Rynek pieniężny.
Funkcje rynku pieniężnego:
- zapewnienie płynności finansowej podmiotom gospodarczym,
- zgromadzenie środków na dofinansowanie wydatków budżetowych,
- mobilizacja drobnych oszczędności, które przekształcą się w kapitały zaangażowane w gosp.
- alternatywna forma lokaty oszczędności.
Transakcje arbitrażowa - kupić tanio sprzedać drogo - wykorzystanie różnic cen pap. wart. na różnych rynkach.
Kontrakty terminowe - wykorzystanie różnic cen na określone instrumenty finansowe w różnych terminach zapadalności (kontrakty futures).
Instrumenty występujące na rynku krótkoterm. pap. wartościowych:
- weksle (papiery dłużne) - wystawca lub osoba wskazana na wekslu zobowiązuje się bezwarunkowo do zapłaty określonej kwoty w ustalonym czasie i miejscu. Weksel pełni funkcję gwarancyjną, kredytową, płatniczą i obiegową, gdy nastąpi przeniesienie praw wekslowych na inną osobę.
- bony lokacyjne - krótkoterminowe papiery dłużne, w których remitent zaciąga pożyczkę i zobowiązuje się do jej spłaty (w okresie nieprzekraczającym 1 roku) wraz z odsetkami.
Sprzedaż bonów odbywa się wg wartości zdyskontowanej.
Rynek kapitałowy.
Rynek kapitałowy obejmuje transakcje polegające na tworzeniu i przepływie kapitałów długoterminowych (ponad 1 rok).
Składa się z:
a) bankowego rynku kredytowego,
b) rynku lokacyjnych, zbywalnych pap. wartościowych.
Funkcje rynku:
a) umożliwia długoterminową lokatę oszczędności,
b) źródło kapitału terminowego dla działalności gospodarczej,
c) źródło kreacji pieniądza poprzez udzielane kredyty,
d) umożliwia wycenę kapitałów długoterminowych, co stanowi źródło informacji dla emitentów i inwestorów.
Rynek publiczny to rynek uregulowany, charakteryzujący się:
- oferta nabycia walorów nowej emisji skierowana jest do nieokreślonego inwestora lub grupy nabywców większej niż 300 osób,
- informacja o emisji przekazywana jest za pośrednictwem środków masowego przekazu,
- emisji publicznej można dokonać jedynie po uzyskaniu zgody komisji papierów wartościowych i giełd,
- jest to rynek podlegający określonym rygorom i ścisłej kontroli-wysoki stopień formalizacji.
Rynek giełdowy charakteryzuje się:
- wysokim stopniem formalizacji i bezpieczeństwa obrotu,
- handel papierami wartościowymi odbywa się jedynie za pośrednictwem biur maklerskich,
- uczestnicy transakcji muszą mieć równy dostęp do informacji, które są podstawą podejmowanych decyzji kupna, sprzedaży papierów wartościowych.
Rynek pozagiełdowy obejmuje transakcje papierami wartościowymi dopuszczonymi do obrotu publicznego ale niespełniającymi kryteriów wejścia na giełdę.
Rynek prywatny (nieuregulowany) - obejmuje transakcje kupna-sprzedaży papierów w sposób bezpośredni między kontrahentami lub za pośrednictwem maklerów. Przedmiotem transakcji są papiery wartościowe publiczne lub niepubliczne.
Instrumenty finansowe na rynku papierów wartościowych:
akcje,
obligacje,
kwity depozytowe będące pap. wartościowymi potwierdzającymi i umożliwiającymi obrót na rynkach kapitałowych poza krajem pochodzenia,
certyfikaty inwestycyjne - potwierdzające uczestnictwo w zamkniętym funduszu inwestycyjnym,
hipoteczne listy zastawne.
Instrumenty pochodne:
- prawo poboru akcji nowej emisji,
- prawo do otrzymania dywidendy,
- prawo do uzyskania odsetek od obligacji,
- warianty - papier wartościowy, w którym wystawca zobowiązuje się do kupna lub sprzedaży walorów po ustalonej cenie w wyznaczonym terminie,
- opcje - posiadacz opcji ma prawo, ale nie obowiązek, wywiązania się z umowy objętej opcją. Kontrahent który sprzedał opcję musi wywiązać się z zawartej umowy (brak równouprawnienia partnerów).
- kontrakty terminowe - polegają na ustaleniu kursów, cen wg. których w wyznaczonym momencie nastąpi rozwiązanie danego kontraktu.
Organizacja rynku kapitałowego w Polsce.
