WYKŁAD 5 (18.11.2007r.)

Teorie neoklasyczne c.d.

ZAŁOŻENIA WYSUNIĘTE HECHSCHERA-OHLINA

1. Dwa państwa, dwa dobra.

2. Dwa równorzędne czynniki produkcji: kapitał i praca.

3. Oba czynniki produkcji są niezbędne do wytworzenia obu dóbr.

4. Jedno z dóbr będzie pracochłonne a drugie kapitałochłonne.

5. Państwa są w różnym stopniu wyposażone w czynniki produkcji.

6. Postęp techniczny nie jest brany pod uwagę.

7. Eliminujemy koszty transportu.

8. Wolna konkurencja w obu państwach.

9. Nie ma barier handlowych.

10. Występuje doskonała wewnętrzna mobilność czynników produkcji, ale brak mobilności zewnętrznej.

11. Eksport ma być równy importowi.

12. W obu państwach identyczne gusta i preferencje - uproszczenie.

13. Dobra nie różnią się między sobą jakością.

Teorie Hechschera-Ohlina podzielono na dwie części:

1. Pokazanie odpowiedzi na pytanie: w czym poszczególne państwa powinny się specjalizować, czyli co eksportować a co importować? Dlaczego istnieje handel międzynarodowy i jakie są jego strumienie?

2. Wyrównywanie się cen czynników produkcji.

WNIOSKI teorii H-O, część 1.

Mając na uwadze różne wyposażenie państw w czynniki produkcji, kierunki specjalizacji powinny być określane przez względny poziom zasobów czynników produkcji. Państwo powinno nie w pełni specjalizować się w produkcji i eksportować dobro, do wytwarzania którego zużywa względnie dużo czynnika produkcji w danym kraju obfitego, natomiast powinno importować dobro, do wytwarzania którego zużywa się stosunkowo dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego.

Czynnik produkcji	Australia	Japonia	Tajwan
Praca	Rzadki	Średni	Obfity
Kapitał	Średni	Obfity	Rzadki
Ziemia	Obfity	Rzadki	Średni
Pszenica	Eksport	Import	Samowystarczalne
Odzież	Import	Samowystarczalne	Eksport
Statki	Samowystarczalne	Eksport	Import

A - punkt równowagi ogólnej gospodarki dla Kraju 1 - bez handlu międzynarodowego

A₁ - punkt równowagi ogólnej gospodarki dla Kraju 2 - bez handlu międzynarodowego

Zaznaczono niepełna specjalizacje poszczególnych krajów.

Korzyści: oddzielenie konsumpcji od produkcji; osiągnięcie punktu leżącego na wyższej krzywej obojętności (E), z punktu widzenia struktury produkcji punkt nieosiągalny, E stanowi nową strukturę produkcji

WNIOSKI teorii H-O, część 2.

Zasoby w czynniki produkcji w różnych krajach różne - ceny różne

W wyniku specjalizacji, u podstaw której leży różne wyposażanie państw w czynniki produkcji, wewnątrz państw będzie dochodziło do zmian cen czynników produkcji w kierunku ich wyrównywania się.

Przykładowy proces wyrównywania cen:

1. dużo czynnika produkcji

2. wzrost produkcji dóbr pracochłonnych

3. wzrost popytu na pracę

4. wzrost ceny czynnika pracy

5. dobra pracochłonne są produkowane w mniejszej skali

6. podaż maleje

7. to co drogie tanieje, to co tanie drożeje; ceny dążą do wyrównania

Krytyka części 2 teorii H-O

W praktyce ceny nie do końca się zrównują.

Rynki czynników produkcji nie są doskonałe, cena pracy nie jest elastyczna, bariery w dostosowywaniu się.

Nie ma mobilności doskonałej wśród czynników produkcji.

Czynniki produkcji mogą się przemieszczać w skali międzynarodowej.

W sumie dochodzi do częściowego zniwelowania różnic.

Krytyka części 1 teorii H-O

Paradoks Leontiewa

Leontiew w sposób empiryczny chciał udowodnić, że część 1 teorii H-O ma zastosowanie w praktyce, na przykładzie handlu zagranicznego USA (struktura towarowa)

Wyjściowy wniosek Leontiewa - eksport dóbr kapitałochłonnych, import pracochłonnych

Po analizie wyszło odwrotnie. Podejmował analizę kilkakrotnie ale za każdym razem wychodziło to samo.

Leontiew przyjął, że to nie teoria jest błędna ale z USA jest coś nie tak. Zaczął się zastanawiać dlaczego USA są tym paradoksem.

Stwierdził, że praca nie jest jednorodna. Do wykonywania różnej pracy potrzebne są różne kwalifikacje. W branżach gdzie potrzebne są wysokie kwalifikacje USA eksportuje. Produkcja ma charakter tradycyjny, historyczny, nakładają się czynniki społeczne. W imporcie USA dominują kapitałochłonne, bo USA chroni rynki pracochłonne. Dobra kapitałochłonne są wytwarzane zagranicą, ale z użyciem kapitału amerykańskiego, który wcześniej został wywieziony.

Po II Wojnie Światowej teorie neoklasyczne zaczęły być niewystarczające do wytłumaczenia wszystkich strumieni handlu międzynarodowego.

Współczesne teorie handlu międzynarodowego.

Powstały w latach 60-70 XX wieku.

Teorie te nie modyfikują wcześniejszych. Skupiają się na wyjaśnieniu strumieni handlu, których nie wyjaśniały wcześniejsze teorie.

Dziś powiązania w handlu międzynarodowym nie są trwale lecz dynamiczne.

