Rynek kapitałowy i

pieniężny

konspekt wykładu

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Tematyka zajęć.

Podstawowa literatura

3

Tematyka zajęć

1. Pojęcie rynku. Rynek finansowy. Podział

rynków finansowych. Rynek pieniężny a

rynek kapitałowy.

2. Cele funkcjonowania rynku kapitałowego i

rynku pieniężnego.

3. Pojęcie instrumentu finansowego i papieru

wartościowego. Podział instrumentów

finansowych i papierów wartościowych.

4. Rodzaje ryzyka związanego z

inwestowaniem w instrumenty finansowe.

Rating instrumentów finansowych.

4

Tematyka zajęć (c.d.)

5. Papiery wartościowe będące przedmiotem

obrotu na polskim rynku kapitałowym:

a) obligacje i ich rodzaje
b) listy zastawne i ich rodzaje
c) akcje i ich rodzaje
d) prawa do akcji i kwity depozytowe
e) certyfikaty udziałowe.

6. Rynek obligacji w Polsce – funkcjonowanie i

charakterystyka.

7. Rynek regulowany w Polsce –

funkcjonowanie i charakterystyka.

5

Tematyka zajęć (c.d.)

8. Instrumenty finansowe będące

przedmiotem obrotu na polskim rynku

pieniężnym:

a)

depozyty międzybankowe

b)

bony skarbowe

c)

bony pieniężne NBP

d)

pozostałe krótkoterminowe papiery dłużne (w

tym krótkoterminowe bankowe papiery

wartościowe).

9. Transakcje warunkowe na polskim rynku

pieniężnym:

a)

transakcje repo i reverse repo,

b)

transakcje buy-sell-back i sell-buy-back.

6

Tematyka zajęć (c.d.)

10. Organizacja rynku pieniężnego w Polsce.

Rola banków na rynku pieniężnym.

11. Wycena papierów wartościowych

będących przedmiotem obrotu na

polskim rynku kapitałowym:

a) wycena papierów dłużnych
b) podstawy wyceny papierów udziałowych.

12. Wycena instrumentów finansowych

będących przedmiotem obrotu na

polskim rynku pieniężnym.

7

Literatura

• Podstawowe pozycje:

1. Jajuga K., Jajuga T.: Inwestycje. Instrumenty

finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

2. Prawo gospodarcze i handlowe. T. 4: Prawo

papierów wartościowych. (Pod red. S. Włodyki).

Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2004.

3. Rynek finansowy w Polsce (1998 – 2001). NBP,

Warszawa 2001.

4. Rozwój rynku finansowego w Polsce w latach

2002 – 2003. NBP, Warszawa 2004.

5. Rozwój rynku finansowego w Polsce w roku

2004. NBP, Warszawa 2005.

6. Rozwój rynku finansowego w Polsce w roku

2005. NBP, Warszawa 2006.

8

Literatura

• Podstawowe pozycje (c.d.):

7. Soroczyński S., Witek M.: Instrumenty finansowe.

Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1999.

8. System finansowy w Polsce. (Red. nauk.: B.

Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak).

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003

[r. 5 – 7].

• Wybrane artykuły:

1. Buszko M.: Nowa ustawa o funduszach

inwestycyjnych a rozwój instytucji zbiorowego

inwestowania w Polsce. (W:) Rynki kapitałowe

(red. nauk. W. Bień). SGH, Kolegium Zarządzania i

Finansów, Monografie i opracowania naukowe,

Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2005.

9

Literatura

• Wybrane artykuły (c.d.):

2.

Dębski W.: Fundusze inwestycyjne w
Polsce. (W:) Tamże.

3.

Dykto M.: Emisje obligacji
nieskarbowych na publicznym rynku
papierów wartościowych w Polsce. (W:)
Tamże.

4.

Gabryelczyk K.: Rozwój rynku polskich
funduszy inwestycyjnych po wstąpieniu
do Unii Europejskiej. (W:) Tamże.

10

Literatura

•

Podstawowe akty prawne:

1. Ustawa z dn. 29.06.1995 o obligacjach (z późn. zm.)

(W:) Dz. U. z 2001, nr 120, poz. 1300; z 2002 nr 216,

poz. 1824; z 2003, nr 217, poz. 2124.

2. Ustawa z dn. 29.07.2005 o obrocie instrumentami

finansowymi (W:) Dz. U. z 2005, nr 183, poz. 1538.

3. Ustawa z dn. 29.07.2005 o ofercie publicznej i

warunkach wprowadzenia instrumentów finansowych

do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach

publicznych (W:) Dz. U. z 2005, nr 184, poz. 1539.

4. Ustawa z dn. 15.09.2000 Kodeks spółek handlowych

(z późn. zm.) (W:) Dz. U. z 2000, nr 94, poz. 1037; z

2001, nr 102, poz. 1117; z 2003, nr 49, poz. 408, nr

229, poz. 2276; z 2005, nr 132, poz. 1108, nr 183,

poz. 1538, nr 184, poz. 1539.

11

Literatura

• Podstawowe akty prawne:

5. Ustawa z dn. 27.05.2004 o funduszach

inwestycyjnych (z późn. zm.) (W:) Dz. U. z

2004, nr 146, poz. 1546; z 2005, nr 83, poz.

719.

6. Ustawa z dn. 29.08.1997 o listach zastawnych i

bankach hipotecznych (z późn. zm.) (W:) Dz. U.

z 2003, nr 99, poz. 919.

