Scan

Gospodarka światowa to – trwałe powiązania produkcyjne, technologiczne, handlowe, finansowe i instytucjonalne między różnymi gospodarkami włączając w to międzynarodowy proces wymiany i produkcji,

- zbiór organizacji gospodarczych (państw, gospodarstw narodowych, przedsiębiorstw), charakteryzujących się uformowaną strukturą oraz interakcjami przepływów.

Rodzaje międzynarodowych powiązań gospodarczych:

-handlowe

-kapitałowe

-produkcyjne- rozwinięte współcześnie, działalność przedsiębiorstwa jako łańcuch (zaopatrzenie, produkcja, zbyt, marketing), każde z tych ogniw może leżeć w innym kraju,

-finansowe- międzynarodowe rynki finansowe, skutkiem było rozwinięcie się kryzysu na cały świat

-walutowe- wielkość wartości powiązań ok. 4 bln dolarów dziennie, wartość transakcji wykonywanych na tym rynku sumuje się do 200%- z powodu obrotu dwoma walutami na raz

-instytucjonalne ( WTO, GATT, OECD, itp.) – powołano międzynarodowy fundusz walutowy, próbowano powołać międzynarodową organizację handlu, powołano międzynarodowy bank odbudowy i rozwoju-> bank światowy, OECD, komisja ekonomiczna przy ONZ, wzmożony rozwój po 2 wojnie światowej organizacje multilateralne mają duży wpływ na gospodarkę światową.

Cechy powiązań w gospodarce światowej:

-trwałość

-systematyczność

-ścisłość

Gospodarka światowa -> system gospodarki światowej

System gospodarki światowej- elementy wzajemnie ze sobą powiązane i cechujące się uporządkowaniem, min. Przez organizacje, został stworzony w II połowie XIX wieku, wtedy powstał rynek światowy, produkcja towarowa osiągnęła wysoki poziom

Gospodarka światowa- powstała po wielkich odkryciach geograficznych, świat mógł być traktowany jako całość, światowy podział pracy, czyli specjalizacja pracy w skali światowej.

Determinanty rozwoju powiązań gospodarczych w skali świata:

1. Rozwój rynku w wyniku wielkich odkryć geograficznych- powstawały nowe rynki zaopatrzenia, zbytu, powstały kolonie i mocarstwa kolonialne, kraje kolonialne były traktowane jako rynek zbytu i zaopatrzenia dla mocarstw, tradycyjny układ sił w gospodarce światowej do I wojny światowej

2. Rozwój międzynarodowego podziału pracy- specjalizacja produkcji i wymiany w skali międzynarodowej, wynik ewolucji społecznego podziału pracy (między grupy społeczne->specjalizacja, min rolnictwo, rzemiosło, handel), grupy które miały charakter lokalny zaczęły się rozrastać i przestały wystarczać.

Czynniki powodujące międzynarodowy podział pracy:

-Strukturalne- możliwość specjalizacji (nierównomierne wyposażenie krajów w czynniki produkcji, min. Zasoby naturalne, z czasem postępu technicznego coraz mniejsze uzależnienie od tych czynników, - zasoby pracy- gdy mamy duże zasoby siły roboczej wtedy produkcja jest o wiele tańsza, wydajność czynników produkcji – bardzo ważny element )

- Techniczne- znaczenie czynników strukturalnych jest coraz mniejsze, zyskują kraje które aktywnie uczestniczą w rozwoju nauki i techniki, trzeba mieć kapitał aby stać się liderem technicznym i technologicznym, można wskazywać na pewne metody wskoczenia na pozycje lidera(np. produkcja samolotów- Boeing i Airbus, Airbus wskoczył na pozycje lidera produkcji samolotów

-Instytucjonalne- są traktowane jako krótkookresowe w porównaniu do czynników strukturalnych, , ustrój państwa( demokratyczne albo nie-demokratyczne, demokratyczne bardziej sprzyjają we włączaniu kraju w międzynarodowy podział pracy), daje pewne ramy

*polityka gospodarcza- jest to pewna funkcja ustroju, możemy mówić o chęci włączenie się do gospodarki międzynarodowej albo nie chęci
*umowy i wakaty międzynarodowe- wielostronne, dwustronne ( UE, WTO), mają na celu zwiększenie międzynarodowego podziału pracy, liberalizacja przepisów współpracy międzynarodowej ma wpływ nie tylko na kraje współpracujące ale również na kraje trzecie

