

zawsze,

b) zasada jednoli

tości kadencji wszystkich posłów i senatorów w Polsce,

zasada kadencyjności (nakaz nadania pełnomocnictwa organu na z góry oznaczony czas, a ramy

powinny mieć rozsądne granice).

58. Zasada prawidłowej legislacji.

Wg Konstytucji Rzeczpospolita Polska jest

demokratycznym państwem prawnym. Jest to związane z zasadą

sprawiedliwości społecznej, która implikuje demokratyczny proces stanowienia prawa. Ma on za zadanie
zapewnić zgodność całego systemu prawnego z akceptowanymi przez społeczeństwo zasadami.
Zasadami

prawidłowej legislacji są:

1) Zasada nie działania prawa wstecz – prawo nie może ingerowad w wyrok prawomocny, nie może z mocą

wsteczną wpływad na kwestie kiedyś nieuregulowane. Wyjątki:



gdy nowoprzyjęte przepisy są korzystniejsze dla adresata (prawo karne),



gdy nowa regulacja ma przywrócid zasadę sprawiedliwości społecznej,



gdy nowa regulacja służy uchyleniu skutków prawnych, które przyznają niesłuszne przywileje grupom
społecznym,

2) Zasada zaufania obywateli do paostwa – lojalnośd paostwa wobec obywateli, paostwo jest przewidywalne,

3) Zasada odpowiedniej vacatio legis – jego brak oznacza naruszenie Konstytucji RP, wyjątki:



ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych,



ustawa może wejśd z dniem jej ogłoszenia jeśli nie powoduje to zmiany sytuacji adresata,

4) Zasada ochrony praw słusznie nabytych – zakaz stanowienia przepisów arbitralnie odbierających lub

ograniczających prawa podmiotowe przysługujące jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w
obrocie prawnym,

5) Zasada określoności prawa – prawo musi byd przejrzyste, adresat musi określid konsekwencje swojego

zachowania,

6) Zasada proporcjonalności – odnosi się do treści stanowionego prawa i nakazuje, bo środki zastosowane przez

ustawodawcę dla osiągnięcia danego celu były proporcjonalne do celu, do którego ustawodawca zmierza.

59. Procedura uchwalania ustawy (tryby szczególne uchwalania ustawy)

1) PILNY TRYB USTAWODASTWA

W przypadku pilnego trybu ustawodawstwa, podmiotem uprawnionym do wystąpienia z projektem ustawy jest
jedynie Rada Ministrów. Tryb pilny nie może dotyczyć projektów:

a) ustaw podatkowych,
b)

ustaw dotyczących wyboru Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego,

ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych,

kodeksów.

Postępowanie:
- Marszałek Sejmu nadając bieg projektowi ustawy wniesionemu do Sejmu przez Radę Ministrów ustala jednocześnie kalendarz prac
w Sejmie nad projektem.
- Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może zwrócić Radzie Ministrów pilny projekt ustawy w celu
uzupełnienia.
- Marszałek Sejmu zarządza drukowanie pilnych projektów ustaw niezwłocznie po ich otrzymaniu.
- Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji.
- Marszałek Sejmu może zarządzić przeprowadzenie pierwszego czytania bez zachowania terminu.(7 dni)

- Marszałek Sejmu kierując pilny projekt do komisji, ustala im termin przedstawienia sprawozdania nie dłuższy niż 30 dni.
- Pilny projekt Marszałek Sejmu wprowadza do porządku dziennego posiedzenia Sejmu najbliższego po zakończeniu prac komisji.
- Przed rozpoczęciem 2 czytania Rada Ministrów może wycofać klauzulę pilności.
- Drugie czytanie pilnego projektu ustawy obejmuję:

przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy,
przeprowadzenie debaty i zgłaszanie poprawek,

- Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie nie później niż w ciągu 3 dni od dnia uchwalenia przez Sejm ustawy pilnej Marszałkowi
Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem.
- Senat na rozpatrzenie projektu ustawy ma 14 dni.
- Uchwałę Senatu zawierającą propozycję dokonania zmian w ustawie lub jej odrzucenia Sejm rozpatruje na najbliższym posiedzeniu.
- Marszałek Sejmu może uprzednio skierować uchwałę Senatu do komisji.
- Tekst pilnej ustawy ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu, Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi, nie później niż 3
od uchwalenia.
- Prezydent na podpisanie ustawy ma 7 dni.
- W postępowaniu w sprawie ustawy pilnej, której podpisania odmówił Prezydent, Prezydium Sejmu tak określa tok prac nad
wnioskiem Prezydenta aby od dnia wpłynięcia wniosku Prezydenta do dnia rozstrzygnięcia sprawy przez Sejm nie upłynęło więcej niż
7 dni.

Termin rozpatrzenia projektu pilnego przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta
7 dni.

2) USTAWA BUDŻETOWA

Jedynym uprawnionym podmiot

em do inicjatywy jest RM. Ma obowiązek przedłożenia projektu najpóźniej na 3

miesiące przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego. Tryb prac określony jest w ustawie o finansach
publicznych. Pracą nadzoruje Komisja Finansów Publicznych. Senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek lub
przyjęcie jej bez poprawek. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni i nie przysługuje mu od niej weto (może
najwyżej zbadać jej poprawność przez TK).

Postępowanie z projektem ustawy budżetowej:
- Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o
zaciągnięciu długu publicznego oraz ustawy o udzieleniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie
Ministrów.
- Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na
rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.
- Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu.
- Pierwsze czytanie może odbyć się nie wcześniej niż 7 dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że Sejm lub komisja
postanowią inaczej.
- Pierwsze czytanie projektu ustawy obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę.
- Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem projektu do Komisji Finansów Publicznych.
- Poszczególne części projektu rozpatrują także właściwe komisje sejmowe, które przekazują Komisji Finansów Publicznych
stanowiska zawierające wnioski, opinie lub propozycje poprawek wraz z uzasadnieniem.
- Wnioski, opinie lub propozycje poprawek, odrzucone przez komisje, na żądanie wnioskodawców dołącza się do stanowiska komisji
jako zdanie odrębne.
- Przedłożone przez Najwyższą Izbę Kontroli uwagi do sprawozdań z wykonania ustawy budżetowej Marszałek Sejmu kieruje
odpowiednio do właściwych komisji sejmowych rozpatrujących poszczególne części sprawozdań.
- W posiedzeniach właściwych komisji sejmowych na których rozpatrywane są poszczególne części projektów uczestniczą
przedstawiciele Komisji Finansów Publicznych.
- Komisja Finansów Publicznych oraz komisje rozpatrujące części budżetowe mogą występować do właściwych komisji sejmowych o
dodatkowe opinie, a także zwracać się do nich z pytaniami w celu uzyskania informacji w sprawie poszczególnych części projektów
lub sprawozdań.
- Na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych przedłożone stanowiska właściwych komisji sejmowych do poszczególnych części
projektów i sprawozdań przedstawiają przedstawiciele tych komisji.
- Poprawki do projektu ustawy budżetowej, zgłaszanie na posiedzeniu Komisji Finansów Publicznych.
- Komisja Finansów Publicznych przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami:

1) W odniesieniu do projektów ustawy budżetowej i innych planów finansowych państwa – w sprawie ich przyjęcia bez

poprawek lub przyjęcia z poprawkami,

2) W odniesieniu do sprawozdań z wykonania ustawy budżetowej i innych planów finansowych państwa – w sprawie ich

przyjęcia lub odrzucenia oraz w przedmiocie absolutorium.

- Komisja Finansów Publicznych przedkłada równocześnie Sejmowi informacje o nieuwzględnionych wnioskach poszczególnych
komisji sejmowych.
- W razie zaistnienia konieczności przedstawienia dodatkowego sprawozdania do projektu ustawy budżetowej Sejm rozpatruje je na
najbliższym posiedzeniu po zakończeniu prac Komisji Finansów Publicznych.
- Ustawę budżetową Marszałek Senatu kieruje do komisji senackich.

- Komisje senackie po rozpatrzeniu właściwych części budżetowych przekazują swoje opinie Komisji Gospodarki i Finansów
Publicznych która na ich podstawie przygotowuje projekt uchwały Senatu, w którym proponuje:

1) Przyjęcie ustawy bez poprawek albo
2) Wprowadzenie poprawek.

- Uchwałę w sprawie ustawy budżetowej Senat podejmuje w ciągu 20 dni od dnia jej przekazania.
- Zgłoszone Sejmowi przez Senat propozycje określonych zmian w ustawie budżetowej Marszałek Sejmu przekazuje do Komisji
Finansów Publicznych, która przedstawia Sejmowi swoje sprawozdanie.
- Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo o prowizorium budżetowym przedstawioną przez
Marszałka Sejmu.
- W przypadku zwrócenia się Prezydenta RP do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej
albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od
dnia złożenia wniosku w Trybunale.
- Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi
RP do podpisu Prezydent RP może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenia kadencji Sejmu.

3) USTAWA O ZMIANIE KONSTYTUCJI RP

[jak w pytaniu o zmianę Konstytucji]

4) USTAWA O WYRAŻENIU ZGODY NA RATYFIAKCJĘ SZCZEGÓLNEJ UMOWY
MIĘDZYNARODOWEJ

Mowa o niej w art. 90 ust. 1 Konstytucji RP. Dotyczy przekazania organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Konstytucja wymaga,
aby zarówno Sejm, jak i Senat, uchwaliły ją większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów/senatorów.

- Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikacje umowy międzynarodowej, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności
co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczby senatorów.
- Wyrażenie zgody na ratyfikacje takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym.
- Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikacje podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

5) USTAWY-KODEKSY

Pierwsze czytanie projektu kodeksu może się odbyć nie wcześniej niż 30 dnia od doręczenia posłom druku
projektu. Do jego rozpatrzenia Sejm powołuje zazwyczaj komisję nadzwyczajną. Komisja może w każdym
czasie wystąpić do Sejmu z wnioskiem o debatę na temat wybranych zagadnień dotyczących projektu. Prawo
wnoszenia poprawek w drugim czytaniu przysługuje co najmniej 15 posłom oraz RM. Drugie czytanie nie może
odbyć się wcześniej niż 14. dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji nadzwyczajnej.

Postępowanie z projektami kodeksów:
- Marszałek Sejmu, nadając bieg projektowi, rozstrzyga ostatecznie, czy projekt jest projektem kodeksu, projektem zmian kodeksu
oraz czy jest projektem przepisów wprowadzających kodeksy i ich zmian.(1)
- Projekty, których mowa powyżej wniesione łącznie i połączone tematycznie są rozpatrywane przez Sejm w tym samym
postępowaniu legislacyjnym.
- Pierwsze czytanie projektu kodeksu lub projektu przepisów wprowadzających kodeks może się odbyć nie wcześniej niż 30-tego dnia
od doręczenia posłom druku projektu.
- Pierwsze czytanie projektu zmian kodeksu lub projektu zmian przepisów wprowadzających kodeks może się odbyć nie wcześniej
niż 14-tego dnia od doręczenia posłom druku projektu.
- Do rozpatrzenia projektów o których mowa w punkcie (1) można powołać Komisję Nadzwyczajną.
- Komisja Nadzwyczajna może zostać powołana przed pierwszym czytaniem projektów o których mowa w punkcie (1).
- Komisja Nadzwyczajna może w każdym czasie wystąpić do Sejmu z wnioskiem o debatę na temat wybranych zagadnień
dotyczących projektu kodeksu.
- Komisja Nadzwyczajna może tworzyć podkomisje stałe do szczegółowego rozpatrzenia projektu oraz zespoły robocze, także w
ramach podkomisji.
- Członek Komisji Nadzwyczajnej może wchodzić w skład nie więcej niż dwóch jej podkomisji.
- Podkomisje mogą odbywać posiedzenia wspólne.
- Komisja Nadzwyczajna powołuje zespoły stałych ekspertów, z których 1/3 wskazuje wnioskodawca projektu kodeksu.
- Podkomisja może powołać zespół stałych ekspertów podkomisji.

- Przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej może powołać doraźnie ekspertów do opracowania poszczególnych zagadnień.
- Komisja Nadzwyczajna może przedstawić Sejmowi sprawozdanie w formie zestawienia przyjętych przez nią poprawek odnoszących
się do projektu wniesionego przez wnioskodawców.
- Wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez Komisje Nadzwyczajną mogą być zamieszczone w sprawozdaniu Komisji jako
wnioski mniejszości, po ich zgłoszeniu w formie pisemnej, na żądanie co najmniej 5 posłów – członków Komisji Nadzwyczajnej.
- Do wniosku mniejszości wnioskodawcy dołączają uzasadnienie, które powinno wskazać różnice między sprawozdaniem Komisji a
proponowaną zmianą, a także jej cel oraz przewidywane skutki prawne i finansowe.(2)
- Komisja Nadzwyczajna poddaje analizie końcowej wnioski mniejszości pod względem ich wzajemnej zależności, wskazanych przez
wnioskodawców skutków oraz konsekwencji dla tekstu projektu kodeksu, a także innych projektów oraz ustaw i kodeksów z nim
związanych. Wniosku mniejszości niespełniającego wymogów w punkcie (2) Komisja Nadzwyczajna może nie umieścić w
sprawozdaniu.
- Drugie czytanie projektu wymienionego w punkcie (1) obejmuje:

1) Przedstawienie Sejmowi sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej o projekcie,
2) Przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków
3) Poprawki po ustnym zgłoszeniu przedstawia się Marszałkowi Sejmu na piśmie w odpowiedniej formie,
4) Drugie czytanie może odbyć się nie wcześniej niż 14-tego dnia od doręczenia posłom sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej.

- W razie zgłoszenia w drugim czytaniu poprawki lub wniosku projekt kieruje się ponownie do Komisji Nadzwyczajnej.

USTAWY IMPLEMENTUJĄCE (WYKONUJĄCE PRAWO UE)

Służą wykonaniu dyrektyw wspólnotowych. Pewne elementy procedury przygotowania projektów takich ustaw
określa ustawa o współpracy RM z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP w UE.
Projekt ustawy implementującej jest wnoszony do Sejmu wyłącznie przez Radę Ministrów. Ustawa określa
terminy realizacji tego obowiązku – nie później niż 3 miesiące przed upływem terminu wykonania prawa UE.
Procedura prac nad takim projektem jest szybsza, a prawo do zgłaszania poprawek utrudnione.

Postępowanie z projektami ustaw wykonujących prawo Unii Europejskiej:
- Rada Ministrów wnosząc projekt ustawy deklaruje czy jest to projekt ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.
- Marszałek Sejmu nadając bieg projektowi ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej ustala jednocześnie kalendarz prac w
Sejmie nad projektem, biorąc pod uwagę terminy wykonania prawa Unii Europejskiej.
- Przed przystąpieniem do szczegółowego rozpatrzenia projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej właściwa komisja
ustala harmonogram prac nad tym projektem zgodny z kalendarzem prac w Sejmie. Komisja przesyła harmonogram do wiadomości
Marszałkowi Sejmu.
- Poprawkę do projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej może, na posiedzeniu komisji zgłosić grupa co najmniej 3
posłów w formie pisemnej. (2)
- Propozycje poprawek odrzucone przez komisje, po ich zgłaszaniu w formie pisemnej, na żądanie co najmniej 3 wnioskodawców,
zamieszcza się w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości, wniosek mniejszości dotyczy konkretnego przepisu lub jego części
powinien zawierać wynikające z tego wniosku konsekwencja dla tekstu projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.(1)
- Do zgłoszenia wniosku o odrzucenie projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej stosuje się odpowiednio (1) i (2),
przyjęcie wniosku przez komisje następuje bezwzględna większość głosów.
- Drugie czytanie projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej odbywa się na posiedzeniu Sejmu najbliższym po doręczeniu
posłom sprawozdania komisji, chyba że Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii prezydium komisji, ustali późniejszy termin
drugiego czytania.
- Rozpatrując ustawę wykonującą prawo Unii Europejskiej właściwa komisja może zwrócić się do Komisji Spraw Unii Europejskiej o
wyrażenie opinii o ustawie lub jej części. (Senat)
- Rozpatrzenie poprawek Senatu następuje na posiedzeniu Sejmu najbliższym po doręczeniu sprawozdania komisji.

60. Procedura wyrażania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, w drodze
której RP przekazuje organizacji międzynarodowej (...) kompetencje organów władzy w
niektórych sprawach.

„RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach”

Art. 90 ust. 1 Konstytucji RP

Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Decyzja może być dwojaka:

a) zgoda na ratyfikację wyrażona w ustawie – uchwalona przez Sejm większością 2/3 w obecności co najmniej

połowy ustawowej liczby oraz przez Senat większością 2/3 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby,

zgoda na ratyfikację zostanie zawarta w referendum – zarządzone przez Prezydenta RP za zgodą Senatu, musi

odbyd się w ciągu 90 dni od ogłoszenia zarządzenia w DzU; wynik referendum jest wiążący, gdy weźmie w nim
udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, a rozstrzygnięcie ma miejsce gdy za zgodą lub jej brakiem
opowie się większośd głosujących; w razie, gdy referendum nie ma charakteru wiążącego, Sejm może ponownie
uchwalid uchwałę o trybie wyrażania zgody na ratyfikację.

Zgodnie z art. 90 ust.1 Konst., RP może „na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub
organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.”

Zakres przekazania kompetencji organowi międzynarodowemu lub organizacji międzynarodowej:

zakaz przekazania ogółu kompetencji lub przekazania kompetencji w całości w danej dziedzinie;

zakaz przekazania kompetencji co do istoty spraw określających gestię danego organu władzy państwowej

zakaz naruszania tzw. rdzenia uprawnień Państwa Polskiego – przekazanie nie może podważać swym istnieniem bądź
funkcjonowaniem któregokolwiek z organów RP, nie może też prowadzić do tego, że PL przestałaby funkcjonować jako
państwo suwerenne i demokratyczne.

Wg prof. – art.90 nie ma charakteru jednostronnego (tylko dla UE); można go też stosować do innych organizacji
międzynarodowych (np. NATO, choć wtedy zastosowano art. 89 )
2008r. – w ramach ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego (nie zakończonej jeszcze). Tu: ustawa, w 2003r.: referendum.
Mocno niedookreślony; wiemy kto, komu, w zasadzie – co i jaka procedura (art.90, ustawa o umowach międz. - jakie kompetencje
ma RM, ewentualnie postępowanie w Sejmie i senacie; I uchwała – o wyborze trybu, II uchwała – jeśli ref., o zarządzeniu. Ustawa o
referendum – w zakresie przekazania kompetencji. Możliwość powrotu do ustaw! Brak powrotu do ref., jeśli ust. nie przejdzie),
nawet efekt końcowy, choć nie ma granic określonych;
W zakresie wszystkich władz – ust., wyk. i sąd., jak i tych podmiotów, które funkcjonując w ramach państwa posiadają kompetencje
konstytucyjne.
TK 18/04 11.05.05r. pkt.4.1, pkt. 8.1, pkt. 8.4 – ad. Konstytucyjności traktatu akcesyjnego.

Kompetencje :

powierzone – wyłączne; tylko org. UE

Dzielone – organy wspólnot i inne

Nie zastrzeżone

Dorozumiane -> podstawa zawarta w art.308 Traktatu Akcesyjnego UE

Art.227 i kompetencje NBP – przy przystąpieniu do unii walutowej przestanie być bankiem emisyjnym; trzeba będzie zmienić
Konstytucję.

Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności
co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
a) Sejm może uchwalić iż zgoda na ratyfikacje tejże umowy zostanie wyrażona w ustawie.
Ustawa ta jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez
Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
b) Sejm może także uchwalić iż zgoda na ratyfikacje powyższej umowy zostanie wyrażona w referendum. Po uchwaleniu takiej
uchwały Prezydent lub Sejm zarządzają referendum.
Referendum niezależnie od tego kto je zarządził musi się odbyć najpóźniej 90 dni od ogłoszenia zarządzenia w DzU.

Wynik referendum w prawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy jest wiążący gdy weźmie w nim udział więcej niż

połowa uprawnionych do głosowania, a rozstrzygnięcie głosowania ma miejsce gdy za zgodą lub jej brakiem opowie się większość
głosujących.
W razie gdy wynik referendum nie ma wiążącego charakteru Sejm może ponownie uchwalić uchwałę o trybie wyrażenia zgody na
ratyfikacje powyższej umowy. (znowu może wybrać albo ustawę albo referendum).
Gwarancje:

RP pozostaje dalej suwerenna, bo zgodnie z konwencją wiedeńską może skorzystać z prawa wypowiedzenia

->gdy działanie wspólnot byłoby sprzeczne z celami UE
-> gdy przekroczyłoby uprawnienia wobec państwa
-

UE ma obowiązek poszanowania wartości zawartych w Konstytucji (TK – jeśli nie, możemy zakwestionować, gdy
przekroczy pewien minimalny próg )

Dopuszczalność kontroli aktów wspólnotowych z perspektywy funkcji gwarancyjnej Konst.

Prawo weryfikacji, czy org. prawodawcze Wspólnot, wydając określony akt działały w ramach komp.
Przekazanych i czy wykorzystały swoje uprawnienia zgodnie z zas. subsydiarności i pomocniczości

61. Istota przekazania kompetencji organów władzy państwowej w trybie art. 90
Konstytucji RP.

Przewidziane w art. 90 ust. 1

Konstytucji RP przekazanie kompetencji organów władzy państwowej w

niektórych sprawach, stanowi jedną z kategorii umów międzynarodowych podlegających ratyfikacji. Ratyfikacja
takiej umowy dokonywana jest w trybie o zaostrzonych wymaganiach

w porównaniu z procedurą ratyfikacji

innych umów (określonych w art. 90 ust. 2-4).

Zabezpieczenia dotyczą wszystkich przypadków przekazywania kompetencji organom Wspólnot Europejskich
lub Unii Europejskiej. Przedmiotem przekazania mogą być kompetencje należące do każdego z segmentów
władzy państwowej – ustawodawczej, wykonawczej lub sądowniczej. Nie może jednak dojść do podważenia
sensu funkcjonowania organów państwowych – suwerenem nie może stać się organizacja międzynarodowa,
co oznaczałoby naruszenie zasad ustalonych w art. 4 Konstytucji RP.

Konstytucja uniemożliwia zatem przekazywanie kompetencji w zakresie powodującym utratę statusu państwa
suwerennego przez Rzeczpospolitą.

Zasada kompetencji powierzonych:
Wspólnoty Europejskie i Unia Europejska funkcjonują, zgodnie z traktatami konstytuującymi te organizacje, na
zasadzie kompetencji powierzonych im

mocą suwerennych decyzji ich państw członkowskich. Mogą działać

tylko w zakresie przewidzianym w unormowaniach traktatowych. Dotyczy to

głównie stanowienia norm

prawnych

przez instytucje wspólnotowe – RP jest nimi związana w zakresie, jakim suwerennie przekazała

poprzez rat

yfikację umowy międzynarodowej.

Dynamiczny charakter integracji zatem nie poszerza prerogatyw organów UE na obszary, gdzie nie były objęte
transferem kompetencji. Nie jest dopuszczalne, aby organizacja międzynarodowa sama ustalała swoje
kompetencje, z po

minięciem procedur ustalonych przez państwa członkowskie.

Gwarancje:

a) RP pozostaje suwerenne i zawsze może skorzystad z prawa wypowiedzenia traktatu,

b) Unia ma obowiązek poszanowania wartości tworzących aksjologię Konstytucji RP,

c) normy Konstytucji w dziedzinie praw i wolności jednostki wyznaczają minimalny i niezaprzeczalny próg, który nie

może ulec obniżeniu ani zakwestionowania na wskutek wprowadzenia regulacji wspólnotowych,

d) dopuszczalnośd kontroli aktów wspólnotowych z perspektywy funkcji gwarancyjnej Konstytucji,

e) prawo weryfikacji, czy prawodawcze organy UE wydając określony akt działały w ramach kompetencji

przekazanych i czy wykonywały swe uprawnienia zgodnie z zasadami subsydiarności i proporcjonalności.

Wykład:

Przewidziane w art. 90 ust. 1 Konstytucji umowy międzynarodowe o przekazaniu kompetencji organów władzy
paostwowej "w niektórych sprawach" organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu stanowią jedną z
kategorii umów międzynarodowych podlegających ratyfikacji.

Ratyfikacja takiej umowy dokonywana jest jednak w trybie o wyraźnie zaostrzonych wymaganiach w porównaniu z
procedurą ratyfikacji innych umów (art. 90 ust. 2-4 Konstytucji).

Zabezpieczenia te dotyczą wszystkich przypadków przekazywania kompetencji organom Wspólnot Europejskich lub Unii
Europejskiej.

W ramach art. 90 Konstytucji przedmiotem przekazania mogą byd kompetencje należące do różnych segmentów władzy
paostwowej - ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

W żadnym z tych obszarów nie może jednak dojśd do transferu kompetencji podważającego sens istnienia i
funkcjonowania organów paostwowych, tworzącego sytuację, w której suwerenem stawałaby się organizacja
międzynarodowa.

Przekazanie kompetencji w trybie art. 90 Konstytucji nie może pozbawiad paostwa zdolności do suwerennego działania,
oznaczałoby to bowiem naruszenie zasad wyrażonych w art. 4 ("Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej należy do
Narodu") i art. 5 ("Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości").

Konstytucja uniemożliwia zatem przekazywanie kompetencji w zakresie powodującym utratę statusu paostwa
suwerennego przez Rzeczpospolitą.

Zasada kompetencji powierzonych

Wspólnoty Europejskie i Unia Europejska funkcjonują, zgodnie z traktatami konstytuującymi te organizacje, na zasadzie
kompetencji powierzonych im mocą suwerennych decyzji ich paostw członkowskich.

Oznacza to, że mogą one działad tylko w zakresie przewidzianym w unormowaniach traktatowych. Dotyczy to w
szczególności stanowienia norm prawnych przez instytucje wspólnotowe. Rzeczpospolita Polska jest związana tymi
normami w zakresie, w jakim suwerennie przekazała, poprzez ratyfikację umowy międzynarodowej, niektóre
kompetencje prawodawcze instytucjom wspólnotowym.

Dynamiczny charakter integracji europejskiej nie oznacza rozszerzania zakresu prerogatyw organów Unii Europejskiej na
obszary, które nie były objęte transferem kompetencji.

Nie jest dopuszczalne, aby organizacja międzynarodowa sama ustalała swoje kompetencje, z pominięciem odpowiednich
procedur przekazywania kompetencji przez paostwa członkowskie na podstawie norm prawnych obowiązujących w tych
paostwach.

62. Status prawny posła i senatora

Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów
kończy 21 lat. Do Senatu zaś obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów
kończy 30 lat. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy. Nie można
kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.

MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI

– stosunek polityczno-prawny zachodzący między podmiotem

sprawującym funkcję z wyboru a wyborcami, obejmujący udzielone przez wyborców pełnomocnictwo
do reprezentowania ich w sprawowaniu władzy państwowej; rodzaje mandatów to:

a) mandat imperatywny

– przedstawiciel reprezentuje swoich wyborców, a nie zbiorowy podmiot

suwerenności (typ mandatu sporadycznie występujący),

b) mandat wolny – przedstawiciel reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności, a nie tylko tych, którzy go

wybrali – nie wiążą go żadne dyrektywy wyborców i nie może byd przez nich odwołany (występuje powszechnie
w krajach demokratycznych).

Mandat poselski wygasa w razie:

a) nieprzestrzegania zasady incompabilitas,

b) rezygnacji lub śmierci posła,

c) prawomocnego wyroku Trybunału Stanu ws. lustracyjnych.

Poseł/senator ma prawo:

1) wyrażad swoje stanowisko oraz zgłaszad wnioski w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniach Sejmu/Senatu i

jego organów,

2) wybierad i byd wybieranym do organów Sejmu/Senatu,

3) zwracad się do Prezydium Sejmu/Senatu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Sejm/Senat lub komisję

sejmową/senacką,

4) uczestniczyd w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych oraz w rozpatrywaniu projektów

ustaw i uchwał Sejmu/Senatu,

5) uczestniczyd w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Sejm/Senat lub komisje sejmowe/senackie,

6) uzyskiwad informacje i materiały na temat działalności organów administracji rządowej i samorządu

terytorialnego,

7) prawo do uczestnictwa w radach organów uchwałodawczych organizacji samorządowych,

8) tworzenia biur poselskich/senatorskich,

9) wnosid interpelacje i zapytania poselskie (tylko poseł!)

Ograniczenia działalności posłów/senatorów:

1) o swojej działalności muszą informowad Marszałka Sejmu/Senatu,

2) nie może podejmowad działao mogących podważyd zaufanie wyborców,

3) nie może posiadad pakietu większego niż 10% udziałów w spółkach z udziałem paostwowych lub komunalnych

osób prawnych,

4) oświadczenie o stanie majątkowym musi składad co roku Marszałkowi,

5) musi tworzyd co roku tzw. ‘rejestr korzyści’ – zgłasza w nim wszystkie darowizny, wyjazdy itp.

Uprawnienia dodatkowe posłów/senatorów:

1) korzystanie ze świadczeo socjalnych i zdrowotnych,

2) darmowy przejazd środkami publicznego transportu,

3) prawo do diety poselskiej,

4) immunitet parlamentarny – przywilej przysługujący przedstawicielowi, przyznany mu ze względu na charakter

wykonywanych przez niego funkcji , oznaczający ujemną przesłankę procesową;

63. Immunitet parlamentarny

Immunitet – jako prawo zwolnienia od podlegania powszechnie wiążącym obowiązkom prawnym. To swoisty przywilej
przysługujący przedstawicielowi narodu oznaczający ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności sądowej
reprezentanta, stanowiący ujemną przesłankę procesową prowadzącą do ograniczenia lub wyłączenia
odpowiedzialności. Służyd ma stworzeniu przedstawicielowi warunków nieskrępowanej działalności i zapewnieniu w ten
sposób właściwej pracy parlamentu.