7. Rozporządzenie MF z dn. 26.08.1999 w

sprawie warunków emitowania bonów

skarbowych (z późn. zm.) (W:) Dz. U. z 1999, nr

74, poz. 831; z 2002, nr 208, poz. 1765; z 2003,

nr 220, poz. 2176; z 2004, nr 282, poz. 2805.

12

Literatura

• Podstawowe akty prawne (c.d.):

8. Uchwała nr 30/2003 Zarządu NBP z dn.

12.09.2003 w sprawie emitowania bonów

pieniężnych NBP. (W:) Dz. Urz. NBP, 2003, nr 15,

poz. 24. [Późn. zm.: Dz. Urz. NBP, 2005, nr 20,

poz. 28.]

9. Uchwała nr 29/2003 Zarządu NBP z 12.09.2003

w sprawie wprowadzenia „Regulaminu

prowadzenia przez NBP rachunków i kont

depozytowych papierów wartościowych oraz

obsługi operacji na papierach wartościowych i

ich rejestracji na rachunkach i kontach

depozytowych tych papierów”. (W:) Dz. Urz. NBP,

2003, nr 15, poz. 23. [Późn. zm.: Dz. Urz. NBP,

2004, nr 6, poz. 12; nr 11, poz. 21; nr 21, poz.

40; 2005, nr 5, poz. 10; nr 20, poz. 27.]

13

Literatura

• Podstawowe akty prawne (c.d.):

10. Rozporządzenie MF z dn. 26.04.1999 r. w

sprawie warunków emitowania obligacji

skarbowych oferowanych w sieci sprzedaży

detalicznej. [Późn. zm.: Dz. U. z 1999, nr 38,

poz. 369; z 2000, nr 92, poz. 1019; z 2001, nr

79, poz. 846; z 2002, nr 208, poz. 1766; z

2003 nr 124, poz. 1159].

11. Rozporządzenie MF z dn. 26.04.1999 r. w

sprawie warunków emitowania obligacji

skarbowych oferowanych na przetargach.

[Późn. zm.: Dz. U. z 1999, nr 38, poz. 368; z

2000, nr 92, poz. 1020; z 2001, nr 125, poz.

1376; z 2002, nr 208, poz. 1767; z 2003, nr

220, poz. 2177; z 2004, nr 244, poz. 2453].

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Podstawowe pojęcia

15

Podstawowe pojęcia

Rynek to:
1.

całokształt transakcji przedmiotem

obrotu na danym rynku oraz

2.

zespół instytucji je przeprowadzających

lub pomagających je przeprowadzać,

oraz

3.

zespół reguł, według których zawierane

są transakcje, oraz

4.

ogół urządzeń i czynności prowadzących

do zawierania transakcji.

16

Podstawowe pojęcia

• Rynek finansowy – rynek, na

którym przedmiotem obrotu są
instrumenty finansowe.

17

Podstawowe pojęcia

• Instrument finansowy – kontrakt pomiędzy

dwoma stronami regulujący zależność
finansową, w jakiej obie strony pozostają.

• Papier wartościowy to szczególnego rodzaju

instrument finansowy, będący dokumentem
stwierdzającym istnienie określonego prawa
majątkowego (najczęściej wierzytelności lub
udziału w spółce) w taki sposób, że posiadanie
dokumentu staje się niezbędną przesłanką
realizacji prawa (tzw. legitymacja formalna).

18

Podstawowe pojęcia

• Dłużny instrument finansowy –

kontrakt pomiędzy dwoma stronami
regulujący zależność finansową, w
jakiej obie strony pozostają, przy czym
jedna ze stron stwierdza, że jest
dłużnikiem drugiej i jest zobowiązana
wobec niej do spełnienia określonego
świadczenia mogącego mieć charakter
pieniężny lub niepieniężny.

19

Podstawowe pojęcia

• Dłużny papier wartościowy –

szczególnego rodzaju instrument
finansowy, będący dokumentem
stwierdzającym istnienie
wierzytelności w taki sposób, że
posiadanie dokumentu staje się
niezbędną przesłanką realizacji
prawa (tzw. legitymacja formalna).

20

Podstawowe pojęcia

• Instrument finansowy (w rozumieniu uoif):

– papiery wartościowe

– nie będące papierami wartościowymi tytuły

uczestnictwa w instytucjach zbiorowego

inwestowania

– nie będące papierami wartościowymi instrumenty

rynku pieniężnego

– nie będące papierami wartościowymi finansowe

instrumenty pochodne

– towarowe instrumenty pochodne

– inne instrumenty dopuszczone lub będące

przedmiotem ubiegania się o dopuszczenie do

obrotu na rynku regulowanym na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej lub państwa

członkowskiego UE.

21

Podstawowe pojęcia

• Papier wartościowy (w rozumieniu uoif):

– akcje, prawa poboru, prawa do akcji, warranty

subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy

zastawne, certyfikaty inwestycyjne, i inne

zbywalne papiery wartościowe, w tym

inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające

prawom wynikającym z akcji lub z zaciągniętego

długu, wyemitowane na podstawie właściwych

przepisów prawa polskiego lub obcego,

– inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w

wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do

nabycia lub objęcia w/w papierów wartościowych,

lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia

pieniężnego.

22

Rodzaje dłużnych
instrumentów
finansowych

A.

Ze względu na możliwość
kalkulacji wartości strumieni
pieniężnych generowanych przez
instrument finansowy:

1. o stałej dochodowości (instrumenty

dyskontowe oraz kuponowe o stałym
oprocentowaniu)

2. o zmiennej dochodowości (instrumenty

kuponowe o oprocentowaniu zmiennym).

