UKŁAD MOCZOWY

Badanie układu moczowego:

• Oglądanie – obserwacja zwierzęcia i oddawanego moczu (ilość, częstotliwość)

• Omacywanie – okolicy nerek, zewnętrznych narządów płciowych

• Cewnikowanie – badanie drożności dróg moczowych, pobieranie moczu do badań (cystocenteza – nakłucie)

• Badanie laboratoryjne moczu

  • Badanie cech fizycznych i chemicznych moczu (testy paskowe)

  • Badanie osadu moczu

• USG, RTG, uretroskopia (wziernikowanie endoskopowe dróg moczowych, cewki moczowej i pęcherza)

• Biopsja nerek (pod kontrolą USG/biopsja laparoskopowa)

O G L Ą D A N I E

1) Występowanie obrzęku powiek, podbrzusza, śródpiersia, kończyn, moszny i napletka – obrzęk zastoinowy może być pośrednio spowodowany zmianami chorobowymi nerek (zmiany degeneracyjne);

• Uwypuklenie okolicy lędźwiowej (okolicy nerek) lub górnej części dołu głodowego u bydła może być objawem chorób nerek takich jak: wodonercze, pyelonephritis – ropne zapalenie miedniczek i nerek (po powikłanych porodach)

• U małych zwierząt (psy) zdarza się wygięcie grzbietu ku górze (zgarbiony), towarzyszące może być chorobom nerek, ostrym zapaleniem nerek spowodowanych leptospirozą, toksynami – występuje powiększenie nerek i ich bolesność

• U małych zwierząt przy znacznym wypełnieniu pęcherza moczowego widoczne jest powiększenie brzucha, co należy odróżnić od wodobrzusza, ropomacicza i ciąży (związane z chorobami pęcherza) – syndrom dolnych dróg moczowych u kotów kastratów

• Oglądając ujście cewki moczowej, zwraca się uwagę na występowanie obrzęku tej okolicy, zgrubień lub wypływu czy zasychających śladów wypływu. Może być to wypływ ropny, krwisty lub krew

• U samic wydzielina w okolicy cewki moczowej może pochodzić z pęcherza moczowego lub cewki – stany zapalne, ropne (zróżnicować od stanów zapalnych dróg rodnych – często występuje wtedy wypływ)

• U samców może być związana z zapaleniem napletka, nowotworami (guz stickera); wypływ krwawy to objaw nowotworu

2) Obserwacja oddawanego moczu

• Zbieranie dobowej ilości wydalania moczu u zwierząt jest utrudnione, można tego dokonać w klatkach lub stanowiskach przemianowych (klatki metaboliczne), podwieszając np. koniom garnek a krowom worek nie jest zbyt dokładne

• Praktycznie ilość dobowa moczu określa się na podstawie obserwacji częstości oddawania moczu oraz ilości jednorazowej porcji (jeśli zwierzę oddaje często i dużo zwiększona ilość dobowa)

• PRAWIDŁOWA ILOŚĆ DOBOWA MOCZU

  • Konie 2,6-10l (3-8l)

  • Bydło 6,12-25l (6-16l)

  • Świnie 2-4l

  • Owce 0,5-1l

  • Psy 0,25-1l

  • Koty 0,25l

• ILOŚĆ WYDZIELANEGO MOCZU ZALEŻY OD:

  • Ilości krwi przepływającej przez nerki w jednostce czasu

  • Wydolności nerek i układu krążenia

  • Składu chemicznego krwi

  • Jakości karmy i ilości wypitej wody

Mocz nieprawidłowy, schorzenia moczu

• skąpomocz (oliguria)

• wielomocz (poliuria)

• nietrzymanie moczu (incontinentio urinae)

• brak moczu (anuria)

• wstrzymanie moczu (ischuria)

• utrudnione oddawanie moczu (dysuria)

• parcie na mocz (tenesmus vesicae urinariae)

• bolesne oddawanie moczu (stanguria)

OLIGURIA – zmniejszona dobowa ilość oddawanego moczu (skąpomocz) – skojarzona ze zmniejszoną częstotliwością

Występuje przy:

• Niedoborze pobieranego płynu

• Utracie płynów ustrojowych

• Upośledzeniu czynności wydzielniczej nerek – uszkodzenie kanalików

U zwierząt skąpomocz widoczny jest jako objaw rzadkiego moczenia – oligokisuria!