Podział współczesnych teorii handlu międzynarodowego:

1. Teorie podażowe

• model korzyści skali (Kempa)

• teorie luki naśladowczej (Posner)

• teoria cyklu życia produktu (Vernon)

• teoria handlu wewnątrzgałęziowego

2. Teorie popytowe

• teoria nakładającego (pokrywającego) się popytu (Linder)

MODEL KEMPA

Minimalna skala efektywna wytwórczości - różna dla różnych rozwojów produkcji, zależy od struktury produkcji gospodarki, jak skala ma się do popytu rynku wewnętrznego, ile rynek może przyjąć

Kemp zwraca uwagę, że przy wewnętrznej chłonności rynku, źródłem osiągnięcia korzyści skali jest handel międzynarodowy. Im większa produkcja tym korzyści skali większe a przyrost kosztów mniejszy.

Korzyści wewnętrzne: przedsiębiorstwo odnosi korzyści w związku z wewnętrzną decyzją dotyczącą zwiększenia produkcji (może się pojawić specjalizacja, część kosztów nie zależy od produkcji, wprowadzenie automatyzacji wpływającej na wydajność, postęp techniczny, jesteśmy w stanie angażować się w działalność poboczną - przy dużej skali produkcji).

Korzyści zewnętrzne: wynikają ze zmian w otoczeniu przedsiębiorstwa, zachodzą w związku z rozwojem danej branży lub dziedziny wytwórczości (nie musimy na własny koszt rozwijać infrastruktury bo dajemy zatrudnienie; system edukacji dostosowuje się do potrzeb rynku pracy; to że przedsiębiorstwo jest istotne może wpłynąć na politykę).

Zwiększenie produkcji powoduje wejście na wyższą krzywą obojętności.

TEORIA LUKI NAŚLADOWCZEJ - POSNER

Próbuje odpowiedzieć na pytanie: dlaczego niektóre strumienie handlu jakiś czas trwają i znikają?

Część strumieni handlu można wyjaśnić przez występowanie różnic czasowych w uruchomieniu produkcji danego dobra w różnych państwach. U podstaw tych różnic czasowych leży charakter technologiczny - jedni wprowadzają inni naśladują.

Luka popytu - odstęp czasu miedzy wprowadzeniem danego dobra na rynek w państwie, które je wynalazło, a pojawieniem się popytu na to dobro w państwach trzecich

Luka reakcji - odstęp czasu miedzy pojawianiem się popytu na rynkach państw trzecich a uruchomieniem produkcji przez rodzimych producentów

Zgodnie z teorią handel międzynarodowy będzie się odbywał między luką popytu a luką reakcji.

Ta teoria wyjaśnia strumienie handlu z lat 50-60.

TEORIA CYKLU ŻYCIA PRODUKTU - VERNON

Teoria ta stanowi rozwinięcie teorii luki popytu.

Strumienie handlu mogą zmieniać swój kierunek, intensywność, dynamikę i okres trwania.

T₀ - pojawianie się produktu na rynku

T₀-T₁ - bez wymiany międzynarodowej, nie ma popytu na rynkach zagranicznych, luka popytu

T₂ - początek importu reszty świata, pierwsza faza standaryzacji

T₃ - początek eksportu innych krajów rozwiniętych

T₄ - koniec eksportu USA, zmiana kierunku strumienia handlu

T₅ - początek eksportu reszty świata

T₄-T₅ - druga faza standaryzacji, spadek importu reszty świata

TEORIA HANDLU WEWNĄTRZGAŁĘZIOWEGO

Państwa angażują się w wymianę dóbr z podobnych branż, gałęzi. Eksportują i importują podobne dobra.

Przyczyny: sezonowość produkcji; chęć zdywersyfikowania (zróżnicowania) oferty rynkowej, połączoną z możliwością osiągnięcia korzyści skali

Wymiana międzygałęziowa zachodzi jedynie między państwami o zbliżonym potencjale gospodarczym.

TEORIA NAKŁADAJĄCEGO SIĘ POPYTU - LINDER

Konsumenci będą nabywać tylko to co będą chcieli.

Struktura produkcyjna państw jest determinowana przez popyt.

Żadne państwo nie będzie uzależniało produkcji od popytu zagranicznego. Wytwarzają po to żeby sprzedać na rynku wewnętrznym, jeśli zdobędą rynki zagraniczne będą produkować więcej i osiągną korzyści skali.

Linder przyjął że popyt wewnętrzny zależy od dochodu na jednego mieszkańca.

Hipoteza Lindera o pokrywającym się popycie.

Handel międzynarodowy występuje ze szczególną intensywnością między państwami o zbliżonej strukturze popytu, bo ich struktury konsumpcji są podobne, oznacza to że producenci wytwarzający poszczególne dobra mogą je sprzedawać zarówno na rynku wewnętrznym jak i na rynkach zagranicznych gdyż jest na to dobro zgłoszone zapotrzebowanie.

Teoria Lindera uzupełnia teoria podażowe, tłumaczy niektóre strumienie handlu.

MIĘDZYNARODOWY PRZEPŁYW CZYNNIKÓW PRODUKCJI

Przemieszczanie kapitału zagranicę w celu wykorzystania gospodarczego z myślą o uzyskaniu zysku większego niż w kraju.

1. Właściciel kapitału się nie zmienia

2. Cel gospodarczy wykorzystania kapitału

3. Kapitał musi fizycznie przekroczyć granicę

4. Motywy wywozu kapitału

• chęć uzyskania wyższej stopy zysku

• względy bezpieczeństwa

• chęć zapewnienia sobie dostawy surowców

• możliwość wykorzystania kapitału na rynku wewnętrznym

• chęć wejścia na rynek z towarem w sytuacji gdy wejście droga tradycyjną jest niemożliwe lub utrudnione

27

---