Pojęcie i rodzaje środków prawnych w postępowaniu administracyjnym.
Środki prawne-jest to prawna możliwość zaskarżenia decyzji bądź innych aktów administracyjnych przez stronę w celu ich uchylenia, unieważnienia lub zmiany.
Klasyfikacja środków prawnych:
a) zwyczajne-skierowane przeciwko decyzjom i postanowieniom nieostatecznym; nieprawomocnym,
b) nadzwyczajne-wnosi się w razie zajścia szczególnych warunków; okoliczności,
a) samoistne-wnoszone niezależnie od innych czynności procesowych,
b) niesamoistne-nie występują samodzielnie, wnoszone przy okazji innych czynności procesowych,
a) formalne-wnoszone tylko przez podmioty korzystające z legitymacji skargowej w określonym trybie i terminie,
b) nieformalne-nie wymagają zachowania terminu ani trybu,
a) doskonałe-dają prawo żądania rozpatrzenia skargi i wydania orzeczenia,
b)niedoskonałe-ich rozpatrzenia zależy od woli organy, w kpa nie ma takich,
a) rozpatrywane przez organy administracyjne,
b)rozpatrywane przez sądy.
W kpa wymienione są następujące środki prawne:
odwołanie, zażalenie,
żądanie stwierdzenia nieważności; zmiany; uchylenia decyzji,
skarga do NSA,
żądanie wznowienia postępowania,
wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze.
Odwołanie od decyzji.
Odwołanie jest środkiem prawnym zwyczajnym, samoistnym, doskonałym, formalnym. Powstanie prawa do wniesienia odwołania jest skutkiem doręczenia stronie decyzji wydanej przez organ I instancji. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji, przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy. Prawo wniesienia odwołania przysługuje każdej stronie, bez względu na zachowanie w postępowaniu I instancji. Odwołanie nie wymaga uzasadnienia. Organem odwoławczym II instancji jest organ wyższego stopnia. Odwołanie nie przysługuje od decyzji wydanej przez samorządowe kolegium odwoławcze oraz ministra, w takich przypadkach jest możliwy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Istnieje wyjątek, od decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wydanej w sprawie nadania bądź odebrania cudzoziemcowi statusu uchodźcy można złożyć odwołanie do Kolegium do Spraw Uchodźców.
Czynności organu I instancji w postępowaniu odwoławczym.
Odwołanie kieruje się do organu administracji wyższego stopnia za pośrednictwem organu I instancji. W przypadku wpłynięcia odwołania organ administracji I instancji jest zobowiązany zawiadomić wszystkie strony, które otrzymały decyzję a nie wniosły odwołania od niej, ten obowiązek jest konsekwencją zasady czynnego udziału strony w postępowaniu. Jeżeli w postępowaniu brał udział prokurator lub organizacja społeczna należy zawiadomić o wniesieniu odwołania również te podmioty. Jeżeli decyzja nie została zaopatrzona w rygor natychmiastowej wykonalności organ I instancji ma obowiązek wstrzymania jej wykonania. Organ administracji I instancji jest związany wydaną przez siebie decyzją, istnieje jednak możliwość wycofania się z zajętego stanowiska. Warunkiem jest aby odwołanie wniosły wszystkie strony, lub te które nie wniosły wyraziły zgodę na uchylenie bądź zmianę decyzji zgodnie z żądaniem zawartym w odwołaniu. Organ administracji jest zobowiązany wysłać odwołanie organowi wyższego stopnia w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania, chyba że w tym czasie wyda nową decyzję, uwzględniającą w całości żądania stron.
Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji.
Postępowanie odwoławcze w II instancji rozpoczyna się przez sprawdzenie czy podmiot, który złożył odwołanie jest do tego uprawniony i czy zachowany został termin. Podstawowym zadaniem organu II instancji jest ponowne rozstrzygnięcie sprawy jako całości. W przypadku kiedy skarżona decyzja jest zaopatrzona w rygor natychmiastowej wykonalności organ administracji II instancji może rozważyć czy wykonania takiej decyzji nie należy wstrzymać, zwłaszcza kiedy istnieje prawdopodobieństwo uchylenia jej. Organ odwoławczy może przeprowadzić postępowanie uzupełniające jeżeli uzna , że posiadany materiał jest niewystarczający do poznania prawdy obiektywnej. Czynności uzupełniające może przeprowadzić sam lub zlecić organowi I instancji.
Cofnięcie odwołania.
Strona może cofnąć odwołanie od decyzji przed wydaniem decyzji przez organ II instancji. Organ II instancji nie może uwzględnić cofnięcia odwołania od decyzji, która narusza prawo lub interes społeczny.
Zakaz reformationis in peius w postępowaniu administracyjnym.
Instytucja zakazu reformationis in peius opiera się na zasadzie, że organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść odwołującego się, chyba, że skarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny.
Orzeczenia organu odwoławczego.
Organ II instancji może wydać decyzję, w której: utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję, albo uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy, albo umarza postępowanie odwoławcze.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy może złożyć strona w przypadku kiedy decyzję wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze. Jest to odpowiednik odwołania w przypadku wydania decyzji przez inny organ administracyjny. Wyjątkiem jest decyzja wydana przez ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie nadania lub odebrania statusu uchodźcy. W takim przypadku przysługuje odwołanie do Kolegium do Spraw Uchodźców.