-Koniunkturalne- przy dobrej koniunkturze kraje chętnie uczestniczą w wymianie międzynarodowej, przy słabej koniunkturze kraje robią to niechętnie

-Determinizm geograficzny- odnosi się do tego że nasza specjalizacja jes determinowana położeniem geograficznym

Scan 1

Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne:

Wewnętrzne- wynikają z oddziaływań gosp. Wewnętrznej

Zewnętrzne- wynikają z oddziaływać gosp. Zewnętrznej

Z reguły czynniki zewnętrzne bardziej wpływają na czynniki wewnętrzne niż na odwrót

Czynniki o charakterze społeczno-ekonomicznym

Wewnątrzkorporacyjny międzynarodowy podział pracy- mówimy o cenach transferowych, jeżeli chcemy wykazać duży zysk w krajach w których podatki są małe, a wysokie koszty w krajach gdzie podatki są duże, mamy problem na linii korporacja-państwo dotyczący wysokości płaconych podatków, państwo które pozwala lub nie pozwala na daną działalność, ma rolę regulacyjną.

1. Postęp w technice-dokonuje się w kilku obszarach, powoduje głównie obniżenie kosztów działalności, koszty jednostkowe maleją,

Produkcja- ilość produktów które możemy zaproponować na rynkach światowych, rewolucja dokonała się w momencie gdy maszyny zaczęły produkować inne maszyny, nowe metody produkcji, większa wydajność, oszczędność surowców,

Środków transportu- odkrycia geograficzne zaczęły się w momencie gdy mogliśmy wypłynąć i wrócić(urządzenia nawigacyjne), wprowadzenie silnika parowego(uniezależnienie od sił natury), kolej, transport drogowy, stopniowe zmniejszanie się kosztów transportu z czasem, wynalezienie kontenera co spowodowało znormalizowanie transportu,

Obszar przepływu komunikacji/informacji-Internet, telefony, na rynku finansowym jest ważny czas rozliczeń, reklama przez środki komunikacji, przez reklamę w kosztach komunikacji przedsiębiorstwa obniżają znacząco koszty ponoszone na komunikacje,

1. Integracja regionalna- od połowy lat 50 coraz większa integracja, znoszenie ceł celnych, (porozumienie NAFTA itp.) tworzenie coraz ciaśniejszych powiązań gospodarczych na określonym terenie, polityka otwartego regionalizmu – niezamykanie się na podmioty trzecie mimo silnych powiązań wewnątrz organizacji , znoszenie ograniczeń pomiędzy handlem wewnątrz krajów współpracujących, ale równocześnie autonomii powiązań z zewnętrznymi państwami.

STREFA WOLNEGO HANDLU- kraje likwidują bariery celne, handlowe, ograniczenia ilościowe, ale zostawiają sobie autonomie wobec krajów trzecich

Unia celna -to samo co strefa wolnego handlu lecz dodatkowo wprowadzają wspólną politykę celną wobec zewnętrznych krajów.

Wspólny rynek- to samo co unia celna lecz mamy dodatkowo cztery wolności ( swoboda przepływu towarów, usług, kapitału, ludzi), dotyczy to przede wszystkim towarów

Unia walutowa – brak ceł wewnętrznych , wspólna taryfa celna wobec krajów zewnętrznych, 4 swobody, jednocześnie unifikacja polityki monetarnej i walutowej( jednocześnie nie oznacza to żę wprowadzamy wspólny pieniądz)

Unia gospodarcza- ścisła unifikacja wybranych polityk gospodarczych, różny zakres unifikacji, zazwyczaj unia gospodarcza jest warunkiem wprowadzenia wspólnej waluty na rynku, ponieważ siła waluty zależy od siły gospodarki oraz waluta reprezentuje gospodarkę, jest najwyższą formą gospodarek narodowych.