Dopuszczony w sposób wyraźny przez Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej wyjątek od zasady równości, jak i od zasady
paostwa prawnego.

Immunitet parlamentarny rozumie jako przywilej:



Wyłączenia odpowiedzialności za określone lub wszystkie kategorie czynów



Wprowadzenia utrudnieo w możliwości realizacji odpowiedzialności prawnej dowolnego rodzaju w postaci
wymogu uzyskania zezwolenia właściwej władzy na pociągnięcie do odpowiedzialności prawnej



Zapewniania nietykalności

Który przysługuje członkom legislatywy na mocy przede wszystkim przepisów konstytucyjnych

Art. 105 konstytucji RP oraz ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora

Immunitet materialny – rodzaj wyłączenia odpowiedzialności parlamentarzystów, który dotyczy niestosowania
przepisów prawa materialnego w określonych sytuacjach, tzn., w ramach działalności przedstawiciele, która wchodzi w
zakres sprawowania mandatu. Jednocześnie konstytucja operuje tutaj zwrotem nie pociągania do „odpowiedzialności:.
Termin ten należy rozumied szeroko, chodzi tu przede wszystkim o odpowiedzialnośd karną, administracyjną, cywilną,
ale także dyscyplinarną czy zawodową.

Pojęcie działalności trzeba rozumied zarówno jako działanie jak i jako zaniechanie.

Z pewnością są to wszelkie głosowania, wystąpienia, oświadczenia, wnioski, interpelacje i inne formy komunikowania
parlamentowi czy w parlamencie swoich poglądów czy stanowisk. A ponadto działania podejmowane w ramach
parlamentu czy na ich zlecenie działalnośd w organach, gremiach czy ciałach, w których posłowie lub senatorowie
zasiadają jak reprezentanci parlamentu, a także działalnośd w ramach klubów, kół czy innych ciał stanowiących
konieczne elementy funkcjonowania parlamentu.

Sprawowanie mandatu będzie obejmowało wszelkie te czynności poza parlamentem, do których podjęcia
parlamentarzysta jest uprawniony lub zobowiązany przepisami prawa i które łączą się bezpośrednio z wykonywaniem
merytorycznych obowiązków członka parlamentu.

Immunitet materialny nie obejmuje natomiast sytuacji, w której parlamentarzysta dopuścił się naruszenia praw osób
trzecich.

Do pociągnięcia posła (senatora) do odpowiedzialności potrzebna jest zgoda Sejmu (senatu). Dotyczy to zarówno
odpowiedzialności karnej jak i cywilnej. Osobie, której prawa zostaną naruszone, z tytułu odpowiedzialności cywilne
przysługuje roszczenie o zaniechanie naruszenia, usunięcie skutków naruszenia oraz naprawienie szkody majątkowej.

Immunitet formalny dotyczy tylko odpowiedzialności karnej, o czym wprost stanowi art. 105 ust. 2. Nie ma znaczenia,
przed jakim organem odpowiedzialnośd ta miałaby zostad wyegzekwowana. Odnosi się zatem do odpowiedzialności nie
tylko karnej sensu stricte, ale nadto z tytułu wykroczeo, a także karnoskarbowej i karnoadministracyjnej.

Immunitet formalny dotyczy każdej fazy postępowania karnego, czy przygotowawczego, sądowego (jurysdykcyjnego)
oraz wykonawczego. Zgoda parlamentu nie jest jednakże potrzeba do wszczęcia każdej fazy postępowania, ale wystarcza
jednorazowa aby takie postępowanie przeprowadzid.

Zakaz zatrzymania lub aresztowania posła (senatora) bez zgody Sejmu (senatu) – art. 105 ust. 5

Przez aresztowanie należy rozumied zarówno tymczasowe aresztowanie, jak i umieszczenie w zakładzie karnym w celu
wykonania kary pozbawienia wolności. Zatrzymanie zaś to każde przymuszenie do pozostania w określonym miejscu, ale
też różne formy przejściowego pozbawienia wolności.

Prokurator generalny w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów informuje Marszałka Sejmu lub
Marszałka Senatu o toczących się przeciwko posłom lub senatorom postępowaniach karnych wszczętych przed dniem
ogłoszenia wyników wyborów.

Poseł (senator) może wystąpid do Sejmu lub Senatu z wnioskiem o zażądanie przez Sejm lub Senat zawieszenia
postępowania karnego do czasu wygaśnięcia mandatu. Wniosek nie może dotyczyd wykonania kary orzeczonej
prawomocnym wyrokiem sądu.

Uchwała w sprawie zawieszenia – większością 3/5 głosów ustawowej liczby posłów lub senatorów.

Sejm lub Senat wyraża zgodę na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej w drodze uchwały podjętej
bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów lub senatorów. Nieuzyskanie wymaganej większości głosów
oznacza podjęcie uchwały o niewyrażeniu zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej.

Sejm lub Senat wyraża zgodę na zatrzymanie lub aresztowanie posła lub senatora w drodze uchwały podjętej
bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów lub senatorów. Nieuzyskanie wymaganej większości głosów
oznacza podjęcie uchwały o niewyrażeniu zgody na zatrzymanie lub aresztowanie posła lub senatora.

64. Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu

Materia ta regulowana jest przez Konstytucję oraz Regulamin Sejmu RP. Pracami Sejmu kieruje Marszałek
Sejmu, który jest organem jednoosobowym, co jest jednym z dwóch występujących w krajach
demokratycznych rozwiązań. Organami Sejmu są:

1. MARSZAŁEK SEJMU

a) przewodniczenie obradom Sejmu i reprezentowanie go na zewnątrz,

b) zwoływanie posiedzeo Sejmu,

c) czuwanie nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego pozostałych organów,

d) nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom organów paostwa

skierowanym do Sejmu,

e) nadawanie biegu dokumentom przedkładanym w sprawach związanych z członkostwem RP w UE,

f) prowadzenie spraw z zakresu stosunków Sejmu z instytucjami i organami UE, parlamentami innych krajów

oraz Senatem,

g) przedstawianie okresowych ocen wykonania przez organy administracji paostwowej obowiązków wobec

Sejmu, jego organów oraz posłów,

h) udzielanie posłom niezbędnej pomocy w ich pracy,

i) sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu,

j) nadawanie statutu Kancelarii Sejmu, ustalanie jej budżetu i jego nadzorowanie,

k) powoływanie i odwoływanie Szefa Kancelarii Sejmu i jego zastępców

Ponadto wypełnia szereg kompetencji przyznanych mu w regulaminie. Wybierany jest spośród kandydatów
zgłoszonych przez co najmniej 15 posłów, bezwzględną większością głosów w głosowaniu imiennym chyba, że
Sejm postanowi inaczej. W ten sam sposób wybierani są zastępujący go wicemarszałkowie, których liczba nie
jest stała. Wicemarszałkowie nie są organem Sejmu, ale wchodzą w skład Prezydium Sejmu.

2. PREZYDIUM SEJMU (Marszałek i wicemarszałkowie)

a) ustala plan pracy izby po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,

b) ustala tygodnie posiedzeo,

c) dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu,

d) opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu,

e) organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania,

f) ustala zasady doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów.

3. KONWENT SENIORÓW – organ opiniodawczo-doradczy (Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub

wiceprzewodniczący klubów i przedstawiciele porozumieo ustanawianych przez kluby i koła), opiniuje:

a) projekty prac Sejmu,

b) projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeo Sejmu,

c) wnioski co do trybu dyskusji nad punktami porządku dziennego,

d) wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów,

e) zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu.

4. KOMISJE SEJMOWE – organy powołane do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot

prac Sejmu, wyrażania opinii w sprawach przekazywanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka lub Prezydium.

a) stałe – ich przedmiotowy zakres działania określa załącznik do Regulaminu Sejmu,



resortowe – zajmujące się sprawami powierzonymi jednemu lub kilku resortom administracji

paostwowej i kontrolujące ich działalnośd,



nieresortowe – powoływane do zajmowania się sprawami o charakterze międzyresortowym lub

niezwiązanym z działalnością administracji;

b) nadzwyczajne – ich cel, zasady i tryb działania określa Sejm, mogą istnied przez cały okres kadencji Sejmu lub

tylko przez czas konieczny dla wypełnienia ich funkcji;

c) śledcze – powoływane przez Sejm dla zbadania określonej sprawy.

ORGANY WEWNĘTRZNE SENATU:

-Marszłek

-Wicemarszałkowie

-Komisje Senackie

-PREZYDIUM SENATU

Nie można powoład senackiej komisji śledczej

65. Pozycja ustrojowa Marszałka Sejmu i Senatu

Marszałek Sejmu:

-najwyższy przedstawiciel IZBY NIŻSZEJ

-kandydaturę zgłasza grupa 15 posłów

-Sejm RP odwołuje Marszałka Sejmu na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów bezwzgledna większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

-Sejm odwołuje wicemarszałka na wniosek 15 posłów bezwzględną większością glosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów

KOMPETENCJE MARSZAŁKA SEJMU:

-stoi na straży praw godności Sejmu RP

-reprezentuje Sejm

-zwołuje posiedzenia Sejmu

-przewodniczy obradom Sejmu

-czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów

-kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom

-zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom

-nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom organów paostwa skierowanym do Sejmu

- prowadzi sprawny z zakresu stosunków z Senatem

-praowadzi sprawy z zakresu stosunków Sejmu z parlamentami innych krajów

W przypadku śmierci lub rezygnacji Marszałka Sejmu jego obowiązki wynikające z regulaminu Sejmu przejmuje
najstarszy wiekiem wicemarszałek Sejmu aż do wyboru nowego Marszałka Sejmu

-zastępuje Prezydenta RP

-wyznacza termin wyborów prezydenckich

MARSZAŁEK SENATU:

-stoi na straży praw i godności Senatu

-reprezentuje Senat

-prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem, a także parlamentami iinych krajów

-ustala plan pracy Senatu

-zwołuje posiedzenia Senatu

-przewodniczy obradom Senatu

-ustala projekt porządku obrad po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów

-zarządza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm

-sprawuje nadzór nad terminowością prac Senatu i jego organów

-zwołuje posiedzenia Prezydium Senatu i Konwentu Seniorów i przewodniczy ich obradom

66. Komisja śledcza

misje śledcze są powoływane przez Sejm dla zbadania określonej sprawy. Komisji może zostać

przyznana możliwość władczego działania wobec podmiotów spoza systemu władzy wykonawczej, a
zwłaszcza obywateli. Ich tryb działania określa ustawa. Powołuje ją Sejm, bezwzględną większością głosów.
W jej skład wchodzi max. 11 posłów, którzy powinni odzwierciedlać reprezentacje klubów i kół mających
swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności. Pracami komisji kieruje jej

prezydium

, na zewnątrz reprezentuje ją i działa w jej imieniu przewodniczący komisji lub z jego upoważnienia

zastępca przewodniczącego

Zakres przedmiotowy

prac komisji musi być dokonany w sposób przejrzysty i zupełny. Postępowanie przed

komisją bowiem nie jest obwarowane gwarancjami instytucjonalnymi i proceduralnymi, które występują w
postępowaniu sądowym. Przedmiotem nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych. TK
zakazał również objęcia zakresem badań komisji śledczych działalności organów niewyposażonych w
niezawisłość i niezależność.

Zakres podmiotowy

– w charakterze świadka może zostać wezwana każda osoba fizyczna mająca miejsce

zamieszkania w Polsce. Nie mogą zostać wezwane osoby objęte immunitetem dyplomatycznym. O wezwaniu
konkretnych osób decyduje ona sama. Wezwany ma obowiązek stawienia się przed komisją. Kontrowersje
stanowi jedynie możliwość wezwania Prezydenta RP. Wydaje się jednak, że zakres podmiotowy komisji
obejmuje piastuna

tego urzędu, ale nie mogą zostać zastosowane wobec niego kary porządkowe

ograniczające jego wolność osobistą.

Komisja może prowadzić postępowanie niezależne od postępowania prowadzonego lub już prawomocnie
zakończonego przez inny organ władzy publicznej. Celem komisji śledczej jest zbadanie działalności
danego organu władzy publicznej, a w szczególności ustalenie zakresu i przyczyn nieprawidłowości w
jego funkcjonowaniu.

Nie może jednak wyrażać poglądów co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd

ani kw

estionować zasadności orzeczeń sądowych.

W przypadku, gdy komisja śledcza nie zakończy działalności do końca kadencji Sejmu, który ją powołał,
postępowanie przez nią prowadzone ulega zamknięciu. Ma za to obowiązek złożenia sprawozdania.
Istnienie możliwość sporządzenia zdania odrębnego.

Art. 2 i 3 ustawy o komisji śledczej.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że sprawa, do zbadania której Sejm może powoład komisję śledczą, musi:



dotyczyd działalności organów i instytucji publicznych wyraźnie poddanych przez Konstytucję i ustawy kontroli
Sejmu



odnosid się do pewnych faktów lub twierdzeo dotyczących danych okoliczności



istnied obiektywnie



byd określona, tzn. stanowid zbiór okoliczności wyodrębniony, a także sprecyzowany i zrozumiały dla wszystkich
potencjalnych podmiotów zobowiązanych do stawienia się przed komisją lub przedstawienia odpowiednich,
żądanych materiałów i informacji



byd określona poprzez cel, który ma zostad zrealizowany w trakcie śledztwa sejmowego

Wyrok w sprawie U 4/06

Postępowanie przed komisją śledczą ma charakter autonomiczny (komisja przyjmuje swój regulamin, kalendarz
przesłuchania świadków, możliwe jest przymusowe postawienie świadka przed komisją, itd.)

Postępowanie przed komisją śledczą, mimo że proceduralnie jest prowadzone z odpowiednim zastosowaniem przepisów
procedury karnej, nie jest postępowaniem karnym ani tez innym postępowaniem represyjnym. Celem powołania komisji
śledczej jest wyłącznie zbadanie określone sprawy mieszczącej się w zakresie konstytucyjnie wyznaczonych granic funkcji

kontrolnej Sejmu. Dopiero w efekcie działania komisji śledczej możliwe jest uruchomienie innych postępowao, w tym
postępowania w sprawie karnej lub postępowania w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej. Z
powyższych względów, podczas badania uchwały powołującej komisję śledczą konstytucyjna zasada domniemania
niewinności nie jest adekwatnym wzorcem kontroli.

Jeżeli komisja przekazała Marszałkowi Sejmu sprawozdanie ze swojej działalności, a Sejm nie rozpatrzył go do kooca
kadencji, to może ono zostad rozpatrzone przez Sejm następnej kadencji (odejście od zasady dyskontynuacji spraw
sejmu).

67. Zgromadzenie Narodowe

— skład i kompetencje

Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego następstwie Marszałka
Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.

Art. 114 ust. 1 Konstytucji RP

Istnieją dwa stanowiska odnośnie określenia charakteru ustrojowego ZN. Pierwsze mówi o formie działania
dwóch samoistnych organów, drugie o odrębnym organie państwa. Uważać jednak należy go za organ
przedstawicielski władzy ustawodawczej, gdyż w jego skład wchodzą członkowie pochodzących z wyboru
izb parlamentu.

Tworzony jest więc nie przez Sejm i Senat, ale przez posłów i senatorów obradujących i

głosujących wspólnie. Dodatkowo, nie każde posiedzenie obu izb tworzy ZN, który ma pełnić własne, odrębne
funkcje.

Obie izby powinny być zwołane na wspólne obrady z wyraźnym zaznaczeniem, że chodzi o posiedzenie ZN.
Dodatkowo Marszałek musi wyraźnie określić, o realizację jakiej kompetencji ZN chodzi podczas posiedzenia,
gdyż działa on tylko w przypadkach określonych w Konstytucji. Mimo, że jest to organ władzy ustawodawczej,
nie ma żadnej kompetencji związanej z tworzeniem prawa. Jego główną rolą jest kontrola sprawowania urzędu
przez głowę państwa.

Kompetencje ZN:

Przyjęcie przysięgi od nowo wybranego prezydenta (bez określonego quorum).

Uznanie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (uchwałę

podejmuje większością 2/3 ustawowej liczby członków, najlepiej w oparciu o opinię lekarską, chociaż
może równie dobrze bez niej).

Decyduje o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia (uchwała większością co najmniej 2/3 głosów na

wniosek 140 członków).

Wysłuchanie orędzi Prezydenta RP.

Uchwalanie własnego regulaminu (jako wyraz autonomii parlamentarnej).

68. Podstawowe zasady prawa wyborczego

Zasady prawa wyborczego wpływają na kształt instytucji prawa wyborczego i przyjęte w nim rozwiązania.

ZASADA POWSZECHNOŚCI

a) czynne prawo wyborcze

Zasada powszechności formułuje zakaz wyłączania od czynnego udziału w wyborach jednostek lub grup
społecznych wchodzących w skład zbiorowego podmiotu suwerenności. W państwach demokratycznych
stosuje się trzy cenzusy:



wieku

– uzależnia przyznanie czynnego prawa wyborczego od osiągnięcia określonego wieku; w

Polsce osoby, które najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18 lat,



obywatelstwa

– uzależnia przyznanie prawa wyborczego w danym państwie od posiadania jego

obywatelstwa; w Polsce obowiązuje w wyborach do Sejmu i Senatu, prezydenckich, do rad powiatów i
sejmików województw,



domicylu

– uzależnia przyznanie prawa wyborczego od stałego zamieszkiwania przez określony

prawem czas na terytorium danego państwa lub na terenie jednego z okręgów wyborczych; w Polsce
miejsce zamieszkania ob

ywatela w przypadku wyborów parlamentarnych i prezydenckich nie odgrywa

roli.

b) bierne prawo wyborcze

Zasada powszechności kształtuje się różnie, ale zawsze przesłanką jest posiadanie czynnego prawa
wyborczego; istnieje przeświadczenie, że działalność w organach przedstawicielskich wymaga
posiadania ugruntowanych poglądów, doświadczenia itp. Konstytucja RP określa w przypadku wyborów
Prezydenta RP, Sejmu i Senatu dwa cenzusy:



obywatelstwa,



wieku

– do organów samorządowych – 18 lat, do Sejmu – 21 lat, do Senatu – 30 lat, na prezydenta –

35 lat.

Dodatkowym ograniczeniem jest zasada incompabilitas.

ZASADA RÓWNOŚCI

W znaczeniu formalnym

zakłada, że każda osoba, której przysługuje prawo wyborcze, uczestniczy w

wyborach na takich samych zasadach, jak inni wyborcy,

a w szczególności dysponuje taką samą liczbą głosów

w przypadku czynnego prawa wyborczego oraz ma równe z innymi szanse w ubieganiu się o urząd wybieralny
czy mandat przedstawicielski.

W znaczeniu materialnym

zapewnić ma równe znaczenie – tzn. równą siłę głosu każdego wyborcy. Dzieje

się tak poprzez ustalenie proporcji między liczbą wyborców w danym okręgu a liczbą wybieranych
przedstawicieli oraz wyznaczając okręgi wyborcze o zbliżonej licznie mieszkańców lub wyborców.

Istnienie wysokich klauzul zaporowy

ch hamuje rozwój lokalnych inicjatyw społecznych. W wyborach do Sejmu

w RP wynoszą one 5% dla pojedynczych partii i 8% dla koalicji.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Oznacza, że wyborca oddaje swój głos na osobę, która ma zostać wybrana, w związku z czym sam decyduje o
składzie organu przedstawicielskiego. W związku z tym wybory nie mogą odbywać się na zasadzie
wielostopniowości. W Polsce zasada bezpośredniości składa się z dwóch elementów:

głosowanie osobiste – wyborca oddaje głos osobiście, bez niczyjego pośrednictwa

głosowanie imienne – wyborca oddaje głos na konkretnego kandydata, określonego z imienia i

nazwiska.

ZASADA TAJNOŚCI

Ma zabezpieczyć wyborcę przed tym, aby osoba postronna nie dowiedziała się, jak głosował. Gwarantuje to
swobodę podjęcia decyzji. W RP zasada tajności obowiązuje w wyborach parlamentarnych, do euro
parlamentu, prezydenckich i samorządowych.

ZASADA PROPORCJONALNOŚCI

Zasada ta odnosi się do sposobu ustalania wyniku głosowania i jest alternatywna dla zasady większości. Jej
istotą jest dokonywanie rozdziału mandatu w okręgu wyborczym proporcjonalnie do odsetka głosów.
Determinuje ona konieczność wprowadzenia rozwiązań mających realizować określone cele:

zakaz wprowadzania nieuzasadnionych merytorycznie środków wyborczych,

b) partia, a nie kan

dydat, jest podmiotem gwarancji proporcjonalności,

wyborca ma wyrażać preferencje programowe, a jedynie w ograniczonym zakresie osobowe,

wielomandatowe okręgi wyborcze stanowią implikację zasady proporcjonalności,

system wyborczy polegający na zastosowaniu odpowiedniego matematycznego sposobu obliczania

decyduje o relacji między liczbą głosów a liczbą mandatów

ZASADA WOLNYCH WYBORÓW

Ma ona zagwarantować swobodną realizację aktu wyborczego; składają się na nią:

zasada proporcjonalności wyborów,

swoboda zgłaszania kandydatów,

swoboda formułowania programów wyborczych,

powierzenie przeprowadzenia wyborów oraz nadzoru nad nimi organom niezależnym.

69. Kodeks wyborczy

PARYTETY

Jedną z najbardziej dyskutowanych kwestii przed wprowadzeniem kodeksu były tak zwane parytety. Według nowego
prawa, na listach wyborczych nie będzie być mogło mniej niż 35 procent kobiet i 35 procent mężczyzn.

GŁOSOWANIE

Głosowanie, bez względu na rodzaj wyborów, odbywać się już będzie w takich samych godzinach, czyli 7-21. Dotąd
bywa

ło różnie. W wyborach do parlamentu głosowaliśmy od 6 do 20, a na przykład w samorządowych od 8 do 22. To już

historia.

Kolejną nowością i to ważną choćby ze względu na możliwość zwiększenia wyborczej frekwencji, jaką daje kodeks, jest
możliwość głosowania przez dwa dni. O tym, czy głosowanie będzie jedno-, czy dwudniowe, decydować będzie osoba
zarządzająca wybory, czyli prezydent (wybory parlamentarne), premier (wybory samorządowe), marszałek sejmu (wybory
prezydenckie). Dotąd w historii polskiej demokracji głosowanie dwudniowe było sporadyczne. Przeprowadzono je na
przykład w 2003 roku w czasie referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

Wprowadzono też ułatwienia dla osób przebywających za granicą. Będą one mogły zagłosować korespondencyjnie. Do
15 dnia przed wyborami wyborca będzie mógł zgłosić chęć udziału w głosowaniu konsulowi. Następnie otrzyma tak
zwany pakiet wyborczy, czyli kartę do głosowania, kopertę zwrotną oraz oświadczenie o tajnym i osobistym oddaniu
głosu. Kopertę trzeba będzie wysłać do konsula, który przekaże ją komisji wyborczej.

OKRĘGI JEDNOMANDATOWE

Wprowadzono je w wyborach do Senatu i w wyborach samorządowych. Dotąd z każdego okręgu mogliśmy wybrać od
dwóch do czterech senatorów (w Świętokrzyskiem - 3). Głosować można było na tylu kandydatów, ile mandatów było do
obsadzenie w okręgu. W regionie świętokrzyskim mogliśmy zatem zaznaczyć aż trzy nazwiska. Teraz kraj został
podzielony na 100 okręgów i z każdego z nich będziemy wybierać tylko jednego senatora (świętokrzyskie podzielono na
trzy okręgi). Wygra ta osoba, która w okręgu po prostu zdobędzie najwyższą liczbę głosów. Wyborca będzie też mógł
oddać tylko jeden głos.

Zmiana jest też w wyborach samorządowych. Wprowadzono tam okręgi jednomandatowe w wyborach do rad gmin. W
praktyce oznacza to, że okręgi będą niewielkie, niekiedy zawężone praktycznie do jednego osiedla. Nie zmieni się
głosowanie w miastach na prawach powiatu. W Świętokrzyskiem są to tylko Kielce.

KAMPANIA

W czasie najbliższych kampanii partie i kandydaci nie będą nas już epatować z radia i telewizji. Komitety wyborcze nie
będą mogły zamieszczać tam płatnych spotów wyborczych, pozostanie im jedynie prasa oraz Internet.

Spora część nowelizacji Kodeksu ma charakter doprecyzowujący i usuwający zbędnie powtórzenia przepisów.
Wśród wprowadzonych zmian znajduje się wydłużenie z 60 do 80 dni przed dniem wyborów, terminu w jakim
będzie publikowane w Dzienniku Ustaw rozporządzenie określające datę wyborów samorządowych oraz
kalendarz wyborczy w tych wyborach. Ponadto wyniku zmian wprowadzonych w art. 17 § 2 komisarz wyborczy
nie będzie mógł powoływać lub dokonywać zmian w składach terytorialnych komisji wyborczych. Skreślono
również § 1 artykułu 48 stanowiący, iż w lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w którym lokal się
znajduje, jakakolwiek agitacja wyborcza jest zabroniona.
Zmieniono także załącznik nr 2 do Kodeksu stanowiący wykaz okręgów wyborczych do Senatu RP –
wprowadzono poprawne nazewnictwo osiedli w okręgach nr 8, 23 i 24.
Zmianom uległy również art. 13 i art. 14 ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę - Kodeks wyborczy. Ma to
na celu wydłużenie terminów w jakich rady gmin dokonają podziału gmin na okręgi wyborcze (z 6 na 15
miesięcy od dnia wejścia w życie Kodeksu wyborczego) i obwody głosowania (z 2 na 3 miesiące) w wyborach
do rady gminy. Ponadto w art. 13 wprowadzono przepis, iż przy ustalaniu podziału gminy na okręgi wyborcze
uwzględnia się liczbę mieszkańców ujętych w stałym rejestrze wyborców danej gminy na koniec kwartału
poprzedzającego kwartał, w którym rada gminy dokonuje podziału gminy na okręgi wyborcze.
Ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy oraz ustawy - Przepisy wprowadzające
ustawę - Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 102 poz. 588) wchodzi w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia tj. 2
czerwca 2011 r

Całkiem nowym wyzwaniem, przed jakim w tym roku staną organy wyborcze, jest m.in. możliwość głosowania
przez osoby niewidome i słabowidzące przy pomocy nakładki w języku Braille`a. Jak mówił Czaplicki,
wprowadzenie t

akiej możliwości wiąże się "z zasadniczą kwestią - otóż karta do głosowania i nakładka do

głosowania muszą do siebie idealnie pasować"

Jedną z najistotniejszych nowości, którą wprowadzi Kodeks wyborczy, będzie podzielenie Polski na 100
jednomandatowych ok

ręgów wyborczych do Senatu. Przy czym, warto wyjaśnić, że dotąd istniały okręgi

wielomandatowe, z których wybierano od 2 do 4 senatorów. Zmiana ta w praktyce oznacza, iż wyborca oddaje jeden
głos na wybranego kandydata, a wybrany na senatora w danym okręgu wyborczym zostanie ten kandydat, który
uzyskał największą liczbą ważnie oddanych głosów.Komitety wyborcze mogą zgłosić w okręgu wyborczym tylko
jednego kandydata na senatora, który uprzednio uzyska 2 tysiące podpisów poparcia wyborców (dotychczas wymagano 3
tysiące podpisów poparcia). Postanowienie dot. jednomandatowych okręgów wyborczych było przedmiotem kontroli TK

zostało uznane za zgodne z Konstytucją, w związku z czym w nadchodzących wyborach parlamentarnych

przekonamy się, jakie efekty przyniesie takie rozwiązanie.
Zmianą, która zasługuje również na uwagę jest przyznanie wyborcy przebywającemu poza granicami Polski
możliwości głosowania korespondencyjnego. Zamiar głosowania korespondencyjnego należy zgłosić właściwemu
terytorialnie konsulowi, nie później niż 15 dnia przed dniem wyborów. Na podstawie takiego zgłoszenia, konsul wpisuje
wyborcę do spisu wyborców właściwego dla obwodowej komisji wyborczej. Konsul niezwłocznie po otrzymaniu od
właściwej komisji wyborczej kart do głosowania, jednak nie później niż do 10 dnia przed dniem wyborów, wysyła do
wyborcy wpisanego do spisu wyborców, który wyraził zamiar głosowania korespondencyjnego, pakiet wyborczy
zawierający ściśle określone
w Kodeksie wyborczym dokumenty. Warto przy tym wskazać, że głosowanie korespondencyjne zostało uznane przez
TK za zgodne z

Konstytucją. TK zaznaczył przy tym, że jest to alternatywna forma głosowania realizująca zasadę

powszechności wyborów,
a głosowanie za pośrednictwem poczty dopuszczalne jest w takich państwach Unii Europejskiej jak Austria, Belgia, Dania,
Estonia, Finlandia, Hiszpania, Irlandia, Litwa, Niemcy czy Wielka Brytania.
Jednocześnie chcielibyśmy przedstawić te uregulowania Kodeksu wyborczego, których zgodność z Konstytucją
została zakwestionowana przez TK. W pierwszej kolejności należy wskazać, że głosowanie dwudniowe zostało uznane
przez TK za niezgodne
z Konstytucją w zakresie, w jakim dotyczy ono wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyborów Prezydenta. W związku z
wyrokiem TK, nadchodzące wybory parlamentarne zostaną na pewno przeprowadzone w ciągu jednego dnia.
Za niezgodny z Konstytucją TK uznał również zakaz odpłatnego rozpowszechniania ogłoszeńwyborczych w
programach publicznych i niepublicznych

nadawców radiowych i telewizyjnych.Ponadto, za niezgodny z

Konstyt

ucją TK uznał także zakaz umieszczania plakatów i haseł wyborczych o powierzchni większej niż 2 m

. W

praktyce zakaz ten miał spowodować, że zniknęłyby z polskich ulic billboardy wyborcze, których powierzchnia wynosi od
12 nawet do 48 m2. Zapewne wiele osób zauważyło, że jeszcze przed rozpoczęciem kampanii wyborczej partie
polityczne już prześcigały się w pomysłach w celu ominięcia tego zakazu m.in. poprzez billboardy rocznicowe, czy tzw.
„informacyjne”. Zatem w nadchodzącej kampanii wyborczej z pewnością zobaczymy sporo wielkoformatowych plakatów i
haseł wyborczych.
Podsumowując, każda zmiana wpływająca na przejrzystość oraz spójność polskiego systemu prawnego jest godna
pochwały, musi ona jednak być zgodna z Konstytucją. Od tej pory każdy obywatel, gubiący się w ilości obowiązujących
aktów normatywnych dotyczących prawa wyborczego, chcąc poznać procedurę wyborczą odnajdzie wszystko w jednym

dokumencie

– Kodeksie wyborczym. Z drugiej strony należy przywołać głosy krytyczne, które wskazują na niefortunny

ter

min wprowadzanych przez ustawodawcę zmian, który następuje w roku wyborczym, a właściwie kilka miesięcy przed

dniem wyborów. Działania takie nie służą
z pewnością stabilności systemu prawnego. Miejmy jednak nadzieję, że w konsekwencji nie zachwiane zostanie zaufanie
obywateli do państwa, co po raz kolejny odbiłoby się na poziomie frekwencji podczas tegorocznych wyborów. Oczywiście
zasadność i celowość wprowadzonych zmian zostanie zweryfikowana już podczas najbliższej jesieni.