Zażalenie na postanowienie.
Zwyczajny, samoistny i formalny środek prawny, przysługuje tylko na niektóre postanowienia np. na postanowienia enumeratywne zawarte w kodeksie. Zażalenie przysługuje na postanowienie organu I instancji jak i II, podmiot uprawniony do wniesienia to strona, czasem świadek, biegły, ale tylko gdy dotyczy to ich praw bądź obowiązków. Termin wniesienia zażalenia to 7 dni od ogłoszenia ustnego lub doręczenia postanowienia. Zażalenie nie wstrzymuje wykonania postanowienia, może to uczynić wedle uznania organu, który je wydał lub organu wyższej instancji. Do postanowień bez możliwości zażalenia przysługuje odwołanie.
Odwołanie a zażalenie.
Zażalenie jest zwyczajnym, samoistnym oraz formalnym środkiem prawnym, który przysługuje na niektóre postanowienia. Zażalenie przysługuje na postanowienie kiedy kodeks tak stanowi. Odwołanie można złożyć w celu zaskarżenia każdej decyzji nie ostatecznej. Podmiotem uprawnionym na złożenie zażalenia może być strona jak również podmiot działający na prawach strony oraz w pewnych okolicznościach świadek, biegły czy osoba zobowiązana do wydania rzeczy w celu oględzin. Podmiotem uprawnionym do złożenia odwołania może być tylko strona. Termin na wniesienie zażalenia wynosi 7 dni a odwołania 14 dni. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania decyzji, odwołanie wstrzymuje.
Przyczyny wznowienia postępowania.
Postępowanie może być wznowione z następujących przyczyn:
kiedy decyzja została wydana w oparciu o fałszywe dowody
decyzja została wydana w wyniku przestępstwa
strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu
wyszły na jaw nowe okoliczności faktyczne lub dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi w, który wydał decyzję
jeżeli pracownik lub organ, który wydał decyzję podlegał wyłączeniu od załatwienia sprawy.
kiedy decyzja została wydana bez wymaganego przez prawo stanowiska innego organu.
kiedy rozstrzygniecie przez sąd lub wydanie decyzji przez inny organ istotne dla rozstrzygnięcia sprawy jest inne jak przyjął organ, który rozstrzygał sprawę.
Kiedy orzeczenie sądu lub decyzja innego organu, na podstawie której wydano decyzję została uchylona lub zmieniona.
Kiedy orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego zdecydowano, że przepis na podstawie którego wydano decyzję jest niezgodny z Konstytucją, Ustawą, Umową Międzynarodową ratyfikowaną.
Organy właściwe w sprawach wznowienia postępowania.
Wszczęcie i przebieg wznowionego postępowania.
Orzeczenia we wznowionym postępowaniu.
Roszczenia odszkodowawcze w związku z naruszeniem art. 145 § 1.
W związku z naruszeniem art. 145, par 1 stronie służy roszczenie na podstawie prawa cywilnego. Właściwym jest odpowiedni sąd powszechny.
Przyczyny nieważności decyzji.
Przyczynami stwierdzenia nieważności decyzji są:
Decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości
Decyzja została wydana bez podstawy prawnej bądź z rażącym naruszeniem prawa.
Decyzja dotyczy sprawy rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną
Decyzja nie została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie
Decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter stały
Decyzja, która w razie jej wykonania wywołała by czyn zagrożony karą
Decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa
Wszczęcie postępowania w sprawie nieważności decyzji.
Wszczęcie postępowania w sprawie nieważności decyzji następuje z urzędu, na wniosek strony oraz sprzeciwu prokuratora. Z powodu 4 przyczyn tzn.: kiedy decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości, została skierowana do niewłaściwego adresata, była rozstrzygnięta inną decyzją ostateczną, zawiera wadę, powodującą jej nieważność z mocy prawa, stwierdzenie nieważności jest ograniczone w czasie. Nie można unieważnić takiej decyzji od której wydania upłynęło10 lat lub spowodowała ona nieodwracalne skutki prawne.
Orzeczenia wydawane w sprawienie ważności decyzji.
Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a w przypadku decyzji wydanych przez Ministra i Samorządowe Kolegium Odwoławcze, ten organ. Orzeczenie jest wydawane w formie decyzji pozytywnej, bądź odmownej.
Roszczenia odszkodowawcze w związku z nieważnością decyzji.
W przypadku kiedy strona poniosła szkodę na skutek wydania nieważnej decyzji przysługuje jej roszczenie do organu, który wydał decyzję, jeżeli winny jest nie organ a strona biorąca udział w postępowaniu, do tej strony. O odszkodowaniu od organu administracji orzeka organ, który wydał decyzję o unieważnieniu. Jeżeli strona nie jest zadowolona może się odwołać w terminie 30 dni do sądu powszechnego. W przypadku odszkodowania od strony właściwym jest sąd powszechny. Termin na wniesienie pozwu wynosi 3 lata od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja unieważniająca