23

Rodzaje dłużnych
instrumentów
finansowych

B. Ze względu na występowanie

odsetek:

1.

dyskontowe (inwestor nabywa instrument po
cenie równej wartości nominalnej
pomniejszonej o dyskonto a w momencie
wykupu otrzymuje wartość nominalną),

2.

kuponowe (inwestor nabywa instrument po
cenie zależnej od zakładanej przez siebie YTM
a w momencie wykupu otrzymuje wartość
nominalną powiększoną o narosłe odsetki).

24

Rodzaje papierów
wartościowych

1.

ze względu na przedmiot uprawnień w nich

inkorporowanych:

•

papiery opiewające na wierzytelności pieniężne

(czeki, weksle, obligacje, listy zastawne, bankowe

papiery wartościowe, skarbowe papiery

wartościowe, bony pieniężne NBP),

•

papiery zawierające uprawnienie do rozporządzania

towarem, znajdującym się pod pieczą wystawcy

dokumentu (konosamenty, dowody składowe),

•

papiery, w których inkorporowane są prawa

udziałowe w spółkach akcyjnych (akcje);

•

papiery, w których inkorporowane są prawa

udziałowe w zamkniętym funduszu inwestycyjnym

(certyfikaty inwestycyjne).

25

Rodzaje papierów
wartościowych

2. ze względu na regulację obrotu

papierami wartościowymi:

• papiery imienne, z których prawa przenoszone

są w drodze przelewu i wydania dokumentu,

• papiery na zlecenie, które legitymują jako

uprawnionego osobę imiennie wymienioną lub
przez nią oznaczoną, zbywalne na podstawie
indosu i wręczenia papieru,

• papiery na okaziciela, które legitymują każdą

osobę, przedstawiającą dokument, zbywalne na
podstawie przeniesienia własności dokumentu i
jego wydania.

26

Segmenty rynku
finansowego

1. rynek pieniężny – rynek, na którym

przedmiotem obrotu są instrumenty

finansowe opiewające na wierzytelności

pieniężne o krótkich terminach płatności (do

1 roku);

2. rynek kapitałowy – rynek, na którym

przedmiotem obrotu są instrumenty

finansowe opiewające na wierzytelności

pieniężne o terminach płatności dłuższych niż

1 rok oraz takie, w których inkorporowane są

prawa udziałowe w wybranych rodzajach

podmiotów gospodarczych.

27

Segmenty rynku
kapitałowego
w Polsce

1. Rynek obligacji:

a) Rynek obligacji Skarbu Państwa
b) Rynek obligacji komunalnych
c) Rynek obligacji przedsiębiorstw.

2. Rynek listów zastawnych.
3. Rynek akcji.
4. Rynek innych niż akcje

instrumentów finansowych, w

których inkorporowane są prawa

udziałowe w podmiotach

gospodarczych.

dr Igor Styn, Instytut

Ekonomiczny, PWSZ Nowy

Sącz

28

Segmenty rynku pieniężnego
w Polsce

1. międzybankowy rynek depozytów –

rynek depozytów banków komercyjnych

o terminie zapadalności do 2 lat;

2. rynek krótkoterminowych

instrumentów finansowych o

charakterze innym niż depozyty:

1. rynek bonów skarbowych
2. rynek bonów pieniężnych NBP
3. rynek krótkoterminowych instrumentów

finansowych przedsiębiorstw (rynek KPD

– krótkoterminowych papierów dłużnych)

4. rynek transakcji SBB i BSB.

dr Igor Styn, Instytut

Ekonomiczny, PWSZ Nowy

Sącz

29

Cele funkcjonowania rynku
kapitałowego i pieniężnego

1. regulacja płynności systemu finansowego

(poprzez lokowanie nadwyżek wolnych

środków pieniężnych na tym rynku lub

zaciąganie tam pożyczek),

2. kontrola ilości pieniądza na rynku przez

bank centralny (głównie poprzez tzw.

operacje otwartego rynku) – tylko rynek

pieniężny,

3. transformacja terminów (zamiana skrajnie

krótkookresowych pasywów na aktywa o

dłuższym terminie spłaty),

dr Igor Styn, Instytut

Ekonomiczny, PWSZ Nowy

Sącz

30

Cele funkcjonowania rynków
(c.d.)

4.

efektywna alokacja kapitału (rynek

finansowy pozwala na dowolny przepływ

środków pieniężnych między podmiotami

dysponującymi nadwyżką kapitału a

podmiotami cierpiącymi na jego brak oraz

na optymalne wykorzystanie tych środków),

5.

właściwa wycena instrumentów

finansowych stanowiących przedmiot

obrotu na obu rynkach,

6.

uzyskanie dochodu przez nabywców w/w

instrumentów finansowych.

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Rodzaje ryzyka związanego z

inwestowaniem w

instrumenty rynku

pieniężnego i kapitałowego.

Rating

32

Rodzaje ryzyka
związanego z
inwestowaniem w d.i.f.

1.

Ryzyko stopy procentowej – ryzyko

wystąpienia efektu finansowego (dochodu

lub kosztu) innego niż zaplanowany z

powodu niemożności antycypowania

przyszłego poziomu stóp procentowych w

momencie zawierania umowy finansowej:

a) ryzyko terminowej stopy procentowej;
b) ryzyko refinansowania;
c) ryzyko zmienności stóp procentowych.

33

Rodzaje ryzyka
związanego z
inwestowaniem w d.i.f.

2.

Ryzyko kredytowe – ryzyko
niedotrzymania zobowiązań przez
emitenta.

3.