70. Systemy wyborcze

SYSTEM WYBORCZY – sensu largo oznacza ogół zasad określających tryb przygotowania i
przeprowadzenia wyborów oraz podziału mandatów; sensu stricte oznacza ogół zasad ustalania wyników
wyborów. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje systemów wyborczych:

1) SYSTEMY WIĘKSZOŚCIOWE – mandat przyznaje się temu kandydatowi w okręgu jednomandatowym lub tej liście

w okręgu wielomandatowym, który uzyska największą liczbę głosów; istnieją dwa rodzaje systemów
większościowych:

a) system większości bezwzględnej – kandydat/lista musi uzyskad więcej niż połowę ważnie oddanych

głosów; w przypadku, gdy wyniku takiego nie osiągnie, istnieje koniecznośd drugiej tury głosowania. Może
byd oparta na większości bezwzględnej, ale wówczas przechodzą do niej tylko dwaj kandydaci albo dwie
listy, które otrzymały w I turze najwięcej głosów; system ten stosuje się m.in. w Polsce przy wyborze
prezydenta,

b) system większości względnej – kandydat/lista musi otrzymad więcej głosów niż konkurenci; w Polsce

wybiera się w ten sposób m.in. Senat.

2) SYSTEMY PROPORCJONALNE – cechą jest dążenie do zapewnienia podziału mandatów wyborczych między

poszczególne ugrupowania, które wystawiły listy wyborcze, proporcjonalnie do liczby głosów oddanych na nie w
wyborach.

W systemach tego typu wykorzystywany jest iloraz wyborczy, powstający w wyniku podziału liczby
głosów przez liczbę będących do dyspozycji mandatów. Pozwala to określić liczbę głosów niezbędną do
uzyskania mandatu. Może mieć charakter:



zmienny – tworzony w wyniku dzielenia liczby głosów oddanych w konkretnym okręgu przez liczbę

mandatów przypadających na ten okręg,



stały – obliczany w wyniku podziału ogólnej liczby głosów oddanych w całym kraju przez ogólną liczbę

mandatów.

Ustalenie ilorazu wyborczego nie pozwala do końca na ustalenie wyników wyborów, gdyż zawsze
pozostają pewne reszty. Dla zakończenia podziału stosuje się jedną z dwóch metod:



metoda największej reszty – po ustaleniu ilorazu wyborczego dzieli się przez niego liczbę głosów

oddanych na każdą listę. Otrzymane liczby całkowite wyznaczają liczbę mandatów przypadających na
poszczególne listy. Mandaty nieobsadzone przyznaje się kolejno tym listom, którym pozostały
największe reszty.



metoda największej przeciętnej – po ustaleniu ilorazu wyborczego dzieli się przez niego liczbę głosów

oddanych na każdą listę. Otrzymane liczby całkowite wyznaczają liczbę mandatów przypadających na
poszczególne listy. W celu dokonania rozdziału mandatów nieobsadzonych do liczby mandatów
uzyskanych już przez poszczególne listy dodaje się 1 i przez tę liczbę dzieli się sumy głosów, jakie padły
na poszczególne listy. Mandaty nieobsadzone przydziela się tym listom, które w wyniku tego działania
uzyskały największe ilorazy.

Używane współcześnie systemy proporcjonalne:

a) system d’Hondta – liczbę głosów oddanych na poszczególne listy dzieli się przez kolejne liczby naturalne.

Otrzymane w ten sposób ilorazy grupuje się w kolumnach odrębnych dla każdej listy. O przyznaniu
mandatów poszczególnym listom decyduje kolejnośd największych ilorazów. Stosowany m.in. w Polsce przy
wyborach do Sejmu i Senatu.

system St. Lague’a –

polega on na dzieleniu liczby głosów uzyskanych przez poszczególne listy przez kolejne

liczby nieparzyste. Wyniki wyborów ustala się w oparciu o kolejne najwyższe ilorazy.

system Hare’a Niemeyera – liczbę głosów oddanych na każdą z list wyborczych dzieli się przez sumę ważnie
oddanych głosów na wszystkie listy i mnożymy przez liczbę mandatów przypadających na dany okręg. Liczba
mandatów odpowiada liczbie całkowitej otrzymanej w wyniku tego działania. Mandaty nieobsadzone
r

ozdziela się wg największej reszty.

3) SYSTEMY MIESZANE

– stanowią one kombinację elementów systemów większościowych

proporcjonalnych w stosunku pół na pół. Stosunek ten musi być ściśle zachowany w przeciwnym razie

będziemy mieli bowiem do czynienia ze zmodyfikowanym sytemem, którego elementy przeważają.

71. Funkcje głowy państwa w RP.

Funkcje Głowy Paostwa w RP:



TRADYCYJNE KOMPETENCJE:

-Reprezentacja

-Nadawanie orderów i odznaczeo –ordery wojenne – wniosek MON

-Pozbawienie orderów i odznaczeo

-Wyrażanie zgody na przyjęcie przez obywateli polskich orderów i odznaczeo paostw obcych

-Nadawanie obywatelstwa

-Prawo łaski



REPREZENTANT PAOSTWA:

-Ratyfikowanie i wypowiadanie umów

-Mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli RP w innych paostwach i przy organizacjach
międzynarodowych.

-Przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych
innych paostw i organizacji międzynarodowych.



GWARANT BEZPIECZEOSTWA:

- Prez. RP stojąc na straży suwerenności i bezpieczeostwa paostwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium w
szczególności

- zatwierdza na wniosek Prezesa Rady Ministrów strategię bezpieczeostwa narodowego.

-wydaje na wniosek Prezesa Rady Ministrów w drodze postanowienia, Polityczno-Strategiczną Dyrektywę Obronną
Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne dokumenty wykonawcze do strategii bezpieczeostwa narodowego

-Zatwierdza na wniosek Rady Ministrów, plany krajowych dwiczeo systemu obronnego i kieruje ich przebiegiem

- postanawia na wniosek Prezesa Rady Ministrów o wprowadzeniu albo zmianie określonego stanu gotowości obronnej
paostwa

-może zwracad się do wszystkich organów władzy publicznej, administracji rządowej i samorządowej, przedsiębiorców,
kierowników innych jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych o informacje mające znaczenie dla
bezpieczeostwa i obronności paostwa

-inicjuje i patronuje przedsięwzięciom ukierunkowanym na kształtowanie postaw patriotycznych i obronnych w
społeczeostwie



WEWNĘTRZNE BEZPIECZEOSTWO PAOSTWA:

-Najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych – w czasie pokoju za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej

-Mianowanie na czas określony szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych

-Mianowanie – na wniosek PRM Naczelnego Dwódcy Sił Zbrojnych

- Stany nadzwyczajne

- W razie konieczności obrony paostwa podczas stanu wojennego kieruje tą obroną we współdziałaniu z RM

RADA BEZPIECZEOSTWA NARODOWEGO

- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wykonuje zadania w zakresie bezpieczeostwa i obronności przy pomocy Biura
Bezpieczeostwa Narodowego – organ doradczy

-Członków tej rady powołuje o odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej. Do zadao Rady należy: wyrażanie opinii w
sprawach wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeostwa paostwa, a w szczególności: rozpatrywanie ogólnych założeo
bezpieczeostwa paostwa, założeo i kierunków polityki zagranicznej w zakresie bezpieczeostwa paostwa, określanie
zagrożeo bezpieczeostwa o raz środków przeciwdziałania im, rozpatrywanie kierunków rozwoju Sił Zbrojnych.

BIURO BEZPIECZOSTWA NARODOWEGO

- Aparat pomocniczy służący do wykonywania przez prezydenta RP zadao w zakresie bezpieczeostwa i obronności

-Kieruje Biurem sekretarz stanu wyznaczony przez prezydenta RP

- Prezydent RP określa organizację oraz zakres działania BBN

PREZYDENT a SEJM



Wybory



Kadencja



Proces ustawodawczy (art. 122K, art. 118K)



Orędzia



Ratyfikacja Umów międzynarodowych (art. 90K)



Stany nadzwyczajne



Odpowiedzialnośd konstytucyjna (Zgromadzenia Narodowe i jego kompetencje, zawieszenie, złożenie z urzędu,
postępowanie przed Trybunałem Stanu, odpowiedzialnośd za delikt konstytucyjny, karna i karno-handlowa)



Referendum (art. 125K, 235K za zgodą senatu prawo zarządzania referendum)



Udział w procesie realizacji funkcji kreacyjnej

Kreacja Personalna

- Mianowanie Szefa Sztabu Generalnego WP, dowódców rodzajów SZ i dowódców okręgów wojskowych

-2 członków KRRiT

-3 członków RPP

- Członków RBN i Szefa Kancelarii

- Prezesa i wiceprezesów NSA, sędziów SN, na wniosek KRS – sędziów

-Pierwszego prezesa SN - prezesów SN

- Prezesa i wiceprezesów TK

(do prokuratury dorobid KRP *zrobiona na wzór KRS+)

Prezydent a Rada Ministrów:

- Procedura powoływania Rady Ministrów (odbieranie przysięgi, dokonywanie zmian w skłądzie i przyjmowanie dymisji)

- Wniosek o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed TS

- Rada Gabinetowa

- Stany nadzwyczajne

- Rozporządzenie z mocą ustawy (art. 234K)

- Zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych na wniosek Prezesa Rady Ministrów.

Prezydent a Sądy

- Kreacyjne (przyjmowanie słubowania)

- Prawo łaski

- Rozporządzenia: w sprawie ustalenia liczby stanowisk sędziowskich w SN oraz liczby Prezesów

- w sprawie stawek dodatku funkcyjnego członków Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego

- w sprawie szczegółowego trybu wykonywania nadzoru nad działalnością administracyjną wojewódzkich sądów
administracyjnych

- Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych

- w sprawie ustalenia liczby stanowisk sędziowskich w NSA oraz liczy wiceprezesów

- W sprawie utworzenia wydziałów zamiejscowych

- Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych.

Akty P RP (art. 142, 243 K)

- Rozporządzenia z mocą ustawy

- Rozporządzenia

- Zarządzenia

- Postanowienia

Odpowiedzialnośd

- Konstytucyjna

- Prawna

- Polityczna

- Kwestia dopuszczalności odpowiedzialności cywilnej – art. 3 TSU – czyny zawinione

72. Udział Prezydenta w procedurze ustawodawczej.

Prezydentowi RP przysługuje inicjatywa ustawodawcza . Konstytucja w art.

122 ust.1 ustanawia jedną ale za to wyraźnie określoną przesłankę podpisania ustawy- jest nią zgodne z
konstytucją uchwalenie przez parlament ustawy. Podpisanie ustawy przez prezydenta oznacza urzędowe
stwierdzenie, że została ona uchwalona przez odpowiednie organy (sejm i senat) w konstytucyjnie określonym

trybie i w brzmieniu przedstawionym prezydentowi przez Marszalka sejmu. Kryterium tej kontroli stanowią
normy konstytucyjne

- przyznano prezydentowi

prawo weta zawieszającego ( 3/5 wiekszości potrzebne do jego oddalenia w

sejmie) wtedy ustawa ponownie wraca do sejmu lub zwrócenie się do TK o stwierdzenie zgodności z
konstytucją.

Konstytucja reguluje następujące elementy weta prezydenckiego:

nie może dotyczyć ustawy o zmianie konstytucji

b) weto d

otyczy ustaw których proces legislacyjny w parlamencie uległ już zakończeniu

prezydent może odmówić podpisania tylko całej ustawy, nie ma możliwości stosowania weta
wobec niektórych jej postanowień, chyba że odmowa podpisania ustawy wynika z orzeczenia
t

rybunału konstytucyjnego, do którego prezydent zwrócił się przed jej podpisaniem wtedy może

ja podpisać z pominięciem przepisów uznanych za niekonstytucyjne.

21 dniowy termin na zlożenie weta, bieg tego terminu ulega wstrzymaniu gdy prezydent zwrócił
się do TK lub wystapił do sejmu o ponowne jej rozpatrzenie

Obowiązek umotywowania weta- abu sejm miał możność zapoznania się z przyczynami
ingerencji prezydenta w proces ustawodawczy-

weto nie musi mieć tylko związku z

zakwestionowaniem konstytucyjności danej ustawy, może odmawiając jej podpisania kierowac
się względami gospodarczymi, celowościowymi

f) Forma weta- wniosek o ponowne rozpatrzenie ustawy skierowany do sejmu
g)

Jeśli chodzi o wycofanie wniosku to obecne stanowisko TK mówi ze jest dopuszczalny taki krok
ale przezd rozpatrzeniem przez sejm wniosku.

gdy TK orzeknie ze ustawa jest zgodna z konstytucją to prezydent nie może już odmówic jej

podpisania
-

jeśli sejm ponownie uchwali ustawę to prezydent musi ja podpisac w ciagu 7 dni

- zarzadzenie

ogłoszenia ustawy w dzienniku ustaw RP stanowi obowiązek prezydenta

Podpisanie ustawy przez Prezydenta

– Prezydentowi przysługuje zastosowanie weta ustawowego, czyli

przekazanie ustawy Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, jak również Prezydent może wystąpić do Trybunału
Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją.Podpisanie ustawy następuje w
terminie 21 dni od dnia jej przedstawienia przez Marszałka Sejmu, lub w terminie 7 dni w przypadku ustawy
budżetowej, lub ustaw uchwalonych w trybie pilnym

73. Prerogatywy Prezydenta.

Przy określaniu pozycji ustrojowej prezydenta RP, istotne jest wyróżnienie w art. 126 ust 1 i 2 trzech grup funkcji prezydenta:

1) Reprezentowanie RP i gwarantowanie ciągłości władzy państwowej
2) Czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji
3) Stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium

Funkcje te określają kierunki i cele działań prezydenta i jego rolę wśród systemu organów państwowych. Z tymi funkcjami z art. 126
wiążą się także inne kompetencje, określone w przepisach konstytucyjnych i ustawowych.
Prezydent wydaje akty urzędowe, które - zgodnie z generalna zasadą określona w art. 144 ust.2 Konst. – wymagają dla swej
ważności podpisu (kontrasygnaty) Prezesa RM, który kontrasygnując te akty ponosi za nie odpowiedzialność przed Sejmem. Pojęcie
„aktów urzędowych” wskazuje na to, iż chodzi tu w zasadzie o wszelkie działania podejmowane przez prezydenta w ramach
wykonywanego przez niego urzędu.
Z kolei art. 144 ust. 3 określa enumeratywnie akty niewymagające kontrasygnaty – zgodnie z prawem konstytucyjnym w tym
przypadku chodzi właśnie o prerogatywy prezydenckie. Zalicza się do nich :



Zarządzenie wyborów do Sejmu i Senatu



Zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb,



Skracanie kadencji Sejmu w przypadkach określonych konstytucyjnie



Inicjatywa ustawodawcza prezydenta



Zarządzenie referendum ogólnokrajowego



Podpisanie lub odmowa podpisania ustawy



Zarządzenie ogłoszenia ustawy i umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw



Zwracanie się z orędziem do Sejmu, Senatu lub wspólnie obradującego Zgrom. Narodowego



Wnioskowanie do Trybunału konstytucyjnego



Wnioskowanie do NIK o przeprowadzenie kontroli



Desygnowanie Prezesa RM



Przyjmowanie dymisji RM i powierzenie jej tymczasowego pełnienia obowiązków



Wnioskowanie do Sejmu i o pociągniecie do odpowiedzialności członka rządu przed Trybunałem Stanu



Odwołanie ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności



Zwoływanie Rady gabinetowej



Nadawanie orderów



Stosowanie prawa łaski



Nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się



Nadanie statutu Kancelarii Prezydenta RP



Wniosek o powołanie Prezesa NBP



Zrzeczenie się urzędu Prezydenta RP,



Powoływanie sędziów: Pierwszego Prezesa i prezesów SN, Prezesa i wiceprezesa Tryb. Konstyt., Prezesa i wiceprezesów
NSA, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków KRRiTV

74. Odpowiedzialność konstytucyjna Prezydenta.

Zgodnie z art. 145 ust 1 Konstytucji Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa
może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, w
związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły Konstytucję lub
ustawę. Formuła ta nie pozwala jednak na oddzielenie odpowiedzialności prezydenta za delikt konstytucyjny od odpowiedzialności
karnej za przestępstwa pospolite.

Ustawa z 26.03.1982 r. o Trybunale Stanu stanowi w art. 2 ust. 2, że w okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie
przedawnienie karalności przestępstw lub przestępstw skarbowych, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan
oskarżenia przed Trybunałem Stanu.
Prawo postawienia prezydenta w stan oskarżenia przysługuje Zgromadzeniu Narodowemu. Wstępny wniosek może być złożony
do Marszałka Sejmu przez 140 członków ZN. Wniosek taki powinien zawierać określenie zarzutu oraz uzasadnienie. Następnie
Marszałek Sejmu przekazuje ten wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która po przeprowadzeniu postepowania
wyjaśniającego uchwala sprawozdanie o wystąpieniu do ZN z wnioskiem o: 1) postawienie prezydenta w stan oskarżenia lub 2) o
umorzenie postępowanie w tej sprawie.

Postawienie prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3
głosów ustawowej liczby jego członków. Podejmując taką uchwałę ZN wybiera spośród swoich członków dwóch oskarżycieli, z
których każdy powinien spełniać warunki wymagane ustawowo do powołania na stanowisko sędziego. Taka uchwała o postawieniu
prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu stanowi od jej ustanowienia stan oskarżenia. Automatycznie z dniem
podjęcia uchwały sprawowanie urzędu prezydenta ulega zawieszeniu do czasu wydania orzeczenia przez TS. Obowiązki prezydenta
przejmuje wówczas Marszałek Sejmu ( a gdy ten nie może ich wykonywać – to Marszałek Senatu). Jeśli Zgromadzenie Narodowe nie
podejmie uchwały o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia, jego przewodniczący stwierdza umorzenie postępowania w sprawie.

TS w razie stwierdzenia naruszenia Konstytucji, ustaw lub popełnienia przestępstwa, lub przestępstwa skarbowego przez prezydenta,
orzeka złożenie go z urzędu oraz inne kary przewidziane na gruncie ustawy o Trybunale Stanu. Mówi o tym zwłaszcza art. 25 ust 1
ustawy o TS:
Za czyny określone w art. 3 ( „Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w
zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły Konstytucję lub ustawę., o ile nie wypełniają znamion
przestępstwa lub przestępstwa skarbowego”)

Trybunał Stanu wymierza łącznie lub osobno następujące kary:
1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta, w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach do
Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu terytorialnego,
2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach
państwowych i w organizacjach społecznych,
3) utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych.
Innym zagadnieniem związanym ze statusem prezydenta jest wypełnianie przez prezydenta obowiązków ciążących na każdym
obywatelu RP. Istnieje także dopuszczalność zwolnienia go z obowiązków, o ile Konstytucja lub ustawa wyraźnie tak wskazuje. Brak
wyraźnej podstawy oznacza konieczność wypełnienia obowiązków. W razie ich niewypełnienia można pociągnąć piastuna urzędu do
odpowiedzialności jak za naruszenie danej ustawy nakładającej na obywateli dany obowiązek.

75. Procedura powoływania RM.

Powoływanie RM jest jedną z kompetencji prezydenta RP związanych z funkcjonowaniem rzadu. Możliwe są trzy
zasadnicze sposoby powoływania RM( + konstruktywne wotum nieufności):

W trybie art. 154 ust 1 Konstytucji

– w ciagu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji

lub w ciagu 14 dni od przyjęcia dymisji poprzedniej RM. Procedurę powoływania rzadu w tym trybie
rozpoczyna desygnowanie przez prezydenta RP Prezesa RM. Premier proponuje następnie prezydentowi
skład RM. Po zaakceptowaniu go prezydent powołuje premiera oraz pozostałych członków rzadu. Powolany
w ten sposób rząd musi w ciagu 14 dni od dnia powołania uzyskać wotum zaufania od Sejmu, uchwalane
większością bezwzględną, przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Taka procedura
uzyskania wotum zaufania, podobnie jak w trybie art 154 ust 3, zapewnić mają rzadowi stabilność polityczną i
chronić przed pochopnym zdymisjonowaniem.

II.

W trybie art. 154 ust.3 Konstytucji

– gdy prezydentowi nie uda się powołać rządu w trybie art. 154 ust 1

Konstytucji (nie zaakceptuje składu rządu), Sejm przejmuje inicjatywę. Kandydata na premiera moze zgłosić
liczba 46 posłów, Sejm wybiera natomiast premiera w głosowaniu imiennym bezwzględną większością
głosów, przy quorum wynoszacym co najmniej połowę ustawowej liczby posłów. Następnie premier
przedstawia Sejmowi program działania rządu i proponowany skład RM. Wniosek w sprawie wyboru RM
głosowany jest łącznie i Sejm wybiera ją bezwzględną większością głosów, przy quorum wynoszacym połowę
ustawowej liczby posłów. Prezydent ma obowiązek powołać tak wybraną Radę Ministrów.

III.

W trybie art. 155 ust 1 Konstytucji

– gdy oba sposoby nie przynoszą rezultatu, prezydent w ciagu 14 dni od

zakonczenia bezowocnego

powoływania rzadu w trybie art. 154 ust 3 Konstytucji ponownie przejmuje

inocjatywę i powołuje Prezesa RM i na jego wniosek pozostałych czlonków rządu. Aby móc jednak rozpocząć
pełnienie funkcji musi ona uzyskać wotum zaufania ze strony Sejmu, uchwalane zwykłą większością głosów
przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeśli to się nie uda, prezydent ma obowiązek
skrócenia kadencji Sejmu.

IV.

W trybie art. 158 ust 1 zd. 2 Konstytucji

– ponieważ czlonkowie RM ponoszą solidarną odpowiedzialność

polityczna przed Sejmem, sejm może wyrazić wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów.
Wniosek musi złożyć grupa co najmniej 46 posłów na ręce Marszałka Sejmu, wskazując jednocześnie
imiennie kandydata na Prezesa RM (tzw. konstruktywne wotum nieu

fności) Przyjęcie wniosku przez Sejm

pociąga za sobą obowiązek Prezydenta RP udzielenia dymisji RM wskazanej we wniosku i powołania
wybranego przez Sejm nowego premiera, a nastepnie na jego wniosek

– pozostałych członków RM.

Prezydent odbiera od nich przys

ięgę. Konstytucja wymaga uzyskania przez tak powołany rząd wotum

zaufania przed jego powołaniem przez prezydenta. Wystarczy tu zatem zaufanie, jakiego udzielił nowo
wybranemu premierowi Sejm.

76. Kompetencje RM.

Konstytucja w art. 146 ust. 1 stanowi, że RM prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną RP oraz kieruje administracją
rządową – zgodnie z art. 146 ust 3. Jeśli chodzi o samo pojęcie kierownictwa, to utożsamiane jest ono z hierarchicznym
podporządkowaniem, określanym jako nadzór dyrektywny. Organ taki ma możliwość ingerowania w działalność
podległych mu organów wraz z wydawaniem wiążących poleceń. Art. 146 ust 2 zaś określa zasade domniemania
kompetencji RM w zakresie władzy wykonawczej. Zasada ta głosi, że do RM należą „sprawy polityki państwa nie
z

astrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego”. Podobnie jak w przypadku prezydenta –

Konstytucja nie ustala w sposób wyczerpujący kompetencji RM, dlatego należy tutaj sięgnąć do regulacji ustawowych. Do
kompetencji RM zalicza się:

1) zapewnienie wykonania ustaw

– RM zapewnia wykonanie ustaw zgodnie z art. 146 ust.4 pkt 1. Przepis ten

ustanawia szersze obowiązki RM, która powinna wpływać wszystkimi ożliwymi środkami na pozostałe organy, aby
właściwie wykonywały ustawy.

2) wydawanie r

ozporządzeń

) koordynowanie i kontrolowanie prac organów administracji rządowej – kierując całą administracją rządową RM

musi mieć możliwość badania, w jaki sposób wykonuje ona swoje obowiązki. A zatem kontroluje jej działalność, dzięki
wyspecjalizowanym

jednostkom kontroli wewnętrznej, albo z NIK. Jeśli zaś chodzi o koordynowanie pracami organów

administracji rządowej to najczęściej przybiera to formę uzgodnienia kierunków prac podległych jej organów, zwłaszcza
ministrów

ochrona interesów Skarbu Państwa – art. 146 ust. 4 pkt 4 Konstytucji dopuszcza podejmowanie przez RM różnych

działań byleby służyły one wykorzystaniu wszystkich prawnych możliwości przysparzania korzyści Skarbowi Państwa.
Skarb Państwa posiada wprawdzie osobowość prawną, ale żadnym mieniem nie zarządza. Stąd organy wyodrębnionych
jednostek państwowych , podległych RM, występując samodzielnie w stosunkach cywilnoprawnych jako przedstawiciele
SP, przestrzegały jego interesów.

uchwalanie projektu budżetu państwa – RM posiada wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej w zakresie ustawy

budżetowej. RM bierze tu pod uwagę ustalone kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa w zakresie objętym jej

kompetencjami. Projekt ustawy sporządza Min. Finansów, a następnie uchwala go RM. Zobowiązana jest przedstawić
Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego.

kierowanie wykonaniem budżetu państwa – ale też uchwalenie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdanie

z wykonania budżetu. RM realizuje ustawy za pomocą środków materialnych przyznanych na poszczególne cele w
ustawie budżetowej. RM odpowiada za wykonanie budżetu przed Sejmem(sprawozdanie w ciągu 5 mies. od zakończenia
roku budżetowego), który udziela jej absolutorium.

zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego – tradycyjna funkcja

umożliwiająca właściwe funkcjonowanie państwa i gwarantująca pewność bytu jego mieszkańcom.

zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa – podejmowanie działań wewnętrznych, ale prowadzenie

odpowiedniej polityki zagranicznej nakierowanej na eliminowanie groźby obcej agresji. Tutaj istotne znaczenie ma
współdziałanie RM z prezydentem

sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami

międzynarodowymi – ta kompetencja związana jest z prowadzeniem polityki zagranicznej przez RM. Ogólne
kierownictwo oznacza tu możliwość podejmowania interwencji przez organy podległe RM wobec jednostek spoza
struktury organów administracji rządowej oraz wobec osób fizycznych i prawnych.

10)

zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzenie i wypowiadanie innych umów

11)

zatwierdzanie umów międzynarodowych – umowy nie podlegające ratyfikacji wymagają zatwierdzenia przez RM, w

drodze uchwały

12) w

ykonywanie umów międzynarodowych – minister kierujący działem administracji rządowej właściwy dla spraw,

których dotyczy umowa, jest odpowiedzialny za wykonywanie obowiązków i korzystanie z praw wynikających z niej dla
RP.

13) wypowiadanie i zmiana zakres

u obowiązywania umów międzynarodowych – wypowiadanie odbywa się w trybie

przewidzianym dla ich ratyfikacji lub zatwierdzenia. RM podejmuje w drodze uchwały decyzje w sprawie zmiany zakresu
obowiązywania umów międzynarodowych, które podlegają ratyfikacji.

14)

wydawanie uchwał – uchwały RM mają charakter wewnetrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe

15)

uchwalanie rozporządzeń lub zarządzeń ministra na wniosek Prezesa RM – z pozycji konstytucyjnej ministra

wynika, że jego rozporządzenia posiadają moc prawną niższą od aktów RM i premiera o tej samej nazwie. Jeszcze niżej
znajdują się zarządzenia ministra. Stąd też RM ma możliwość uchylenia aktów ministerialnych. Konstytucja jednak nie
określa w art. 149 ust. 2 przesłanek uchylenia aktu ministerialnego, pozostawiając to do uznania RM („RM może uchylić
akt”).