Skąpomocz najczęściej jest objawem odwodnienia ustroju

• Silna i długotrwała biegunka

• Wymioty, krwotok, gorączka

• Tworzenie przesięków i wysięków w jamach ciała

• Pochodzenia nerkowego w przebiegu ostrej niewydolności nerek

POLIURIA – zwiększona dobowa ilość oddawanego moczu (wielomocz) – skojarzone ze zwiększoną częstotliwością

Może być przemijający i długotrwały; u zwierząt następstwem wielomoczu jest objaw częstego moczenia – pollakisuria

Częste moczenie może występować bez wielomoczu jako skutek podrażnienia i zwiększonej pobudliwości ścian pęcherza moczowego lub cewki moczowej – stan zapalny

Rodzaje wielomoczu

• Krótkotrwały (przejściowy) – występuje po podaniu wodnistej karmy, dużej ilości wody, po środkach moczopędnych = przy obecności płynów w jamach ciała i przy schorzeniach nerki

• Wielomocz pozanerkowy – długotrwały występuje w przebiegu cukrzycy (podwyższony ciężar właściwy), czasem w procesie resorpcji obfitego przesięku/wysięku

• Wielomocz nerkowy – najczęściej długotrwały objaw zapalenia śródmiąższowego nerek; występuje też u koni jako objaw przekrwienia czynnego nerek (szczawka) – w następstwie podrażnienia nerek przez jady pokarmowe – spleśniała, przemarznięta karma

NIETRZYMANIE MOCZU – incontinentio urinae

• Bezwłady i niedowłady na tle uszkodzeń rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowej kręgosłupa, zwiększona kurczliwość m. wypieracza moczu

• Porażenia pęcherza moczowego – pęcherz dobrze wypełniony, zwieracze trzymają

• Porażenie zwieracza pęcherza moczowego – pęcherz jest pusty

• Wrodzone nietrzymanie moczu może być spowodowane

  • miednicznym położeniem pęcherza moczowego

  • obecnością przetrwałego moczownika

  • brakiem szyjki pęcherza moczowego

ANURIA – bezmocz – zupełny brak oddawania moczu

• Może być pochodzenia nerkowego spowodowany upośledzeniem wydzielania moczu

  • Zatrzymanie moczu (retentio urinae, ischuria) – w pęcherzu przy niemożności jego oddawania – niedrożność cewki moczowej (syndrom zatkania cewki moczowej u kotów kastratów)

  • W przebiegu kamicy nerkowej (szczególnie u samców)

  • Przerost gruczołu krokowego (rzadko) – przewlekłe przerosty, zmiany nowotworowe, raczej sytuacje skąpomoczu i utrudnionego oddawania moczu

• Przy próżnym pęcherzu moczowym obserwuje się w ciężkim zapaleniu nerek, niewydolności nerek z zatkaniem kanalików – wynika z braku wytwarzania moczu

• Przy wypełnionym pęcherzu wynika z niedrożności cewki moczowej lub spastycznego porażenia zwieracza pęcherza moczowego

  • U koni w przebiegu mięśniochwatu porażennego

  • U psów w niedowładzie spastycznym kończyn tylnych

    • Nerwowa postać nosówki

    • Zapalenie odcinka tylnego rdzenia

    • Kończyny tylne wyciągnięte do przodu

    • Atonia m. wypieracza moczu na skutek porażenie od. Krzyżowego

    • Hipertonia mm. zwieraczy cewki moczowej

DYSURIA – utrudnione oddawanie moczu

• Objawia się oddawaniem moczu małymi porcjami, cienkimi strumieniami lub kropelkami

• Objawy: nastawianie się zwierzęcia do oddawania moczu, wzmożona praca tłoczni brzusznej, stękanie, ból

• Występuje przy niedrożności cewki moczowej

PRACIE NA MOCZ (tenesmus vesicae)

Określenie używane w przypadku utrudnionego oddawania moczu połączonego przeważnie z bólem, silną pracą tłoczni brzusznej

Występuje w przebiegu ostrego zapalenia pęcherza moczowego, zapalenia otrzewnej, macicy, cewki moczowej/stercza

BOLESNE ODDAWANIE MOCZU – STANGURIA

• towarzyszy moczeniu kroplami lub utrudnionemu moczeniu

• ujawnia się niepokojem, postękiwaniem, potami

• towarzyszy

  • ostremu zapaleniu pęcherza, cewki moczowej

  • zapaleniu napletka, otrzewnej

  • schorzeniom trzewi

O M A C Y W A N I E

– przeprowadza się u dużych zwierząt głównie przez prostnicę (zewnętrznie i wewnętrznie)

– u małych zwierząt przez powłoki brzuszne (zewnętrznie)

Cel badania: położenie, wielkość, kształt, bolesność i konsystencja nerek, pęcherza moczowego, moczowodów

U dużych zwierząt badaniem zewnętrznym zasadniczo można określić tylno ewentualną bolesność nerek

• koń: uderzanie pięścią rękę leżącą w okolicy lędźwiowej

• bydło: ucisk zgiętymi palcami poniżej wyrostków poprzecznych kręgów za łukiem żebrowym

U otyłych zwierząt występuje wysklepienie okolicy nerek ze względu na ich otłuszczenie!