Ryzyko płynności – ryzyko zbyt niskiej
płynności rynku by otworzyć lub zamknąć
pozycję w planowanej wielkości.

4.

Ryzyko przedterminowego wykupu
(występuje jedynie w przypadku, gdy
obligacja zawiera opcję call).

34

Rodzaje ryzyka
związanego z
inwestowaniem w d.i.f.

5. Ryzyko inflacji.
6. Ryzyko walutowe (występuje

jedynie w przypadku, gdy d.i.f. jest
nominowany w walucie obcej).

7. Ryzyko niespodziewanego

zdarzenia.

8. Ryzyko ryzyka.

35

Rodzaje ryzyka
związanego z
inwestowaniem w u.i.f.

1. Ryzyko firmy (związane ze specyfiką

działalności firmy; ryzyko
niekorzystnych zmian w sprzedaży i
dochodach firmy).

2. Ryzyko finansowe (związane ze

sposobem finansowania inwestycji przez
firmę).

3. Ryzyko niespodziewanego zdarzenia.

36

Rodzaje ryzyka
związanego z
inwestowaniem w u.i.f.

4. Ryzyko walutowe (występuje

jedynie w przypadku, gdy u.i.f.
jest nominowany w walucie
obcej).

5. Ryzyko płynności.
6. Ryzyko rynku.

37

Rating

• to ocena wiarygodności kredytowej,

czyli w uproszczeniu zdolności do
regulowania bieżących zobowiązań,
udzielana przez agencje ratingowe.
Rating nadaje się poszczególnym
emisjom dłużnych papierów
wartościowych, nie otrzymuje go
natomiast emitent.

dr Igor Styn, Instytut

Ekonomiczny, PWSZ Nowy

Sącz

38

Rodzaje ratingu
(wg Standard & Poor’s)

• Inwestycyjny najwyższy (od BBB+ lub

A- wzwyż)

• Inwestycyjny (od BBB- do BBB lub

BBB+)

• Spekulacyjny (od B- do BB+)
• Wybitnie spekulacyjny (duży stopień

ryzyka kredytowego, płatności

nieregularne) (od C do CCC+)

• Emitent nie spłaca długu (D).

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Charakterystyka papierów

wartościowych będących

przedmiotem obrotu na rynku

pieniężnym i kapitałowym

40

Obligacja

• to papier wartościowy, emitowany w serii

(czyli reprezentujący prawa majątkowe
podzielone na określoną liczbę równych
jednostek), w którym emitent stwierdza, że
jest dłużnikiem właściciela obligacji
(obligatariusza) i zobowiązuje się wobec
niego do spełnienia określonego
świadczenia (wykupu obligacji).
Świadczenie to może mieć charakter
pieniężny lub niepieniężny

.

41

Rodzaje obligacji

• Ze względu na zabezpieczenie

spłaty obligacje dzielimy na:

1.

obligacje zabezpieczone, których

spłata jest zabezpieczona
całkowicie lub częściowo,

2.

obligacje niezabezpieczone,

których spłata nie jest w ogóle
zabezpieczona.

dr Igor Styn, Instytut

Ekonomiczny, PWSZ Nowy

Sącz

42

Rodzaje obligacji

• Ze względu na termin wykupu (czyli

dzień, począwszy od którego obligacja
podlega wykupowi) obligacje dzielimy na:

1.klasyczne obligacje terminowe, czyli takie,

które są wykupywane przez emitenta po
dacie z góry określonej przez emitenta,

2.obligacje z opcją wykupu na żądanie

emitenta (callable bonds), w przypadku
których emitent może zażądać wykupu w
dowolnym momencie,

43

Rodzaje obligacji

• Ze względu na termin wykupu

obligacje dzielimy na (c.d.):

3.

obligacje z opcją wykupu na żądanie
posiadacza (putable bonds), w przypadku
których właściciel może zażądać wykupu w
dowolnym momencie,

4.

obligacje bezterminowe (obligacje
perpetualne, konsole), które nie podlegają
wykupowi przez emitenta i w przypadku
których właściciel bezterminowo otrzymuje
odsetki.

44

Rodzaje obligacji

• Ze względu na występowanie odsetek

wyróżniamy:

1.

obligacje kuponowe, czyli takie, z tytułu

własności których otrzymuje się odsetki,

2.

obligacje zerokuponowe, z tytułu własności

których nie otrzymuje się odsetek (po

upływie terminu wykupu właściciel

obligacji otrzymuje od emitenta kwotę

równą wartości nominalnej obligacji; brak

odsetek jest rekompensowany sprzedażą

obligacji z dyskontem).

45

Rodzaje obligacji

• Ze względu na sposób naliczania odsetek

wyróżniamy:

1.

obligacje o stałym oprocentowaniu, przy których

emitent zobowiązuje się do dokonywania

regularnych płatności odsetkowych obliczanych

na bazie stałej stopy procentowej,

2.

obligacje o zmiennym oprocentowaniu, przy

których emitent zobowiązuje się do dokonywania

regularnych płatności odsetkowych obliczanych

na bazie zmiennej stopy procentowej, w oparciu o

tzw. stawkę referencyjną, niekiedy powiększoną o

tzw. marżę odsetkową o z góry ustalonej, stałej

wielkości (mającą charakter premii dla nabywcy

obligacji).

