Teorie handlu międzynarodowego wyjaśniają dlaczego państwa powinny brać udział w handlu międzynarodowym, służą wyjaśnianiu tendencji długookresowych w gospodarce.
Teorie można podzielić na tradycyjne i współczesne.
Psychoza lęku przed brakiem towaru-starozytnosc władcy chcieli zapewnić podaz,koncepcja chleba i igrzysk by utrzymać swoja władze,wladca bal się ze zabraknie towarów.wlaczanie się w międzynarodowy podzial pracy przez rabunki,wymiana była nieekwiwalentna i niedobrowolna,nieodplatna np. budowanie drog po rabnunku
Dogamat słusznej ceny-wymiana była korzystna bo popyt był zaspokajany przez podaz,dogmat wyznaczal handel zewnętrzny i wewnętrzny,cena powinna pokrywac koszt produkcji ,później cena sluszna rynkowa.wymiana za pośrednictwem kupca który ponisol koszty sprzedaży,cena ta nie mogla być nizsza ani wysza.
Teorie tradycyjne - interpretują kierunki i źródła handlu w całości gospodarki światowej, za podstawy handlu stawiając różnice w warunkach produkcji a za podmiot handlu kraje
Teorie współczesne - interpretują kierunki i źródła handlu w sytuacji gdy kraje charakteryzują się podobnymi warunkami produkcji a podmiotem handlu są przedsiębiorstwa
Merkantylizm (teoria tradycyjna)
posiadanie jak największej ilości kruszców szlachetnych stanowi podstawę gospodarczej i politycznej potęgi kraju
ze względu na to, że złoto i srebro pełnią rolę środka płatniczego w wymianie handlowej, eksport powoduje wzrost własnego bogactwa natomiast import zmniejsza je, wzbogacając zagranicę
handel należy prowadzić aby zwiększać ilość posiadanych kruszców
korzyści z handlu odniosą te kraje, które potrafią utrzymać dodatni bilans handlowy
merkantyliści zalecali stosowanie środków ochronnych ograniczających import towarów przemysłowych, ułatwienia dla importu surowców i pobudzanie eksportu, zwłaszcza dóbr gotowych
Teoria Przewagi absolutnej
Adam Smith wykazał, że o korzyściach z handlu decydują absolutne różnice w kosztach produkcji pomiędzy krajami, teoria opierał się o założenie, że każdy kraj może wyprodukować jedno lub kilka dóbr po niższych kosztach rzeczywistych niż jego partnerzy handlowej a decydującym czynnikiem wymiany jest praca, natomiast na wzrost przewagi wpływa wydajność pracy której poprawie sprzyja międzynarodowy podział pracy oraz różnice w wyposażeniu w zasoby. Kraj będzie odnosił korzyści specjalizując sie w produkcji i eksporcie tych dóbr, które jest w stanie wyprodukować bardziej efektywnie, natomiast importować te dobra, które taniej produkuje inny kraj.
Teoria Przewagi komparytywnej
Autorstwa D. Ricardo która jest rozwinięciem teorii przewagi absolutnej. Wykazał on, że przewaga absolutna w kosztach produkcji nie jest konieczna, aby wymiana była opłacalna. Wystarczającym warunkiem uzyskiwania korzyści z handlu jest przewaga względna określana przez stosunek kosztów realnych poszczególnych dóbr. Kraj będzie dążył do eksportu tych dóbr, których względne koszty wytworzenia (w stosunku do innych towarów) są niższe niż w innych krajach. W teorii kosztów komparatywnych podst czynnikiem wyjaśniającym rozwój wymiany międzynarodowej jest technologia i wydajność pracy.