Objawy zmian chorobowych:

• powiększenie nerek – do znacznych rozmiarów, występuje w przypadku wodonercza (u psów na tle pasożytniczym, nerkowiec olbrzym), nerka jest wówczas tworem workowym, gładka, niebolesna

• mierne powiększenie nerek – w przebiegu ostrego zapalenia nerek na skutek przekrwienia – obrzęku, nerka wrażliwa, bolesna przy omacywaniu w przebiegu ropnego zapalenia miedniczej i nerek, najczęściej u bydła

• zmniejszenie nerek – najczęściej obie, stwierdza się w marskości zanikowej na tle toksycznego ich uszkodzenia – zatrucia (najczęściej wykrywane przez USG)

• stwardnienie nerek – konsystencja mniej lub więcej spoista – występuje z powodu przerostu tkanki łącznej w przebiegu marskości, najczęściej wraz ze zmniejszeniem objętości z powodu guzów nowotworowych

• chełbotanie nerki – wyczuwa się w przypadkach wodonercza, obecności dużych ropni szczególnie w tkance okołonerkowej, roponerczu, bąblowicy

• nierówność powierzchni nerki – może wskazywać na obecność ropni rozsianych, torbieli, nowotworów (u bydła najczęściej badana lewa nerka wędrująca jest fizjologicznie pobrużdżona)

• bolesność – wrażliwość nerek występuje w ostrym zapaleniu nerek i miedniczek nerkowych

• zgrubienie, rozszerzenie, bolesność moczowodów – jest objawem towarzyszącym ropnym zapaleniu miedniczek i nerek – bydło; występuje także w skutek zatkania moczowodów (jednego lub obu) – skrzepami krwi, kamieniami, organizującymi się wysiękami; czasami dochodzi do tych zmian na drodze wstępującej w przebiegu długotrwałego zalegania moczu w pęcherzy – przerost prostaty, nowotwory, syndrom urologiczny kotów

  • u psów i kotów powiększenie moczowodów wykrywa się tylko przez USG

  • u bydła badaniem rektalnym/USG

Powiększenie pęcherza moczowego = rozszerzenie (dilatatio vesicae urinariae)

• przyczyną jest utrudnione oddawanie moczu i jego zaleganie w pęcherzu spowodowane:

  • niedrożnością cewki moczowej, syndromem urologicznym kotów

  • mięśniochwatem porażennym koni

• u psów pokojowych obserwuje się powiększenie pęcherza jeśli nie wyprowadzane z mieszkania, czasem u koni pracujących

• znaczne zaleganie moczu i powiększenie pęcherza – zwiększenie objętości brzucha

Zgrubienie ścian pęcherza moczowego – często połączone z bolesnością, występuje w przebiegu przewlekłych schorzeń pęcherza

• kamica nerkowa

• nowotwory (chłoniaki)

• krwiomocz pęcherzowy u bydła

• idiopatyczne - nie znana etiologia

Pęknięcie pęcherza – samoistne lub w następstwie ucisku przy badaniu lub masażu wypełnionego silnie pęcherza/wynik urazów komunikacyjnych

• objawy

  • anuria (bezmocz)

  • nagłe zmniejszenie objętości pęcherza

  • zwiększenie ilości kreatyniny i mocznika w moczu

  • spadek pH moczu,

  • prowadzi do wystąpienia mocznicy = amoniakalny zapach, czerwone błony śluzowe, przyspieszenie oddechu, tętna, porażenie śmierć

C E W N I K O W A N I E

KATETERYZACJA PĘCHERZA

• zabieg ten wykonuje się w celach diagnostycznych

• badanie drożności cewki moczowej

• pobieranie czystego moczu do badań laboratoryjnych i badań bakteriologicznych

• opróżnienie przepełnionego pęcherza

• płukanie, wprowadzanie leków działających miejscowo (antybiotyki)

Cewnikowanie u knurów, buhajów, tryków i kozłów praktycznie niemożliwe ze względu na esowate zagięcie cewki moczowej – potrzebne znieczulenie!

U kotów, szczególnie samic zabieg dość trudny, ważne żeby u samic trafić do ujścia cewki moczowej.

U krowy występuje zachyłek podcewkowy, w który wsuwa się palec, a po nim cewnik (trafia prosto do cewki moczowej)

CYSTOCENTEZA – punkcja pęcherza, pod kątem 45˚

• małe psy na tylnych nogach

• średnie psy

  • samice na leżąco – kilka cm od linii pośrodkowej, bliżej spojenia łonowego

  • samce na stojąco – bocznie, aby nie uszkodzić prącia, prącie odchylić na bok

• duże psy na stojąco

B A D A N I E M O C Z U

Badanie laboratoryjne – mocz świeży (2-3h od pobrania) – bo po tym czasie niemożliwe zbadanie jest osadu (liza nabłonków)

Do prawidłowej oceny wyników badania należy uwzględnić:

• dane z wywiadu

• badanie stanu obecnego zwierzęcia

Gatunek	Barwa	Przejrzystość	Konsystencja	Zapach
Koń	Żółta, żółto ceglasta (uzależniona od mucyny), ciemnieje na powietrzu, w wyniku utleniania	Mętny, nieklarowny co spowodowane jest obecnością węglanów i śluzu	Gęsty z nitkami śluzu	Aromatyczny
Bydło	Jasnożółta, słomkowa	Klarowny, przejrzysty	Rozwodniony	Aromatyczny
Świnie	Wodo jasna, jasnożółta, ciemniejsze niż bydło	Klarowny, przejrzysty	Rozwodniony	Charakterystyczny
Psy, koty	Słomkowy, bursztynowo-żółty, żółty, u kotów gęsty, żółty	Klarowny, przejrzysty	Rozwodniony	Charakterystyczny
Króliki, świnki morskie	Żółta do brązowo-czerwonej, zabarwienie czerwone spowodowane pigmentami porfiryn	Mętny, z powodu obecności węglanów i śluzu	Lekko rozwodniony, lepki	Aromatyczny