77. Pozycja ustrojowa Prezesa RM.

Dwoma najważniejszymi aktami określającymi pozycję ustrojową, kompetencje i uprawnienia Prezesa RM są:

1. Konstytucja RP

Ustawa „o RM” z dnia 8.08.1996r.

rezesa RM można określi mianem szefa rządu. Historycznie premier zawsze był rzeczywistym kierownikiem

prac rządowych, a Reforma Centrum Administracyjnego z 1996r. i nowe uregulowania konstytucyjne z 1997r.
jeszcze te pozycję wzmocniły. Szczególna pozycja premiera wynika przede wszystkim z przesłanek
politycznych. Stanowisko to jest powierzane na ogół politykowi wpływowemu, zdolnemu do zorganizowania
prac rządowych i do utrzymania spójności w koalicji. Kluczowe znaczenie dla określenia ustrojowej pozycji
pre

miera ma art.148 Konstytucji, który wyraźnie podkreśla rolę Prezesa RM:

a) Reprezentuje RM

Podpisuje oświadczenia, dokumenty, akty prawne itp., występuje wobec innych organów państwowych,
wobec osób fizycznych i prawnych, oraz wobec rządów innych krajów, przyjmuje pisma adresowane do
RM i nadaje im bieg.

b) Kieruje pracami RM

Są to kompetencje związane z przewodniczeniem RM: zwoływanie, otwieranie, ustalanie obrad i
prowadzenie jej posiedzeń. Ponad to może m.in.: przewodniczyć posiedzeniom organów pomocniczych
RM

, wyznaczać ministrowi zakres spraw, w których działa on z jego upoważnienia; nadawać statut

ministerstwu i ustalać w nim jego szczegółową strukturę organizacyjną, żądać informacji. Są to formuły
na tyle ogólne, że silny politycznie Prezes może je bez trudu wypełnić treścią pozwalającą mu na
rzeczywiste kierowanie pracami rządu.

W zakresie stanowienia prawa Prezes RM może wydawać rozporządzenia (art.148 pkt 3 w zw. z art.

92) i zarządzenia (art.93 Konstytucji). Konstrukcja rozporządzenia ma charakter jednolity, jednakże
upoważnienie ustawowe musi wskazywać Prezesa RM jako organ właściwy do wydania
rozporządzenia. Zarządzenia mają charakter wewnętrzny i w swej istocie zbliżają się do normatywnych
uchwał RM. Art..93 ust.2 Konstyt. Wymaga dodatkowo, aby zarządzenia były wydawane tylko na
podstawie ustawy.

Zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania

Koordynuje i kontroluje pracę członków RM

Kontrolę Prezes rzadko przeprowadza osobiście. Powierza ją z reguły organom pomocniczym RM,
NIK lub Kancelarii Prezesa RM.

Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym

Tu jednak rola premiera jest ograniczona, bo nadzór ten- stosownie do zasady samodzielności
jednostek samorządu terytorialnego- może dotyczyć tylko legalności działalności samorządu i może
być realizowany tylko w granicach i formach określonych w Konstyt. lub w ustawach.

Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej

Premier jest m.in. zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej oraz zwierzchnikiem
korpusu służby cywilnej na podstawie art.153. Powoływana przez niego Rada Służby Publicznej stanowi jego
organ doradczy w sprawach związanych z wykonywaniem tej kompetencji. Prezes ma uprawnienia w zakresie
kreowania organów pomocniczych swoich lub RM (na wniosek RM- komitety, rady i zespoły). Posiada
kompetencje do powoływania i odwoływania pełnomocników rządu, sekretarzy i podsekretarzy stanu. Premier
powołuje i odwołuje też na podstawie odpowiednich ustaw kierowników państwowych jednostek
organizacyjnych i piastunów centralnych organów administracji rządowej. Posiada uprawnienia względem
wojewody, który jest przedstawicielem RM w województwie.

78. Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna członków RM.

1. Odpowiedzialność polityczna

o Solidarna

Członkowie RM ponoszą za działalność RM solidarną odpowiedzialność polityczną przed Sejmem. Sejm wyraża
RM wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów. Wniosek w tej sprawie złożyć musi w formie
pisemnej na ręce Marszałka Sejmu co najmniej 46 posłów, wskazując równocześnie imiennie kandydata na Prezesa
RM ( konstruktywne wotum nieufności). Nie może on być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7
dni od jego zgłoszenia i nie później niż na następnym posiedzeniu Sejmu. Jeżeli zgłoszono więcej niż jeden wniosek
o wotum nieufności, są one rozpatrywane łącznie. Poddanie ich pod głosowanie następuje jednak oddzielnie, według
kolejności zgłoszenia. Przyjęcie wniosku pociąga za sobą obowiązek Prezydenta RP udzielenia dymisji RM
wskazanej we wniosku i powołania wybranego przez Sejm nowego premiera, a na jego wniosek pozostałych
członków RM.

o Indywidualna

Ponoszą ją członkowie RM przed Sejmem za sprawy należące do ich kompetencji bądź powierzane im przez
Prezesa RM. W aspekcie podmiotowym odpowiedzialność ta nie obejmuje premiera, bo jedyną formą pociągnięcia
do odpowiedzialności szefa rządu jest wyrażenie wotum nieufności całej RM. Wniosek o wyrażenie wotum
nieufności ministrowi może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Po zgłoszeniu kierowany jest on do
odpowiednich komisji sejmowych w celu wydania opinii, która nie ma jednak charakteru wiążącego. Sejm wyraża
wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów. Prezydent RP zobowiązany jest odwołać ministra,
któremu Sejm wyraził wotum nieufności.

Sejm udziela wotum zaufania wyrażając tym samym poparcie dla polityki lub działalności RM. Z wnioskiem w tej
sprawie zwraca się do Sejmu Prezes RM. Udzielenie wotum zaufania następuje zwykłą większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Odrzucenie przez Sejm wniosku o udzielenie wotum
zaufania nie pociąga za sobą automatycznie dymisji rządu i nie wywołuje skutków takich samych, jak wyrażenie
wotum nieufności. Wobec tego dla uzyskania jego dymisji koniczne byłoby drugie glosowanie dotyczące wotum
nieufności. Sejm udziela wotum zaufania także nowo powołanemu przez prezydenta rządowi.

o Absolutorium-akt Sejmu uznający prawidłowość działalności finansowej RM w okresie roku budżetowego. RM ma

obowiązek przedłożyć Sejmowi w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdania z wykonania
ustawy budżetowej. Przed podjęciem tej uchwały sprawozdanie RM jest przedmiotem prac właściwych komisji
sejmowych. Komisja Finansów Publicznych na podstawie analizy ich sprawozdań i w oparciu o własne uwagi
przedstawia na posiedzeniu Sejmu swoje sprawozdanie wraz z wnioskiem o absolutorium. Sejm na posiedzeniu
plenarnym, po wysłuchaniu opinii NIK przedstawionej przez jej prezesa, dokonuje oceny wykonania ustawy
budżetowej przez RM. Kryterium tej oceny jest zachowanie dyscypliny budżetowej tj. stosowanie wymogów
prawidłowego wykonania zadań budżetowych ( legalnego, celowego, gospodarnego). Sejm podejmuje uchwałę o
udzieleniu lub odmowie udzielenia absolutorium w ciągu 90 dni od przedłożenia mu sprawozdania RM. Czyni to w
normalnym trybie, przewidzianym dla podejmowania ustaw- tzn. zwykłą większością głosów, w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. Odpowiedzialność konstytucyjna

Premier lub pozostali członkowie RM ponoszą ją, jeżeli dopuszczą się naruszenia Konstytucji lub ustaw. O pociągnięciu do
tej odpowiedzialności rozstrzyga Sejm, a wniosek w tej sprawie może złożyć Prezydent bądź grupa co najmniej 115 posłów.
Uchwała Sejmu zapaś musi większością trzech piątych ustawowej liczby posłów. Sprawę rozstrzyga Trybunał Stanu.

3. Odpowiedzialność karna

Członkowie RM podlegają odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu za przestępstwa popełnione w związku z
zajmowanym stanowiskiem. Odpowiadają oni też karnie przed sądami powszechnymi.

79. Współdziałanie RM z Prezydentem RP.

Współdziałanie odbywa się na wielu płaszczyznach, a to czy premier ( pojedynczy ministrowie, RM) i prezydent potrafią ze
sobą współpracować ma ogromne znaczenie dla państwa.

1) Instytucja kontrasygnaty

Polega na uzależnieniu ważności aktów urzędowych podejmowanych przez głowę państwa od ich zaakceptowania przez
premiera ( czyli Prezesa RM), który ponosi odpowiedzialność polityczną za ten akt przed parlamentem. Kontrasygnata jest
warunkiem ważności aktu, a wiec uzależnia ona możliwości działania prezydenta od uzgodnienia tych działań z rządem.
Tym samym jest to forma wymuszania, by obydwa segmenty władzy wykonawczej- prezydent i rząd- zajmowały jednolite
stanowisko. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że nie wszystkie akty wymagają kontrasygnaty, o czym mówi art. 144 ust.3
Konstytucji, wskazujący je ( tzw. prerogatywy).

2) Rada Gabinetowa

Jest to organ o charakterze opiniodawczo- doradczym. Zwołuje ją Prezydent w sprawach szczególnej wagi, a tworzy ją RM
obradująca pod przewodnictwem Prezydenta. Nie przysługują jej jednak kompetencje RM, a sama nie ma konstytucyjnie
określonych kompetencji. Prezydent przewodnicząc RG, udzielając i zabierając głos może jedynie zwracać uwagę członków
RM na pewne zagadnienia i stymulować ich do podjęcia działań w normalnym trybie.

W wprowadzeniu tej instytucji widać 2 przesłanki:

a) dążenie do nadania formalnych ram kontaktom między dwoma członkami egzekutywy

b) zamiar stworzenia płaszczyzny dla rozwiązywania konfliktów między nimi lub wzajemnego wyjaśniania sobie

stanowisk.

3) Stosunki zagraniczne

Konstytucja z 1997r. wskazuje, że zadanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i
organizacjami międzynarodowymi należy do RM (art.146 ust. 4 pkt 9). Oznacza to, że kompetencje Prezydenta w sprawach
zagranicznych muszą znajdować wyraźną i konkretną podstawę konstytucyjną. Dla sposobu wykonania tej kompetencji
istotne znaczenie ma art.133 ust.3, który stanowi, że Prezydent RP w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem
RM i właściwym ministrem. Wynika z niego obowiązek poszukiwania kompromisów i – gdy chodzi o Prezydenta-
podejmowania decyzji i działań, których nie omówiono wcześniej z premierem lub Ministerstwem Spraw Zagranicznych.

o Podejmowanie decyzji personalnych- Prezydent mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych

państwach oraz organizacjach międzynarodowych, co musi być uzgadniane z premierem jak i ministrem spraw
zagranicznych, gdyż udzielają oni kontrasygnaty.

o Stan wojny- decyduje o nim Sejm, lecz gdy nie może się zebrać stanowi o nim Prezydent w porozumieniu z

premierem, gdyż to on udziela kontrasygnaty.

Podobnie o „użyciu” Sił Zbrojnych postanawia Prezydent, ale na wniosek premiera lub RM ( konieczne jest też
uzyskanie kontrasygnaty). O „pobycie” Sił Zbrojnych decyduje RM lub odpowiedni minister ( MON lub MSW) i
niezwłocznie informuje o tym Prezydenta. Na czas wojny Prezydent na wniosek premiera mianuje Naczelnego
Dowódcę Sił Zbrojnych, może też w razie bezpośredniego zagrożenia zewnętrznego bezpieczeństwa państwa, na
wniosek premiera, zarządzić częściową lub całkowitą mobilizację oraz użycie sił zbrojnych do obrony państwa
(art.136).

4) Stan wyjątkowy

Rozporządzenie o jego wprowadzeniu wydaje Prezydent, co w pełni koresponduje z jego szczególną odpowiedzialnością za
sprawy bezpieczeństwa państwa, ale jedynie na wniosek RM, co wymaga zgodności miedzy tymi organami.

5) Ratyfikacja

Ratyfikacji wymagają ważniejsze umowy międzynarodowe wymienione w art.89 ust.1 i art.90 Konstytucji, a ustawa z
14.04.2000r. przewiduje, że ratyfikacji podlegają także inne umowy międzynarodowe, które przewidują wymóg ratyfikacji, a
szczególne okoliczności to uzasadniają, a w kategorii węższej ratyfikacja może być wykonana tylko po uchwaleniu specjalnej
umowy dokonywanej przez rząd. Ratyfikacja jest aktem Prezydenta, ale wymaga kontrasygnaty. Choć w ogromnej
większości przypadków ratyfikacja jest wykonywana automatycznie, na podstawie przedłożenia rządowego, to jednak
Prezydent może odmówić dokonania ratyfikacji, nawet jeżeli parlament uchwalił ustawę wyrażającą zgodę na ratyfikację,
bądź odroczyć jej dokonanie na wybrany przez siebie termin, co niewątpliwie wskazuje na potrzebę współdziałania również
na tej płaszczyźnie.

6) Sprawy obronności i bezpieczeństwa państwa

W czasie pokoju Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad wojskiem za pośrednictwem ministra obrony narodowej, a w czasie
wojny na wniosek premiera minuje i odwołuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. Prezydent jako zwierzchnik sił
zbrojnych, na wniosek ministra obrony narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.

7) Wydawanie aktów prawnych

Prezydent może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy na wniosek RM w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może
żebrać się na posiedzenie.

8) Nadawanie orderów i odznaczeń

Prezydent nadaje ordery z własnej inicjatywy lub na wniosek Prezesa RM oraz kapituł orderów, a wnioski o nadanie orderów
wojennych przedstawia mu minister obrony narodowej. Odznaczenia Prezydent nadaje z inicjatywy lub na wniosek Prezesa
RM oraz ministrów, kierowników urzędów centralnych i wojewodów.

Do dobrych obyczajów politycznych należy informowanie Prezydenta o istotnych sprawach funkcjonowania rządu oraz
wysłuchiwanie uwag i sugestii głowy państwa. Jest to przede wszystkim rola premiera. Jednak rzeczywisty kształt relacji
Prezydenta z RM ( premierem) zależy w znacznej mierze od układu politycznego- jest oczywiste, że wyglądają one inaczej,
gdy Prezydent i większość parlamentarna ( więc i rząd) pochodzą z jednego obozu politycznego- jak to miało miejsce we
wcześniejszej kadencji, a inaczej, gdy pojawia się zjawisko kohabitacji. Problem pochodzenia władzy wykonawczej z
różnych obozów politycznych pojawia się zwłaszcza teraz, gdy premier/ministrowie i Prezydent kompletnie nie potrafią ze
sobą współdziałać co powoduje ogromną szkodę dla Polski zarówno na płaszczyźnie wewnętrznej jak i w stosunkach
zagranicznych, o czym świadczy ostatnie wydarzenie, kiedy minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski bez
porozumienia z Prezydentem przedłożył mu propozycję powołania 15 ambasadorów, z czego Kaczyński zatwierdził tylko 3.

80. Uprawnienia kontrolne Sejmu wobec RM i jej członków.

Kontrola parlamentarna:

-(znaczenie szerokie) parlamentarny proces nadzoru i decydowania (względnie wpływania) o sposobie zachowywania się
innych organów, a w szczególności rządu i administracji, przy możliwości bezpośredniego( większość parlamentarna) lub
pośredniego ( opozycja) stosowania środków i sankcji w stosunku do tego zachowywania się.

- (znaczenie wąskie) te działania parlamentu, które służą uzyskiwaniu informacji o działalności podmiotów kontrolowanych
oraz przekazywaniu tym podmiotom poglądów, opinii i sugestii parlamentu.

1. Prawo żądania informacji- podstawowy instrument kontroli sejmowej. Szczegółowe uregulowanie znajduje ono na

szczeblu komisji sejmowych. Do ministrów odnosi je art. 153 ust.1 regulaminu Sejmu. Ministrowie są zobowiązani do:

a) Przedstawiania sprawozdań

b) Udzielania informacji

c) Uczestniczenia w posiedzeniach komisji

Ponad to wiele ustaw regulujących poszczególne zagadnienia zobowiązuje rząd lub odpowiedniego ministra do regularnego
przedstawiania sprawozdań i informacji w określonym zakresie, np. szczególne obowiązki nałożone na rząd w sprawach
związanych z członkostwem Polski w UE. Materiały te stają się przedmiotem obrad komisji lub nawet całej izby.

2. Prawo żądania wysłuchania- przyjmuje na szczeblu komisji postać dezyderatów i opinii.

Dezyderat- uchwała komisji zawierająca postulaty w określonej sprawie kierowana do RM lub poszczególnych jej członków.
Adresat nie ma prawnego obowiązku wykonania postulatów, ale musi zająć wobec niech stanowisko w ciągu 30 dni.

Opinia- zawiera stanowisko w określonej sprawie. Na żądanie komisji adresat musi zająć stanowisko w ciągu 30 dni.

Sejm zgromadzony na posiedzeniu plenarnym może uchwalić rezolucje zawierające wezwanie określonego organu do
podjęcia wskazanego jednorazowego działania. Rezolucja nie ma charakteru wiążącego.

3. Realizacja ogólnych instrumentów kontroli sejmowej przebiega w oparciu o plan pracy komisji sejmowych i przy stałym

współdziałaniu z odpowiednimi jednostakimi organizacyjnymi NIK, która co roku musi dostarczyć analizę wykonania
budżetu, a także opinię w przedmiocie udzielania absolutorium RM. NIK ma obowiązek podejmowania i przeprowadzania
kontroli na zlecenie Sejmu lub jego organów.

4. Do szczególnych procedur kontrolnych należą:

a) Tworzenie komisji śledczych

Są tworzone, gdy zbadanie określonej sprawy wymaga szczególnie wnikliwego ustalenia stanu faktycznego. Regulacje
dotyczące tej procedury znajdują się w ustawie z 21.01.1999r. o sejmowej komisji śledczej.

W skład jej może wchodzić do 11 członków i powinien on odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół
poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności (art.2 ust.2 ustawy).
Na zakończenie komisja śledcza przedstawia sprawozdanie ze swej działalności Marszałkowi Sejmu, następnie powinno
stać się przedmiotem debaty plenarnej.

b) Procedury interpelacyjne

Są bezpośrednio dostępne dla opozycji. Są to indywidualne wystąpienia poselskie, zawierające pytania na tle
określonego stanu faktycznego, które mogą być kierowane do premiera i do poszczególnych członków RM i które rodzą
obowiązek udzielenia odpowiedzi w przewidzianym prawem terminie. Regulamin Sejmu, po zmianach z 2003r.
przewiduje 4 różne procedury w tym zakresie:

o Interpelacje

Składane są w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką
państwa. Składana jest na piśmie i poprzez Marszałka Sejmu przekazywana członkowi rządu, który jest jej
adresatem. Odpowiedź musi zostać udzielona w ciągu 21 dni, także na piśmie, a Sejm jest informowany przez
Marszałka o jej treści.

Informacje bieżące

Każdy klub poselski lub grupa co najmniej 15 posłów może się zwrócić o przedstawienie przez członka RM na
posiedzenie Sejmu takiej informacji w określonej sprawie.

o Zapytania

Składane są w sprawach o charakterze jednostkowym, zawsze na piśmie. Odpowiedź udzielana jest w ciągu 21
dni, także na piśmie, a zapytujący nie ma możliwości spowodowania przeprowadzenia nad tą odpowiedzią
debaty sejmowej

Pytania w sprawach bieżących

Formułowane są one ustnie na każdym posiedzeniu sejmu i wymagają bezpośredniej odpowiedzi, która jest
udzielana ustnie.

c) Kontrolę wykonania budżetu państwa

Wykonanie ustawy budżetowej jest corocznie poddane specjalnemu postępowaniu kontrolnemu w Sejmie.
RM ma obowiązek przedłożyd Sejmowi w ciągu 5 miesięcy od zakooczenia roku budżetowego sprawozdania
z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia paostwa (art.226 ust.1 Konstytucji).
Sejm powinien rozpatrzyd sprawozdanie w ciągu 90 dni. Wraz ze sprawozdaniem rządu do Sejmu wpływają
tez 2 dokumenty NIK: analiza wykonania budżetu i założeo polityki pieniężnej oraz opinia w przedmiocie
absolutorium dla RM. Na tej podstawie i w oparciu o stanowisko Komisji Finansów Publicznych Sejm
podejmuje uchwałę w przedmiocie absolutorium dla rządu.

100

81. Samodzielność samorządu terytorialnego.

Art. 165 ust. 2 -

>samodzielność samorządu podlega ochronie państwowej

Art. 165 ust. 1 -

> jednostkom przysługuje prawo własności i inne prawa majątkowe ( służebność, zastaw )

ochrona przed naruszeniami ze strony władzy wykonawczej

spory kompetencyjne z organami adm. Rządowej rozstrzygają sądy administracyjne, ale także

powszechne i TK
3.

ustęp 1 – fundusze i baza materialna dla realizacji zadań własnych i zleconych ; dla zleconych przez

adm. Rządową jednostka musi otrzymać odpowiednie środki finansowe
4.

jednostki samodzielnie decydują o wykorzystaniu mienia komunalnego, powiatowego lub

wojewódzkiego
5.

udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających jednostce zadań

dochody gminy: dochody własne ( podatki, opłaty, dochody z majątku gminy ), subwencje ogólne i

dotacje celowe z budżetu-> określa ustawa + wpływy z samoopodatkowania, zapisy itp. ( art. 54 ustawy o
samorządzie gminnym ); podobnie w powiecie

+ z wykładu:

art.15

– 16 – istota samorządu; decentralizacja władzy. Gwarancje konstytucyjne.

Samodzielność wynika również z tego, iż ustrojodawca zastrzega na rzecz samorządu prawo do wykonywania
zad

ań nie zastrzeżonych dla innych władz publicznych.

Elementy gwarancji:

1) samodzielność w sposobach kreowania władzy, wykonywanie jej

Każdy podmiotem -> wspólnota

Art.170

– najpierw bezpośrednia, potem pośrednia (w przeciwieństwie do art.4); sami mieszkańcy

decydują.

TK 2006

– niezgodność przepisów ordynacji wyborczej do rad gmin, powiatu i województwa w zakresie

których uzależniają udział w wyborach od przebywania 12 m-cy na terenie danej jednostki (utraciła moc
prawną 1.03.06r. – a Sejm jeszcze nie wykonał!)

II formy władzy – bezpośrednia i pośrednia; to, że dana sprawa jest wyłączną kompetencją Rady nie
wyklucza poddania jej pod referendum (wskazać: obligatoryjne – odwołanie przed końcem kadencji
wójta/prez./burm., samoopodatkowanie - i fakultatywne)

2) stanowienie prawa

– w granicach i na podstawie ustawy. Akty pr. miejscowego -> prawo mają organy

stanowiące: kolegialne, w wyborach powszechnych

3) samodzielność finansowa i budżetowa – dochody własne (największe gmina, podatki lokalne, udział w
podatkach

od osób fizycznych), subwencje i dotacje; brak prowizorium; jeśli do końca kwartału organ nie

uchwali budżetu, robi to RIO

4) samodzielność majątkowa – mienie komunalne; wyposażone w składniki majątkowe – zbywać, obciążać
itp. w takim zakresie w jakim służy to jednostce terytorialnej - gmina/ powiat/województwo nie może być
bankrutem.

5)w zakresie prowadzenia dział. gosp. – przyznanie os. prawnej; możliwość podejmowania działalności
gosp.

Podmiot publicznoprawny, który może działać też jako os. prywatna, prawna.

82. Administracja rządowa a administracja samorządowa.

-> administracja publiczna – zarówno rządowa jak i samorządowa. Suma organów mających władztwo zarządzania państwem.
Brak definicji w Konstytucji.
-> adm. rządowa – ogół organów na podstawie ustawy w celu wykonywania zadań państwa, wyposażony w odpowiedni element
osobowy – piastunów, rzeczowy i władztwo umożliwiające sankcję.
-> samorządowa – art.15 – 16 i cały rozdział

101

Wspólne cechy:
-

obie działają na podstawie prawa, zasada legalizmu

zas. jednolitości prawa – ustawa podstawą działania jednej i drugiej ->samorząd nie jest autonomiczny w tym względzie

obie działają wg tych samych zasad, możliwość stosowania władczych środków przymusu (egzekwowanie)

obie podlegają takiej samej weryfikacji

nadrzędność w stosunku do jednostki

Różnice:
-

podmiotowa: inna struktura; ustrój – w samorządowej istnieje podział na gminy, powiaty i województwa, każde z nich ma
swoja strukturę organizacyjną (ustrój i kompetencje, które należy dodać przy omówieniu tego, zostały zawarte w pyt.82;
ponadto:, RM w stos. do poszcz. org., wojewoda) Sam terytorialny – konstytucyjna gwarancja samodzielności.

państwo: cały kraj, samorząd – ograniczono terytorialnie

państwo: scentralizowana, hierarchiczna; nie mogą samodzielnie decyzji organy niższego stopnia – one wykonują

samorząd: decentralizacja; w imieniu własnym, na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. Domniemanie właściwości
kompetencji lokalnych – gmina. W terenie, nie lokalne – województwo.

Art.146 – RM

- kryterium nadzoru: kryterium legalizmu -> wyłącznie! (rządowa nad samorządową)

Wojewodę można odwołać, gdy postępowała nielojalnie.

Organy kontroli:

-> wojewoda

-> prezes RM

-> RIO – Regionalne Izby Obrachunkowe

zakaz odstępstwa od hierarchizacji źródeł prawa (jednolitość prawa)

zakaz ingerowania i negowania legalnej działalności samorządów

83. Akty prawa miejscowego.

Są to źródła prawa o charakterze powszechnie obowiązującym, posiadające następujące cechy (art. 87 ust. 2, art. 94):
- ustanowione są przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy
administracji rządowej
a) obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły
b) wydawane są na podstawie i w granicach uprawnień zawartych w ustawie

Upoważnienia zawarte u ustawie mogą mieć charakter:
- upoważnień szczególnych (określają organ właściwy do wydania aktu, zakres spraw
przekazanych do uregulowania i wytyczne dotyczące treści aktu)
- upoważnień generalnych (określają właściwy organ oraz przesłanki wydania aktu)

Zasady i tryb wydawania oraz ogłaszania aktów prawa miejscowego nie są określone konstytucyjnie, materię te regulują ustawy.

Z art. 94 Konstytucji RP wynika podział aktów prawa miejscowego na:

I Akty organów samorządu terytorialnego

zaliczamy do nich:



przepisy gminne (w zakresie wewnętrznego ustroju gminy oraz sołectw i dzielnic, organizacji urzędów i instytucji gminnych,

zasad zarządu mieniem gminy, zasad i trybu



korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej) i przepisy porządkowe (jeśli jest to niezbędne dla

ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego – mogą przewidywać
za ich naruszenie karę grzywny) wydawane w drodze uchwał rady gminy



przepisy porządkowe wydawane przez wójta gminy w drodze zarządzenia



akty prawa miejscowego wydawane przez Radę Powiatu (stanowione w sprawach: wymagających uregulowania w statucie

m. In. ustroju powiatu, szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu, zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i
urządzeń użyteczności publicznej, w sprawach porządkowych – przepisy porządkowe-)



akty prawa miejscowego wydawane przez sejmik wojewódzki (dot. statutu województwa, zasad gospodarowania mieniem

wojewódzkim, zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej)

102

II Akty wojewody i organów administracji niezespolonej
Wojewoda oraz organy administracji niezespolonej stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze całego województwa
lub jego części. Akty te ogłaszane są w wojewódzkim dzienniku urzędowym wydawanym przez wojewodę. Wchodzą w życie po
upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, jeżeli ustawa lub sam przepis prawa miejscowego nie przewiduje ich późniejszego wejścia w
życie. Dniem ogłoszenia aktu jest dzień wydania wojewódzkiego dziennika urzędowego.
Wojewoda może wydawać także rozporządzenia porządkowe, gdy:



rozporządzenie dotyczy materii nie objętej regulacja w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących



jest ono niezbędne dla ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego

Rozporządzenia za ich naruszenie same mogą przewidywać kary grzywny wymierzane na zasadach i w trybie określonym w prawie o
wykroczeniach. Wojewoda niezwłocznie przekazuje je premierowi, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast,
burmistrzom i wójtom, na których terenie mają być stosowane. Wchodzą z życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia (w środkach
masowego przekazu oraz w drodze obwieszczeń lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze natychmiast po wydaniu
rozporządzenia).
W tym samym trybie wojewoda może zarządzić ogłoszenie i wejście w życie aktów prawa miejscowego wydanych przez siebie na
podstawie upoważnienia ustawowego, jeżeli z istoty regulacji w nich zawartej wynika, że zwłoka w wejściu aktu w życie mogłaby
spowodować nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenie życia, zdrowia bądź mienia.

Wykład:
Akty prawa miejscowego mogą określad prawa i obowiązki wskazanych w nich podmiotów, a w szczególności obywateli.
Jednak zakres terytorialny obowiązywania wszystkich rodzajów aktów prawa miejscowego ogranicza się tylko do obszaru
na jakim działają organy danego szczebla i rodzaju. (art. 94 zd. 1 in fine konstytucji). Warunkiem ich wejścia w życie – tak
jak pozostałych źródeł powszechnie obowiązującego prawa RP – jest ich ogłoszenie (art. 88 ust. 1 KRP). Zasady i tryb
ogłaszania określa ustawa (art. 88 ust. 2 KRP)

Wojewoda oraz organy niezespolonej administracji rządowej stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące w
województwie lub jego części.

Organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie są obowiązane do uzgadniania z wojewodą
projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych przepisów.

W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawad rozporządzenia
porządkowe jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia, lub mienia oraz do zapewnienia porządku spokoju i
bezpieczeostwa publicznego.