Teoria obfitości zasobów
Teorię tą sformuowali E. Heckscher i B.Ohlin. Zgodnie z teorią tą podstawowa przesłanką i czynnikiem determinującym handel miedzynarodowy jest wystepowanie relatywnych różnic kosztów i cen między krajami. Według teoria spowodowane jest to odmiennym wyposażeniem w czynniki kapitału i pracy. Zgodnie z teorią kazdy kraj powinień eksportować towary którego produkcja wymaga większego zastowania relatywnie obfitszego czynnika (tańszego) i import tych których produkcja wymaga wiekszego zastowania relatywnie mniej obfitego czynnika (drozszego) produkcji.
Twierdzenie Heckschera-Ohlina – kraj będzie eksportował te towary do wytworzenia których zużywa sie relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie obfitego, a sprowadzał z zagranicy towary których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego. Działając zgodnie z ta teorią dochodzi do wyrównania się cen czynników produkcji między krajami (Twierdzenie Heckeschera-Ohlina-Samuelsona)
Twierdzenie Stolpera-Samuelsona – uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji polegający na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitego i spadku cen czynnika w danym kraju rzadkiego prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego i spadku realnych dochodów czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego
Twierdzenie T.M. Rybczyńskiego – wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakladu tego właśnie czynnika, a zarazem absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika którego zasoby nie ulegają zmianie.
Teorie wspolczesne:
-neoczynnikowe
-neotechnologiczne
-popytowo podażowe
-konkurencyjnosci na rynkach międzynarodowych
-pozostałe
Bilans płatniczy -zestawienie zobowiązań (płatności dokonanych na rzecz zagranicy) oraz nalezności (wpływów zagranicznych środków płatniczych) w danym okresie przygotowany w walucie krajowej. Zobowiązania = należności – zrównoważony bilans płatniczy
Zobowiązania > należności – ujemny bilans płatniczy
Zobowiązania < należności – bilans bilans płatniczy
Dzieli się go na:
1) Bilans obrotów bierzących: Zestawienie bilansowe 4 składników, najwazniejszą role odgrywa bilans handlowy, choć tendencje zwyżkową wykazuje bilans usług.
a) bilans handlowy –wolumen eksportu i importu towarów oraz ich cen międzynarodowych
b) bilans usług –wolumen eksportu i importu usług oraz ich cen międzynarodowych
c) bilans bilans procentów i dywidend- dochody i wydatki związane z obsługą kapitału zagranicznego w danym kraju oraz kapitału krajowego ulokowanego za granicą. Należą do nich kredyty zaciągniete za granicą lub idzielone partnerom zagranicznym, BIZ na ulokowane w kraju jak i przez kraj za granicą oraz inwestycje portfelowe za granicą i ulokowane w kraju.
saldo procentów – zależy od wielkości kredytów oraz wysokości oprocentowani i terminów spłat
saldo dywident - zależy od wielkości BIZ w kraju i tych ulokowanych za granicą.
d) bilans wydatków rządowych i innych transferów jednostronnych
Przepływy rządowe składki płacone organizacjom zagranicznym, płatności za usługi wojskowe (obce i własne za granicą), nieodpłatna pomoc gospodarcza dla zagranicy, odszkodowania wojenne i koszty utrzymania placówek dyplomatycznych.
Przepływy prywatne dochody z pracy, z patentów, licencji, praw autorskich, nieruchomości, spadki, renty, emerytury.
2) Bilans obrotów kapitałowych Zestawienie bilansu 3 składników:
a) bilans kredytów – kredyty udzielane zagranicy i kredyty zaciągniete za granicą. Są to pożyczki rządowe, bankowe albo prywatne. Wykazuje on tendencje żnizkową.
b) bilans inwestycji bezpośrednich – zakup lub sprzedaż akcji (udziałów) mający na celu uzyskanie kontroli nad przedsiębiorstwem zagranicznym, zakup lub sprzedaż nieruchomości, fuzje i przejęcia, inwestycje greenfield (od podstaw) w kraju bądź za granicą
c) bilans inwestycji portfelowych - akcje i obligacje przedsiębiorstw, papiery wartosciowe emitowane przez rząd i krótkookresowe bony skarbowe.