Badanie właściwości fizycznych

• ILOŚĆ

• PRZEJRZYSTOŚĆ – u wszystkich z wyjątkiem koni mocz przejrzysty

  • OCENA: przejrzysty, słabo mętny, mętny, silnie mętny

• ZMĘTNIENIE – pojawia się na skutek domieszek:

  • Składników mineralnych

  • Składników uorganizowanych (krwinki, wałeczki śluzu, komórki nabłonka, bakterie)

  • Składników nieuorganizowanych (węglany, szczawiany, moczany, fosforany) – moczany wytrącają się w niskiej temp.

  • Przypadkowych zanieczyszczeń zewnętrznych

  • Do badań chemicznych należy mętny mocz ODWIROWAĆ: supernatant przekazujemy do badania biochemicznego, osad do badania mikroskopowego

• PIANA

  • Przed odwirowaniem trochę moczu do probówki – sprawdzanie tworzenia się piany

  • Określenie wyniku: piana znikoma, mierna lub znaczna

    • Piana bezbarwna, żółta, zielonożółta (bilirubina), brunatna, krwista

    • Piana szybko znikająca lub utrzymująca się

  • Piana bezbarwna – ilość mierna lub znaczna – obecność białka w moczu

  • Piana żółta, zielonożółta – obecność barwników żółciowych

  • Piana brunatna, krwista – obecność barwników krwi i mięśni

• BARWA – zależy od swoistych barwników (urochrom, urobilina)

  • Barwa prawidłowa

    • koń: żółta, żółtoceglasta

    • bydło: jasnożółta, słomkowa

    • świnie: wodojasna, jasnożółta

    • mięsożerne: słomkowa, burszytnowo-żółta, żółta

  • Mocz wodojasny

    • charakterystyczny dla wielomoczu (poliuria), moczówki prostej, cukrzycy

    • objawy utraty zdolności zagęszczania moczu – przewlekłe zapalenie nerek

    • hypostenuryczny, izostenuryczny

  • Barwa ciemna – wytrącanie barwników, el. morfotycznych krwi

    • odwodnienie, stany gorączkowe

    • zatrzymanie moczu w pęcherzu

    • częściowa niedrożność cewki moczowej

  • Barwa żółtozielona – barwniki żółciowe

  • Barwa brunatna – barwniki mięśni (mioglobinuria), barwniki krwi (hemoglobinuria), krew (hematuria)

    • mięśniochwat porażenny, choroby zakaźne

    • krwawienia z dróg moczowych: po podaniu aloes, santoniny, fenotiazyny

    • krwawienia są najczęściej skutkiem kamicy

  • Barwa mleczna – lipiduria – zwyrodnienie tłuszczowe w nerkach, u kotów kastratów w syndromie stłuszczenia wątroby

• ZAPACH

  • Określenie: swoisty/amoniakalny/owocowy/gnilny

    • u roślinożernych mocz o zapachu aromatycznym

    • u psów zapach ostry

    • u kotów i świń- woń przykra i ostra; nie można kastrować kota póki mocz nie ma charakterystycznego zapachu – świadczy to o dojrzałości kota

  • Woń amoniakalna – bakteryjny rozkład moczu – porażenie pęcherza, niedrożność cewki moczowej, zapalenie cewki moczowej

  • Zapach owocowy – cukrzyca, ketoza, glistnica u cieląt

  • Zapach gnilny – przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego, rozległe nowotwory pęcherza, cewki

  • Woń swoista dla niektórych pokarmów i leków – zapach czosnku, waleriany, kamfory, olejek terpentynowy – zapach fiołków

• GĘSTOŚĆ, KONSYSTENCJA

  • Fizjologicznie – mocz wodopłynny z wyjątkiem koni – ciągliwy ze względu na mucyny

  • Określenie wyniku: mocz wodopłynny, śluzowaty, ciągliwy, galaretowaty

  • Konie – mocz płynny = poliuria!

  • Mocz śluzowy – oliguria, schorzenia pęcherza moczowego, moczowodów, zapalenie miedniczek nerkowych (pyelonephritis)

  • Mocz galaretowaty – ropne stany zapalne miedniczek i nerek u bydła (pyeloneprhritis)

• CIĘŻAR WŁAŚCIWY

  • WARTOŚCI PRAWIDŁOWE

    • Konie 1,035 (1,020-1,050)

    • Bydło 1,035 (1,025-1,045)

    • Owce, kozy 1,030 (1,015-1,045)

    • Świnie 1,015 (1,010-1,030)

    • Psy, koty 1,025 (1,015-1,030 psy, 1,015-1,045 koty)

  • Ocena wyników:

    • Obniżenie ciężaru (hipostenuria) = obniżenie zdolności nerek do zagęszczania moczu – ciężar właściwy do 1,010 najczęściej wielomocz; przewlekła niewydolność nerek, marskość nerek lub zaburzenia hormonalne, np. moczówka prosta – wyjątek cukrzyca (poliurii towarzyszy wysoki ciężar właściwy!)