Unia europejska jest liderem w integracji gospodarczej, inne związki państw są to poważne unie gospodarcze

Działalność korporacji transnarodowych powoduje powstanie silnych więzów narodowych

1/3 handel między korporacją i jej filiami

1/3 handel pomiędzy korporacjami

Korporacje te produkują ok. 12% światowego PKB

1. Tworzenie i rozwój instytucji międzynarodowych

2. Wojny, kryzysy ekonomiczne i polityczne, katastrofy naturalne- prowadzą do dezintegracji i powstawania nowych układów politycznych i ekonomicznych

3. Rozwój przedsiębiorstw transowych- inwestowanie, duży udział korporacji

Scan 2

Okres dezintegracji tradycyjnego układu sił:

1. Skutki wybuchu I wojny światowej

-Tradycyjny układ sił został zmieniony

-w okresie międzywojennym osłabły powiązania gospodarcze

-zrujnowana Europa

-wzbogacanie się stanów zjednoczonych

-zwiększenie się pozycji USA

-zmniejszenie się pozycji Europy na świecie

-w Europie transformacje polityczne, przekształcenia na mapie politycznej Europy

-pojawienie się Polski o dosyć silnej gospodarce

-pojawienie się Czechosłowacji

-rewolucja październikowa w 1917r.

-w sensie gospodarczym związek radziecki nie miał dużego znaczenia

-osłabienie systemu kolonialnego

-gospodarki europejskie zaczęły się odbudowywać

-okres od pol. Lat 20 do lat 30 to okres stabilizacji(zaniechanie używania systemu waluty złotej, destabilizacja finansowa i walutowa, otwieranie się gospodarek europejskich)

- wielki kryzys w latach 30-tych- wzrost protekcjonizmy USA(podnoszenie ceł na import z zagranicy), potem kraje europejskie zrobiły podobnie, pogorszyło to sytuacje na świecie.

-dojście do władzy Hitlera i Mussoliniego, wybuch II wojny światowej

Okres po I wojnie światowej to okres regresu. Najlepiej rozwijały się gospodarki o własnych dużych rynkach. Największe gospodarki europejskie były podobnej wielkości co gospodarka USA. W 1937 roku zrównanie potencjałów wytwórczych- około 40% każda gospodarka

Po II wojnie światowej: rośnie współzależność, globalizacja i regionalizacja, umiędzynarodowienie, wzrost otwartości gospodarek, wzrost aktywności samych przedsiębiorstw

1. Do początku lat 70’

- po 2 wojnie światowej mamy okres dominacji USA w gospodarce światowej

-potem przekształca się układ współzależności z Europą zachodnią i Japonią

-Układ ten nazywamy triadą gospodarczą

-jest to kres nazywany pax americana

-około 70% produkcji światowego PKB to USA

-pod koniec tego okresu dochodzi do wyrównania się układu sił USA, Europy zachodniej i Japonii

-dynamika rozwojowa Europy była wyższa niż w USA

-w 1958 roku kraje europejskie zdecydowały się na wymianę handlową we własnych walutach

-USA miały wtedy problemy z deficytem budżetowym, mocny dolar ograniczał korzyści z eksportu, oznaczało to że pozostałe gospodarki korzystały na tym

-trudności płatnicze w USA

-napięta sytuacja polityczna, Wojna w Wietnamie

-sztuczne utrzymanie kursów dolara

Japonie była jednym z centrów gospodarczych świata

1. Do połowy lat 80’

-układ gospodarczy przechodzi zmiany w skutek rozwoju w różnym stopniu układów gospodarczych

-powstanie unii gospodarczych obydwu ameryk

-postęp integracji w Europie

-integracja krajów Azji

-regiony nawiązują integrację między sobą, w skali globalnej

-zagrożenie pozycji USA i Europy przez Japonie

-Instrumenty ochrony przed napływem japońskich produktów

-układ współzależności, żaden z podmiotów nie jest w stanie oddziaływać na gospodarke światową

-1973-upadek systemu walutowego z bregon woods kursów stałych walut, przejście na kursy płynne

-1974- pierwszy szok naftowy (wzrost ceny ropy naftowej o 400% w ciągu roku)

-oznaczało to deficyty w bilansach handlowych, początek kryzysu, pojawienie się kryzysów poszczególnych gospodarek

-1978- drugi szok naftowy, wzrost ceny baryłki ok. 3 razy

-początek lat 1980-trzeci szok naftowy, spadek cen na rynkach międzynarodowych, kryzys w krajach eksportujących