Rozporządzenie porządkowe wojewoda przekazuje niezwłocznie Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa,
starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom na których terenie rozporządzenie ma byd stosowane.

Prezes RM uchyla w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego w tym rozporządzenia porządkowe ustanowione przez
wojewodę lub organy niezespolonej administracji rządowej jeżeli są niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu
ich wykonania a każe może je uchylad z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad rzetelności
i gospodarności

Akty normatywne samorządu terytorialnego nie mogą regulowad spraw o istotnym znaczeniu z punktu widzenia
konstytucyjnych wolności i praw. Jakkolwiek ich zakres przedmiotowy może byd szerszy niż zakres rozporządzeo.
Upoważnienie ustawowe musi jednak w sposób precyzyjny określa zakres spraw przekazanych do unormowania przy
czym podobnie jak w przypadku rozporządzeo powinny to byd materie tożsame z tymi uregulowanym w ustawie
udzielającej upoważnienia do ustanowienia danego aktu.

Akty prawa miejscowego są wydawane na zasadach i w trybie określonym w poszczególnych ustawach (art. 94 KRP) W
grę wchodzi nie tylko szczegółowe upoważnienie ustawowe do wydania aktu, ale także przepisy określające ogólną
kompetencję organu do wydawania określonego rodzaju aktu prawa miejscowego.

Akty prawa miesjcweog mogą byd stanowione albo przed odpowiednie organy administracji rządowej albo przez organy
samorządu terytorialnego.

Konstytucja posługuje się tylko ogólną definicją aktów prawa miejscowego.

103

W poszczególnych ustawach będących podstawą wydawania aktów prawa miejscowego występują one jako uchwały,
zarządzenia lub rozporządzenia porządkowe, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego itp. Co więcej, samo
nazwanie jakiegoś aktu administracji rządowej rozporządzeniem a aktu organu samorządu terytorialnego uchwałą itp.
Nie wystarcza do przyjęcia, że mamy do czynienia z aktem prawa miejscowego. Niezbędne są każdorazowe ustalenia, czy
dany akt mimo swojej specyfiki przedmiotowej lub podmiotowej i takiego a nie innego stopnia konkretyzacji jest lub nie
jest aktem prawa miejscowego.

Art. 101a o Ustawy o Samorządzie Gminy

Rozporządzenie jako akt prawa miejscowego:

- art. 48 ust. 2 w związku z art. 45 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt –
powiatowy lekarz weterynarii, w drodze rozporządzenia – aktu prawa miejscowego:

- art. 47 ust. 3 i 7, 88 ustawy Prawo wodne – np. dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej określa w drodze
rozporządzenia wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych
oraz obszary szczególnie narażone z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyd.

W wojewódzkim dzienniku urządowym ogłasza się:

- a.p.m. stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej.

- a.p.m. stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i
gminy.

- statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów.

-wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i
organy administracji niezespolonej organu samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy.

- porozumienia w sprawie wykonywania zadao publicznych.

Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeo, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w
środkach masowego przekazu. Za dzieo ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzieo wskazany w obwieszczeniu.
Ogłoszenie przepisów porządkowych w sposób określony w ust. 1 nie zwalnia z obowiązku ich ogłoszenia w
wojewódzkim dzienniku urzędowym. Są aktami normatywnymi kierowanymi do nieokreślonego kręgu adresatów.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest szczególnego rodzaju aktem prawa miejscowego, który nie w
pełni odpowiada cechom aktów normatywnych określonych w art. 188. Pkt 1-3 i pkt 5 w związku z art. 79 ust. 1
konstytucji (SK 42/02).

84. Nadzór nad samorządem terytorialnym.

Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności(tak mówi konstytucja). Organami
nadzoru nad działalnością jednostek samorządowych są Prezes RM i wojewodowie a w zakresie spraw finansowych
regionalne izby obrachunkowe. Ze względu na to, ze samodzielność jednostek samorządu terytorialnego jest
gwarantowana konstytucyjnie, czynności nadzorcze mogą być dokonywane tylko w przypadkach i w formach określonych
ustawami.
Najpowszechniejszym środkiem nadzoru są roztrzygnięcia tzn. akty prawne typu administracyjnego podejmowane przez
o

rgany nadzoru. Z powodu niezgodności z prawem podlegają one zaskarżeniu do sądu administracyjnego na zasadach

określonych w ustawach.
Swoistym środkiem nadzoru na działalnością samorządu jest w intencji ustawodawcy skarga sądowa. Skarga do sądu
administrac

yjnego generalnie przysługuje każdemu czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwała lub

zarządzeniem podjętymi przez organ samorządu terytorialnego danego szczebla w sprawie z zakresu administracji
publicznej. Skarżący przed skorzystaniem ze skargi powinien jednak wezwać do usunięcia naruszenia. Ze skargi sadowej
jednostka może tez skorzystać gdy organ powiatu, samorządu województwa, wojewoda, organy administracji
niezespolonej, nie wykonują czynności nakazanych prawem albo przez podejmowanie czynności prawnych lub
faktycznych naruszają prawa osób trzecich.

104

Organ nadzoru ma prawo żądania niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy oraz
może dokonywać wizytacji administracji komunalnej i uczestniczyć w posiedzeniach organów gminy (wójtowie mają
obowiązek przesłania wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od ich podjęcia).
Generalnie obowiązuje zasada, ze uchwały lub zarządzenia organów gminy istotnie naruszające prawo są nieważne, a o
ich nieważności orzeka w całości lub w części organ nadzoru. Może to uczynić tylko w terminie 30 dni od doręczenia mu
uchwały lub zarządzenia. Jeśli w tym czasie nie zajmie stanowiska, to może zaskarżyć uchwałę organu gminy do sądu
administracyjnego. W przypadku nieistotnego na

ruszenia prawa organ nadzoru nie stwierdza nieważności uchwały lub

zarządzenia organu gminy i ogranicza sie do wskazania, iż wydano je z naruszeniem prawa. Nie stwierdza sie
nieważności uchwały lub zarządzenia po upływie roku od podjęcia, chyba że nie zostały przedłożone organowi
nadzorczemu.
Środkiem nadzoru zastrzeżonym dla prezesa RM jest zawieszenie organów gminy i ustanowienie zarządu
komisarycznego z komisarzem

(korzysta z tej kompetencji jeżeli organy nawalają przez dłuższy czas).

Najbardziej drastyc

znym środkiem nadzoru jest rozwiązanie rady gminy lub odwołanie wójta. Rozwiązać rade może

tylko Sejm, jeżeli rada rażąco narusza Konstytucje lub ustawy. Sejm czyni to z własnej inicjatywy, ale na wniosek Prezesa
RM. Jeżeli naruszeń dopuszcza się wójt mimo upomnień wojewody, występuje on(wojewoda)z wnioskiem do premiera o
odwołanie wójta. Premier na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wyznacza osobę, która pełni
funkcje wójta do czasu wyborów.

Nadzór nad działalnością samorządu gminnego
Do kontroli gospodarki finansowej gmin oraz nadzoru nad sprawami finansowymi gmin powołane zostały izby
obrachunkowe(obejmują działaniem kilka województw). Pojęcia gospodarki finansowej gmin obejmuje szeroko pojęte
czynności związane z pobieraniem dochodów i dokonywaniem wydatków przez gminę. Objęte nadzorem sprawy
finansowe to sprawy mieszczące sie w pojęciu działalności komunalnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni
wpływają na materialną treść budżetu gminy lub na sposób w jaki dochodzi on do skutku lub jest wykonywany(prawo
budżetowe podlega nadzorowi regionalnych izb obrachunkowych). Zasady nadzoru gminami stosuje sie odpowiednio do
związków i porozumień komunalnych.

Nadzór nad działalnością samorządu powiatu
Starosta zobowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady w ciągu 7 dni od ich podjęcia, a uchwały organów
powiatu w sprawie przepisów porządkowych podlegają przekazaniu w ciągu 2 dni od ich podjęcia. Natomiast regionalnej
izbie obrachunkowej starosta przedkłada na tych samych zasadach uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium
dla zarządu oraz inne uchwały objęte zakresem nadzoru izby.
Organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30dni od dnia doręczenia mu uchwały organu może orzec o jej nieważności w
całości lub w części, gdy uzna ja za sprzeczna z prawem.(lub może ograniczyć się do wskazania ze wydano ja z
naruszeniem prawa gdy nie jest to tak istotne)Rozstrzygniecie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i
prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Rozwiązanie rady powiatu może nastąpić uchwałą Sejmu podjętą na wniosek premiera, jeżeli rada dopuściła się
rażącego naruszenia konstytucji lub ustaw. Rozwiązanie rady pociąga za sobą rozwiązanie wszystkich organów których
funkcje przejmuje osoba wyznaczona przez premiera.
Gdy naruszenia dopuszcza sie zarząd powiatu wojewoda wzywa do zastosowania niezbędnych środków(w razie ich
nieskuteczności rozwiązuje zarząd i powołuje osobę przejmującą jego funkcje)
Gdy organy powiatu nawala

ją długo i nie widać poprawy mogą zostać przez premiera zawieszone(premier ustanawia rząd

komisaryczny na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez rade nowej kadencji).

Nadzór nad działalnością samorządu województwa
Marszałek województwa przedkłada wojewodzie uchwały sejmiku w ciągu 7 dni od ich podjęcia. W tym samym czasie
przedstawia regionalnej izbie obrachunkowej uchwały objęte zakresem jej nadzoru w sprawie sprzeczności z prawem
uchwał tj. w przypadku powiatu i gminy. Różnicą jest to ze organ nie stwierdza nieważności po upływie 30dni(nie roku)od
dnia jej otrzymania. Organ nadzoru wszczynając postępowanie w sprawie nieważności uchwały lub w toku tego
postępowania może wstrzymać jej wykonanie(tj. przy gminie i powiecie).
Sejm może w drodze uchwały podjętej na wniosek Prezesa RM rozwiązać sejmik wojewódzki, gdy stwierdzi naruszenie
przez niego Konstytucji lub ustaw.(dalej czynności tj. w przypadku powiatu)
Gdy naruszenia dopuszcza sie zarząd województwa(czynności tj. przy powiecie tylko osobę zastępującą wyznacza
premier na wniosek wojewody)
W razie gdy organy samorządu województwa są długo nieskuteczne premier może je zawiesić w wykonywaniu
funkcji(czynności tj. przy powiecie).

Samorządowe kolegia odwoławcze
Powstały one jako organ kontroli instancyjnej wraz z restytuowaniem gminnego samorządu terytorialnego na pocz. lat
90tych. Są druga instancja w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej rozstrzyganych w drodze
decyzji administracyjnych. Na ich rzecz istnieje domni

emanie kompetencji. Jeżeli nie ma odmiennej regulacji ustawowej,

są one organami odwoławczymi we wszystkich sprawach rozpoznawanych przez jednostki samorządu terytorialnego I
instancji.

105

Istnienie kolegiów rozpatrujących ok. 100 000 spraw rocznie po uchwaleniu obecnej Konstytucji stało się przedmiotem
kontrowersji. Pojawiły się opinie ze:
sprawy należące do ich kognicji powinny zostać, zgodnie z Konstytucją, powierzone sadom administracyjnym I instancji.
Kolegia samorządowe jako organ wyższej instancji ograniczają samodzielność gmin.
Zwolennicy odpierają zarzuty mówiąc m.in. ze z Konstytucji wynika konieczność utrzymania dwuinstancyjnego
postępowania administracyjnego przed skierowaniem sprawy do sadu administracyjnego.

85. Pozycja prawna wojewody.

Wojewoda kompetencje – art. 7 Ustawy o administracji rządowej w województwie:
- przedstawiciel RM w województwie
- zwierzchnik zespolonej administracji rządowej.
- nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego etc.

Wojewodę powołuje Premier na wniosek właściwego ministra zostaje zawarty stosunek pracy na podstawie powołania, powołany
zostaje co najmniej 1 vice wojewoda (w praktyce co najmniej dwóch).

Kompetencje wojewody:
- wydawanie aktów wykonawczych na podstawie obowiązującego prawa, akty mogą być uchylone przez Prezesa
RM art. 41 + kompetencje w art. 15:
- kontrola nad rządową administracją zespoloną
- kontrola nad samorządem (tylko zadania nałożone ustawowo lub w drodze porozumienia)
- koordynacja działań adm. rz. i samorządowej w wypadku zagrożenia
- zabezpieczenia przeciwpowodziowe
- reprezentuje RM w województwie
- obronność państwa (w zakresie wynikającym z ustaw)
- współdziałanie międzynarodowe w porozumieniu z min.w. do spr. zagr.
- przedstawia RM przez min. wł do spr. administracji projekty dokumentów rz. dotyczących województwa
- dodatkowe zadania zlecone przez RM

Wojewoda wydaje:
- akty prawa miejscowego na podstawie konkretnych ustaw.
- rozporządzenia porządkowe, kompetencje nie muszą wynikać z ustaw, tylko w sytuacjach specjalnych np. klęski żywiołowe.

Wojewoda może zawierać porozumienia (czynności dwustronne) w których przekaże część administracji gminie lub organowi
administrującemu – rozproszonemu pozostającemu poza strukturą administracji.

Nadzór nad działalnością wojewody (art. 11) pełni Prezes RM – ze względu na legalność, celowość, politykę rządu, rzetelność i
gospodarność. Wojewoda jest podległy wyłącznie Premierowi, nadzór odbywa się z wyłączeniem aktów poszczególnych ministrów.

Prezes RM wydaje wojewodzie wiążące zarządzenia i polecenia i sprawuje kontrolę nad ich wykonywaniem. Prezes RM
przyjmuje od wojewody sprawozdanie z wykonywanej działalności.

Wykład:

Wojewoda - terenowym organem administracji rządowej. W wypadku dymisji rządu dymisję również składa wojewoda.

Status prawny wojewody:

Wojewoda jest:



Przedstawicielem RM w województwie



Zwierzchnikiem rzadowej administracji zespolonej w województwie



Organem nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków pod względem legalności



Organem administracji rządowej w województwie, do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu
administracji rzadowej w województwie niezastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów
tej administracji

106



Reprezentantem Skarbu paostwa



Organem wyższego stopnia w rozumieniu k.p.a.



Wojewoda kontroluje pod względem legalności, gospodarności i rzetelności wykonywania przez organy
samorządu terytorialnego zadao z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy
lub porozumienia z organami administracji rządowej



W czasie stanu wojennego kieruje realizacją zadao obronnych i obroną cywilną na terenie województwa (m.in.
wprowadza ograniczenia wolności i praw jednostki)



Pełni funkcję organu cenzury i kontroli



Odpowiada za wykonywanie polityki RM w województwie



Kontroluje działalnośd organów rządowej administracji zespolonej w województwie



Wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne podmioty zadao z zakresu administracji rządowej



Jest zwierzchnikiem administracji zespolonej w województwie

86.

Pojęcie władzy sądowniczej i wymiaru sprawiedliwości.

Władza sądownicza, pojęcie nawiązujące do zasady trójpodziału władz, jedna z 3 władz w państwie (oprócz
władzy ustawodawczej i wykonawczej), oznacza powierzenie wyodrębnionym organizacyjnie strukturom
państwowym (wymiarowi sprawiedliwości sprawowanemu przez niezależne i niezawisłe sądy) możliwości
rozstrzygania sporów prawnych.

Art. 10 ust 2 Konstytucji stanowi że władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały.
Sądy- są państwowymi organami wymiaru sprawiedliwości. Do sądów Konstytucja zalicza : sądy powszechne,
sądy administracyjne, Sąd Najwyższy, sądy wojskowe, dopuszcza także istnienie na czas wojny, sądów
wyjątkowych lub trybu doraźnego (czyli sądów stosujących skróconą procedurę, tradycyjnie takie sądy
rozpatrują tylko sprawy karne)
Trybunały-są sądami o specjalnych kompetencjach i szczególnym znaczeniu, Konstytucja zalicza do nich
Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.

Wymiar sprawiedliwości- (Konstytucja nie definiuje tego pojęcia), w ujęciu przedmiotowym zgodnie z
orzecz

nictwem TK, jest czynnością polegającą na rozstrzyganiu konfliktów prawnych.

Ujęcie to odchodzi od traktowania wymiaru sprawiedliwości jako związanego tylko z zapewnieniem

dost

ępu do sądu i sądowym rozstrzyganiem sporów. Włącza ono w treść tego pojęcia także inne środki

służące realizacji praw jednostki, np. działalność organów quasi-sądowych.

W tym ujęciu wymiar sprawiedliwości obejmuje także działalność sądów polubownych. Ich przykładem

są sądy konsumenckie, których wyrok lub ugoda ma moc wyroku sądu powszechnego, którego jednak nie
można zaskarżyć co narusza zasadę dwuinstancyjności, powierzenie sprawy takiemu sądowi zależy od
zgodnego oświadczenia woli obu stron.

Organy władzy sądowniczej wydają orzeczenia (wyroki) podlegające wykonaniu, albo przez tych,

których one dotyczą, albo podlegające egzekucji państwowej z użyciem przewidzianych w prawie środków
przymusu.

87. Ustrój sądów w RP. 88. SN a NSA.

art. 176 ust.2
„Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy”.
Sądy powszechne tworzą złożoną strukturę podporządkowaną zasadzie instancyjności. Na szczycie tej struktury znajduje się Sąd
Najwyższy, który
„sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania” (art.183 ust.1).

107

Sąd Najwyższy



Konst. w art. 175 stanowi, że wymiar sprawiedliwości w RP sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy
administracyjne oraz sądy wojskowe.



Konstytucja określa go mianem „naczelnego organu sądowego w Rzeczypospolitej”



Dla pozycji ustrojowej i funkcji Sądu Najwyższego zasadnicze znaczenie posiada art. 183 ust. 1 Konst., który stanowi ,że”
Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania”.



Organami SN są: Pierwszy Prezes, Prezesi, Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Izby SN,
Kolegium SN



Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN = wszyscy sędziowie SN w stanie czynnym (nie zaś sędziowie delegowani do pełnienia
czynności sędziowskich w SN). Uchwala regulamin SN, Wybiera kandydatów na sędziów SN, Pierwszego Prezesa SN,
dwóch członków KRS.



Sąd Najwyższy jest organem złożonym i dzieli się na cztery Izby: Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych;
Cywilną; Karną i Wojskową.



Konst. w art. 183 ust. 3 określa, że Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent spośród kandydatów
przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.



W art. 183 ust. 3 zasada kadencyjności sprawowania urzędu przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. W świetle tego
przepisu Pierwszy Prezes powoływany jest na sześcioletnią kadencję.



Liczbę sędziów SN ustala Prezydent RP na wniosek KRS



Sąd Najwyższy posiada szereg istotnych kompetencji wynikających z Konst. i ustaw. Najważniejszą grupą kompetencji jest
stwierdzenie ważności wyborów do Sejmu i Senatu (art. 101 ust. 1 Konstytucji), Prezydenta (art. 129 ust. 1 Konst.) oraz
ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego (art. 125 ust. 4 Konst.), rozstrzyganie rozbieżności
ujawniających się w wykładni prawa w orzecznictwie sądów powszechnych wojskowych i SN, rozpoznawanie kasacji i
innych środków odwoławczych



Uchwały mające na celu wyjaśnienie wątpliwości prawnych podejmuje w składzie 7 sędziów, w składzie całej izby lub w
składzie połączonych izb lub w pełnym składzie Sądu Najwyższego

Sądy powszechne



Konstytucja kształtuję pozycję sądów powszechnych jako tych organów władzy sądowniczej, którym przede wszystkim
powierzone zostało sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. Art. 177 Konst. stanowi, że sądy powszechne sprawują wymiar
sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkami spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów
(domniemanie kompetencyjne). Ograniczeniem generalnej zasady sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy
powszechne jest powierzenie tej funkcji Sądowi Najwyższemu oraz sądom szczególnym (sądom wojskowym i sadom
administracyjnym). Wyjątek stanowi treść art. 175 ust. 2 w świetle którego sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być
ustanowiony tylko na czas wojny.



W świetle ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne



Wydziały sądu rejonowego: cywilny, karny, rodzinny i nieletnich, pracy, ksiąg wieczystych, może być też: gospodarczy,
grodzki



Wydziały sądu okręgowego: cywilny, karny, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych, pracy,
ubezpieczeń społecznych, gospodarczy



Wydziały sądu apelacyjnego: cywilny, karny, pracy i ubezpieczeń społecznych



Do właściwości sądów powszechnych należy rozstrzyganie wszelkich spraw z zakresu prawa karnego, cywilnego,
rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie należą na podstawie ustawy do
właściwości Sądu Najwyższego, sądów szczególnych lub innych organów orzekających o charakterze pozasądowym.



W skład sądów powszechnych wchodzą: prezes, wiceprezes (wiceprezesi) i sędziowie.



Organami sądu okręgowego są: prezes, zgromadzenie ogólne sędziów oraz kolegium sądu okręgowego.



Organami sądu apelacyjnego są: prezes, zgromadzenie ogólne sędziów oraz kolegium sądu apelacyjnego.



Wszystkich prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych powołuje Minister Sprawiedliwości, w przypadku Sądów
Apelacyjnych po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego, która nie jest wiążąca (taki charakter ma negatywna opinia
KRS)

Naczelny Sąd Administracyjny – sądy administracyjne



Konst. ustanawia generalną zasadę sądowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości (art. 175 ust.1) powierza jego realizację
obok innych rodzajów sądów także sądom administracyjnym.



w art. 184 Ustawa zasadnicza stanowi, że Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują
kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z
ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji
rządowej.



Ustawa z 25.07.2002 – Prawo o ustroju sądów administracyjnych



Sądami administracyjnymi są: Naczelny Sąd Administracyjny i wojewódzkie sądy administracyjne (istnieje domniemanie
kompetencji na ich rzecz).

108



Sprawy należące do właściwości NSA: rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów
administracyjnych, podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało
rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień
prawnych , budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej, rozstrzyganie sporów
kompetencyjnych między organami jednostek samorządu terytorialnego i samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz
między organami tych jednostek a organami administracji rządowej



W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą: Prezes, wiceprezesi oraz sędziowie.



Organami wojewódzkich sądów administracyjnych i NSA są: prezes, zgromadzenie ogólne, kolegium,



W świetle art. 185 Konst. sposób powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego jest tożsamy z trybem
powołania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Powołuje go Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, kadencja trwa 6 lat



NSA dzieli się na 3 Izby: Izba Finansowa, Izba Gospodarcza, Izba Ogólnoadministracyjna



Sądownictwo administracyjne wyłączone zostało spod nadzoru jurysdykcyjnego Sądu Najwyższego, nadzór nad
działalnością administracyjną sądów administracyjnych sprawuje prezes NSA



Zarówno wojewódzkie sądy administracyjne jako sądy I instancji jak i NSA mają charakter sądów kasacyjnych

Sądy wojskowe



Instytucja sądów wojskowych przewidziana została w art. 175 ust. 1 Konst.



Utrzymywanie sądownictwa wojskowego doktryna uzasadnia zazwyczaj koniecznością posiadania przez armię sądownictwa
gotowego do działania w czasie wojny, specjalizacją sędziów w zakresie życia wojskowego oraz w sprawach objętych
tajemnicą wojskową dotyczącą ważnych interesów obronności kraju.



Podstawą prawną ustroju i właściwości sądów wojskowych jest ustawa z 21 sierpnia 1997r. – Prawo o ustroju sądów
wojskowych. Sądy te sprawują wymiar sprawiedliwości w Siłach Zbrojnych w sprawach karnych.



Orzekają w sprawach żołnierzy w służbie czynnej i wypadkach określonych w ustawie w stosunku do osób nie należących do
sił zbrojnych (np. cywilni pracownicy wojska)



Sędzią może być tylko oficer w służbie czynnej



Sądami wojskowymi są: sądy garnizonowe, sądy okręgowe



Nadzór administracyjny : Minister Sprawiedliwości, nadzór służbowy – Minister Obrony Narodowej



Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych - organ samorządu sędziowskiego, wszyscy sędziowie sądów wojskowych

NALEŻY UWZGLĘDNIĆ NOWELIZACJĘ USTAW! DOTYCZY TO ZWŁASZCZA SN.

89. Konstytucyjne zasady wymiaru sprawiedliwości.

1. Zasada niezawisłości sędziowskiej
Art. 178 ust.1 Konstytucji: ”Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom”
Obejmuje: bezstronność w stosunku do uczestników postępowania, niezależność wobec instytucji pozasądowych, samodzielność
sędziego wobec władz i innych organów sądowych, niezależność od czynników politycznych, wewnętrzna niezależność sędziego

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej:
a)o charakterze organizacyjnym (oddzielenie organizacyjnie sądów od innych władz, ustawowe określenie zakresu jurysdykcji
poszczególnych sądów, dostarczenie przez państwo środków umożliwiających sądom prawidłowe wypełnianie ich funkcji
b)o charakterze funkcjonalnym (zakaz ingerencji organów innych władz w orzecznictwo sądów{wyjątek: prezydent – prawo łaski},
zakaz wydawania ustaw z mocą wsteczną, pozostawienie wyłącznie sądowi decydowania tym, czy przedłożona mu sprawa należy do
jego kompetencji)
c)o charakterze procesowym(jawność postępowania sądowego, tajność narady sędziowskiej, kolegialność orzekania, swobodna ocena
dowodowa, instytucja wyłączania sędziego z udziału w konkretnej sprawie)
d)gwarancje dotyczące pozycji sędziego (ustawowe określenie wymogów jakie powinni spełniać kandydaci na sędziego, ale też
swoboda ubiegania się każdego kto spełni określone prawem warunki; powoływanie sędziów przez Prezydenta RP na wniosek KRS;
powoływanie sędziów na czas nieokreślony; nieusuwalność sędziów z urzędu; immunitet sędziowski; niepołączalność stanowiska
sędziego z należeniem do partii politycznej, związku zawodowego i prowadzeniem działalności publicznej {niedającej się pogodzić
zasadą niezależności sądu};zakaz podejmowania innego zatrudnienia przez sędziego {oprocz stanowiska dydaktycznego lub
naukowego; materialna niezależność sędziów)

2. Zasada niezależności sądów
Art.173 Konstytucji: „Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz”
Ogólne zasady:
-oddzielenie organizacji sądownictwa od organów innych władz
-zakaz zmieniania lub uchylania orzeczeń sądowych przez organy innych władz (wyjątek: prawo łaski – prezydent, amnestia –
parlament)
-dopuszczanie ingerencji organów innych władz jedynie w pozaorzeczniczą sferę działalności sądów, wyłącznie w przypadkach
określonych w ustawie

109

3. Zasada jednolitości sądów
Trzy elementy:
1) sądy i trybunały wydają wyroki w imieniu RP (art. 174 Konstytucji)
2) struktura sądów jest jednolita (art. 175 Konstytucji),
3) jednolitą podstawą orzecznictwa sądów i trybunałów jest prawo (art. 178 Konstytucji)

4. Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego
Art.176 ust. 1 Konstytucji: „Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne”

5. Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
- ma zapobiegać przemianie państwa w którym rządom prawa w państwo w którym rządom sędziowie i przez wprowadzenie do
orzekania ludzi bez przygotowania profesjonalnego umożliwić uwzględnienie aktualnych społecznych poglądów na stosowanie
prawa oraz społecznej hierarchii wartości
- 2 modele udziału obywateli w wymiarze sprawiedliwości
a)sędziwie przysięgli (Wielka Brytania, Grecja, Dania, Austria, USA{najczęściej})
b)ławnicy (Polska, państwa Europy kontynentalnej)
-w Polsce tylko w sądach pierwszej instancji

6. Zasada nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego
Art. 184 ust.1 Konstytucji „Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie
orzekania”

90. Kontrola konstytucyjności prawa przez sądy w RP.

1) Charakter kontroli konkretny

– sąd rozpatruje in concreto sprawę podległą konkretnej ustawie

2) Gdy powstaje możliwość niekonstytucyjności ustawy:
-

stosowanie różnych sposobów wykładni (językowa , systemowa , funkcjonalna) aby ustalić ewentualny

zgo

dny z Konstytucją sens

gdy wykładnia nie przynosi rezultatu- odmówienie stosowania ustawy we własnym zakresie BĄDŹ

skierowanie zapytania do Trybunału Konstytucyjnego ws. stwierdzenia niekonstytucyjności
3) Odmówienie stosowania ustawy nie ma charakteru ogólnego , a jedynie jednostkowy dla danej sprawy ;
ponadto odmówienie takie może być zaskarżone do sądu wyższej instancji
4) W przypadku pozytywnego stwierdzenia niekonstytucyjności na wniosek do TK ustawa jest nieważna w
sensie ogólnym

Kontrowersje wokół sądowej kontroli konstytucyjności
prof. Andrzej Zoll

– sędziowie wszystkich sądów związani ustawą , BRAK możliwości samodzielnego

odmówienia stosowania ustawy , a jedynie możność zapytania TK o zdanie na temat kwestionowanego
przepisu (komentarz Dra Wygod

y z ćwiczeń – 'bo sąd jest najwyraźniej głupi i sam nie wie co jest co' ).

Profesor wyznaje skoncentrowany model kontroli konstytucyjności.
prof. P. Tuleja

– poprzez odmowę stosowania ustawy sąd uzurpuje sobie kompetencję prawodawcy ,jest to

niezgodne z po

jęciem państwa prawnego.