46

Rodzaje obligacji

•

Ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych

do obligacji wyróżniamy:

1. obligacje zwykłe, w przypadku których emitent

zobowiązany jest wobec obligatariusza do spełnienia

świadczenia pieniężnego, polegającego na zapłacie

należności głównej (wartości nominalnej obligacji)

lub (i) odsetek;

2. obligacje zamienne, w przypadku których emitent

zobowiązany jest do spełnienia świadczenia

niepienię-żnego polegającego na przyznaniu

obligatariuszowi prawa objęcia innych

instrumentów finansowych w zamian za te obligacje

(w Polsce można objąć jedynie akcji emitenta), przy

czym termin zamiany obligacji na akcje nie może

być dłuższy niż termin wykupu obligacji;

47

Rodzaje obligacji

•

Ze względu na rodzaj świadczeń
przypisanych do obligacji wyróżniamy (c.d.):

3.

obligacje z prawem pierwszeństwa, w
przypadku których emitent zobowiązany jest
do spełnienia świadczenia niepieniężnego,
polegającego na przyznaniu właścicielowi
obligacji prawa do subskrybowania akcji
emitenta z pierwszeństwem przed jego
akcjonariuszami, przed terminem wykupu
obligacji;

48

Rodzaje obligacji

• Ze względu na rodzaj świadczeń

przypisanych do obligacji wyróżniamy
(c.d.):

4. obligacje z prawem do udziału w zysku

emitenta, w przypadku których emitent
zobowiązany jest do spełnienia
świadczenia niepieniężnego polegającego
na przyznaniu właścicielowi obligacji
prawa do udziału w zysku emitenta (prawo
to wygasa z dniem wykupu obligacji).

49

Rodzaje obligacji

•

Ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych
do obligacji wyróżniamy (c.d.):

5. obligacje przychodowe, w przypadku których emitent

zobowiązany jest do spełnienia świadczenia
niepieniężnego polegającego na przyznaniu
właścicielowi obligacji prawa do zaspokojenia swoich
roszczeń z pierwszeństwem przed innymi
wierzycielami emitenta:

•

z całości albo z części przychodów lub z całości albo
części majątku przedsięwzięć, które zostały
sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji,

•

z całości albo z części przychodów z innych
przedsięwzięć określonych przez emitenta.

50

Rodzaje obligacji

•

Ze względu na rodzaj rynku, na którym
obligacja jest notowana:

1. obligacje krajowe (emitent jest rezydentem kraju,

w którym emisja jest lokowana);

2. obligacje międzynarodowe (emitent nie jest

rezydentem kraju, w którym emisja jest
lokowana):

a) obligacje zagraniczne (obligacje podmiotów

zagranicznych na rynku krajowym, rozprowadzane przez
dealerów krajowych);

b) euroobligacje (nominowane w innej walucie niż waluta

kraju lokowania, rozprowadzane przez międzynarodowe
konsorcja dealerów).

51

List zastawny

• jest dłużnym papierem wartościowym

imiennym lub na okaziciela; emitować
go może jedynie bank hipoteczny.

• Wpływy z emisji listów zastawnych

służą:

1.

refinansowaniu kredytów hipotecznych
udzielanych przez banki hipoteczne oraz

2.

nabywaniu przez banki hipoteczne
wierzytelności innych banków z tytułu
udzielonych przez nie kredytów hipotecznych.

52

Listy zastawne

Ograniczenia w emisji listów zastawnych:

1. refinansowanie kredytów hipotecznych

wpływami z emisji listów zastawnych nie
może przekroczyć sumy odpowiadającej 60%
bankowo-hipotecznej wartości
nieruchomości obciążonych hipotekami;

2. łączna kwota nominalnych wartości

znajdujących się w obrocie listów
zastawnych nie może przekroczyć 40-
krotności funduszy własnych banku.

53

Listy zastawne

•

Listy zastawne zabezpieczone są konkretnymi,
wyodrębnionymi wierzytelnościami emitenta,
a nie całością jego aktywów.

•

Bank hipoteczny prowadzi rejestr
zabezpieczenia listów zastawnych, do którego
wpisywane są w odrębnych pozycjach
określone wierzytelności (lub grupy
wierzytelności) stanowiące podstawę emisji
tych listów zastawnych. Bank prowadzi rejestr
osobno dla hipotecznych listów zastawnych
oraz dla publicznych listów zastawnych.

54

Rodzaje listów
zastawnych

1. hipoteczny list zastawny – papier

wartościowy wyemitowany na podstawie

wierzytelności banku hipotecznego

zabezpieczonych hipotekami, w którym to liście

bank zobowiązuje się wobec uprawnionego do

spełnienia określonych świadczeń pieniężnych;

2. publiczny list zastawny – papier wartościowy

wyemitowany na podstawie kredytu

zabezpieczonego gwarancją lub poręczeniem

Skarbu Państwa, NBP, WE lub ich państw

członkowskich, EBOiR, EBI lub BŚ, lub na

podstawie wierzytelności banku hipotecznego z

tytułu kredytów udzielonych w/w podmiotom.

55

Skarbowe papiery
wartościowe

• Skarbowy papier wartościowy jest

papierem wartościowym, w którym Skarb
Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem
właściciela takiego papieru, i zobowiązuje
się wobec niego do spełnienia określonego
świadczenia, które może mieć charakter
pieniężny lub niepieniężny.

• Aktualnie występują 2 rodzaje s.p.w.:

– krótkoterminowe s.p.w. (bony skarbowe),
– obligacje skarbowe.

56

Bankowe papiery
wartościowe

• to każdy papier wartościowy (w tym dłużny)

wyemitowany przez bank na podstawie art. 89 i

n. Prawa bankowego.

• Celem emisji b.p.w. jest gromadzenie przez

banki środków pieniężnych w PLN lub w innej

walucie wymienialnej.

