WYKŁAD 3.12.2013
RYNEK TERMINOWY
- to „miejsce” zawierania kontraktów terminowych. Przedmiotem obrotu nie są fizyczne przedmioty, papiery wartościowe lecz umowy (kontrakty) na transakcje, które zostaną wykonane w przyszłości (mówi się o nich instrumenty pochodne, derywaty lub derywatywy).
- Cena na produkt, o którym jest mowa w umowie, jest określana już w momencie zawarcia umowy.
Rodzaje:
- rynek spot,
- rynek terminowy.
* U nas są opcje typu europejskiego, czyli rozliczane w określonym dniu (po 3 miesiącach).
Rynek ten istnieje – nie można wyeliminować ryzyka z gospodarki, w warunkach takiej samej wiedzy podmioty działające na rynku posiadają różne oczekiwania co do przyszłości.
Wyodrębnia się trzy grupy inwestorów działających na rynku terminowym:
Hedgers (zabezpieczający pozycje) – dokonują transakcji w celu zabezpieczenia już posiadanych aktywów, np. producenci czy to płodów rolnych czy towarów jak ropa czy miedź.
Arbitrażyści – dokonują transakcji w momencie kiedy istnieje korzystna relacja między rynkiem futur es a np. rynkiem spot tj. rynkiem, gdzie handluje się rzeczywistymi towarami.
Spekulanci – podejmują transakcje licząc na osiągnięcie zysku właśnie z nich tj. na sprzedaż po wyższych cenach niż zakupiła, przyczynia się ona do podniesienia płynności rynku.
INSTRUMENTY POCHODNE, DERYWATY
- pojęcie „derywatywy” się nie przyjęło, w powszechnym użyciu występuje nazwa „derywaty”,
- rodzaj papierów wartościowych, instrumenty finansowe, których wartość uzależniona jest od wartości innych instrumentów finansowych, zwanych instrumentami bazowymi.
Instrumentami bazowymi mogą być akcje, obligacje, wysokość stopy %, wartość indeksu giełdowego oraz nietypowe wskaźniki – liczba dni słonecznych, wielkość opadów śniegu czy deszczu (derywaty pogodowe).
Instrumenty potwierdzają uzyskanie przez nabywcę prawa do otrzymania w przyszłości określonej wartości pieniężnej lub dokonania transakcji.
Część instrumentów pochodnych to umowy zawierane bezpośrednio między dwoma podmiotami z pominięciem jakichkolwiek rynków urzędowych, zwane instrumentami pochodnymi pozagiełdowymi (ang. Over-the-counter). Są to np. swapy, forwardy, FRA czy opcje egzotyczne.
Klasyfikacja instrumentów pochodnych
Opcje
- amerykańska
- europejska
- azjatycka
- egzotyczna
- z barierą
kontrakty terminowe
- futur es
- forward
FRA (forward rate agrement)
Swapy
Pochodne….
KONTRAKTY TERMINOWE
Kontrakt terminowy jest dwustronną umową, na podstawie której kupujący zobowiązuje się do nabycia zaś sprzedający – wystawiający do zbycia w ściśle określonym momencie w przyszłości określonej ilości wystandaryzowanego instrumentu bazowego po cenie ustalonej w momencie zawarcia transakcji (rozróżniamy pozycję krótką i długą; futures – po 9 miesiącach rozliczane ostatecznie).
Rodzaje:
- kontrakty na indeksy,
- kontrakty na akcję,
- kontrakty na kursy walut,
- kontrakty na obligację.
Rodzaje kontraktów:
- futures (tylko na rynkach, np.GPW) – rodzaj umowy zawartej między kupującym (sprzedającym) a giełdą lub izbą rozliczeniową, w której sprzedający zobowiązuje się sprzedać określony instrument bazowy na ściśle określoną cenę w ściśle określonym terminie,
- forward (pozarynkowe) – polega na kupnie/sprzedaży zasobu X za Y. Kurs po jakim zostanie dokonana transakcja oraz wielkość transakcji zostają ustalone w dniu jej zawarcia, natomiast fizyczna dostawa zasobów musi nastąpić w ściśle określonym dniu w przyszłości.
- FRA – umowa, w ramach której dwaj kontrahenci ustalają wysokość stopy %, która będzie obowiązywała w przyszłości dla określonej kwoty wyrażonej w walucie transakcji dla z góry określonego okresu. Wyróżnia się dwie strony transakcji: długą i krótką.
Kontrakty terminowe = kontrakty zobowiązaniowe (bezwarunkowe) – obie strony muszą się zobowiązać.