Prof. B. Banaszak stwierdza w oparciu o orzeczenie SN (' Sądy powszechne są uprawnione do badania
zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją ; przeciwne poglądy są sprzeczne z art. 8 ust.2
Konstytucji zob. do bezpośredniego stosowania owej – także sądowego stosowania') i art. 178 ust. 1
Konstytucji ('Sędzia podlega ustawom oraz Konstytucji').
Profesor oddala także zarzuty o nienaprawialność ewentualnego błędu kwalifikacji niekonstytucyjności ,
stwierdzając iż właściwie liczba ośrodków decyzyjnych ograniczona jest do SN i NSA (zaskarżalność
orzeczeń).

91. Rola sądu krajowego po przystąpieniu Polski do UE.

Sędzia krajowy ma jednak również obowiązek zbadania, czy dany stan faktyczny podlega normom regulacji unijnych

bezpośrednio stosowanych na terytorium każdego pastwa członkowskiego.

Sądy krajowe mają też prawo i obowiązek odmówienia zastosowania normy krajowej, jeśli koliduje ona z normami
prawa unijnego. Sąd krajowy nie orzeka w takim wypadku o uchyleniu normy prawa krajowego, lecz tylko odmawia
jej zastosowania w takim zakresie, jakim jest obowiązany od dnia pierwszeostwa normy prawa unijnego.

110

Przedmiotowy akt prawny nie jest dotknięty nieważnością, obowiązuje i jest stosowany w zakresie nieobjętym
przedmiotowym i czasowym obowiązywaniem regulacji unijnej. Natomiast w razie wątpliwości co do relacji normy
prawa krajowego i normy prawa unijnego konieczne jest zwróceniem się do Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej.

2. Pytanie prejudycjalne- zasadniczy mechanizm współpracy prawnej pomiędzy sądami krajowymi z Trybunałem
Sprawiedliwości Unii Eusopejskiej.



Mechanizm bazując na subtelnym podziale pomiędzy wykładnię a stosowanie prawa, przekazuje sądowi
unijnemu możliwośd wykładni, a sądowi krajowemu stosowanie prawa.



Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przczynia się do rozstrzygania sporu, ale nie orzeka w konkretnej
sprawie. Trybunał ten wielokrotnie podkreślał, że chodzi tu o współpracę prawną, poprzez którą sąd krajowy i
Trybunał Sprawiedliwości UE, zgodnie z kompetencjami każdego z nich, przyczynają się bezpośrednio i
wzajemnie do opracowywania określonej dezycji.

pytanie prawne –niezgodnośd prawa

pytanie prejudycjalne- wątpliwości co do wykładni prawa unijnego

3. Orzekanie przez Trybunał Sprawiedliwości UE w trybie prejudycjalnym to

- postępowanie incydentalne

- zawiesza bieg postępowania głównego przed sądem paostwa członkowskiego, w którego kompetencji niepodzielnie
leży rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy.

-kompetencją Trybunału Sprawiedliwości UE jest w tym wypadku wyłącznie wyjaśnienie przepisu prawa unijnego lub
jego obowiązywania.

- celem postępowania prejudycjalnego jest zapewnienie jednolitego stosowania prawa unijnego przez sądy krajowe
wszystkich paostw członowskich.

Trybynał Sprawiedliwości UE jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym w sprawach:

- wykładni traktatu,
- ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje UE i Europejski Bank Centralny,
- wykładni statutów organów utworzonych przez Rady, gdy te statuty to przewidują.

Przed wejściem do UE to Trybunał Konstytucyjny mógł orzekad dowolnie.

Zastrzeżenia :trunde jest przyjęcie zasady w takich sprawach, których nie zależy od (pośrednio, przez badanie normy
implementowanej).

Orzeczenie wstępne jest dla sądu pytającego wiążące i obowiązkiem sądu jest jego uwzględnienie przy
merytorycznym rozstrzyganiu sprawy, zgodznie z zasadą lojalności. Pominięcie przez sąd pytający orzeczenia
wstępnego jest naruszeniem prawa unijnego, kwalifikującym się do wszczęcia przez UE procedury naruszeniowej
przeciwko paostwu.

92. Krajowa Rada Sądownictwa i Krajowa Rada Prokuratury – składy i kompetencje.

Krajowa Rada Sądownictwa jest organem stojącym na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
SKŁAD:
Pierwszy Prezes SN
Minis

ter Sprawiedliwości

Prezes NSA

111

osoba powołana przez Prezydenta
15 członków powołanych spośród sędziów SN, s. Powszechnych, sądów powszechnych, administracyjnych i
wojskowych
4 członków wybranych przez Sejm spośród posłów
2 członków wybranych przez Senat spośród senatorów
Kadencja trwa 4 lata.

Art. 1. 1.

Krajowa Rada Sądownictwa realizuje cele określone w Konstytucji RP

NAJWAŻNIEJSZE KOMPETENCJE:
Czynności określone w ustawach, a w szczególności:
1)

podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do TK o zbadanie zgodności z Konstytucją aktów

normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
2)

rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów SN i

NSA oraz na stanowiska sędziowskie w sądach powszechnych i w sądach wojskowych,

3) przedstawia Prezydentowi wnioski o powołanie sędziów w SN, NSA, sądach powszechnych i sądach

wojskowych,
4)

rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyraża zgodę na dalsze zajmowanie

stanowisk

a przez sędziego, który ukończył 65 rok życia,

5) rozpatruje wystąpienia sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie,

wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,

wyraża opinie w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu powszechnego albo sądu

wojskowego,
8)

uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem.

2. INNE KOMPETENCJE:

1) wypowiada się o stanie kadry sędziowskiej,

2) ustala

kryteria oceny kandydatów na stanowiska sędziowskie, przeprowadzanej przez prezesów sądów

okręgowych i apelacyjnych,
3)

opiniuje projekty aktów prawnych w sprawach wynagrodzeń sędziowskich oraz przedstawia wnioski w

tym zakresie,

4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów,

opiniuje programy szkolenia aplikantów sądowych, zakres i sposób prowadzenia egzaminów

sędziowskich i ustalania ich wyników,

6) opiniuje zasady oceny pracy asesorów sądowych,

7) wyraża stanowisko w sprawach dotyczących sądów i sędziów, wniesionych pod obrady Rady przez

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne organy władzy publicznej i organy samorządu sędziowskiego,
8) c

zuwa nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej przez sędziów.

Art. 3. 1.

Rada może zarządzić przeprowadzenie:

1) wizytacji

sądu albo jego jednostki organizacyjnej,

2) lustracji

pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę.

Czynności, o których mowa w ust. 1, mogą być wykonywane przez członków Rady lub przez sędziów

delegowanych do Biura Rady

na podstawie odrębnych przepisów.

KRAJOWA RADA PROKURATURY

Skład osobowy

Poza przedstawicielami Sejmu w skład Rady wejdzie też dwóch senatorów, przedstawiciel prezydenta i minister sprawiedliwości.

Zdecydowaną większość w Radzie będą mieli jednak sami śledczy. Poza prokuratorem generalnym w jej składzie znajdą się także:

prokurator reprezentujący Naczelną Prokuraturę Wojskową, prokurator reprezentujący IPN, trzech prokuratorów wybranych przez

112

zebranie prokuratorów Prokuratury Generalnej oraz 11 prokuratorów reprezentujących poszczególne apelacje. Większość z nich została

już wybrana. W sumie Krajowa Rada Prokuratury będzie liczyła 25 członków powoływanych na czteroletnią kadencję.

Prokuratorzy będą mogli pełnić tę funkcję maksymalnie dwa razy. Członkostwo parlamentarzystów w Radzie będzie natomiast

powiązane z kadencją Sejmu i Senatu. Z kolei osoba powołana przez prezydenta będzie pełniła swoją funkcję bez oznaczania okresu

kadencji, co oznacza, że głowa państwa będzie ją mogła odwołać w każdym czasie.

Rada będzie działała na podstawie uchwalonego regulaminu. Jej posiedzenia będą się musiały odbywać przynajmniej raz na dwa

miesiące. O zwołaniu Rady będzie decydował przewodniczący z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej trzeciej jej członków. Taki

wniosek będzie mógł zgłosić też prokurator generalny.

Ustawowe zadania

Do najważniejszych zadań Krajowej Rady Prokuratury będzie należało opiniowanie projektów ustaw dotyczących prokuratury,

opiniowanie kandydatów do pracy w prokuraturze oraz uchwalanie i czuwanie nad przestrzeganiem zbioru zasad etyki zawodowej

prokuratorów. Obowiązkiem Krajowej Rady Prokuratury będzie także wybór kandydata na stanowisko prokuratora generalnego.

Rada będzie też występowała do prezydenta z wnioskiem o odwołanie szefa śledczych oraz wyrażała opinię w przedmiocie wniosku

premiera o odwołanie prokuratora generalnego przed upływem kadencji. Obowiązki Krajowej Rady Prokuratury będą również dotyczyły

odpowiedzialności śledczych. Dotyczyć one będą przede wszystkim rozpatrywania corocznego sprawozdania z działalności rzecznika

dyscyplinarnego, a także występowanie do sądu dyscyplinarnego o pociągnięcie prokuratora generalnego do odpowiedzialności

dyscyplinarnej.

93. Gwarancje niezależności sędziowskiej a gwarancje niezależności prokuratorskiej.

Aby zasady niezawisłości sędziowskiej i niezależności prokuratora mogły funkcjonować w rzeczywistości, akty
prawne zawierają regulacje stanowiące ich gwarancję. W przypadku sądu, jego niezawisłość zależy od dwóch
rodza

jów gwarancji: ustrojowych i procesowych

139

. Gwarancje procesowe wprowadzone przez polskie

ustawodawstwo to w głównej mierze: wymóg posiadania wysokich kwalifikacji zawodowych, które precyzuje
art. 51 ustawy o ustroju sądów powszechnych, nieusuwalność sędziego ze stanowiska (art. 58 Prawa o ustroju
sądów powszechnych), zakaz przynależności do partii politycznej, związku zawodowego oraz prowadzenie
działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów (art.
1

78 ust. 3 Konstytucji), niedopuszczalność podjęcia innego zatrudnienia z wyjątkiem stanowisk dydaktycznych

lub naukowych, jeżeli zajmowanie takiego stanowiska nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziowskich
(art. 68 Prawa o ustroju sadów powszechnych), immunitet sędziowski, odpowiedzialność dyscyplinarna
sędziego, odpowiedni status materialny sędziego. Natomiast gwarancje procesowe niezawisłości sędziego,
wyrażone w odpowiednich przepisach Kodeksu postępowania karnego, zapewniają szczególna pozycję sądu
wobec innych uczestników procesu. Są nimi: nadrzędność sądu wobec stron procesowych, kolegialność
orzekania (od tej zasady jednakże obowiązują liczne wyjątki), obowiązek obiektywizmu, tajność narady i
głosowania nad orzeczeniem, gwarancja autonomii orzekania.

W odniesieniu do prokuratorów obowiązują bardzo podobne gwarancje ich niezależności. Art. 14 ustawy o
prokuraturze precyzuje wymóg wysokich kwalifikacji zawodowych oraz innych cech, których benificjentem musi
być kandydat na stanowisko prokuratora. Zatem prokuratorem może być powołany ten, kto:

1. Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich.

2. Jest nieskazitelnego charakteru.

3. Ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub ukończył studia zagraniczne uznane
w Polsce.

4. Jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora.

5. Ukończył 26 lat.

6. Złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski.

113

7. Pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych
jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych.

Ponadto na stanowisko prokuratora mogą być powołani w określonych warunkach: profesorowie, doktorowie
habilito

wani nauk prawnych, sędziowie, sędziowie wojskowi, adwokaci, radcowie prawni i notariusze (art. 14

ust. 3 i 4 ustawy o prokuraturze). Jak łatwo zauważyć, podobne postanowienia występują w zakresie
kwalifikacji wymaganych na stanowisko sędziego

140

, które zawiera art. 61 ustawy Prawo o ustroju sadów

powszechnych. Podobne, ponieważ różnią się jedynie wymaganiem osiągnięcia określonego wieku oraz
długością okresu asesury. Na stanowisko sędziego może zostać powołany ten, kto ukończył 29 lat życia oraz
pracował charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub referendarza sądowego
przez okres pięciu lat.(art. 61 § 1 pkt. 5 i 7 Prawa o ustroju sądów powszechnych).

Jeśli chodzi o nieusuwalność prokuratora, to materialne przyczyny odwołania prokuratora i sędziego, będące
wyjątkami od tej reguły, są w zasadzie podobne. Istotna różnica polega na tym, iż nieusuwalność sędziego jest
zasada konstytucyjną (art. 180 Konstytucji), czego nie ma w przypadku prokuratora

141

, wobec czego gwarancje

nieus

uwalności prokuratora są słabsze niż sędziego

142

. Według ustawy o prokuraturze oraz Prawa o ustroju

sądów powszechnych odwołanie prokuratora i sędziego ma miejsce m.in. w następujących przypadkach:
1. Zrzeczenia się stanowiska (art. 16 ust. 3 u.o.p., art. 68 § 1 P.o.u.s.p.).

2. Prawomocnego orzeczenia sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej oraz prawomocne
orzeczenie sądu skazujące prokuratora na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych, zakazu
zajmowania stanowiska prokuratora lub na

karę degradacji (art.16 ust.5 u.o.p i odpowiednio art. 68 §2

P.o.u.s.p.).

3. Przekroczenie 65 lat życia, chyba że została wyrażona zgoda odpowiedniego organu na dalsze zajmowanie
stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia 70 lat; z powodu choroby właściwa komisja lekarska orzekła
trwałą niezdolność do pełnienia obowiązków oraz z innych przyczyn dotyczących stanu zdrowia określonych
szczegółowo w ustawie – art. 69 – 71 P.o.u.s.p oraz art. 62a u.o.p..

Fakultatywną przyczynę odwołania prokuratora, nie występującą w przypadku sędziego, formułuje art. 16 ust.1
u.o.p. Otóż prokurator może zostać odwołany przez Prokuratora Generalnego, jeśli mimo dwukrotnego
ukarania przez sąd dyscyplinarny karą inną niż upomnienie lub wydalenie ze służby prokuratorskiej popełnił
przewinienie służbowe, w tym dopuścił się oczywistej obrazy prawa lub uchybił godności urzędu
prokuratorskiego. Przed podjęciem takiej decyzji Prokurator Generalny ma obowiązek wysłuchania wyjaśnień
prokuratora, chyba że nie jest to możliwe, oraz zasięgnięcia opinii właściwego zgromadzenia prokuratorów w
prokuraturze apelacyjnej. Mimo więc istnienia tej możliwości odwołania można mówić o pewnej stabilności
statusu prokuratora

143

, ponieważ przyczyna ta musi być poprzedzona uprzednimi skazaniami dyscyplinarnymi,

co należy do sądów dyscyplinarnych, których członkowie są, zgodnie z art. 70 ust. 4 u.o.p, w zakresie
orzekania niezawiśli i podlegają tylko ustawom.
Wspólną gwarancją niezawisłości sędziowskiej i niezależności prokuratora jest ustawowy, a w przypadku
sędziego konstytucyjny, obowiązek apolityczności rozumianej jako zakaz przynależności do partii politycznej
oraz udziału w jakiejkolwiek działalności politycznej, z wyjątkiem posła i senatora (art. 178 ust. 3 Konstytucji,
art. 44 ust.3, 4 u.o.p.).

Kole

jną gwarancją są immunitety sędziowskie i prokuratorskie. Immunitet materialny wyłącza w ogóle

odpowiedzialność karną, często także za wykroczenie, z reguły utrzymuje tylko odpowiedzialność
dyscyplinarną. Immunitet formalny polega jedynie na zakazie wszczynania i prowadzenia postępowania
karnego, może on być jednak w pewnych sytuacjach uchylony przez określony organ

144

. Prokuratorom

immunitet materialny przyznaje art. 66 ust. 22 ustawy o prokuraturze, stwierdzający, iż za nadużycie wolności
słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę
strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko
dyscyplinarnie. Odpowiedni immunitet sędziowski reguluje art. 107 P.o.u.s.p. Otóż za przewinienia służbowe,
w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu (przewinienia
dyscyplinarne), sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziego obejmuje
także jego postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie uchybił obowiązkowi piastowanego
wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziego. Takiej regulacji nie ma w
odniesieniu do prokuratora.

114

Sędziowski immunitet formalny według art. 80 P.o.u.s.p. polega na tym, że sędzia nie może zatrzymany ani
pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to
zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej lub sądowej wolno podejmować tylko czynności nie
cierpiące zwłoki. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności właściwy sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie sędziego zatrzymanego
na gorącym uczynku. Immunitet formalny prokuratorski nie różni się wiele od sędziowskiego. Tyle tylko, że w
tym przypadku zgodę na zatrzymanie wydaje nie sąd dyscyplinarny, lecz przełożony dyscyplinarny prokuratora
i

to właśnie prokuratora przełożonego należy niezwłocznie zawiadomić o przedsięwzięciu czynności nie

cierpiących zwłoki

145

(art. 54 ust. 1 u.o.p.).

W odniesieniu do prokuratora nie można mówić o procesowych gwarancjach niezależności w takim stopniu jak
w pr

zypadku niezawisłości sędziowskiej. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest różnica w pozycji procesowej

porównywanych organów. Prokurator bez względu na to, czy wykonuje funkcje oskarżyciela przed sądami
karnymi, czy wytacza powództwa w sprawach karnych i cywilnych oraz składa wnioski i bierze udział w
postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jest zawsze
tylko jedną ze stron w procesie sądowym

146

. Dlatego szukając odpowiedników sędziowskiej gwarancji

niezawisłości i niezależności, w przypadku prokuratora można jedynie zauważyć analogie przy obowiązku
obiektywizmu. Wszak Kodeks postępowania karnego nakłada ten obowiązek również na oskarżyciela
publicznego w ten sposób, iż poprzez art. 47 k.p.k. do prokuratora stosuje się przepisy o wyłączeniu z mocy
ustawy sędziego od udziału w sprawie, a także przepisy o wyłączeniu na wniosek w razie wątpliwości co do
bezstronności sędziego w sprawie. Zatem przyczyny iudex suspectus i iudex inhabilis mają odpowiednio
zastosowanie do

prokuratora. Uzasadnieniem takiego rozwiązania jest oczywiste powiązanie niezawisłości

oraz niezależności organu procesowego z jego bezstronnością

147

Natomiast, jeśli chodzi o sędziowską autonomię orzekania, to brak tej reguły po stronie prokuratora
spo

wodowany jest obowiązywaniem zasady hierarchicznego podporządkowania. To właśnie jest najbardziej

istotna różnica w pozycji ustrojowej sędziego i prokuratora. Niezależność prokuratora to samodzielność
podejmowania czynności określonych w ustawie, gdy żadna z tych czynności nie wymaga ani uprzedniej
aprobaty, ani zatwierdzenia przez przełożonego

148

. Wobec zasady hierarchicznego podporządkowania

gwarancją niezależności prokuratora jest ustawowe prawo do własnego zdania, które kształtuje się zależnie od
rodzaj

u nadzoru, będącego instrumentem podporządkowania.

94. Prokuratura i jej ustrój.

Prokuratura stoi na straży praworządności i czuwa nad ściganiem przestępstw. W 1997 roku została
zdekonstytualizowana

(oprócz Prokuratora Generalnego); prawdopodobnie dawałoby to jej zbyt dużą

niezależność .

Prokurator Generalny: jest to naczelny organ prokuratury -

powołuje go prezydent w ciągu 3 miesięcy przed

upływem kadencji Prokuratora Gen. albo w ciągu 3 miesięcy od jej wygaśnięcia spośród kandydatów
zgłoszonych przez KRS i KRP- po 1 kandydacie nie później niż 4 miesiące przed upływem kadencji, albo
2 miesiące od wygaśnięcia. Kadencja Prokuratora Gen. trwa 6 lat od złożenia ślubowania.

Prokurator przedstawia prezesowi RM do 31 marca roku następnego sprawozdanie z rocznej działalności
prokuratury

. Prokuratorów powszechnych jedn. org. prokuratury i prokuratorów wojskowych jedn. org.

prokuratury

powołuje Prokurator Gen. na wniosek KRP.

Pierwszego zastępcę Prokuratora Gen. oraz pozostałych zastępców powołuje spośród prokuratorów
Prokuratury Gen. i odwołuje z tych stanowisk Prezydent RP na wniosek Prokuratora Gen.

Zastępcą jest Naczelny Prokurator Wojskowy, powołany wśród prokuratorów Naczelnej Prokuratury
Wojskowej i

Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu

Krajowa Rada Prokuratury-

organ samorządu prokuratorskiego:

25 członków:
Minister Spr., Prokurator Gen, przedstawiciel prezydenta, 4 posłów, 2 senatorów, prokurator wybrany przez
zebranie Naczelnej Prokuratury Wojskowej, prokurator wybrany prz

ez Zgromadzenie Ogólne IPN, 3

prokuratorów wybranych przez zgromadzenie prokuratorów Prokuratury Gen., 11 prokuratorów wybranych

115

przez zgromadzenie prokuratorów w prokuraturach apelacyjnych.
Kadencja 4 lata.
Podobne kompetencje do KRS, tyle że w zakresie prokuratury.

95. Zawody zaufania publicznego i ich konstytucyjne gwarancje.

W świetle przepisów art. 17 Konstytucji w RP funkcjonować mogą: 1) samorządy zawodowe, reprezentujące
osoby wykonujące zawody zaufania publicznego oraz 2) inne rodzaje samorządu. Do zawodów zaufania
publicznego zaliczyć można m. in. lekarzy, adwokatów, prokuratorów, sędziów, radców prawnych, nauczycieli,
policjantów czy dziennikarzy.

Głównym celem funkcjonowania tych pierwszych jest sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem

ych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Implikuje to konieczność

przynależności do samorządu wszystkich osób, które uważa się za wykonujące tego rodzaju zawody. Nie mają
ograniczeń takich, jak pozostałe samorządy. Mogą, a czasem powinny ograniczać wolność wykonywania
zawodu lub działalności gospodarczej ze względu na cele, dla realizacji których zostały powołane. Wolność
wykonywania zawodu powinna ustępować potrzebie nie czynienia uszczerbku zaufaniu publicznemu. Funkcje
tych samorz

ądów:

reprezentowanie na zewnątrz osób wykonujących tego rodzaju zawody przed obywatelami oraz

państwem,

zapewnienie należytego wykonywania tych zawodów w granicach interesu społecznego i dla jego

ochrony.

Społeczeństwo oczekuje posiadania bardzo wysokich umiejętności fachowych, zwykle ukończenia wyższych
studiów oraz specjalizacji. Rodzi to potrzebę powierzenia samorządowi zawodowemu zadań i kompetencji o
charakterze publicznym, w tym władczych, sprawowanych wobec wszystkich osób wykonujących dany zawód
z

aufania publicznego, niezależnie od ról społecznych pełnionych przez takie osoby. Do takich kompetencji

należy m.in. decydowanie o prawie wykonywania określonego zawodu oraz prowadzenie rejestru osób
aktualnie wykonujących ten zawód.

Odnośnie tych drugich, nie mają konstytucyjnie określonych celów, ale granice aktywności. Nie mogą
naruszać wolności wykonywania zawodów ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.

96. Instytucjonalizacja działalności tzw. grup interesów w polskim prawie
konstytucyjnym.

GRUPY INTERESÓW – grupy osób połączone wspólnotą interesu i wpływające dla jego realizacji przez
dłuższy czas i będące w stanie systematycznie oddziaływać na organy państwowej, nie dążące przy
tym do zdobycia władzy.

LOBBING

– każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia

wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa.

Grupy interesów starają się oddziaływać nie tylko na parlamenty, ale też na organy egzekutywy, samorządy
czy organy UE.

Do najczęściej występujących form lobbingu należą:

opiniowanie projektów ustaw,

akcje propagujące określone poglądy w środkach masowego przekazu,

subwencje finansowe w wyborach udzielone poszczególnym partiom lub kandydatom,

d) strajki, demonstracje, blokad

y dróg.

116

Znaczenie grup interesów w danym państwie i relacje między nimi a organami władzy społecznej wyznacza
kultura polityczna w danym społeczeństwie. Stąd w wielu państwach lobbing jest nieuregulowany prawnie. Z
kolei w innych poddano go regulacji prawnej:

a) rozbudowanej regulacji konstytucyjnej i ustawowej,

b) rozbudowanej regulacji ustawowej i jedynie fragmentarycznej regulacji konstytucyjnej,

c) fragmentarycznej regulacji ustawowej i braku regulacji konstytucyjnej.

W Polsce mamy do czynienia z trzecim z wymi

enionych wyżej modeli. Ustawa o działalności lobbingowej

wprowadza szczególne rygory wyłącznie w odniesieniu do „zawodowej działalności lobbingowej”, którą jest
zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w
proce

sie stanowienia prawa interesów tych osób. Zawodowa działalność lobbingowa może być

wykonywana przez przedsiębiorcę albo przez osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą na podstawie umowy
cywilnoprawnej.

Ustawa wprowadza

obowiązek ujawnienia zawodowych lobbystów w rejestrze prowadzonym przez

ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Jest on podawany stale do wiadomości w BIP.
Prowadzenie zawodowej działalności lobbingowej bez zgłoszenia do rejestru podlega karze pieniężnej do
50

000 zł. Ustawa jednak dotyczy niemalże wyłącznie organów administracji rządowej i pomija kwestie

lobbingu na terenie parlamentu, odsyłając do regulaminów obu izb.
W tej materii z kolei największe znaczenie ma instytucja wysłuchania publicznego w Sejmie. Uchwałę
podejmuje

na wniosek posła komisja, do której projekt ustawy został skierowany do rozpatrzenia.

97. Pojęcie partii politycznej i systemu partyjnego.

PARTIA POLITYCZNA

– organizacja zrzeszająca na zasadach równości i dobrowolności obywateli

polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa; powinna
występować pod określoną nazwą oraz jej celem może być sprawowanie władzy publicznej.

Czynnikami przyczyniającymi się do powstania partii politycznych były:

rozwój parlamentaryzmu,

b) ide

e liberalne i oświeceniowe propagujące prawa jednostki, stymulujące różne formy stowarzyszania

się,

upowszechnienie się prawa wyborczego.

Cechy partii:

1) posiadanie struktury organizacyjnej,

dobrowolne członkostwo,

program działania,

dążenie do zdobycia władzy państwowej lub wpływania na ośrodki nią dysponujące.

Funkcje partii politycznych:

1) artykulacyjna

– artykulacja poszczególnych opinii grup społecznych i jej kształtowanie,

2) wyborcza

– udział w przygotowaniu i przeprowadzeni wyborów do organów, przedstawicielskich

(formułowanie programów, wyłanianie kandydatów itp.),

wyłanianie elit politycznych, desygnowanie kandydatów do piastowania różnych urzędów,

4) integracyjna

– podejmowanie działań na rzecz integracji grup społecznych stanowiących społeczne

zaplecze tej partii.

117

Klasyfikacje partii politycznych wg kryterium programowego:

1) rewolucyjne

– zadanie całkowitej, radykalnej zmiany istniejącego ustroju państwowego,

2) reformistyczne

– niezbędne reformy istniejącego ustroju państwowego,

3) konserwatywne

– konieczność zachowania niezmienionych stosunków społecznych i politycznych i

powrót do niektórych sprawdzonych dawnych rozwiązań,

4) reakcyjne

– przywrócenie dawnego ustroju państwowego.

Klasyfikacje partii politycznych wg wpływu na podejmowanie decyzji państwowych:

rządzące – uczestniczą same lub w koalicji bezpośrednio w procesie sprawowania władzy,

2) opozycyjne

– nie mają bezpośredniego wpływu na podejmowane decyzje; wyróżnia się opozycję

parlamentarną i pozaparlamentarną.

SYSTEM PARTYJNY

– układ stosunków między legalnie działającymi partiami politycznymi; na jego

układ wpływa wiele czynników, tj. tradycja, struktura społeczna, stopień rozwoju ekonomicznego,
doświadczenia historyczne itp.

Brak jest jednej, powszechnie przyjętej klasyfikacji systemów partyjnych. Najczęściej jednak stosuje się
kryterium realnej możliwości zdobycia władzy w państwie przez partię. Podział:

1) system monopartyjny

– istnieje jedna partia, samodzielnie sprawująca władzę. Istnieje prawny zakaz

istnienia innych partii. Jest charakterystyczny dla państw totalitarnych.

2) system partii hegemonicznej

– istnieje więcej niż jedna partia, ale tylko jedna ma decydujący wpływ na

władzę państwową – inne nie mają szans na samodzielne zdobycie władzy (PRL).

system partii dominującej – bez względu na liczbę legalnie działających partii w danym systemie, tylko

jedna z nich jest zdolna do samodzielnego wygrania wyborów i utworzenia rządu cieszącego się
poparciem większości parlamentarnej,

4) system dwupartyjny

– bez względu na liczbę legalnie działających partii w danym systemie, tylko jedna

z dwóch głównych partii może samodzielnie wygrać wybory i utworzyć rząd mający poparcie
większości parlamentarnej;

5) system wielopartyjny

– więcej niż dwie partie mają w nim szansę wygrania wyborów i utworzenia rządu

popieranego przez większość deputowanych; cechą jest brak partii uzyskujących stałą przewagę w
wyborach.

98. Zasady tworzenia partii politycznych w Polsce.

Konstytucja określa zasadę wolności tworzenia i działania partii politycznych w Polsce a także zasadę
jawnego ich finansowania. Zakazuje

jednak istnienia partii i innych organizacji odwołujących się w swoich

programach do totalitarnych

metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których

program zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia
władzy lub wpływu na politykę państwa, albo przewiduje utajnienie struktur członkostwa.
Objęcie regulacją prawną zagadnień związanych z powstawaniem i działalnością partii politycznych nosi miano
instytucjonalizacji partii politycznych.