-lata 1974-75, międzynarodowy kryzys gospodarczy, spadki PKB

-procesy integracyjne w Europie

1. Po latach 80’

-każdy znaczący podmiot w gospodarce stara się nawiązać kontakty z każdym zewnętrznym układem gospodarczym

-nawiązywanie porozumień ( handel, inwestycje, polityka konkurencji) w celu osiągnięcia korzyści gospodarczych

-rozszerzenia procesów integracji pod względem geograficznym, na południe oraz 95, Austria, Finlandia i Szwecja, potem 2004, 10 krajów (polska, Litwa, Estonia, Słowacja, Słowenia, Czechy, Łotwa, Malta i Cypr) 2007 Bułgaria i Rumunia)

-Nafta- USA i Kanada, powstanie strefy wolnego handlu

-tygrysy azjatyckie - Korea Pd. , Chiny, Malezja, Wietnam kraje oparte o handel

-liberalizacja na forum GATT, liberalizacja przepływów handlowych towarów i usług

-umiędzynarodowienie rynków finansowych

-transakcje spekulacyjne

-znacznie intensyfikuje się przepływ kapitału w ramach zagranicznych inwestycji bezpośrednich- korporacje transnarodowe intensywnie inwestują w różnych miejscach na świecie, obecnie niemal 2 bln rocznie na świecie

-wzrost zadłużenia krajów rozwijających się

-bogata północ i biedne południe

-pogłębianie się rozbieżności pomiędzy bogatymi i biednymi

-kraje najmniej rozwinięte-ndc (ok. 50 krajów, udział w eksporcie poniżej 1% względem świata) tzw. republiki bananowe

-rozpad bloku komunistycznego wraz z upadkiem ZSRR, transformacja w krajach bloku radzieckiego

-na przełomie lat 80-90 zmiana układu sił

-zwiększenie się znaczenia postępu technicznego, szybszy przepływ informacji

Przyczyny dominacji USA po 2 wojnie światowej

-dobra koniunktura wojenna w USA

-napływ złota

-handel koloniami

-gospodarki europejskie stały się gospodarkami wojennymi, nienajlepsza kondycja Europy

-duże straty w ludziach w Europie

-skuteczne blokady morskie uczestników wojny

-dwa duże bloki polityczne (USA i ZSRR), podzielenie Europy,

-rozpad systemu kolonialnego, formalne uniezależnienie się jest tylko pod względem politycznym z powodu braku zróżnicowanego asortymentu brak odrębności gospodarczej

-tworzenie się międzynarodowych instytucji mających za zadanie regulacje gospodarki światowej. W 1944 roku utworzenie międzynarodowego funduszu walutowego

-układ GATT – układ porozumienia w sprawie taryf cen i handlu

-obecnie funkcjonuje WTO od 1985 roku

-Plan Marshalla ( pomoc Stanów Zjednoczonych dla Europy zachodniej, szacowana na 12-13 mld $, przyznane tylko wtedy gdy państwa europejskie stworzą zasady ich podziału, stany zainicjowały dzięki temu integracje w Europie, lata 40-50, chodziło głównie o zapobieganie rozprzestrzenianiem się komunizmu, gospodarczo chodziło o nie powtórzenie się błędu protekcjonizmu gospodarek, powstanie w Europie oeec – przekształcenie się później w OECD)

Gospodarka Japonii:

-konsekwencje przegrania wojny i okupacji

-zrujnowanie kraju

-w latach 70 dynamiczny rozwój

-zdyscyplinowany naród skoncentrował się na wzroście gospodarczym, rozwoju technologii

-całe społeczeństwo było nakierowane na cel eksportowy

-nacjonalizm gospodarczy, kupowanie produktów własnych

Jeżeli będziemy rozpatrywać gospodarkę pod względem centrów Europa kiedyś była liderem, potem centrum był basen atlantycki, a po 2 wojnie światowej centrum były stosunki pomiędzy Europą i USA natomiast relacje z Japonią były trochę mniej rozwinięte

Tendencje w handlu międzynarodowym

-liberalizacja polityki handlowej

-wyższa dynamika eksportu niż produktu światowego (w długim okresie czasu)