PROFILE WYPŁATY
Pozycja długa – nabywca kontraktu zobowiązuje się i jednocześnie nabywa prawo do odebrania, kupienia w przyszłości określonej ilości instrumentu bazowego po określonej cenie; zarabia na wzroście, gdy ceny rosną.
Pozycja krótka - zarabia na spadkach; sprzedawca kontraktu zobowiązuje się, a zarazem nabywa prawo do dostarczenia, sprzedania określonej ilości instrumentu, na który opiewa kontrakt po określonej cenie w określonym momencie w przyszłości.
Musimy otworzyć pozycję, by wejść na rynek, a zamykamy pozycję, gdy chcemy „wyjść” (zajmujemy pozycję przeciwstawną do tej z otwarcia).
Pozycja długa
zysk
Cena
T = 0
Strata
Pozycja krótka – sprzedający liczy na spadek kursu instrumentu bazowego
zysk
T = 0 Kurs kontraktu /instrum. bazowego
strata
Sposoby rozliczenia kontraktów:
- dostawa instrumentu bazowego – wystawca kontraktu dostarcza określoną ilość instrumentu bazowego w zamian otrzymując środki pieniężne w wysokości wcześniej ustalonej;
- rozliczenie pieniężne – jedna ze stron transakcji wypłaca drugiej kwotę pieniężną nazywaną kwotą rozliczenia; stanowi ona zysk z inwestycji w kontrakty.
Zamknięcie pozycji przed terminem wygaśnięcia
Dokonujemy przez zawarcie drugiej transakcji, w której zajmujemy pozycje odwrotną do tej, jaką w danej chwili posiadamy.
Otwierając pozycje w kontraktach terminowych futures wnosimy depozyt wstępny zabezpieczający (% wartości transakcji).
Po otworzeniu pozycji musimy mieć tzw. depozyt utrzymania (właściwy depozyt zabezpieczający) - % wartości kontraktu, który musimy utrzymywać na naszym rachunku w biurze maklerskim.
Jeżeli wykorzystamy depozyt to biuro wzywa nas do uzupełnienia depozytu utrzymania do 140% wartości kontraktu.
By zmniejszyć ryzyko stosuje się dodatkowo system codziennych rozliczeń kontraktów (market to market) – dotyczy kontraktu terminowego.
LOP
- informuje o liczbie otwartych pozycji na rynku (kupionych / sprzedanych kontraktów terminowych)
- kontrakt kupiony = sprzedany = 1 LOP
OPCJE
Opcja to instrument dający jej nabywcy prawo do:
Kupna(opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży)
W przyszłym terminie
Po określonej z góry cenie zwanej ceną wykonania
Określonej ilości instrumentu bazowego dla tej opcji
< KONTRAKT RYNKOWY(można się wycofać) >
Nabywca może się z opcji rozliczyć, ale nie musi. Wystawca musi się rozliczyć, gdy nabywca tego chce – ZAWSZE musi się rozliczyć.
Opcja jest transakcją pomiędzy dwoma inwestorami
Nabywcą opcji (inwestorem zajmującym pozycję długą)
Wystawca opcji (inwestorem zajmującym pozycję krótką)
Nabywca opcji za swoje prawo płaci sprzedawcy opcji (wystawcy) premię opcyjną (cena opcji)
w zamian za premię wystawca przyjmuje zobowiązanie do :
Sprzedaży instrumentu bazowego (w przypadku opcji kupna)
Kupna instrumentu bazowego (w przypadku opcji sprzedaży)
na żądanie posiadacza opcji.
< Dla wystawcy dochodem jest PREMIA, A KONTRAKT JEST OBOWIĄZKOWY >
Prawa i obowiązku stron transakcji
| Opcja kupna | Opcja sprzedaży | |
|---|---|---|
| Nabywca | Prawo do kupna | Prawo do sprzedaży |
| Wystawca | Zobowiązanie do sprzedaży | Zobowiązanie do kupna |
Kiedy warto wykonać opcję?