Ustawa o partiach politycznych stanowi, że członkami partii politycznych mogą być obywatele polscy, którzy
ukończyli 18 lat. Zgłosić partię do ewidencji prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie może co
najmniej 1000 obywateli

mających ukończone 18 lat i mających pełną zdolność do czynności prawnych.

Zgłoszenie powinno zawierać:

nazwę i jej skrót,

siedzibę partii,

118

c) statut partii,

imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do

reprezentowania partii.

Sąd Okręgowy w Warszawie wpisuje partię do ewidencji niezwłocznie po złożeniu zgłoszenia, jeśli wypełnia
ono wymogi przewidziane prawem.

Gdy zgłoszenie zawiera błędy, sąd wzywa do ich usunięcia w czasie nie

dłuższym niż 3 miesiące. Ich nieusunięcie powoduje odmowę wpisu do ewidencji. W razie wątpliwości sąd
występuje do TK o zbadanie zgodności celów partii z Konstytucją. Postanowienie o wpisaniu partii do
ewidencji sąd ogłasza w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i przekazuje Państwowej Komisji Wyborczej.
Partia nabywa wtedy osobowość prawną.

Partia może zostać wykreślona z ewidencji gdy:

dokona zmian w statucie, zmiany siedziby lub zmian w składzie organów uprawnionych do jej

reprezentowania i nie powiadomi o tym sądu najpóźniej w ciągu 14 dni od ich dokonania ani nie złoży
wyjaśnień lub nie uzupełni danych w terminie nie krótszym niż 3 miesiące,

partia dokona zmian w statucie niezgodnych z art. 8 ustawy o partiach politycznych stanowiącym, że

partie kształtują swoje struktury oraz zasady działania zgodnie z zasadami demokracji,

partia nie złoży PKW do 31 marca każdego roku sprawozdania o źródłach pozyskania środków

finansowych oraz o wydatkach niesionych ze środków Funduszu w poprzednim roku kalendarzowym,

TK w postępowaniu wszczętym na wniosek uprawnionego podmiotu wyda orzeczenie o sprzeczności z

Konstytucją celów lub działalności partii.

Majątek partii powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z majątku oraz z
określonych ustawami dotacji. Nie może przyjmować środków finansowych od osób niemających miejsca
zamieszkania w RP z wyłączeniem obywateli polskich na stałe zamieszkujących za granicą oraz od
cudzoziemców mających miejsce zamieszkania w RP. Partii przysługuje subwencja na działalność statutową
wypłacana w równych ratach rocznych przez cały okres kadencji Sejmu z budżetu państwa, jeżeli w wyborach
do Sejmu samodzielnie tworząc komitet wyborczy otrzymała w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych
głosów, bądź wchodziła w skład koalicji, która otrzymała w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych
głosów.

99. Trybunał Konstytucyjny jako „negatywny ustawodawca”.

1. Jedną z kompetencji Trybunału Konstytucyjnego jest orzekanie o hierarchicznej zgodności aktów normatywnych
niższego rzędu z aktami wyższego rzędu (z Konstytucją, z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi - z pewnymi
wyjątkami) oraz usuwanie ustaw uznanych za niekonstytucyjne.

Negatywny ustawodawca- ponieważ jego celem nie jest działanie pozytywne, na gruncie tworzenia ustaw (prawa),
lecz korygowanie poprzez wyrzucenie poza system ustaw sprzecznych.

Trybunał może orzec o zgodności aktu normatywnego z Konstytucją lub też odpowiedniego przepisu. Trybunał może
również orzec o niekonstytucyjnym uchwaleniu przepisu (które obala domniemanie legalności, lecz bez skutków
wstecznych). Nie ma jednak kompetencji związanej z powszechnie obowiązującą wykładnią (takiej w Polsce nie ma :).

Wszystkie orzeczenia mają charakter interpretacyjny i można je podzielid:

- orzeczenia, które uznają przepis za zgodny pod warunkiem odpowiedniego jego rozumienia (wykładnia znaczy dużo)

- orzeczenia, które uznają przepis za sgodny w odpowiednim zakresie jego stosowania (podmiotowym, przedmiotowym
lub czasowym),

- orzeczenia, które uznają przepis za niezgodny, pod warunkiem rozumienia go w określony sposób,

119

- orzeczenia, które uznają przepis za niezgodny w odpowiednim zakresie jego stosowania (podmiotowym,
przedmiotowym lub czasowym).

Orzeczenia aplikacyjne- w wyroku o niezgodności przypisu z konstytucją TK w odrębnym punkcie dodatkowo rozstrzyga o
wpływie tej niezgodności na stosunki społeczne, tzn. na czynności działające na jego podstawie w przeszłości. (np.
pobrane opłaty nie podlega zwrotowi).

W obecnym stanie prawnym TK nie ma wyraźnych kompetencji do wydawania orzeczeo o wstecznych skutkach swoich
rozstrzygnięd o niezgodności sktu prawnego z konstytucją.

2. Zagadnienie odżycia jako skutku wydania przez TK orzeczenia:

- Utrata mocy obowiązującej w wyniku orzeczenia TK jest czymś innym niż uchylenie aktu normatywnego w wyniku
działania organów prawodawczych (powoduje bezwzględne, bezwarunkowe i bezpośrednie zniesienie przepisów w nim
wskazanych).

- przyjmuje się, że utrata mocy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, ale dopuszcza się określenie przez TK innego
terminu- do 18m-cy dla ustawy; do 12 m-cy dla innego aktu, w którym to okresie norma obowiązuje.

- Uchylenie nie jest jednoznaczne z likwidajcją skutków, które w okresie swego obowiązywania wywołał uchylony
przepis, a także nie powoduje, że przepis ten nie będzie nadal stosowany na mocy norm międzyczasowych.

- Uchylenie nie jest więc całkowitym wyeliminowaniem określonego przepisu z porządku prawnego, ale z reguły tworzy
szczególną sytuacją współistnienia nowej regulacji z poprzednio istniejącą.

Odżycie- TK jest nie wyłącznie negatywnym ustawodawcą (pośrednio przywraca prawo).

Rozumienie formuły utraty mocy obowiązującej nabiera szczególnego znaczenia, gdy przedmiotem orzeczenia TK jest
przepis, który zmienia (nowelizuje) inny przepis. Przepis ten zawiera 2 elementy normatywne: uchyla dotychczasową
regulajcę i wprowadza nową. W tym wypadku kontrola obejmuje zarówno jeden jak i drugi, tj przepisy uchylające i
zmieniające. W przypadku zarzutów dotyczących pierwszego ze wskazanych elementów treści przepisy nowelizującego,
kontrola jego zgodności z konstytucją zawsze obejmowad musi także zestawienie poprzedniej regulacji z nową.
Niekonstytucyjnośd nowej regulacji może wynikad także z tego, że samo uchylenie wcześniejszego rozwiązania prawnego
narusza normy, zasady lub wartości Kostytucji.

kontrola prewencyjna- gdy prezydent nie podpisze, wynik wiążący, jako negatywny ustawodawca usuwa normę
potencjalnie sprzeczną; kontrola następcza- aktów już wydanych.

100. Kontrola kontytucyjności ustaw — polski model.

Kontrolę konstytucyjności ustaw (prawa) sprawowaną przez sądy konstytucyjne dzieli się na:



Kontrolę abstrakcyjną – cechuje ją to, że z wnioskiem o zbadanie zgodności danej normy z konstytucją wystąpid
może tylko określony w Konstytucji lub ustawie podmiot; nie czyni tego w związku z rozstrzyganiem konkretnej
sprawy, ale wystarczy jego ocena kwestionowanej normy jako niezgodnej z Konstytucją i dążenie do
zlikwidowania tej niezgodności



Kontrolę konkretną – mamy z nią do czynienia, gdy na tle rozpoznawania przez organy paostwowe konkretno-
indywidualnych spraw spornych pojawi się problem zgodności z Konstytucją normy prawnej zawartej w akcie
podkonstytucyjnym i organ rozpatrujący tę sprawę uzna, że dana norma jest ważna dla jej rozstrzygnięcia;
zwraca się wówczas do sądu konstytucyjnego o zbadanie zgodności tej normy z Konstytucją

120

Z punktu widzenia rodzajów kontroli duże znaczenie ma podział przyjmujący jako kryterium, moment jej dokonywania.
Pozwala on wyróżnid:



Kontrolę następczą – dokonywaną po wejściu w życie aktu normatywnego (a posteriori); jej przedmiotem są
akty normatywne, które już uzyskały moc obowiązującą;



Kontrolę uprzednią (prewencyjną) – dokonywaną w odniesieniu do projektu aktu w czasie jego uchwalenia albo
po jego uchwaleniu aż do momentu wejścia w życie, a przynajmniej do czasu jego promulgacji.

Powyższa charakterystyka pozwala na wskazanie następujących różnic między systemem kontroli:



Organizacja i działanie sądu konstytucyjnego (TK), a tym samym jego funkcje dotyczące kontroli konstytucyjności
prawa określone są w Konstytucji, podczas gdy działalnośd w tym zakresie sądów powszechnych nie musi byd
przedmiotem regulacji konstytucyjnej.



Skutki prawe orzeczenia sądu konstytucyjnego są inne niż orzeczenia sądu powszechnego i nie ograniczają się do
konkretnej sprawy, lecz wyrażają się eliminacją niekonstytucyjnej normy z systemu prawnego.



Sąd konstytucyjny jest jedynym organem w paostwie powołanym do kontroli konstytucyjności ustaw i inne sądy
nie mają tej kompetencji, podczas gdy w systemie kontroli sprawowanej przez sądy powszechne każdy sąd
powszechny jest w nią wyposażony



Sądy konstytucyjne nie ograniczają się tylko do kontroli konstytucyjności prawa na tle konkretnych spraw i
postępowanie przed nimi może byd wszczęte na podstawie abstrakcyjnych inicjatyw uprawnionych podmiotów,
podczas gdy sądy powszechne dokonując tej kontroli czynią to zawsze na tle konkretnych, rozpatrywanych
spraw;



Sądy powszechne sprawują tylko kontrolę represyjną, a sądy konstytucyjne z reguły też prewencyjną.

101. Charakter i skutki orzeczeń TK.

Orzeczenia w formie wyroków są zasadniczą formą rozstrzygnięd merytorycznych w procesie kontroli konstytucyjności i
legalności prawa, nie są jednak jedyną formą rozstrzygnięd kooczących postępowanie przed TK. Decyzją taką może byd
również postanowienie o umorzeniu postępowania. TK umarza postępowanie na posiedzeniu niejawnym, jeżeli wydanie
orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne, w razie gdy cofnięto wniosek, pytanie prawne albo skargę konstytucyjną
oraz jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez
Trybunał.

Jeżeli okoliczności powodujące, że wydanie orzeczenia staje się zbędne lub niedopuszczalne ujawnią się na rozprawie to
wtedy Trybunał wydaje postanowienie o umorzeniu.

Orzeczenia można podzielid na:



Pozytywne, stwierdzające konstytucyjnośd (legalnośd) aktu normatywnego.



Negatywne, stwierdzające niezgodnośd aktów normatywnych z konstytucją, ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi lub ustawami.

Zgodnie z postanowieniami art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia TK są ostateczne. Ostateczności ponad to towarzyszy
moc wiążąca. Wiążący charakter orzeczenia o niekonstytucyjności odnosi się do samej jego sentencji, nie można
natomiast takiej mocy przypisad wywodom uzasadnienia.

121

Konstytucja RP w art. 190 ust. 3 stanowi, że orzeczenie TK o niekonstytucyjności aktu normatywnego powoduje „utratę
mocy obowiązującej” tego aktu. Utrata mocy obowiązującej w wyniku orzeczenia TK powoduje bezwzględne,
bezwarunkowe i bezpośrednie zniesienie (kasację) przepisów (norm) w nim wskazanych jest więc czymś z założenia
innym niż uchylenie aktu normatywnego w wyniku działao organów prawodawczych. Uchylenie nie jest jednoznaczne z
likwidacją skutków prawnych, któ®e w okresie swego obwiązywania wywołał uchylony przepis, a także nie powoduje, że
przepis ten nie będzie nadal stosowany na mocy norm międzyczasowych. Uchylenie nie jest więc całkowitym
wyeliminowaniem określonego przepisu z porządku prawnego.

Art. 190 ust. 3 Konstytucji RP ogólnikowo określa skutki prawne pod względem czasowym orzeczenia TK w stosunku do
aktu prawnego uznanego za niezgodny z ustawą zasadniczą.



Orzeczenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia (ex nunc)



Dopuszczalne ustalenie przez TK innego terminu utraty mocy obowiązującej (termin nieprzekraczalny: 18
miesięcy ustawa, 12 miesięcy inny akt normatywny)

Orzeczenia TK o niezgodności z konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego powodują
skutki:



Bezpośrednie – odnoszące się do dalszego losu takiego aktu (normy)



Pośrednie – odnoszące się do dalszych losów orzeczeo i rozstrzygnięd wydanych w przeszłości na podstawie
takiego aktu

W razie uznania umowy międzynarodowej za niezgodną z Konstytucją oznacza to, nie tyle utratę ważności tej umowy w
prawie międzynarodowym, co zakaz jej stosowania w prawie polskim.

TK wydaje orzeczenia:



W trybie kontroli następczej (represyjnej)



W trybie kontroli uprzedniej (prewencyjnej) – odnoszą się do ustaw uchwalonych przez obie izby parlamentu
oraz do umów międzynarodowych przed ich ratyfikowaniem przez Prezydenta RP. Orzeczenia TK o zgodności
ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem przez prezydenta mają charakter absolutnie wiążący; prezydent nie
może odmówid podpisania ustawy, którą trybunał uznał za zgodną z Konstytucją (art. 122. Ust. 3 K)

102. Kompetencje TK

– wpływ przystąpienia Polski do UE na zakres kontroli

konstytucyjności prawa.

1. TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Po wejściu PL do unii TK- bada w trybie represyjnej, prewencyjnej zgodnośd umowy międzynarodowej z Konstytucją. Ale
Unia Europejska - uzyskuje podmiotowośd prawną, tzn. ma prawo do zawierania do umów międzynarodowych.
Powstaje pytanie, czy Trybunał może kwestionowad umowy międzynarodowe zawartej przez UE. (może orzec, ale jeśli
chodzi o skutki, to nie wiadomo).

Przedstawiono rozwiązania:



Trybunał Konstytucyjny RP posiada możliwośd wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym (dotyczy wystąpienia
do Trybunału Sprawiedliwości) do Trybunału Sprawiedliwości UE lub Sądu Pierwszej Instancji dotyczącym
ważności aktu bądź części treści aktu (przepisu) prawa wspólnotowego- winien to uczynid w ramach realizacji
kompetencji orzeczniczych określonych w art. 188 Konstytucji (w więc w zgodzie z tym unormowaniem)-
tylko w przypadkach, w których w zgodzie z konstytucją, miałyby orzekając stosowad prawo unijne.

122

W praktyce: TK jako organ wewnętrzny nie może dysponowad kompetencją do orzekania w sprawie umów, dokonywad

wykładni prawa międzynarodowego. TK ma ją potencjalnie, gdyby nie- chaos.



Materia orzekania z mocą powszechnie obowiązującą (art 190 ust 1 Konstytucji) przez polski TK w sprawie
zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją jest odmienna niż materia prejudycjalnych pytao
prawnych do TS UE (lub Sądy Pierwszej Instancji) oraz udzielonych na nie odpowiedzi. Czynności wykonywane
w obu wymienionych zakresach nie wykluczają się nawzajem i nie kolidują ze sobą. TK ma przy tym możliwośd
oceny konstytucyjności ustawy upoważniającej do ratyfikacji każdej umowy międzynarodowej poddawanego
tego typu ratyfikacji, nie wyłączając umówi określonych w art. 90 ust 1 i art 91 ust3.

Przedmiotem kontroli konstytucyjności w ramach kognicji określonej w art. 188 pkt 1 Konstytucji (z następstwami

sprecyzowanymi w art. 190 ust 1.) może byd też sama umowa międzynarodowa, a tym samym traktaty dotyczące relacji
RP- Unia, a nadto- chod tylko w zakresie nieodłącznie związanym ze stosowaniem Traktatu akcesyjnego oraz
stanowiącego jego integralny składnik Aktu o warunkach przystąpienia – Traktaty konstytuujące i modyfikujące UE

Cała UE ma sens, jeśli w każdym paostwie są te same standardy. Nie można dopuścid do możliwości orzekania o

niekonstytucyjności.

W praktyce: Europejski nakaz aresztowania (zmieniono u nas kodeks postępowania, oparty na rozporządzeniu unii,

rozwiązania zaskarżone do TK, orzekł, że jest niekonstytucyjny; zmieniono art 55). Co do zasady modelono TK ma
możliwośd, ale wskazuje, że cała sfera kompetencji o koliznach będzie należała do sądów.

Trybunał podkreśla brak konieczności zwracania się do TK z pytaniami prawnymi dotyczącymi zgodności prawa
krajowego z prawem unijnym- nawet w sytuacji gdy sąd zamierza odmówid zastosowania ustawy krajowej. Problem
rozwiązania kolizji z ustawami krajowymi pozostaje więc w zasadzie poza zainteresowaniem TK. O tym, czy ustawa
koliduje z prawem unijnym, rozstrzygad będą Sąd Najwyższy, sądy administracyjne i sądy powszechne, a o tym, co znaczą
normy prawa unijnego, rozstrzygad będzie TS UE wydając orzeczenia wstępne.

W szczególnej sytuacji kolizji ustawy z prawem unijnym uprawnienie sądu do zadania pytania prawnego zostaje w
pewnym sensie ograniczone ze względu na regułę kolizyjną zawartą w art. 91 ust 2 Konstytucji oraz zasady stosowania
prawa unijnego, przede wszystkim zasadę bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego w wypadku kolizji z
ustawą.

103. Odpowiedzialność konstytucyjna — zakres podmiotowy i przedmiotowy.

Odpowiedzialność konstytucyjna jest szczególnym rodzajem odpowiedzialności prawnej. Dotyczy
funkcjonariuszy państwowych za naruszenie prawa w ramach wykonywania funkcji. W związku ze
szczególnym charakterem tej odpowiedzialności, jej rozliczaniem zajmują się wyspecjalizowane organy
sądownicze, sądy najwyższe lub TK, a w niektórych krajach określona izba parlamentu. W Polsce orzeka o
tym Trybunał Stanu.

Odpowiedzialność konstytucyjna ma charakter zindywidualizowany i wymaga orzeczenia o winie. Wymierzone
w jej imieniu kary mają szczególny charakter (np. zakaz wykonywania funkcji publicznych).

Zakres przedmiotowy

rozróżnia zakres odpowiedzialności Prezydenta i pozostałych podmiotów. Prezydent

odpowiada za ‘naruszenie Konstytucji, ustawy, popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego’. W
przypadku

członków RM odpowiedzialność obejmuje te same czyny, ale popełnione tylko w związku z

zajmowanym stanowiskiem

. W przypadku Prezydenta TS orzeka zarówno o odpowiedzialności konstytucyjnej,

jak i karnej za popełniony czyn, natomiast członkowie RM są w ten sposób sądzeni tylko, gdy Sejm w uchwale
o pociągnięciu do odpowiedzialności uzna to za celowe. Reszta wymienionych podmiotów objęta jest
odpowiedzialnością konstytucyjną za naruszenie Konstytucji lub ustaw w ramach wykonywanych funkcji.

123

Zakres podmiotowy odpowiedzialności konstytucyjnej:

a) Prezydent RP,

b) członkowie Rady Ministrów,

c) prezes Rady Ministrów,

d) prezes NBP,

e) prezes NIK,

f) członkowie KRRiT,

g) kierujący ministerstwem,

h) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych

104. Tryb postępowania przed Trybunałem Stanu.

Trybunał Stanu to organ orzekający o odpowiedzialności za naruszenie Konstytucji lub ustawy w
związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie urzędowania. Odpowiedzialność przed nim ponoszą:

1) Prezydent RP,

Prezes i członkowie RM,

3) Prezes NBP,

4) Prezes NIK,

członkowie KRRiT,

6) kierownicy ministerstw,

Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych,

posłowie i senatorowie za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej połączonej z

osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa.

Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, dwóch jego zastępców 16 członków. Przewodniczącym TS
jest Pierwszy Prezes SN. Zastępców wybiera Sejm, spoza grona posłów i senatorów, na czas swojej kadencji.
Wnioski zgłasza Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Obaj zastępcy przewodniczącego TS i co
najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane dla stanowiska sędziego.

Pociągnięcie do odpowiedzialności Prezydenta RP:
Prawo przysługuje wyłącznie 140 członkom ZN wnioskiem złożonym Marszałkowi Sejmu. Powinien zawierać
określenie zarzutu i uzasadnienie. Ten kieruje go do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Komisja
uchwala wniosek do ZN o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej lub o umorzenie postępowania.
ZN może zgodzić się większością 2/3 ustawowej liczby jego członków. Wtedy sprawowanie urzędu
Prezydenta ulega zawieszeniu

do czasu wydania orzeczenia TS, a jego obowiązki przejmuje Marszałek

Sejmu.

Pociągnięcie do odpowiedzialności członków RM odbywa się na wniosek Prezydenta lub co najmniej 115
posłów, większością 3/5 ustawowej liczby posłów. Pozostałych członków zakresu podmiotowego wstępny
wniosek może być złożony przez Prezydenta RP, 115 posłów lub specjalnie powołaną komisję śledczą.
Uchwała o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej wywołuje następujące skutki wobec osób,
których dotyczy:

124

a) w stosunku do Prezydenta

powoduje zawieszenie w sprawowaniu urzędu,

w stosunku do pozostałych osób powoduje zawieszenie ich w czynnościach,

c) w stos

unku do posłów i senatorów stanowi wniosek o uchylenie immunitetu.

Ściganie przez TS jest dopuszczalne w okresie 10 lat od popełnienia przestępstwa, chyba, że czyn stanowi
przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Trybunał orzeka jako sąd I i jako sąd II instancji. W I orzeka w
składzie: przewodniczący i 4 członków, w II przewodniczący i 6 członków (wyłączając sędziów
uczestniczących w postępowaniu I instancji).

Rozprawa główna odbywa się według przepisów kodeksu postępowania karnego. Zainteresowani są
zwol

nieni z obowiązku zachowania tajemnicy państwowej i służbowej. Postępowanie przed TS jest jawne,

chyba, że zatajenia wymaga bezpieczeństwo państwa. Dostępne kary:

utrata czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach różnego typu,

b) zakaz zajmowania kierow

niczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych,

utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowanych.

105. IPN

– Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu

Instytut Pamięci Narodowej jest organem powstałym w celu ewidencjonowania, gromadzenia, udostępniania,
katalogowania i korzystania z dokumentów organów bezpieczeństwa dotyczących obywateli polskich i osób
narodowości polskiej, dotyczące represji politycznymi. Pełni też funkcję edukacyjną. Jest również organem
śledczym, mającym wyjaśnić przestępstwa PRL i realizować prawo do informacji poprzez udostępnienie
obywatelom zgromadzonych dokumentów.

Prezes IPN
Prezesa IPN powołuje i odwołuje Sejm RP za zgodą Senatu, na wniosek Rady Instytutu Pamięci, która
zgłasza kandydata spoza swego grona, Do powołania Prezesa potrzeba jest zwykła większość głosów.
Kadencja Prezesa trwa 5 lat

. Nie wcześniej niż 6 miesięcy i nie później niż na 3 miesiące przed upływem

kadencji Prezesa IPN przewodniczący Rady IPN ogłasza publiczny konkurs na to stanowisko, wg zasad i w
trybie określonym przez Radę IPN. W przypadku innej przyczyny opróżnienia stanowiska Prezesa IPN termin
zgłaszania wynosi 30 dni. Na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci może być powołany obywatel polski
wyróżniający się wysokimi walorami moralnymi oraz wiedzą przydatną w pracach Instytutu Pamięci. Posiada
immunitet formalny.

USTAWA [art. 11]:

2. Na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci nie może być powołana osoba, która pełniła służbę,
pracowała lub była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5, ani też
sędzia, który orzekając uchybił godności urzędu, sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej.
2a. Na stan

owisko Prezesa Instytutu Pamięci nie może być powołana również osoba, co do której w

archiwach podlegających przekazaniu do Instytutu Pamięci lub w innych archiwach państwowych znajduje
się informacja o tym, że istnieją wobec niej przesłanki przewidziane w ust. 2.
2b. Na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci nie może być powołana również osoba, której
działalność związana z dostępem do tajemnicy państwowej lub objęta tajemnicą państwową uniemożliwia
szczegółowe przedstawienie informacji o przebiegu swojej służby, pracy lub współpracy.
3. Prezes Instytutu Pamięci nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani
prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
4. Prezes Instytutu Pamięci nie może wykonywać innych zajęć zawodowych, z wyjątkiem
zajmowania stanowiska profesora szkoły wyższej.
5. Stanowiska Prezesa Instytutu Pamięci nie można łączyć z mandatem posła albo senatora.

Rada Instytutu Pamięci
Rady jedn. org. uczelni wyższych mających uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora
habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii oraz

rady naukowe instytutów historii i studiów

125

politycznych PAN

wybierają po 1 przedstawicielu, który wyróżnia się wiedzą historyczną wieku XX w historii

Polski

. Nie później niż 2 m-ce przed upływem kadencji Rady przedstawiają:

- Sejmowi-

10 kandydatów

- Senatowi-

4 kandydatów

KRS przedstawia Prezydentowi

2 kandydatów, w tym samym terminie. Tak samo KRP

Mamy 18 kandydatów na 9 członków Rady IPN. W skład rady wchodzi:
- 5 p

owołanych przez Sejm

2 powołanych przez Senat

1 powołany przez prezydenta na wniosek KRS

- 1

powołany na prezydenta na wniosek KRP

Jeśli uprawnione podmioty nie przedstawiły w terminie kandydatów, odpowiednio Sejm, Senat lub Prezydent
powołują członków Rady IPN.

Kadencja Rady trwa 6 lat,

rozpoczyna się z dniem I posiedzenia

Prezes IPN składa radzie sprawozdanie z działalności za dany rok do 31 maca roku następnego. Rada
przyjmuje za dany rok sprawozdanie

bezwzględną większością głosów. Wprowadzenie Rady miało na celu

uzyskanie apolityczności instytucji IPN i osłabienie pozycji Prezesa IPN, zwłaszcza względem Sejmu i
Senatu, występuje także element kontroli Prezesa ze strony Rady – sprawuje nad nim merytoryczną
kontrolę

106. Zakres podmiotowy i przedmiotowy kontroli NIK.

NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej podlegającym jedynie Sejmowi. Podmioty, które NIK
kontroluje, dzielą się na dwie grupy:

1. Podmioty, które Izba ma obowiązek kontrolować:

a) Działalnośd organów administracji rządowej

b) NBP
c) Działalnośd paostwowych osoby prawne (np. paostwowe przedsiębiorstwa, banki, instytucje

ubezpieczeniowe, szkoły wyższe)

d) Działalnośd innych paostwowych jednostek

e) wykonanie budżetu, realizację zadao audytu wewnętrznego, gospodarkę finansową i majątkową

Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu
Administracyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika
Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu
Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwkoNarodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego oraz
Paostwowej Inspekcji Pracy.

Na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony
Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu oraz Państwowej Inspekcji Pracy, tak jak działalności organów i
jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1.

Kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, tak jak działalności
organów i jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1, Najwyższa Izba Kontroli
przeprowadza również na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a Kancelarii
Senatu na wniosek Senatu.

2. Podmioty, które NIK może kontrolować:

126

a) Działalnośd organów samorządu terytorialnego

b) Działalnośd samorządowych osób prawnych
c) Działalnośd innych samorządowych jednostek organizacyjnych

d) działalnośd innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie,

w jakim wykorzystują one majątek lub środki paostwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązao finansowych
na rzecz paostwa

e) pod względem legalności i gospodarności działalnośd jednostek organizacyjnych i podmiotów

gospodarczych wykonujących zadania z zakresu funkcjonowania systemów gwarantowania środków pieniężnych i
udzielania pomocy podmiotom objętym systemem gwarantowania, o których mowa w przepisach o Bankowym
Funduszu Gwarancyjnym w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki paostwowe lub komunalne oraz
wywiązują się z zobowiązao finansowych na rzecz paostwa.

Art. 5. Ustawy o NIK

1. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę pod względem legalności, gospodarności,
celowości i rzetelności, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.
2. Kontrola działalności samorządu terytorialnego przeprowadzana jest pod względem
legalności, gospodarności i rzetelności.
3. Kontrola działalności jednostek organizacyjnych i przedsiębiorców, o których mowa w art.

2 ust. 3, jest przeprowadzana pod względem legalności i gospodarności.

1) Legalnośd – sprawdzanie, czy działalnośd jednostki kontrolowanej ma podstawę prawną i jest zgodna z

prawem,

2) Gospodarnośd – sprawdzenie, czy maksymalne efekty zostały osiągnięte przy jak najmniejszych kosztach

przedsięwzięd,

3) Celowośd – sprawdzenie, czy działalnośd jednostki kontrolowanej prowadzi do osiągnięcia celu i czy

wybór sposobu realizacji celu jest trafny,

4) Rzetelnośd – sprawdzanie, czy działania jednostki kontrolowanej są zgodne z wymaganiami

wiedzy i techniki oraz zasadami dobrej wiary.

107. Organy NIK

1. Prezes NIK kieruje Najwyższą Izbą Kontroli i odpowiada przed Sejmem za jej działalnośd. Powoływany jest na
wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów przez Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu.
Senat podejmuje uchwałę w sprawie powołania Prezesa NIK w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu.
Niepodjęcie uchwały w tym terminie oznacza wyrażenie zgody przez Senat. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na
powołanie Prezesa NIK, Sejm powołuje na to stanowisko inną osobę Przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków
Prezes Najwyższej Izby Kontroli składa przed Sejmem przysięgę.