    • Podwyższenie ciężaru (hiperstenuria) – skąpomocz, np. odwodnienie, gorączka, krwotoki – wyjątek w fazie oligurii/anurii w ostrej niewydolności nerek z niski SG (1,008-1,012)

  • Badanie ciężaru refraktometrem – nie stosować testów paskowych (nie nadają się u zwierząt)

Badanie właściwości chemicznych

• pH MOCZU

  • u roślinożernych zasadowe/ u mięsożernych kwaśne/ u wszystkożernych zależy od pokarmu

  • zmiana odczynu na zasadowy u mięsożernych zapalenie pęcherza, nowotwór pęcherza, syndrom urologiczny kotów

  • odczyn kwaśny u roślinożernych zapalenie jelit, gorączka, ketoza, ostre zapalenie jelit, syndrom tłustej krowy

  • ważne w przypadku leczenia lekkiej niewydolności nerek – gdy przesadzimy z dawką występuje lekko kwaśny mocz; służy do dawkowania leków

• BIAŁKO W MOCZU – BIAŁKOMOCZ

  • Przyczyny przednerkowe

    • Przesączanie nadmiaru wolnych lekkich łańcuchów Ig (białko Bence’a-Joncesa w myelomach)

    • Przy większości chorób nowotworowych

  • Przyczyny nerkowe

    • Choroby nerek z uszkodzeniem błony podstawnej kłębuszków

    • Choroby nerek upośledzające resorpcję zwrotną białek kanalikach

  • Przyczyny zanerkowe

    • Stany zwiększonego rozpadu białek (gorączka)

    • Stany zapalne dróg moczowych

    • Krwotoki z dróg moczowych

  • Białkomocz czynnościowy (przednerkowy)

    • Upośledzenie odżywiania śródbłonków naczyń włosowatych kłębuszków, błony podstawnej torebki i nabłonków torebki

    • Niewydolność krążenia

    • Choroby płuc z niewydolnością oddechową

    • Niedokrwistość, białaczka

    • Choroby z silnym bólem i wysoką gorączką

    • Intensywny wysiłek, stres, ciąża

    • U koni spleśniała pasza

    • Zanika po ustaniu przyczyny przednerkowej

  • Białkomocz organiczny

    • Właściwy (nerkowy)

      • Uszkodzenie jednej z warstw błony filtracyjnej kłębuszka, nabłonków nerkowych lub kanalików

      • Choroby nerek zapalne i niezapalne (amyloidoza)

      • Osady skąpy – wałeczki nerkowe, nabłonki nerkowe, krwinki czerwone (cienie krwinek – wyługowane)

      • Niższa zawartość białka

      • Masywny białkomocz bez pokrycia w elementach upostaciowionych osadu (glomerulopatie) – spowodowane zwiększonym przesączaniem

    • Rzekomy (pozanerkowy)

      • Krwiomocz z różnych przyczyn

      • Stany zapalne dróg wyprowadzających mocz (białko wysięku)

      • Stany zapalne dróg rodnych (kontaminacja moczu) – białko pochodzi z dróg rodnych

      • Osad obfity – duża ilość leukocytów, erytrocytów (świeże), komórek nabłonka dróg wyprowadzających (duże komórki, duże jądro)

  • Wskaźnik UPC = wskaźnik białko: kreatynina w moczu (urine protein:creatynine ratio)

    • Określenie stopnia nasilenia utraty białek z moczem, niezależnie od stopnia zagęszczenia moczu

    • Oznaczyć osad moczu w tej samej próbce – osad nieaktywny (nieupostaciowiony, nieuorganizowany – kryształy)

    • Znaczenie prognostyczne w azotemii – powyżej 1 złe rokowanie

    • Bardzo wysoki UPC przy amyloidozie nerek – możliwe istotne nałożenie się wartości przy kłębuszkowym zapaleniu nerek konieczna biopsja nerek

Wartość B/K	Interpretacja
B/K < 0,5	Wartość fizjologiczna
0,5 < B/K < 1,0	Prawdopodobnie wartości fizjologiczne lub podejrzenie przejściowa ptoreinemia – wysiłek, obfity pokarm
1,0 < B/K < 5,0	Utrata białka w średnim poziomie kłębuszkowego zapalenia nerek, podejrzenie schorzeń przednerkowych (nowotwory)
5,0 < B/K < 13,0	Utrata białka na średnim do znacznego poziomu, podejrzenie schorzeń o zanerkowych przyczynach lub zmian w kłębuszkach
B/K> 13,0	Bardzo znaczna utrata białek – podejrzenie białkomoczu kłębkowego, przy amyloidozie wyższe poziomy

• CUKROMOCZ (GLIKOZURIA)

  • Przekroczenie progu nerkowego dla glukozy

    • Pies > 280mg/dl

    • Kot >300mg/dl

  • Zawsze wymaga pomiaru stężenia glukozy we krwi!