-rosnący udział eksportu w światowym PKB

-wzrost udziału usług w handlu światowym

-wzrost eksportu krajów rozwiniętych na rynki krajów rozwijających się

-marginalizacja w handlu międzynarodowym grupy krajów najmniej rozwiniętych

Scan 4

Dzięki wspólnocie europejskiej powstał szerszy rynek zbytu =większy zbyt = większy zysk

Globalizacja- proces żywiołowy, proces który nas otacza. Ma miejsce w różnych obszarach, społecznym, politycznym, kulturowym, gospodarczym

Proces tworzenia się jednolitych rynków towarów, usług i czynników produkcji, obejmuje wszystkie obszary produkcji, powstanie ogólnoświatowego układu współzależności w rezultacie wzrostu zakresu i siły powiązań pomiędzy gospodarkami narodowymi i podmiotami gospodarki innych krajów. Wzrost tych powiązań następuje we wszystkich dziedzinach gospodarki światowej ale głównie produkcja, handel czy transfer kapitału. Globalizacja ma coraz większy wpływ reguł militarnych na zjawiska i procesy zachodzące w poszczególnych krajach w skali międzynarodowej.

Integracja regionalna- proces scalony, programowy

Procesy postępują w ramach liberalizacji gospodarki, tylko w innym obszarze.

Globalizacja to proces w którym rynki i produkcja w różnych krajach staje się bardziej współzależne w związku z dynamiką wymiany towarów i usług, przepływem kapitału i technologii.

Globalizacja realna powiązania między rynkami czynników produkcji i rynkami towarów za pośrednictwem wymiany towarowej oraz bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Globalizacja finansowa- powiązania różnych rynków pieniężnych i kapitałowych za pomocą technik informatycznych pozwalających na nieustanne przemieszczanie kapitału.

Cechy wspólne w definicjach:

-kompresja czasu i przestrzeni

-erozja granic i zniesienie barier geograficznych w przepływie towarów, usług, kapitału, technologii i informacji (działania ponadnarodowe, zmienia się funkcja granic, nawet administracyjnych np. układ Shengen, coraz mniej barier w strefie gospodarki, brak ceł albo są niskie)

-rozciągnięcie działalności gospodarczej ponad granice

-przyspieszenie globalnych interakcji

-intensyfikacja powiązań międzynarodowych

-pogłębianie współzależności

Korzyści:

-pozytywny wpływ na efektywność gospodarowania w skali świata

-stwarzanie możliwości poprawy warunków życia na całym świecie (zwiększamy eksport= zwiększamy PKB, mamy udział w korzyściach dotyczących udziału w gospodarce światowej)

-większy rynek dla towarów i usług

-Rozszerzenie ofert produktów do wymiany

-Większy dostęp do kapitału – rynek krajowy nie jest jedynym rynkiem gdzie możemy zaopatrywać się w kapitał, np. eurorynki, istnieją rynki gdzie udziela się kredytu w walucie obcej, np. w Londynie w USD, są bardziej elastyczne.

-lepsza alokacja zasobów

-dyfuzja technologii – mamy grupę liderów technologicznych

-tworzy pozytywny klimat dla eksportu inwestycji, co zapewnia długotrwały wzrost gospodarczy-eksport zagraniczny jest traktowany jako inwestycja

-zapewnia większy dobrobyt bo pozwala na wzrost korzyści z tytułu większej specjalizacji międzynarodowej i działania sił konkurencji

Zagrożenia

-jednolity rynek globalny prowadzi do ujednolicenia wzorców kulturowych

-Wyczerpywanie surowców naturalnych

-zanieczyszczenie środowiska

-pogłębianie się rozpiętości między poziomem krajów bogatych i biednych a w konsekwencji eliminacja słabszych w warunkach rosnącego poziomu konkurencji- państwa powinny prowadzić politykę pro rozwojową, bez uczestnictwa na otwieranie się na zewnątrz, z tych korzyści które z tego wynikają niemożliwe byłoby nadrobienie dystansu rozwojowego

-wzrost bezrobocia

-wzrost zróżnicowania dochodów wewnątrz krajów

-Groźba destabilizacji makroekonomicznej

-Osłabienie roli i znaczenia państw w życiu gospodarczym

Tabela z charakterystyką procesu globalizacji

Regionalizacja- proces równoległy do globalizacji

Kieruje się różnymi motywami np. społeczne, gospodarcze itp.