Rynek kapitałowy jest to to część rynku finansowego, która obejmuje transakcje instrumentami finansowymi o terminie zapadalności powyżej jednego roku (kapitał średnio- i długoterminowy). Takie operacje mogą polegać na:

• udzielaniu przez banki komercyjne kredytów przynajmniej średnioterminowych i gromadzeniu przez nie depozytów bankowych i pozyskiwanie kapitału na rynku międzybankowym. Papierem wartościowym powstałym w tego typu transakcjach może być weksel bankowy oraz obciążenie hipoteki, która w obrocie międzybankowym występuje w postaci skryptu dłużnego.

• emisji, a następnie transakcjach kupna - sprzedaży długoterminowych papierów wartościowych, które są przeprowadzane na rynku papierów wartościowych, który jest podstawową częścią rynku kapitałowego.

Obsługę rynku bankowgo zapewniają banki komercyjne, zaś rynek papierów wartościowych obsługiwany jest przez banki inwestycyjne i domy maklerskie.

Na rynku kapitałowym popyt na kapitał długoterminowy zgłaszają przedsiębiorstwa, państwo, instytucje samorządowe i banki. Kapitał jest dostarczany przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, fundusze emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne i banki.

Rodzaje rynków kapitałowych

Sam rynek kapitałowy również podlega podziałowi. Ze względu na kryterium emisji można go podzielić na:

• rynek pierwotny,

• rynek wtórny.

Rynek pierwotny

Na rynku pierwotnym nabywa się papiery wartościowe bezpośrednio od ich emitenta. Środki zdobyte na rynku pierwotnym zasilają emitenta, który może je wykorzystać do finansowania odpowiednich przedsięwzięć. Wszystkimi czynnościami związanymi z wprowadzeniem papierów nowej emisji na rynek zajmuje się biuro maklerskie wybrane uprzednio przez emitenta. Jego zadaniem jest takie przeprowadzenie emisji, aby przedsiębiorstwo uzyskało jak największe środki. Do jego obowiązków należy ustalenie ceny emisyjnej łącznie z emitentem, którą wyznacza się poprzez wycenę wartości danego projektu. Na rynku pierwotnym papiery wartościowe trafiają do pierwszego ich nabywcy w drodze oferty publicznej lub prywatnej.

Oferta publiczna w świetle Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych est udostępnianiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych. (Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, art. 3)

Z terminem oferta publiczna wiąże się termin publicznego proponowania nabycia papierów wartościowych, w czasie którego proponuje się nabycie papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób, przy czym taka propozycja musie być skierowana do co najmniej 100 osób lub nieoznaczonego adresata.

W przypadku oferty prywatnej emisja jest przeprowadzana do wąskiego grona inwestorów.

Rynek wtórny

Rynek wtórny jest niejako uzupełnieniem rynku pierwotnego. Odbywa się na nim obrót papierami wartościowymi przez osoby inne niż emitent. W odróżnieniu od rynku pierwotnego nie następuje tutaj zasilenie emitenta w kapitał. Jest to najważniejsza część rynku papierów wartościowych. Na rynku wtórnym dyskontuje się wszelkie informacje, które są dostępne dla inwestorów i następnie dokonuje się wycena danych walorów.

Rynek wtórny dzieli się na dwa segmenty:

rynek giełdowy - na którym odbywa się handel papierami wartościowymi - w Polsce Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i New Connect - jest to rynek regulowany

rynek pozagiełdowy - tzw. over-the-counter market (OTC market) , który można podzielić na:

regulowany - (w Polsce MTS - CeTO SA), skierowany do mniejszych spółek o niższej płynności i nie mogących sprostać wymogom giełdy.

nieregulowany (alternatywny system obrotu ).

Rynek kapitałowy – segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok.

Podstawowe funkcje rynku kapitałowego:

pozyskiwanie kapitału przez emitentów,

uzyskiwanie dochodów przez inwestorów, którzy udostępniają kapitał emitentom (np. dywidendy),

efektywna alokacja środków w gospodarce,

właściwa wycena instrumentów finansowych (papierów wartościowych).

Podstawową formą rynku kapitałowego jest rynek papierów wartościowych. Towar, którym jest papier wartościowy stwierdzający istnienie określonego prawa majątkowego, może stanowić samodzielny przedmiot obrotu. Lokowanie pieniędzy w papiery wartościowe ma na celu uzyskanie korzyści kapitałowych. Jest jednak inwestycją nietypową – zawiera bowiem elementy ryzyka. Polega ono na wyborze akcji spółki, które w przekonaniu inwestora będą zwyżkować, przynosząc mu przy sprzedaży spodziewane zyski. Ryzykowne może być też określenie horyzontu czasowego wyjścia z inwestycji, a więc momentu planowanej sprzedaży zakupionego wcześniej papieru. Istnieje bowiem ryzyko wystąpienia sytuacji, w której inwestor zmuszony do likwidacji inwestycji przed planowanym terminem odsprzeda akcje nie tylko poniżej szacowanej ceny, ale także poniżej ceny, po której je zakupił.