Kadencja trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia przysięgi. Po upływie kadencji pełni obowiązki do czasu objęcia stanowiska
przez nowego Prezesa NIK. Ta sama osoba może byd Prezesem Najwyższej Izby Kontroli nie dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje. Kadencja Prezesa NIK wygasa w razie jego śmierci, orzeczenia przez Trybunał Stanu utraty zajmowanego
stanowiska lub odwołania. Posiada: immunitet materialny, formalny, przywilej nietykalności! Zasada incompatibilitas!

Wiceprezesów Najwyższej Izby Kontroli, w liczbie 3, powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu

opinii właściwej komisji sejmowej, na wniosek Prezesa NIK. Prezes Najwyższej Izby Kontroli, za zgodą
Marszałka Sejmu, powołuje i odwołuje dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli.
Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w razie potrzeby zastępuje wyznaczony przez niego
jeden z wiceprezesów. Do wiceprezesów oraz dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli stosuje się
przepis

Ze stanowiskiem wiceprezesa oraz dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli
nie można łączyć mandatu posła, senatora, posła do Parlamentu Europejskiego lub
radnego.

127

3. W skład Kolegium Najwyższej Izby Kontroli wchodzą: Prezes Najwyższej Izby Kontroli
jako przewodniczący, wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli oraz 14
członków Kolegium.

Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, po zasięgnięciu
opinii właściwej komisji sejmowej powołuje na członków Kolegium:
1) 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych;
2) 7 dyrektorów kontrolnych jednostek organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli
lub radców Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, spośród których Prezes Najwyższej
Izby Kontroli wyznacza s

ekretarza Kolegium Najwyższej Izby Kontroli.

Kadencja członka Kolegium Najwyższej Izby Kontroli trwa 3 lata, licząc od dnia
powołania, poza przypadkami odwołania i śmierci.
Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, odwołuje członka
Ko

legium Najwyższej Izby Kontroli, jeżeli:

1) zrzekł się on funkcji;
2) przestał zajmować stanowisko, o którym mowa w ust. 2 pkt 2;
3) nie uczestniczył w posiedzeniach Kolegium Najwyższej Izby Kontroli przez okres
przekraczający 1 rok;
4) został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa z winy
umyślnej.

Kolegium Najwyższej Izby Kontroli zatwierdza:
1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej;
2) sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku ubiegłym.

Kolegium Najwyższej Izby Kontroli uchwala:
1) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów;
2) wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z
działalnością organów wykonujących zadania publiczne;
3) wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób
wchodzących w skład Rady Ministrów, kierujących urzędami centralnymi, Prezesa
Narodowego Banku Polskiego i osób kierujących instytucjami, o których mowa w art. 4
ust. 1 Ustawy o NIK;
4) pro

jekt statutu Najwyższej Izby Kontroli;

5) projekt budżetu Najwyższej Izby Kontroli;
6) roczny plan pracy Najwyższej Izby Kontroli.

Kolegium Najwyższej Izby Kontroli opiniuje:
1) wniesione przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli programy kontroli i informacje o
wynikach szczególnie ważnych kontroli;
2) inne sprawy wniesione przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli albo przedstawione
przez co najmniej 1/3 członków Kolegium.

Posiedzeniom Kolegium Najwyższej Izby Kontroli przewodniczy Prezes Najwyższej Izby

Kontroli lub wyznaczony przez niego wiceprezes.

Jednostkami organizacyjnymi Najwyższej Izby Kontroli są departamenty, delegatury
i biura.
Departamenty i delegatury są kontrolnymi jednostkami organizacyjnymi
Najwyższej Izby Kontroli. Kontrolne jednostki organizacyjne wykonują zadania
w zakresie postępowania kontrolnego lub wspomagają czynności kontrolne.
Biura wykonują zadania w zakresie organizacji i obsługi funkcjonowania
Najwyższej Izby Kontroli.

Organizację wewnętrzną Najwyższej Izby Kontroli, w tym siedziby delegatur i zakres
ich właściwości terytorialnej oraz zasady udzielania przez Prezesa Najwyższej Izby
Kontroli upoważnień do załatwiania spraw i podejmowania decyzji w jego imieniu
określa statut Najwyższej Izby Kontroli nadawany w drodze zarządzenia przez

128

Marszałka Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli po zasięgnięciu
opinii właściwej komisji sejmowej.

Marszałek Sejmu może w statucie upoważnić Prezesa Najwyższej Izby Kontroli do
określania, w drodze zarządzenia, szczegółowej organizacji wewnętrznej jednostek
organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli oraz ich właściwości, a także wprowadzania
zmian w tym zakresie.

108. Rzecznik Praw Obywatelskich.

RPO jest organem monokratycznym, stojącym na straży wolności i praw człowieka i obywatela
okr

eślonych w Konstytucji oraz innych aktach normatywnych; swoim działaniem obejmuje całe RP a

działania wykonuje przy pomocy podległego mu biura i swoich pełnomocników terenowych.

Powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat, przy czym istnieje możliwość najwyżej dwóch
reelekcji tej samej osoby.

Kandydatury przedstawia Marszałek Sejmu lub 35 posłów. Może być nim obywatel

polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze
względu na swoje walory moralne i wrażliwość społeczną.

W swojej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed
Sejmem na zasadach określonych w ustawie. Może być odwołany przez Sejm przed końcem kadencji, jeśli
zrzekł się wykonywania swoich obowiązków, stał się trwale niezdolny do ich pełnienia na skutek choroby,
ułomności lub upadku sił, a także sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu. Posiada też immunitet formalny
w jego aspekcie nietykalności.

RPO jest charakterystycznym dla demokracji organem stworzonym po raz pierwszy w Szwecji. Rzecznik jest jedną z
instytucji, która ma zabezpieczad obywateli przed nadużywaniem tego przymusu.

Podstawowe cechy:



Organ paostwowy niezlaęzny od administracji oraz sądownictwa



Jego kompetencje mieszczą się w zakresie funkcji kontrolnej parlamentu i najczęściej jest one przez
parlament powoływany



Głównym kryterium oceny działalności organów paostwowych przez RPO jest legalnośd. Celowośd
słusznośd czy wydajnośd działania organó bardzo rzadko podlega jego ocenie



Działa w sposób mało sformalizowany, a więc jest łatwiej dostępny dla obywateli. Jego dziłanie nie jest
skrępowane sztywnymi regułami procerudami, ma możliwośd ustalania stanu faktycznego poprzed
dostęp do akt, informacji, czy też wizje lokalne

Konstytucja mówi o rzeczniku praw obywatelskich w art. 208-212

Działalnośd i uprawnienia RPO

RPO zajmuje się sprawami, o których otrzymał informację od: obywateli, organizacji obywatelskich, samorządu
terytorialnego lub RPDz. Podmiot który zwraca się do RPO powinien się zidentyfikowad i szczegółowo opisad sprawę. W
razie podjęcia sprawy przez RPO powinien czynnie go wspierad poprzez udzielanie potrzebnych informacji i
dokumentów.

W przypadku otrzymania informacji RPO może:



Podjąd sprawę do samodzielnego postępowania

129



Nie podjąd postępowania zawiadamiając wnioskodawcę



Przekazad sprawę według jej właściwości odpowiednim organom



Wykazad jedynie wnioskodawcy możliwe do podjęcia środki działania

RPO po zbadaniu sprawy może:



Wyjaśnid wnioskodawcy brak stwierdzonych naruszeo.



Skierowad nie naruszające zasady niezawisłości sędziowskiej wystąpienie do organu instytucji dopuszczającej
się naruszeo



Zwrócid się do działanie do jednostki zwierzchniej wobec tej winnej naruszenia



Żądad wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych i uczestniczyd na prawach prokuratora w już toczących
się.



Analogicznie, wszczęcia w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu



Zaskarżad decyzje administracyjne, występowad o wszczęcie postępowania administracyjnego i uczestniczyd
na prawach prokuratora w już istniejących



Występowad o ukaranie w sprawach wykroczenia



Wnieśd kasację lub rewizję nadzwyczajne od prawomocnego wyroku.

Ogólniejsze uprawnienia związane z działalnością (niekoniecznie w konkretnych sprawach):

Wnioskowanie do organów dysponujących inicjatywą ustawodawczą o nowelizację lub uchwalenie danych rozwiązao

Wnioskowad do TK o zbadanie zgodności aktów prawnych z konstytucją, zbadanie celów i działalności partii a także
zgłosid udział i uczestniczyd w postępowaniu na podstawie skargi konstytucyjnej

Wnosid do SN o podjęcie uchwały o znaczeniu przepisów (przy wątpliwościach i rozbieżnej interpretacji sądów).

Wykład:

Wdrożenie następujących dyrektyw Wspólnotowych Europejskich:



Zasada równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne.



Zasada równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania
towarów i usług



Zasada równości szans

Nowe:

-RPO, stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w KRP oraz w innych aktach normatywnych w
tym również na straży realizacji zasady równego traktowania. (!!! Art. 32, 33KRP)

- podejmuje czynności przewidziane w ustawie jeżeli poweźmie wiadomośd wskazującą na naruszenie wolności i praw
człowieka i obywatela w tym zasady równego traktowania.

130

-współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami oraz z
zagranicznymi międzynarodowymi organami i organizacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela,
także w zakresie równego traktowania.

Do zakresu działao Rzecznika dotyczącego realizacji zasady równego traktowania, należy również:



Analizowanie monitorowanie i spieranie równego traktowania wszystkich osób



Porwadzenie niezależnych badao dotyczących dyskryminacji



Opracowywanie i wydawanie niezależnych sprawozdao i wydawanie zaleceo odnośnie do problemów
związanych z dyskryminacją.

Przepisy ustawy dotyczące ochrony wolności i praw człowieka i obywatela stosuje się również odpowiednio do:



Osób niebędących obywatelami polskimi, znajdujących się pod władzą RP – w zakresie przysługujących im
wolności i praw,



Osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którymi stawa przyznaje zdolnośd
prawną w zakresie określonym w przepisach ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrozeniu niektórych przepisów
UE w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700).

Rzecznik corocznie informuje Sejm i senat o swojej działalności o raz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i
obywatela w tym przekazuje:



Informację o prowadzonej działalności w obszarze równego traktowania oraz jej wynikach.



Informację o przestrzeganiu zasady równego traktowania w RP



Wnioski oraz rekomendacje dotyczące działao które należy podjąd w celu zapewnienia przestrzegania zasady
równego traktowania.

109. Rzecznik Praw Dziecka

Rzecznik praw dziecka stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji RP, Konwencji o prawa
dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności praw i obowiązków rodziców.
Podejmuje on działania mające na celu:

zapewnienie dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju,

ochronę praw dziecka,

ochronę dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem i innym
złym traktowaniem,

otoczenie troską i pomocą dzieci niepełnosprawnych.

Rzecznik może:
a) zwrócić się do organów władzy publicznej, organizacji lub instytucji o złożenie wyjaśnień i udzielenie
niezbędnych informacji, a także o udostępnienie akt i dokumentów, w tym zawierających dane osobowe,
b) zwrócić się do właściwych organów, w tym RPO, organizacji lub instytucji o podjecie na rzecz dziecka
działań z zakresu ich kompetencji. RPO podejmuje sprawy skierowane przez RPD.

131

c) przedstawia właściwym organom władzy publicznej, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające
do zapewnienia

skutecznej ochrony praw i dobra dziecka oraz usprawnienia trybu załatwiania spraw w tym

zakresie.
d) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie
lub zmianę innych aktów prawnych.
e) przedstawia Sejmowi i Senatowi, corocznie,

informacje o swojej działalności i uwagi o stanie

przestrzegania praw dziecka.

Powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat, przy czym istnieje możliwość jednokrotnej reelekcji tej
samej osoby.

Kandydatury przedstawia Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, 15 senatorów lub 35 posłów.

Może być odwołany przez Sejm przed końcem kadencji, jeśli zrzekł się wykonywania swoich obowiązków, stał
się trwale niezdolny do ich pełnienia na skutek choroby, ułomności lub upadku sił, a także sprzeniewierzył się
złożonemu ślubowaniu. RPD corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie
przestrzegania praw dziecka. Przysługuje mu immunitet.

Art., 1 ust. 2 RPDU:

„Rzecznik Praw Dziecka zwany dalej Rzecznikiem stoi na straży praw dziecka określonych w KRP, Konwencji o prawach
dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców.”

RPDz podejmuje działania w celach:



Zapewnienia dziecku harmonijnego i pełnego rozwoju



Ochrony praw dziecka



Ochrony dzieci przed przemocą wyzyskiem i zaniedbaniem



Ochrony i pomocy dzieciom niepełnosprawnym

Działania wyłącznie z własnej inicjatywy wy świetle przepisów do których RPDz jest uprawniony:



Zwrócenie się do instytucji organizacji itp. O złożenie niezbędnych informacji wyjaśnieo udostępnienia akt itd.



Zwrócenie się do odpowiednich organów aby podjęły określone zadania z zakresu ich kompetencji



Zwrócenie się z tym samym do RPO (obliguje go to do podjęcia działao)



Zwrócenie się do odpowiednich organów z wnioskiem o ustanowienie lub znowelizowanie prawa



Występowanie właściwych organów wł. Publicznej z wnioskami, ocenami i opniami dot. Ochrony i
gwarantowania praw dzieci. Organ do którego adresowany jest ów wniosek itp. ma obowiązek ustosunkowaś się
do niego w ciągu 30 dni.

3. Współpraca z RPO.

Opiera się na zasadach:



Comiesięczne spotkania w celu omówienia aktualnych problemów



Informowani się wzajemnie o instonych dla drugiego sprawach



Możliwośd wspólnego występowania



Możliwośd wspólnych wizytacji.

(Dz.U. 2000 nr 6 poz. 69)

132

- Rzecznik upowszechnia praw dziecka oraz metody ich ochrony

- Nowe Kompetencje:

Rzecznik może:

-zgłosid udział w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym wszczętych na podstawie wniosku RPO lub w
sprawach skargi konstytucyjnej, dotyczących praw dziecka oraz brad udział w tych postępowaniach

- występowad do Sądu Najwyższego z wnioskami w sprawie rozstrzygnięcia rozbieżności wykładni prawa w zakresie
przepisów prawnych dotyczących praw dziecka

- wnieśd kasację albo skargę kasacyjną od prawomocnego orzeczenia w trybie i na zasadach określonych w odrębnych
przepisach

- wziąd udział w toczącym się już postępowaniu w sprawach nieletnich – na prawach pszysłługujących prokuratorowi

110. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

— skład i kompetencje

Krajowa Rada stoi na straży wolności słowa w radiu i telewizji samodzielności dostawców usług medialnych i interesów
odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji.

Zadania:

-projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki paostwa w dziedzinie radiofonii i
telewizji

- określanie w granicach upoważnieo ustawowych warunków prowadzenia działalności przez dostawców usług
medialnych;

- podejmowanie w zakresie przewidzianym ustawą rozstrzygnięd w sprawach koncesji n rozpowszechnianie programów
wpisu do rejestru programów, zwanego dalej „rejestrem”, oraz prowadzenie tego rejestru.

- uznawanie za nadawcę społecznego lub odbieranie tego przymiotu na warunkach określonych ustawą;

-sprawowanie w granicach określonych ustawą kontroli działalności dostawców usług medialnych

- organizowanie badao treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych

- ustalanie wysokości opłat za udzielenie koncesji oraz wpis do rejestru

- ustalanie na zasadach określonych w ustawie

-opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umówi międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji

- inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenia kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji

KRRIT wydaje rozporządzenia i uchwały (większością 2/3 głosów)

Skład:

Art. 7 ust 1 ustawy o radiofonii i telewizji stanowi, że w skład KRRiT wchodzi 5 członków, z których 2 powoływanych jest
przez Sejm (sejm wybiera członków KRRiT oddzielnie bezwzględną większością głosów; wniosek w sprawie wyboru
zgłasza Marszałek Sejmu albo co najmniej 35 posłów) 1 przez Senat (bezwzględną większością głosów w obecności co

133

najmniej połowy ustawowej liczby senatorów), 2 przez prezydenta „spośród osób wyróżniających się wiedzą i
doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu” (kryterium fachowości). Kadencja członków KRRiT trwa 6 lat,
licząc od dnia powołania ostatniego członka. Członkowie KRRiT pełnią swe funkcje do czasu powołania następców. Nie
istnieje możliwośd reelekcji.

111. Procedura uchwalania budżetu państwa

art. 220-226 Konstytucji RP

Wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej w zakresie ustawy budżetowej ma Rada Ministrów. Projekt
ustawy budżetowej sporządza Minister Finansów, a następnie uchwala go RM. Musi ona przedstawić ten
projekt Sejmowi najpóźniej 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego (art. 222 – „w
wyjątkowych przypadkach” może przedłożyć później).

Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu nie wcześniej niż 7 dnia od doręczenia posłom
druku projektu, chyba, że Sejm lub Komisja postanowią inaczej. Obejmuje ono uzasadnienie projektu przez
wnioskodawcę i kończy się skierowaniem projektu do Komisji Finansów Publicznych a także właściwych
komisji sejmowych

. Wnioski, opinie lub propozycje poprawek, odrzucone przez komisje sejmowe, dołącza się

do stanowiska komisji jako zdanie odrębne. Komisja Finansów publicznych zaś przedstawia na posiedzeniu
Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami.

Wtedy ustawę Marszałek Sejmu kieruje do komisji senackich.

Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.
Komisje senackie po rozpatrzeniu właściwych części budżetowych przekazują swoje opinie Komisji
Gospodarki i Finansów Publicznych, która na ich podstawie przygotowuje projekt uchwały Senatu, który
proponuj

e przyjęcie ustawy bez poprawek, albo ich wprowadzenie.

Prezydent RP

podpisuje ustawę budżetową w ciągu 7 dni. W przypadku zwrócenia się do TK, Trybunał orzeka

nie później, niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

112. Stany nadzwyczajne w RP

W sytuacjach

szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać

wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny:

stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które
podlega dodatkowemu

podaniu do publicznej wiadomości.

Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia
i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

W czasie stanu nadzwyczajnego

nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje, wyborcze do Sejmu,

Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz
ustawy o stanach nadzwyczajnych.

W czasie stanu

nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona

kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory
do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a
kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu teryt. są
możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

Stan wojenny

wprowadza się w razie zewnętrznego zagrożeni, zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z

umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Wprowadza Prezydent
na wniosek RM

Stan wyjątkowy: W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub
porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas
oznaczony,

nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa. 2.

Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60
dni.

Prezydent ma 48 h od podpisania na przedstawienie rozporządzenia Sejmowi, który, po niezwłocznym
rozpatrzeniu, może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej

134

liczby posłów

Stan klęski żywiołowej W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych
noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas
oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa.
Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

113. Zasada pomocniczości

Zasada pomocniczości (zasada subsydiarności - principium subsidiritatis) jest jedną z podstawowych zasad
społecznych. Zgodnie z nią nie należy jednostce większej (np. państwu czy wspólnocie państw) powierzać
zadań, które równie dobrze może wykonać jednostka mniejsza (np. sami obywatel, gmina, powiat,
województwo, państwo). Kompetencje przypisane są jednostce mniejszej, dopiero gdy sobie z nimi nie radzą,
powinna włączyć się w ich realizację jednostka większa.

Zasada pomocniczości została wyrażona w preambule do Konstytucji RP jako umacniająca uprawnienia
obywateli i ich wspólnot. Wyraża ona ideę, zgodnie z którą organy państwa powinny być zlokalizowane
mo

żliwie najbliżej obywatela i to w taki sposób, by obywatele mogli w jak najszerszym zakresie, samodzielnie

lub przynajmniej pośrednio uczestniczyć w sprawowaniu władzy. W założeniu zasada ta ma prowadzić do
aktywizacji obywateli.

Rozumienie zasady:



Rola paostwa sprowadza się do stworzenia jak najlepszych warunków dla podejmowania działao przez
obywatela i wspólnoty obywatelskie. Czy to w postaci zinstytucjonalizowanej (np. organizacje samorządowe o
charakterze terytorialnym jak i zawodowym). Inne formy zinstytucjonalizowanej samorządności (fundacje,
stowarzyszenia, organizacje Pożytku publicznego) lub w postaci niezinstytucjonalizowanej.



Paostwo ma obowiązek (ale i prawo) ingerowad wtedy, kiedy jednostka bądź wspólnota nie jest w stanie
wykonad określonego zadania, bądź paostwo zrobi to efektywniej.

Potwierdzeniem jest regulacja z rozdziału I określająca co jest samorządem terytorialnym, cały rozdział poświęcony
samorządowi terytorialnemu, ale i wolnośd zrzeszania się, wolnośd zgromadzeo, uznanie za źródła prawa powszechnie
obowiązującego zbiorowych układów pracy, a także jako wskazanie społecznej gospodarki rynkowej, ale chyba lepiej
gospodarki rynkowej.

Najbardziej wyeksponowaną w Konstytucji RP instytucją potwierdzającą realny charakter tej zasady jest
samorząd terytorialny. W jego ramach wspólnotę mieszkańców uprawniono do podejmowania rozstrzygnięć
bezpośrednio dotyczących jej samej, a zarazem zobowiązano do wykonywania zadań publicznych. Zasada
wyrażona w preambule rozwinięta jest w kolejnych artykułach. Najpierw ustanowiono zasadę domniemania
kompetencji na rzecz samorządu terytorialnego (Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie
zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych – art. 163), a następnie na
rzecz gminy (

Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego, nie zastrzeżone dla innych

jednostek samorządu terytorialnego – art. 164). To obywatele przez swoje struktury formowane oddolnie
powinni mieć maksymalną swobodę w wykonywaniu zadań publicznych, a państwo powinno przyjąć te
zadania publiczne, których obywatele nie są w stanie sami zrealizować. Jeśli jednak dane zadanie przypadnie
państwu, powinno być ono zrealizowane możliwie najbliżej obywatela i z jego udziałem. Przekazywanie
wszelkich zad

ań instytucjom wyższego szczebla powinno wynikać z efektywności takiego posunięcia.

Oznacza ona, że Unia Europejska podejmuje tylko takie działania, które zapewniają większa
skuteczność i efektywność, niż w przypadku, gdyby te działania podjęte zostały wyłącznie przez rządy
poszczególnych państw członkowskich. Odnosi się ona do podziału zadań pomiędzy instytucje UE a
instytucjami administracyjnymi poszczególnych państw, z drugiej jednak strony jest to określenie granic
prawodawstwa wspólnotowego zarówno w aspekcie tematyki, jak i charakteru regulacji. Pośród różnych opinii

135

dotyczących tej zasady można znaleźć takie, które postulują za jej reformą. Zasada ta ma swoje źródło w
traktacie, czyli najwyższym i najważniejszym akcie normatywnym wspólnoty.

O dużym znaczeniu zasady subsydiarności świadczy chociażby to, że została ona przytoczona w preambule
Karty Praw Podstawowych UE.

Według tego unormowania wszystkie przepisy Karty Praw Podstawowych dotyczą ogółu podmiotów
wspólnotowych, które mają przy ich stosowaniu brać pod uwagę omawianą zasadę. Muszą oni kierować
się nią by w ten sposób, nie tylko doprowadzić do poszanowania praw określonych w tym akcie, ale również
rozpowszechniania ich wśród obywateli wspólnoty i innych podmiotów.

Państwa członkowskie w razie naruszenia przez wspólnotę zasady subsydiarności są uprawnione do
wniesienia skargi do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Natomiast parlamenty krajowe albo jedna z ich
izb mogą być inicjatorami postępowania przed trybunałem w odniesieniu do przedmiotowej zasady, ale jedynie
pośrednio. Pośrednikiem tym jest rząd danego państwa skarżącego.

Zasadę pomocniczości określa się jako zasadę w ruchu czyli zasadę dynamiczną, elastyczną i zawsze
relatywną oraz zmienną, gdyż nie wprowadza ścisłego podziału zadań pomiędzy państwo a obywateli
(społeczeństwo). Można jedynie określić tendencję, zgodnie z którą zadania te maja być rozdzielane.

114. Pozycja ustrojowa NBP.

Narodowy Bank Polski jest centralnym polskim bankiem z wyłącznym prawem emisji pieniądza,
odpowi

edzialny za jego wartość. We współdziałaniu z rządem ustala i realizuje politykę pieniężną.

Podstawowy cel działalności NBP to utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu
polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

NBP posiada osobowość prawną, nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych!

Zadania NBP:

a) organizowanie

rozliczeń pieniężnych;

b) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
c)

prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;

d) prowadzenie

bankowej obsługi budżetu państwa;

e) regulowanie

płynności banków oraz ich refinansowanie;

kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;

działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego

h) opracowywanie staty

styki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji

inwestycyjnej;

Prezes NBP

powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Kadencja wynosi 6 lat

. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.

Rada Polityki Pieniężnej: kadencja wynosi 6 lat, funkcję członka można pełnić tylko raz, zasada
incompatibilitas

, posiedzenia rady min. Spotyka się raz w miesiącu, zwoływana przez przewodniczącego.

Skład: przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP; 9 członków powoływanych w równej liczbie przez
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm i Senat

, spośród specjalistów z zakresu finansów.



ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej;



składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od
zakończenia roku budżetowego;

Zarząd NBP:



Prezes NBP

– jako przewodniczący oraz 6–8 członków Zarządu, w tym 2 wiceprezesów NBP;



powoływani/odwoływani przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP na 6 lat;

136

115. Członkostwo Polski w Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej a kwestia
zmiany Konstytucji RP.

Zmiana art. 227 ust. 1 – odnośnie podstawowego celu NBP jakim zgodnie z obecnym brzmieniem tego przepisu jest
odpowiadania za wartośd polskiego pieniądza. Zgodnie z wyrokiem ETS 11/00 – podstawowym celem banku krajowego
jest utrzymanie stabilności cen; ponadto z faktu przeniesienia na ESBC i EBC kompetencji w zakresie wykonywania
polityki pieniężnej (sprawuje RPP) i emisji pieniądza i co oczywiste zastąpienia złotego walutą euro.

NBP stanie się częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych.

Zmiana statusu Polski w UGiW – koniecznośd zmiany koncepcji pozycji ustrojowej i kompetencji Rady Polityki Pieniężnej,
która po wejściu do strefy euro nie będzie mogła dysponowad kompetencjami dotyczącymi polityki pieniężnej. W
aktualnym stanie prawnym zgodnie z art. 227 ust. 6 Rada ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do
wiadomości Sejmowi, a w ciągu 5 miesięcy od zakooczenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z
wykonania założeo polityki pieniężnej.

Dwa modele rozwiązao:

- likwidacja Rady, a więc skreślenie ust. 5 i 6 art. 227KRP (zmiana art. 1)

-zmiana ust. 6 i uczynienie z RPP organu doradczego lub opiniodawczego

Koniecznośd zmiany art. 203 ust. 1 – zbyt szeroko określa uprawnienia kontrolne NIK: NIK kontroluje (obligatoryjnie)
działalnośd NBP z punktu widzenia kryterium legalności, gospodarności, celowości i rzetelności – zgodnie z kryteriami
konwergencji prawnej – komptenecje kontrolne w stosunku do NBP powinny byd ograniczone do kontroli jego bieżącej
dziłąlności operacyjnej i w zakresie niewkraczającym w zakres formułowania i wykonywania polityki pieniężnej oraz
innych kompetencji powierzonych ESBC.

Zmiana procedury pociągania Prezesa NBP do odpowiedzialności konstytucyjnej bądź rozważanie rezygnacji z
egzekwowania wobec niego tej formy odpowiedzialności (art. 198 K RP). W przypadku decyzji o jej utrzymaniu konieczne
jest wyraźne wskazanie możliwości zaskarżenia decyzji w przedmiocie odwołania Prezesa NBP. Zaznaczyd należy jednak,
że chod przesłanka odwołania w postaci popełnienia deliktu konstytucyjnego nie pozostanie w sprzeczności z art. 14 ust.
2 Statutu ESBC i EBC o tyle procedura egzekwowania odpowiedzialności konstytucyjnej w znacznym stopniu polityczna
budzi wątpliwości z punktu widzenia niezalężności instytucjonalnej NBP i personalnej jego organu zarządzającego.

Zmiana art. 199KRP w kontekście wprowadzenia Euro.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
bo mój skrypt zajebiaszczy
Mój skrypt do zajęć grupy wyznaniowe i sekty wpływna rozwój człowieka
Teologia moralna fundamentalna mój skrypt
Histologia tkanka nablonkowa moj skrypt id 202388
Prognozowanie i symulacje miedz skrypt z 2011 roku id 394821
Histologia Uklad Pokarmowy2 moj skrypt id 202392
Histologia Tkanka Miesniowa d moj skrypt id 202387
Histologia Tkanka Nerwowa - mój skrypt, Histologia, histo - moje skrypty skryptów, skrypty
Mój skrypt, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semestr 1, Współczesne sy
POZ1 Skrypt 2011 v 1 0 1
Histologia Układ Moczowy - mój skrypt, Histologia, histo - moje skrypty skryptów, skrypty
Pedagogika - skrypt 2011
Eco interpretacja i nadinterpretacja , moj skrypt
Histologia Skora moj skrypt id 202385
RETORYKA I ERYSTYKA mój skrypt
Metodologia mój skrypt
Histologia - Układ Płciowy Męski - mój skrypt, Histologia, histo - moje skrypty skryptów, skrypty
Histologia Ucho moj skrypt id 202389

więcej podobnych podstron