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.
- sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji na rynku publicznym,
- wydawanie zgody na publiczną emisję pap. wart.,
- wydawanie licencji na prowadzenie działalności maklerskiej oraz prowadzenie rachunków pap. wart.,
Krajowy Depozyt Pap. Wart.
Domy Maklerskie.
- nabywanie i sprzedaż pap. wartościowych na cudzy i własny rachunek,
- doradztwo w zakresie obroty pap. wartościowymi.
Inwestorzy instytucjonalni (fundusze inwestycyjne i fundusze emerytalne).
Fundusze inwestycyjne to zbiorowe formy lokowania środków pieniężnych inwestorów, którzy przystąpili do takiego funduszu. Umożliwiają one:
- inwestowanie rozdrobnionych indywidualnych kapitałów w walory o dużej wartości nominalnej,
- profesjonalne lokowanie środków pieniężnych, rozproszenie i ograniczenie ryzyka.
W zależności od sposobu działania wyróżniamy:
a) otwarte fundusze inwestycyjne - przystąpienie do funduszu polega na wykupieniu jednostek uczestnictwa i jest nieograniczone.
b) fundusze zamknięte - emitują ograniczoną ilość certyfikatów inwestycyjnych których nabycie umożliwia przystąpienie do funduszu zamkniętego.
c) fundusze mieszane - emitują certyfikaty inwestycyjne.
! Jednostka uczestnictwa nie jest pap. wart., natomiast certyfikat jest pap. wart. !
d) CETO - centralna tabela ofert - umożliwia transakcje pap. wartościowymi publicznymi, które nie weszły na giełdę zgodnie ze zgłaszanymi ofertami kupna-sprzedaży.
Akcje.
Akcja - papier wartościowy o charakterze udziałowym, który potwierdza prawa własności w kapitale akcyjnym spółki.
Akcja imienna - w swej treści ma sprecyzowanego właściciela co sprawia, że mogą być przenoszone. Statut spółki akcyjnej określa warunki obrotu akcjami imiennymi.
Akcja gotówkowa - wniesienie wkładu w formie pieniężnej do spółki akcyjnej i otrzymujemy akcje gotówkowe.
Akcje aportowe - gdy wnosimy wkład do firmy w formie aportu.
Akcje zwyczajne - jeden głos za jedną akcję na WZA, akcjonariusz ma prawo do dywidendy.
Akcje uprzywilejowane - uzyskuje się większą kwotę dywidendy i pierwszeństwo jej uzyskania.
Emisja akcji - jest warunkiem niezbędnym i koniecznym do utworzenia np. spółki akcyjnej (500.000 zł kapitał S.A.). W sp. komandytowo-akcyjnej kapitał musi mieć 50.000 zł.
Formy emisji:
emisja zamknięta, gdy akcje objęte są przez założycieli lub zaproszone osoby,
subskrypcja publiczna akcji - gdy ofertę kierujemy za pomocą środków masowego przekazu do nieokreślonego inwestora lub grupy większej niż 300 inwestorów
Subskrypcja publiczna ma dwie formy:
subemisja inwestycyjna - gdy pośrednik gwarantuje że kupi na własny rachunek akcje, które nie znalazły nabywców w wyznaczonym terminie,
subemisja usługowa - gdy pośrednik finansowy kupuje całą emisję akcji i dokonuje sprzedaży na własny rachunek.
Sprzedaż akcji - wymogi i ograniczenia (obrót akcjami) na rynku wtórnym dokonuje się w formie
transakcja na rynku poza giełdowym publicznym - CTO
transakcje giełdowe - gdy akcje danej spółki są dopuszczone na giełdzie.
Transakcje prywatne - w przypadku papierów o charakterze nie publicznym
Obrót na rynku publicznym obejmuje walory na okaziciela występujące w formie zdematerializowanej.
Kontrolny pakiet akcji - decyzje podejmowane w danej spółce to 50 % akcji + 1. Gwarantuje nam bezpośrednie wpływanie na działalność danej spółki.