  • Fizjologiczny cukromocz

    • Ciąża, laktacja, stres (koty)

    • Skarmianie pasz bogatych w węglowodany

  • Patologiczny cukromocz

    • Cukrzyca (zwiększone stężenie glukozy w moczu i we krwi)

    • Choroby nerek z upośledzeniem czynności komórek kanalika bliższego (syndrom Falconiego??) – cukier w moczu, brak hiperglikemii!

    • Ostra niewydolność nerek po znacznym uszkodzeniu kłębuszków nerkowych (amino glikozydy, gentamycyna, tobramycyna)

    • Nadczynność kory nadnerczy, ostre zapalenie trzustki, stany zapalne mózgu i rdzenia kręgowego

    • Następstwo zatruć związkami chemicznymi (eter, tlenek węgla, chloroform), ksylazyna, detomidyna - niewielka hiperglikemia

• CIAŁA KETONOWE W MOCZU (KETONURIA)

  • Cukrzyca

  • Lipoliza przy diecie wysokotłuszczowej

  • Głodzenie, uszkodzenie wątroby

  • Nadczynność przysadki mózgowej lub kory nadnerczy

TRIADA CUKRZYCOWA = glikozuria, ketonuria, hiperglikemia!

• OBECNOŚC BARWNIKÓW ŻÓŁCI W MOCZU (BILIRUBINURIA)

  • SG >/ (większe/równe) 1,030 – psy (samce) – niewielkiego stopnia bilirubinuria – fizjologicznie może wystąpić

  • Koty zawsze patologiczna (9x większy próg nerkowy od psa i ludzi)

  • Przyczyny

    • Schorzenia wątroby (zwłaszcza przy niskim SG) – 1,015-1,018

    • Zawątrobowe zatkanie dróg żółciowych

    • Choroby hemolityczne – babeszjoza

    • Długotrwałe głodzenie

  • Badać stężenie bilirubiny całkowitej we krwi, aktywność AST, ALT, AP, GGT, hematokryt aby sprawdzić czy nie jest przednerkowa (babeszjoza – hematokryt niski, choroby wątroby normalny)

  • BILIRUBINURIA WYPRZEDZA HIPERBILIRUBINEMIĘ (barwniki we krwi) i objawy żółtaczki!

• KRWIOMOCZ (HEMOGLOBINURIA)

  • Makroskopowy (hematuria) – obfite krwawienie z dróg moczowych

  • Mikroskopowy (krwinkomocz, mikrohematuria) – każdy odcinek dróg moczowych, często wynik uszkodzenia nerek (szczególnie przy stwierdzeniu wyługowanych krwinek w osadzie)

  • Przyczyny hemoglobinuria

    • Hematuria

    • Hemoglobinemia w chorobach zakaźnych (leptospiroza)

    • Hemoglobinemia w zatruciach (sulfonamidy, miedź, rtęć)

    • Babeszjoza

    • Ciężkie oparzenia

    • Choroby hemolityczne noworodków

  • Mioglobinuria – mięśniochwat porażenny koni (bardzo ciemny mocz)

• UROBILINOGEN I INDYKAN W MOCZU

  • Urobilinogen – występuje w moczu prawidłowym u roślinożernych w dużych ilościach (bydło, konie)

    • Wzrost ilości w moczu: choroby wątroby, zapalenie płuc, ropomacicze, procesy gnilne w jelitach, żółtaczka hemolityczna, przy żółtaczce mechanicznej wartości referencyjne lub zmniejszone

    • Mała czułość badania, wartość diagnostyczna badań nie jest duża

  • Indykan – w moczu prawidłowym u większości zwierząt nie występuje; konie w znacznych ilościach

    • Wzrost zawartości: gnicie treści jelitowej przy niedrożności jelit grubych, schorzenia z rozpadem białka – zgorzel płuc, ropomacicze, ropnie otorbione, nowotwory w stadium rozpadu, zapalenie otrzewnej, mocznica

Analizator moczu IDEXX VetLab UA (oznacza wszystko oprócz ciężaru właściwego (potrzeba refraktometr) i mikrohematurii – aby ją określić trzeba zbadać osad)

BADANIE MIKROSKOPOWE OSADU MOCZOWEGO

W moczu prawidłowym u większości zwierząt osad moczu jest znikomy lub go brak

• Mocz roślinożernych przy dłuższym przetrzymywaniu mętnieje dając znaczny osad

• Znaczna ilość osadu wraz z białkomoczem – spowodowana jest obecnością krwinek białych, komórek nabłonkowych, śluzu – osad bezbarwny, kłaczkowaty, śluzowaty, galaretowaty

• Przy obecności moczanów bezpostaciowych – osad obfity, zbity, ziarnisty (przechowywany w niskich temperaturach)

• Barwa żółta – barwniki żółciowe

• Barwa brunatna – barwniki krwi lub mięśni

• Konsystencja galaretowata – śluz, ropa, domieszka nasienia lub wydzieliny gruczołu mlekowego (rzadko)