• Aby wyemitować b.p.w. bank musi podać

warunki emisji do publicznej wiadomości i

powiadomić Prezesa NBP o zamierzonej emisji

papierów wartościowych na 30 dni przed

terminem emisji, wskazując warunki i wartość

emisji.

57

Weksel

• jest papierem wartościowym o określonej

dokładnie przez prawo wekslowe formie,

charakteryzującym się tym, że złożenie

na nim podpisu stanowi podstawę i

przyczynę zobowiązania wekslowego

podpisującego. Wystawiany jest z reguły

na krótkie terminy (nie dłuższe niż 1 rok)

i wykupywany przez wystawcę po cenie

zazwyczaj równej nominałowi (kwocie

wypisanej na wekslu).

58

Rodzaje weksli

• Weksel własny – papier wartościowy

zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie

wystawcy zapłacenia określonej sumy

pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie i

stwarzający bezwarunkową

odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

• Weksel trasowany – papier wartościowy

zawierający skierowane do oznaczonej

osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia

określonej sumy pieniężnej we wskazanym

miejscu i czasie i stwarzający

bezwarunkową odpowiedzialność osób na

nim podpisanych.

59

Akcja

• papier wartościowy, emitowany w serii

przez przedsiębiorstwo będące spółką
akcyjną, w którym emitent stwierdza, że
nabywca akcji staje się współwłaścicielem
spółki i - zgodnie z normami prawa
obowiązującymi w Polsce - uzyskuje
uprawnienia:

1. o charakterze majątkowym (uprawnienia

samoistne) oraz

2. o charakterze korporacyjnym (uprawnienia

akcesoryjne wobec majątkowych).

60

Akcja

• Uprawnienia o charakterze

majątkowym:

1. prawo do udziału w zysku

rocznym spółki (prawo do
dywidendy),

2. prawo poboru akcji nowej emisji,
3. prawo do udziału w tzw. kwocie

likwidacyjnej.

61

Akcja

• Uprawnienia o charakterze

korporacyjnym:

1. prawo uczestniczenia w WZA,
2. prawo głosu,
3. prawo do informacji,
4. bierne prawo wyborcze do organów

spółki,

5. prawo do zaskarżania uchwał WZA,
6. prawo do wytaczania powództwa na

rzecz spółki o naprawienie szkody.

62

Prawo do dywidendy

• 2 znaczenia:

– prawo do udziału w zysku spółki

(może być przeniesione z
przeniesieniem akcji),

– prawo do uchwalonej przez WZA

dywidendy lub do przyszłych
dywidend (może być
przedmiotem obrotu).

63

Prawo do dywidendy

• Problemy:

– wysokość dywidendy przypadającej na akcje

pokryte nie całkowicie;

– podstawa wyliczenia kwoty zysku do

podziału (oraz czy musi być zysk bilansowy

za rok obrotowy, by wypłacić dywidendę za

ten rok);

– osoby uprawnione do dywidendy;
– termin wypłaty dywidendy;
– moment nabycia praw do dywidendy;
– zaliczki dywidendowe.

64

Prawo poboru

• to ustawowe prawo pierwszeństwa

objęcia przez dotychczasowych

akcjonariuszy akcji nowych emisji w

stosunku do liczby posiadanych akcji;

• jest prawem zbywalnym.
• Problemy:

– Wyłączenie prawa poboru;
– Wykonanie prawa poboru (zapisy na

akcje).

65

Prawo do udziału w kwocie
likwidacyjnej

• wyraża się w roszczeniu akcjonariusza o

przeniesienie na niego odpowiedniej części
majątku spółki, powstające w toku
postępowania likwidacyjnego, jeżeli po
zaspokojeniu wierzycieli pozostała jeszcze
jakaś część majątku spółki, która może być
rozdysponowana pomiędzy akcjonariuszy.

• Problemy:

– Podział kwoty likwidacyjnej między

akcjonariuszy.

66

Rodzaje akcji

• Ze względu na uprzywilejowanie akcje

dzielimy na:

1. akcje zwykłe, czyli nieuprzywilejowane (1

akcja zwykła = 1 głos na WZA),

2. akcje uprzywilejowane, w przypadku

których, według norm prawa w Polsce,

właściciel akcji może być uprzywilejowany

co do:

a)

dywidendy

b)

podziału majątku polikwidacyjnego spółki

c)

głosu (na WZA).

67

Rodzaje akcji (c.d.)

• Uprzywilejowanie co do dywidendy: akcje

posiadają pierwszeństwo w wypłacie

dywidendy, która ma status dywidendy

uprzywilejowanej - maksymalnie do

wysokości dywidendy przypadającej na

akcje zwykłe plus kwota nie

przekraczająca stopy dyskonta weksli

NBP).

• Uprzywilejowanie co do głosu: na 1 akcję

może maksymalnie przypadać 2 głosy na

walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

68

Rodzaje akcji (c.d.)

• Uprzywilejowanie co do podziału

majątku polikwidacyjnego spółki:
akcje posiadają pierwszeństwo
zaspokojenia, czyli pierwszeństwo
do spłaty według ceny emisyjnej,
lub prawo podwyższenia udziału
przy podziale majątku analogiczne
do podwyższenia udziału w zysku.

69

Rodzaje akcji (c.d.)