Przykład 1:
Opcja kupna akcji X z ceną wykonania 100 zł
Cena akcji X na rynku kasowym=150zł
Posiadacz akcji kupna:
Wykonuje opcję korzysta z prawa kupna i kupuje akcje X za 100zł od wystawcy
Sprzedaje akcje X na rynku kasowym po 150zł
Uzyskuje kwotę = 150- 100=50zł (opcja jest w cenie)
Cena akcji X na rynku kasowym= 80zł
Posiadacz opcji kupna nie wykona opcji ponieważ na rynku kupi akcje X taniej
Instrumentami bazowymi mogą być:
Kurs akcji
Wysokość stopy procentowej
Kurs walutowy
Wysokość indeksu giełdowego (w pkt =>1pkt = 10zł)
Cena obligacji
I każdy instrument bazowy który można przedstawić w formie wartościowej
Przykład 2:
Opcja sprzedaży akcji Y z ceną wykonania 100zł
Cena akcji Y na rynku = 70
Posiadacz akcji sprzedaży
Kupuje akcje na rynku po 70
Wykonuje opcję korzystając z prawa sprzedaży i sprzedaje akcje za 100zł
Uzyskuje kwotę 100-70=30
Cena akcji y na rynku =120
Posiadacz akcji sprzedaży nie wykona sprzedaży ponieważ na rynku może sprzedać akcje drożej niż wykonując opcje.
Kiedy warto wykonać opcje?
Opcja kupna – gdy kurs instrumentu bazowego jest wyższy niż kurs wykonania
Opcja sprzedaży – gdy kurs instrumentu bazowego jest niższy niż kurs wykonania
Sposób rozliczenia opcji
Rozliczenie wykonania opcji może następować przez
Dostawę instrumentu bazowego lub
Rozliczenie różnicy między:
Dla opcji kupna- ceną instrumentu bazowego (cena rozliczeniowa) a ceną wykonania
Dla opcji sprzedaży – ceną wykonania a ceną instrumentu bazowego (cena rozliczeniowa)
Sposób rozliczenia określa standard opcji. Opcje na indeks rozliczane są pieniężnie (kontrakty futures też).
W zależności od tego gdzie znajduje się cena instrumentu bazowego wobec ceny wykonania opcję możemy podzielić na trzy kategorie:
Out-of-the Money (OTM) kiedy cena wykonania(stricke price) dla opcji call jest wyższa a dla opcji put niższa od obecnego kursu instrumentu bazowego
All-the-money (ATM) kiedy cena wykonania opcji call i put jest równa obecnej cenie instrumentu bazowego
In-the-money (ITM) to grupa opcji których zależność ceny jest dokładnie odwrotna w porównaniu do OTM czyli cena wykonania opcji call jest niższa od ceny instrumentu bazowego a cena wykonania opcji put jest wyższa od kursu instrumentu bazowego
Ze względu na sposób wykonania opcji wyróżniamy:
Opcja europejska – prawo do nabycia lub sprzedaży danego dobra po z góry określonej cenie w dniu wygaśnięcia opcji
Opcja amerykańska – prawo do nabycia lub sprzedaży danego dobra po z góry określonej cenie w dowolnym dniu do daty wygaśnięcia włącznie
Opcja bermudzka – prawo do nabycia lub sprzedaży danego dobra po z góry określonej cenie w dniu wygaśnięcia opcji oraz kilku ściśle określonych datach
Standard opcji - spis reguł które charakteryzują daną opcję, określa sposób rozliczania.
Cztery rodzaje pozycji na jeden instrument bazowy: (na jeden instrument pochodny można zająć cztery pozycje)
Długa pozycja w opcjach kupna (kupno opcję kupna)
Krótka pozycja w opcjach kupna (wystawienie opcji kupna)
Długa pozycja w opcjach sprzedaży (kupno opcji sprzedaży)
Krótka opcja w opcjach sprzedaży (wystawienie opcji sprzedaży)
Przykład:
Długa pozycja w opcjach kupna (nabycie opcji kupna gdy spodziewamy się, że walor może zdrożeć) ryzyko dla nabywcy jest ograniczone do wysokości zapłaconej premii a potencjalny zysk może być nieograniczony
Rozliczana dopóki cena wykonania < rozliczeniowa
Różnica = premia
Rozliczeniowa < wykonania – nie rozlicza opcji; traci
Max (0, (S-X))
Krótka pozycja w opcjach kupna (wystawienie opcji kupna, gdy spodziewamy się, że walor może tanieć) – ryzyko dla sprzedającego jest nieograniczone a potencjalny zysk nie będzie większy niż wysokość otrzymanej premii za ryzyko
Opcja sprzedaży – pozycja długa
cena < wykonania – opcji nie rozliczamy, pozycja długa traci
max (0; (X-S))
Z/S Pozycja krótka futures
X – cena wykonania
S
p. długa - opcja
Kiedy można wykonać opcję?