Prawa i obowiązki akcjonariuszy
To prawa określone kodeksem oraz statutem praw akcjonariuszy:
prawo do informacji
prawo do głosu
prawo do dywidendy
prawo do udziału w spółce
prawo do kwoty
prawo do majatkuw spółce
Obowiązki akcjonariuszy
zadeklarowana ilość akcji musi wnieść w terminie
terminowe opłacenie akcji
wynikają z dobrowolnych zobowiązań o ile przewiduje to statut spółki.
akcjonariusz odpowiada tylko do wniesionego wkładu
Podstawy decyzji inwestycyjnych:
analiza techniczna - to metoda inwestycyjna, która nie zajmuje się emitentem, ale bada aktualne kursy i obroty tych papierów wartościowych oraz jak kształtowały się te wielkości w okresach wcześniejszych na podstawie analizy tzw. linii trendu formacji cenowych - można ustalić optymalny moment kupna lub sprzedaży akcji.
analiza fundamentalna - przeciwieństwo analizy technicznej. Interesuje się emitentem i otoczeniem gospodarczym w którym on działa. Poprzez badanie kondycji finansowej remitenta - jego słabych i mocnych stron oraz mając plany rozwojowe danej spółki można podjąć decyzję czy warto akcje tej firmy. W analizie fundamentalnej wykorzystuje się m.in. wskaźniki rentowności, płynności, rotacji i rynku kapitałowego.
Obligacje.
To papier o charakterze dłużnym w którym emitent zobowiązuje się do zwrócenia pożyczki udzielonej nabywcy w określonym terminie wraz z odsetkami.
Funkcje obligacji:
- kredytowa dla emitenta - oprocentowanie ustala emitent
- lokacyjna dla obligatariusza (nabywcy akcji) - lokaty korzystniejsze niż bankowe,
- zabezpieczająca (gwarancyjna) - zabezpieczenie innych zobowiązań,
- płatnicza.
Rodzaje obligacji:
1. Ze względu na emitenta:
- skarbowe,
- komunalne,
- przedsiębiorstw.
2. Ze wzgl. na sposób naliczania odsetek:
- o stałej stopie procentowej,
- o zmiennej stopie procentowej,
- zerokuponowe (bez prawa pobierania odsetek)
- indeksowane (stopa inflacji + należny procent odsetek) - sposób naliczania odsetek
- perpetualne - to tak zwana renta wieczysta
3. Ze wzgl. na prawa i przywileje dla emitenta i obligatariusza:
- zwykłe (zwrot pożyczki + odsetki)
- zamienne (obligacje na akcje)
- z prawami poboru (warianty) - dodatkowo można zakupić akcje
- z możliwością przedłużenia pierwotnego terminu wykupu przez emitenta
- z możliwością skrócenia pierwotnego terminu wykupu przez emitenta,
- premiowe - dodatkowe płatności lub wypłata odsetek dla losowych
- z dodatkowymi świadczeniami, np. odliczenie od podatku.
4. Ze względu na ryzyko ponoszone przez inwestorów:
- zabezpieczone częściowo,
- zabezpieczone całkowicie,
- nie zabezpieczone, np. obligacje tandetne (problemy finansowe)
5. Ze względu na formę:
- imienne,
- na okaziciela,
- zmaterializowane,
- zdematerializowane.
Ryzyko inwestycji w obligacje:
- ryzyko kredytowe - nie wywiązuję się pożyczkobiorcy ze swoich zobowiązań.
- ryzyko stóp procentowych - ich zmiany na rynku finansowym powodują zmianę opłacalności inwestycji i planowanego dochodu,
- ryzyko płynności (możliwość spieniężenia obligacji w dowolnym terminie na korzystnych warunkach),
- ryzyko zdarzeń - losowe zdarzenia mogą wpłynąć na niewypłacalność emitenta,
- inne ryzyka (np. zmiana przepisów).
Zasady emisji i obrotu obligacji:
- skarb państwa,
- banki,
- podm. gosp. posiadające osobowość prawną.
Forma emisji:
emisja w formie subskrypcji publicznej (za zgodą KPWiG), - za emisję odpowiada minister Finansów i każda emisja musi być uwzględniona w planie budżetowym
emisja zamknięta (kierowana do grupy mniejszej niż 300 inwestorów).
Przy emisji emitent musi określić:
- cel i wielkość emisji,
- termin i warunki wykupu obligacji,
- wysokość oprocentowania i sposób jego naliczania,
- czy emisja jest zabezpieczona, jeżeli tak, to w jakiej formie,
- dodatkowe świadczenia jakie przysługują obligatariuszowi
Obrót obligacjami na rynku wtórnym:
- na rynku publicznym (giełda, ceto),
- na rynku prywatnym (emisja zamknięta).
Wycena obligacji - polega na ustaleniu aktualnej zdyskontowanej wartości przyszłych płatności z tytułu odsetek i wykupu wartości nominalnej. To nam pozwoli ocenić opłacalność zakupu, sprzedaży obligacji.