OSAD MOCZU

• Najważniejszy element rutynowej analizy moczu

• Zasadnicze znaczenie w rozpoznawaniu lub wykluczeniu chorób układu moczowego

• Przydatny w rozpoznawaniu lub wykluczeniu schorzeń innych układów

• Nie do zastąpienia żadnym innym badaniem biochemicznym lub fizycznym

• Wykonanie badania:

  • Wirowanie – 3-5ml moczu, 1500-2000obr/min, 5 minut wirować, rozpuścić w 20% objętości wyjściowej

  • Przy silnym zagęszczeniu moczu powtórzyć badanie biochemiczne w supernatancie

  • Badanie mikroskopowe – 10 pól widzenia

    • 10x – wałeczki, kryształy, komórki (liczba)

    • 40x – identyfikacja komórek, bakterie

      • składniki upostaciowione (komórkowe) = osad aktywny

      • składniki nieupostaciowione (związki chemiczne krystaliczne) = osad nieaktywny

Aktywny osad moczu

• komórki nabłonkowe

  • płaskie z dróg wyprowadzających mocz (cewka)

    • mała ilość fizjologicznie w moczu (samice)

    • znaczna ilość – stan zapalny cewki

    • zwyrodniałe – stan zapalny przewlekły

  • przejściowe

    • pochodzą z miedniczek nerkowych moczowodów, pęcherza moczowego, przedniego odcinka nerki

    • obecność w moczu – głównie stan zapalny pęcherza moczowego, zapalenia miedniczek

  • okrągłe (nerkowe) – pochodzą z nerek

    • często w wałeczkach nabłonkowych lub skupieniach

    • zawsze w moczu zawierającym białko (białkomocz właściwy/nerkowy)

    • obecność w moczu – zmiany chorobowe w kanalikach nerkowych

    • pojedyncze – u zwierząt starszych

• elementy morfotyczne krwi (krwinki)

  • białe (leukocyty)

    • W moczu kwaśnym i słabo zasadowych zachowują wielkość i budowę

    • W moczu zasadowym pękają

    • Dopuszczalna ilość 2-4 w polu widzenia; 20-200 w polu widzenia = ropomocz (najczęściej neutrofile)

    • Cytologia lub barwiony osad moczu

      • Eozynofile – choroby immunologiczne i alergiczne, śródmiąższowe zapalenie nerek

      • Makrofagi – stany ropne

      • Limfocyty – choroby immunologiczne i alergiczne

  • erytrocyty

    • W moczu słabo kwaśnym zachowują kształt, w silnie kwaśnym – są małe, gwiazdkowate (odwodnione)

    • W zasadowym pęcznieją, łatwo pękają

    • Dopuszczalna do 5 krwinek w polu widzenia

    • W większej liczbie u samic (ruja, poród, schorzenia układu rodnego)

    • Ważna obserwacja oddawania moczu – próba trzech szklanek/trzech kufli od piwa gdy zwierzę oddaje mocz podkładamy po kolei 3 kubki 1 – mocz pochodzący z cewki, 2- pęcherz, 3- moczowody, miedniczki

      • Erytrocyty świeże – krwawienie z dróg wyprowadzających

      • Cienie krwinek – krwawienie z nerek, krwawienie z pęcherza przy zastoju moczu

      • Hemoliza – osad czerwonobrunatny, ziarnisty ze strzępkami włóknika i skrzepami – masywny krwotok

      • Wałeczki z erytrocytów – zapalenie kłębuszków, zawał nerki, urazy nerki (NIE Z ZAPALENIA PĘCHERZA)

• Wałeczki

  • Powstają w dolnych odcinkach nefronu, ich średnica zależy od średnicy kanalika

  • Znajdują się w osadzie moczu świeżego, zbyt szybkie wirowanie niszczy je

  • Powstają w moczu kwaśnym i przy odpowiednim stężeniu soli mineralnych/ w moczu zasadowym i długo stojącym – rozpuszczają się

  • Towarzyszą białkomoczowi nerkowemu

  • Mają ostre kontury, są zaokrąglone, z ostro odłamanym jednym końcem, złożone z mukroproteiny i „przyklejonych” do niej komórek

  • Liczba wałeczków nie jest proporcjonalna do ciężaru schorzenia!!! (nie jest tak, że jak jest dużo wałeczków to są duże uszkodzenia)

  • Ich występowanie uzależnione od czasu jaki upłynie od powstania do czasu pojawienia się w moczu

  • Rodzaje wałeczków

    • Szkliste – przejrzyste, słabo widoczne, utworzone z białka

      • Mogą na nich występować krople tłuszczu, erytrocyty, leukocyt

      • Pojedyncze mogą występować u zdrowych zwierząt

      • Występują razem z białkomoczem przy gorączce, po wysiłku, po narkozie, w zastoinowej niewydolności serca

      • Duża ilość – schorzenia kłębuszków nerkowych

    • Komórkowe – zawierają komórki nabłonka, krwinki białe lub czerwone

      • Nabłonkowe – poprzedzają wałeczki ziarniste, przechodzą w nie w miarę zwyrodnienia i rozpadu komórek

      • Z leukocytów – ostre śródmiąższowe zapalenie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek

      • Z erytrocytów – krwinkomocz na skutek ostrego, rozlanego zapalenia kłębuszków nerkowych, zawał nerek, urazy nerek (BRAK WAŁECZKÓW PRZY ZAPALENIU PĘCHERZA!)