Opcje na WIG20 są europejskie, więc wykonywane są automatycznie wyłącznie w dniu wygaśnięcia (opcje amerykańskie – codziennie).
Jak zamknąć swoją pozycję?
W dowolnym dniu do dnia wygaśnięcia włącznie poprzez zawarcie transakcji przeciwstawnej tzn.
- sprzedaż opcji tej samej serii, gdy wcześniej opcja została nabyta,
- kupno opcji tej samej serii, gdy wcześniej została sprzedana.
Opcja kupna – pozycja długa
X – cena wykonania opcji kupna 100
Premia (cena opcji) - 5
S – cena rozliczeniowa
| S | Kwota rozlicz. bez uwzględnienia kosztów | Kwota rozlicz. po uwzględnieniu kosztów |
|---|---|---|
| 200 | Max (0; (200-100)) = 100 | 100 – 5 = 95 |
| 180 | Max (0; (180-100)) = 80 | 80 – 5 = 75 |
| 150 | Max (0; (150-100)) = 50 | 50 – 5 = 45 |
| 100 | Max (0; (100-100)) = 0 | 0 – 5 = -5 |
| 80 | Max (0; (80-100)) = 0 | 0 – 5 = -5 |
| 50 | Max (0; (50-100)) = 0 | 0 – 5 = -5 |
Opcja sprzedaży – pozycja długa
Cena wykonania - 100
Premia - 50
| Cena rozl. | Kwota rozlicz. bez uwzględnienia kosztów | Kwota rozlicz. po uwzględnieniu kosztów |
|---|---|---|
| 200 | Max (0; (100-200)) = 0 | 0 – 5 = -5 |
| 180 | Max (0; (100-180)) = 0 | 0 – 5 = -5 |
| 150 | Max (0; (100-150)) = 0 | 0 – 5 = -5 |
| 100 | Max (0; (100-100)) = 0 | 0 – 5 = -5 |
| 80 | Max (0; (100-80)) = 20 | 20 – 5 = 15 |
| 50 | Max (0; (100-50)) = 50 | 50 – 5 = 45 |
Opcja sprzedaży – pozycja krótka
cena wykonania – 100
premia – 5
| Cena rozl. | Z/S pozycja długa | Z/S pozycja krotka |
|---|---|---|
| 200 | -5 | |
| 180 | ||
| 150 | ||
| 100 | ||
| 80 | 15 | |
| 50 | 45 |
Pozycja długa – ryzyko ograniczane do wysokości premii, a zysk nieograniczany.
Pozycja krótka – ryzyko nieograniczone, a zysk ograniczony do wysokości premii.
Jak kształtuje się cena opcji?
Wartość wewnętrzna – wartość jaką inwestor uzyskuje wykonując opcje
opcja kupna = max(0; (S-X))
opcja sprzedaży = max (0; (X-S))
Wartość czasowa – wynika z szansy, że zmiana ceny instrumentu bazowego będzie korzystna dla posiadacza opcji.
Na wartość opcji wpływa wartość wewnętrzna i kurs opcji.
Na wartość opcji mają wpływ następujące czynniki:
Wysokość stóp procentowych – wzrost stopy procentowej wolniej od ryzyka prowadzi do spadku cen opcji sprzedaży i spadku wartości opcji kupna
Czas pozostający do wygaśnięcia opcji – im dłuższy tym większa wartość czasowa opcji
Cena instrumentu bazowego - im wyższa tym wyższa wartość opcji kupna, odwrotnie dla opcji sprzedaży
Cena wykonania – przy wykonaniu opcji kupna dochód jest równy sumie o jaką cena instrumentu bazowego przekracza cenę wystawienia. Przy wykonaniu opcji sprzedaży…
Czynniki które będą wpływały na rozwój opcji
Rozwój krótkiej sprzedaży
Dalsza edukacja rynku
Dążenie do zmniejszenia ograniczeń prawnych dla niektórych inwestorów instytucjonalnych
Nowi animatorzy
Dostosowanie specyfiki do potrzeb rynku
Kanon dobrych praktyk rynku finansowego
Artykułuje podstawowe wartości i ideały estetyczne przyświecające podmiotom gospodarczym:
Uczciwość
Staranność i kompetencje
Godność i zaufanie
Zasoby i procedury
Relacje wewnętrzne
Zapobieganie konfliktom interesów
Informacje od klientów
Ochrona informacji o klientach
Informacje dla klientów
Profilowanie usług
Rzetelna reklama
Reklamacje klientów
Stosunki wzajemne i uczciwa konkurencja
Działania dla rozwoju rynku