•

Akcje uprzywilejowane możemy podzielić ze
względu na sposób wypłacania dywidendy
na:

1. akcje kumulacyjne, zobowiązujące spółkę do

wypłacania dywidendy za okres, w którym
spółka nie osiągnęła zysków (dywidendy te
wypłacane są w pierwszej kolejności, z chwilą
ponownego osiągnięcia wystarczającego zysku
przez spółkę),

2. akcje niekumulacyjne, w przypadku których

dywidenda jest wypłacana jedynie w latach, w
których spółka osiąga dostateczne zyski.

70

Prawo do akcji

• Papier wartościowy, z którego wynika

uprawnienie do otrzymania, nie mających
formy dokumentu, akcji nowej emisji spółki
publicznej, powstające z chwilą dokonania
przydziału tych akcji i wygasające z chwilą
zarejestrowania akcji w depozycie papierów
wartościowych albo z dniem uprawomocnienia
się postanowienia sądu rejestrowego
odmawiającego wpisu podwyższenia kapitału
zakładowego do rejestru przedsiębiorców.

71

Kwit depozytowy

• Papier wartościowy wystawiony przez

instytucję finansową z siedzibą na terytorium

państwa – strony umowy o EOG lub należącego

do OECD, w którym inkorporowane jest prawo

do zamiany tego p.w. na określone p.w. we

wskazanej w warunkach emisji proporcji,

przejście na właściciela tego p.w. praw

majątkowych stanowiących pożytki z p.w. lub

ich równowartości oraz, w przypadku akcji,

możliwość wydania przez właściciela tego p.w.

jego emitentowi wiążącej dyspozycji co do

sposobu głosowania na WZA.

72

Certyfikaty
inwestycyjne

• to p.w. na okaziciela emitowane

przez zamknięty fundusz
inwestycyjny i reprezentujące prawa
majątkowe uczestników funduszu.

• Certyfikat inwestycyjny jest

niepodzielny; certyfikaty jednego
funduszu reprezentują jednakowe
prawa majątkowe.

73

Certyfikaty
inwestycyjne (c.d.)

• Zamknięty fundusz inwestycyjny to

osoba prawna, której wyłącznym

przedmiotem działalności jest lokowanie

środków pieniężnych zebranych

publicznie (przez emisję certyfikatów

inwestycyjnych) w określone w ustawie

p.w. oraz inne prawa majątkowe.

Certyfikaty wyemitowane przez z.f.i.

umarza się jedynie w przypadkach

przewidzianych w ustawie.

74

Certyfikaty
inwestycyjne (c.d.)

• Wydanie przez KPWiG zezwolenia na

utworzenie z.f.i. oznacza dopuszczenie

I emisji certyfikatów do obrotu

publicznego. Kolejne emisje są

dopuszczane przez KPWiG po złożeniu

wniosku przez emitenta (nie później

niż 7 dni od zamknięcia emisji). I

emisja może trwać nie dłużej niż 4

miesiące, natomiast każda następna -

nie dłużej niż 6 miesięcy.

75

Certyfikaty
inwestycyjne (c.d.)

• Cena emisyjna certyfikatów drugiej i

następnych emisji nie może być niższa niż

wartość aktywów netto przypadająca na

certyfikat według ostatniej wyceny aktywów

z.f.i. poprzedzającej emisję. Wycena ta musi

być dokonana przynajmniej na 7 dni przed

rozpoczęciem zbywania certyfikatów danej

emisji.

• Wartość aktywów netto przypadająca na

certyfikat to rynkowa wartość aktywów z.f.i.

pomniejszona o zobowiązania funduszu, podzie-

lona przez ilość wyemitowanych certyfikatów

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Rynek obligacji w Polsce.

Organizacja i funkcjonowanie

77

Segmenty rynku obligacji i
instrumentów pokrewnych w
Polsce

1. Rynek obligacji:

a) Rynek obligacji Skarbu Państwa

(OSP)

b) Rynek obligacji komunalnych
c) Rynek obligacji przedsiębiorstw.

2. Rynek listów zastawnych.

78

Obligacje Skarbu
Państwa

• Można dodatkowo podzielić ze

względu na kryterium:

– możliwości obrotu (rynkowe,

nierynkowe, oszczędnościowe);

– sposobu oferowania na rynku

pierwotnym (hurtowe, detaliczne).

79

Obligacje hurtowe i
detaliczne

• Obligacje hurtowe to OSP oferowane

na przetargach organizowanych przez
NBP Dealerom Skarbowych Papierów
Wartościowych.

• Obligacje detaliczne to OSP

sprzedawane przez sieć POK-ów
wszystkim uprawnionym podmiotom.
Organizacja sprzedaży detalicznej OSP
spoczywa na Banku PKO BP S.A.

80

Dealerzy Skarbowych
Papierów Wartościowych

• są to banki, które wystąpiły do emitenta SPW o

zawarcie umowy o pełnienie funkcji DSPW i

osiągnęły największą liczbę punktów według

kryteriów określonych przez Indeks Aktywności

Dealerskiej;

• aktualnie (w 2005) status DSPW posiada 11

banków, w tym: ABN Amro Bank (Polska), Bank

BPH, Bank Handlowy, Bank Millenium, Bank

Pekao, BRE Bank, Deutsche Bank Polska, ING

Bank Śląski, Kredyt Bank, PKO BP, Societe

Generale (Oddział w Polsce);

• o status DSPW w 2006 roku stara się 20 banków.

81

Dealerzy Skarbowych
Papierów Wartościowych

• mają prawo m. in. do:

– wyłącznego uczestnictwa w przetargach na

bony skarbowe i OSP,

– wyłącznego uczestnictwa w przetargach na

bony pieniężne NBP (jeżeli są jednocześnie
dealerami rynku pieniężnego),

– wyłącznego uczestnictwa w pozostałych

operacjach otwartego rynku
przeprowadzanych przez NBP (jeżeli są
jednocześnie dealerami rynku pieniężnego).