    • Ziarniste – tworzone ze zdegenerowanych komórek nabłonka lub leukocytów wewnątrz wałeczka

      • mogą być drobno- średnio lub gruboziarniste

      • występują w ciężkich chorobach nerek z procesami kanalikowymi – przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek

    • Woskowe – ostatnie stadium zwyrodnienia komórek nabłonkowych wewnątrz wałeczka

      • grubsze od innych, gładkie, żółtawe, często długie, o woskowym połysku

      • występują w ciężkich zwyrodnienia związanych z niewydolnością nerek (nerczyca lipidowa)

    • Tłuszczowe – często u kotów

  • Wałeczki rzekome

    • Cylindroidy – pasma śluzu uformowane na podobieństwo wałeczków; pojawiają się w nieżytowym zapaleniu dróg moczowych

    • Bakteryjne – cylindrycznie ułożone skupiska bakterii przypominające wyglądem wałeczki ziarniste; mogą się też tworzyć przez nawarstwianie bakterii na wałeczki szkliste; występują w odmidczniczkowym zapaleniu nerek

    • Mineralne – kryształy moczanów; mogą układać się w formę przypominającą wałeczki ziarniste; czasem moczany pokrywają wałeczki nerkowe

  • Bakterie

Nieaktywny osad moczu

• Kryształy

  • sole wytrącające się w zależności od temperatury, pH moczu, SG, stężenia moczu oraz wydalania leków lub substancji diagnostycznych

  • mogą powodować powstawanie kamieni

Nazwa	Wygląd	pH	Istotność
Struwvity; fosforan amonowo-magnezowy rój fosforowy	3-6 boczne bezbarwne pryzmaty (wieka trumny)	każde, najczęściej i szybciej w zasadowym	infekcje bakteryjne dróg moczowych pęcherza, cewki sterylne kamienie struvitowe, niestruvitowe, mieszane
Szczawian wapnia dwuwodny	kopertki, biszkopty, klepsydry	częściej kwaśne	u zdrowych kamica szczawianowa, cukrzyca, ostre zapalenie nerek, hiperkalcemia
Szczawian wapnia jednowodny	wiosełka, wrzecionka, kuliste, może układać się w wachlarze		jak dwuwodny + zatrucie glikolem etylenowym – obecne do 18h i czekoladą
Moczan amonu	kasztanek w łupinie, świerzbowiec	każde	u zdrowych, kamica moczanowa; dalmatyńczyki, buldogi angielskie koty – zespolenie wrotno-tętnicze
Moczany bezpostaciowe	-	kwaśne	jak moczany amonu + zatrucie glikolem etylenowym
Cystyna	płaskie, sześciokątne płytki	opóźnione tworzenie przy znacznie zasadowym pH	nie występują u zdrowych cystynuria (jamniki predysponują), ostra niewydolność nerek, zaburzenia przemiany materii (choroby toksyczne wątroby
Fosforan wapnia	cienkie długie pryzmaty	zasadowe	duża ilość u pozornie zdrowych psów przewlekłe zasadowe pH, kamica fosforanowa
Bilirubina	żółte igiełki		u zdrowych psów przy skoncentrowanym moczu, bilirubinemia, niedoczynność tarczycy, cukrzyca, otłuszczenie lub przekarmienie tłuszczem
Cholesterol	płaskie, nacinane płytki		u zdrowych, tłuszczowe zwyrodnienie nerek, zapalenie miedniczek
Tyrozyna	żółtawe prążkowane płytki
Leucyna	żółte, czarne igiełki

ENDOSKOPIA UKŁADU MOCZOWEGO

Wziernikowanie cewki moczowej i pęcherza moczowego. Można pobierać bioptaty do badań i wykonać drobne zabiegi operacyjne

• Cienkie, giętkie endoskopy u suk oraz dużych samców

• U psów badanie po nacięciu cewki moczowej w okolicy krocza

• U dużych suk – cienkie optyki sztywne

Wskazania

• ocena zawartości pęcherza moczowego, różnicowanie mikro- i makro

• polipy, guzy nowotworowe, torbiele

• kamienie

• ocena ujść moczowodów

Przygotowanie pacjenta:

• tylko w znieczuleniu ogólnym

• przed badaniem oczyścić, odkazić prącie, pochwę

• samce w pozycji bocznej, samice mostkowobocznie

• endoskop do cewki moczowej

• po dojściu do pęcherza moczowego usuwa się mocz i wprowadza powietrze

• zastosowanie sterylnego środka poślizgowego

Zmiany chorobowe

• zapalenie pęcherza moczowego – zaczerwienienie i pogrubienie błony śluzowej, krwawienie

• guzy nowotworowe – uszypułowanie w formie nacieku

• kamica pęcherza moczowego – okrągłe, koloru szarego, trzeszczą przy dotyku

• cewka moczowa – drożność, zabarwienie, ubytki błony śluzowej, zapalenie, nadżerki, krwawienia, owrzodzenia, zaczerwienienie