3) Bilans obrotów wyrównawczych napływ/odpływ złota, walut wymienialnych lub specjalnych praw ciągnienia (SDR, służące do zakupu walut wymienialnych przez BC)
BILANS PŁATNICZY INFORMUJE:
Suma bilansowa-jak dany kraj jest otwarty na kontakt z zagranica
Struktura-jaki jest charakter powiązan ze światem
saldo końcowe-pokazuje efekt współpracy z zagranica
KOMU SĄ POTRZEBNE INFORMACJE O BILANSIE PŁATNICZYM :
1 Rzad:szczególnie rachunek obrotow bieazych,w porownanniu z pkb pokazuje stopien rozwiniecia kraju ,jeśli deficyt PKB wynosi 8* to sytuacja jest bardzo zla nastepuje zalamannie gospodarki i waluty
2 bank Centralny ma wpływ na poziom kursu walutowego,może na niego oddzialowywac,jeśli jest deficyt to jest presja na kurs walutowy,wystepuje duzy import.dzieki obserwacjom tendencji w bilansie możemy przewidziec kurs walutowy
CZYNNIKI BILANSU PLATNICZEGO :
1 zmiany PKB oddzialowuja na import,mało wplywaja na eksport,wzrost PKB powoduje ze rosnie deficyt handlowy,wzrost importu co ma negatywny wpływ na bialns płatniczy
2 zmiany poziomu cen :występowanie większej lub mnejszej inflacji
Deflacja-ceny dobr z zagranicy sa droższe,eksport wtedy spada bo pogarsza bilans
3zmiany ToT-warunki wymiany,zmiana ceny dobr eksportowanych do zmiany cen dobr importowanych,sa to zmiany niezależne od gospodarki
Pozytywne gdy waskaznik jest większy od 1
Negatywne gdy wskaźnik mniejszy od 1
Rowny 1 zmiany neutralne
4 zmiana stopy procentowej
Gdy wzrasta:napływ kapitaly zagranicznego
Spadek na odwrot
Sytuacja wewnetrzna:wzrost stop procentowych powoduje trudniejszy dostep do kredytow a tym samym mniejsza produkcje i bezrobocie,mniejszy popyt na import czyli poprawe bilansu
5zmiany strukturalne popytu niezależne od zjawisk cenowych czyli moda ,przepisy prawne
6 neutralne które powodują zmniejszenie możliwości eksportowych no tsunami
7polityczne np. embargo
8ekonomiczny:zmiany kursu walutowego,jeśli kurs walutowy spada to mamy do czynienia z deprecjacja czyli np. zloty jest mniej wart od dolara,jest to sytuacja korzystna bo dobra importowane staja się relatywnie droższe,a ceny naszych produktów w walucie obcej staja się realtywnie tansze.nastepuje poprawa bilansu
RÓWNOWAGA EKONOMICZNA BILANSU:
TRANSKACJE:
1autonomiczne-prowadzone niezależnie od stanu bilansu,ich motywem jest zysk
2wyrownawcze:wyrownannie nierównowagi bilansu np. przez uszczuplenie rezerwlub zaciagiecie kredytu
PODZIAŁ NR 2
Podstawowe-wszystkie transkacje na rachunku bieżącym,ruch kapitału długoterminowego
Wyrównawcze-ruch kapitału krótkoterminowego
Równowaga wystepuje wtedy gdy wystepuja transkacje podstawowe a nie wystepuja wyrównawcze.moze mieć to charakter krótkookresowy lub długookresowy 5-10 lat wtedy porównujemy czy wystepowaly deficyty czy nadwyżki ,jeśli się kompensują to wystepuje rownowaga.
Równowaga rzeczywista-przy braku lub ograniczonej interwencji państwa
Równowaga pozorna-interwencja państwa,co destabilizuje strukturę gospodarki,zmiany nie zachodzą albo zachodzą z opóźnieniem