Prawidłowo rozwinięty rynek kapitałowy jest jednym z niezbędnych atrybutów silnego pod względem gospodarczym państwa. Wynika to przede wszystkim z funkcji, które rynek kapitałowy spełnia w gospodarce, tzn. umożliwia zwiększenie efektywności mobilizacji, wyceny i alokacji kapitału, a co za tym idzie – niższa cena kapitału dla przedsiębiorców, wzrost transparentności obrotu gospodarczego, optymalizacja alokacji oszczędności obywateli w krajowej gospodarce, a także większa innowacyjność gospodarki i możliwość elastycznego reagowania na zmiany. Należy podkreślić, że dobrze działający rynek kapitałowy stanowi nie tylko drożny kanał konwersji oszczędności w inwestycje, ale także sprzyja procesom prywatyzacyjnym, restrukturyzacji, wdrażania innowacji i nowych technologii oraz podnoszenia efektywności przedsiębiorstw. Dostarczając środki od inwestorów, skłonnych do ponoszenia wyższego ryzyka, umożliwia ponadto rozwój podmiotom, które mogą mieć trudności z uzyskaniem kredytu bankowego.

Zaletą rynku kapitałowego w procesach gospodarczych jest umożliwienie większej dywersyfikacji ryzyka i ułatwienie finansowania nowych firm, których podstawową wartością są perspektywy rozwojowe, wiedza i kapitał ludzki. Umożliwiając dalszy rozwój firmom działającym w innowacyjnych branżach, rynek kapitałowy pozwala jednocześnie finansować wydatki na rzecz rozwoju i badań. Funkcjonowanie rynku kapitałowego jako mechanizmu finansowania ma także istotne znaczenie dla jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Dotyczy to szczególnie rynku municypalnych papierów dłużnych, istotnego w warunkach ograniczonego dostępu do środków budżetowych oraz wobec konieczności wygospodarowania środków na współfinansowanie działań realizowanych przy wsparciu funduszy unijnych.

Na stan rynku kapitałowego wpływa ogólna sytuacja gospodarcza oraz perspektywy jej rozwoju w kraju i za granicą. Należy podkreślić, że „Strategia rozwoju rynku kapitałowego” nie podejmuje problemów ogólnogospodarczych, a jedynie wskazuje na problemy i działania, które bezpośrednio dotyczą rynku kapitałowego i których rozwiązanie może pomóc jego rozwojowi. Jednak nawet najlepsze rozwiązania i regulacje nie zastąpią dobrej koniunktury na rynku oraz otoczenia makroekonomicznego wtedy, gdy będzie ono zniechęcało inwestorów do podejmowania ryzyka. Poza tym rolę rynku kapitałowego w życiu gospodarczym wyznacza szereg innych czynników, związanych m.in. z przyzwyczajeniami i stanem wiedzy uczestników życia gospodarczego, historycznymi uwarunkowaniami rozwoju gospodarki oraz aktualną strukturą gospodarki, w tym z poziomem oszczędności społeczeństwa.

Instrumenty rynku pieniężnego i kapitałowego – różnice

Kryterium różnicujące	Rynek pieniężny	Rynek kapitałowy
Charakter dominujących strumieni finansowych	Krótkoterminowy kapitał pożyczkowy	Średnio i długoterminowy kapitał udziałowy i pożyczkowy
Papiery wartościowe podlegające obrotowi	Bony skarbowe, bony komercyjne i podobne instrumenty zbudowane na bazie weksla i konstruowane na zasadzie dyskonta	Akcje i obligacje, certyfikaty inwestycyjne
Termin realizacji praw z instrumentu finansowego (jego okres zapadalności)	Do jednego roku	Powyżej jednego roku, lub wręcz bez podawania czasowej granicy roszczeń ( jak np. w akcjach)
Ośrodek handlu	W sensie fizycznym nie istnieje	Giełda
Rozmiary pojedynczych transakcji (rynek detaliczny czy hurtowy)	Rynek hurtowy dla dużych podmiotów instytucjonalnych	Rynek detaliczny i zarazem hurtowy, transakcje pakietowe
Istota sprawowanych funkcji	Służy sfera podziału głownie przez regulowanie płynności w obrocie gospodarczym	Służy sfera produkcji, głownie przez mobilizowanie kapitału dla celów inwestycyjnych

Do papierów wartościowych rynku kapitałowego w Polsce zalicza się:

- akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych i spółek akcyjnych

- obligacje państwowe

- obligacje gmin, przedsiębiorstw i banków

- hipoteczne listy zastawne

- certyfikaty inwestycyjne

- prawa poboru

- prawa do akcji – PDA

Cechy rynku kapitałowego J. Socha

- przejrzystość – - zawiera się w przyjętym sposobie zawierania transakcji i informowaniu o zrealizowanych transakcjach

- rzetelność – związana jest przede wszystkim ze sposobami i trybem przekazywania informacji pochodzących od emitentów do publicznej wiadomości

- efektywność – opiera się na zbudowanej strukturze ,,przemysłu giełdowego,, , który w coraz większym stopniu obsługuje wszystkie segmenty rynku – inwestorów, emitentów, inwestycje rynku papierów wartościowych

- płynność – zależy od wielkości popytu i podaży