82

Dealerzy Skarbowych
Papierów Wartościowych

• mają obowiązek (m. in.):

– uczestniczenia we wszystkich rodzajach

przetargów na SPW,

– nabywania co kwartał min. 3% wartości

nominalnej sprzedanych bonów skarbowych na
przetargach w tym okresie,

– kwotowania SPW na zorganizowanym

elektronicznym rynku wtórnym, w godz. od 9.00
do 16.30, i zawierania transakcji po podanych
cenach,

– przesyłania informacji o stanie rynku do NBP i

emitenta, o zawartych transakcjach do KDPW.

83

Rola banków jako
pośredników przy emisji
obligacji

• konsultant i doradca w zakresie planowanej emisji

obligacji

• agent ds. emisji i płatności (jego zadania:

– ocenić wiarygodność kredytową klienta i dopasować do niej

wysokość programu emisji oraz wielkość dyskonta

handlowego

– dostosować potrzeby emisyjne klienta do aktualnej

możliwości absorbcji nowych emisji obligacji przez rynek

– opracować tzw. memorandum informacyjne (warunki emisji)
– rozesłać memorandum do potencjalnych nabywców

obligacji i zorganizować tzw. „book building”

– sprzedać emisję na rynku a wpływy z niej przekazać na

rachunek emitenta (po potrąceniu prowizji i opłaty

skarbowej od wystawienia weksli)

– na bieżąco obsługiwać kasowo emisję).

84

Rola banków jako
pośredników przy emisji
obligacji

• depozytariusz (jego zadania:

– przyjęcie w depozyt emitowanych obligacji

– prowadzenie rejestru ich aktualnych posiadaczy

– wydawanie im świadectw depozytowych oraz

odpowiednich dokumentów na ich żądanie, gdyby

emitent był w zwłoce, czyli nie wykupił obligacje w

umownym terminie);

• gwarant emisji (underwriter) – może działać

jako:

– subemitent usługowy (nabywa całość emisji na rynku

pierwotnym)

– subemitent inwestycyjny (nabywa tylko tę część

emisji na rynku pierwotnym, która nie znalazła

nabywców);

85

Rola banków jako
pośredników przy emisji
obligacji

• dealer emisji (najczęściej jest

jednocześnie subemitentem

usługowym);

• reprezentant (przy emisji sprzedanej

pow. 15 nabywcom; pełni funkcję

przedstawiciela ustawowego

obligatariuszy na zasadach określonych

w ustawie oraz w umowie o

reprezentację).

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Organizacja obrotu

instrumentami finansowymi

w Polsce.

Rynek regulowany

87

Obrót instrumentami
finansowymi

• Obrót instrumentami finansowymi

dzieli się na:

– pierwotny i
– wtórny.

88

Obrót instrumentami
finansowymi

• Obrót pierwotny to dokonywanie

oferty publicznej przez emitenta
lub subemitenta usługowego,
której przedmiotem są p.w. nowej
emisji, lub nabywanie p.w. w
wyniku takiej oferty.

89

Obrót instrumentami
finansowymi

• Obrót wtórny to:

– dokonywanie oferty publicznej przez

podmiot inny niż emitent lub
subemitent usługowy, lub nabywanie
p.w. od tego podmiotu, lub

– publiczne proponowanie przez

podmiot inny niż emitent nabycia i.f.
nie będących p.w. lub nabywanie ich
od tego podmiotu.

90

Obrót instrumentami
finansowymi

• Oferta publiczna to udostępnianie

na terytorium RP, co najmniej 100
osobom lub nieoznaczonemu
adresatowi, w dowolnej formie i w
dowolny sposób, informacji o p.w. i
warunkach dotyczących ich nabycia,
stanowiących dostateczną podstawę
do podjęcia decyzji o odpłatnym
nabyciu tych p.w.

91

Obrót instrumentami
finansowymi

• Publiczne proponowanie nabycia

p.w. to proponowanie nabycia p.w. w
dowolnej formie i w dowolny sposób,
jeżeli propozycja jest skierowana do co
najmniej 100 osób lub do
nieoznaczonego adresata.

• Publiczne proponowanie nabycia p.w.

może być dokonywane wyłącznie w
drodze oferty publicznej.

92

Obrót instrumentami
finansowymi

• Obrót zorganizowany to obrót

p.w. lub innymi i.f. dokonywany na
terytorium RP na rynku
regulowanym albo w
alternatywnym systemie obrotu.

93

Dematerializacja obrotu

• P.w.:

– dopuszczone do obrotu na rynku

regulowanym, lub

– wprowadzone do alternatywnego

systemu obrotu, lub

– emitowane przez Skarb Państwa lub NBP

nie mają formy dokumentu od chwili
ich zarejestrowania w KDPW.

94

Dematerializacja obrotu

• Rejestracja w KDPW p.w. powinna

nastąpić na podstawie umowy zawartej
między emitentem a KDPW:

– przed rozpoczęciem oferty publicznej, lub
– przed złożeniem wniosku o dopuszczenie

p.w. do obrotu na rynku regulowanym, lub

– przed złożeniem wniosku o wprowadzenie

p.w. do alternatywnego obrotu.

95

Dematerializacja obrotu

• Prawa ze zdematerializowanych p.w.

powstają z chwilą zapisania ich po raz
pierwszy na rachunku p.w. i przysługują
osobie będącej posiadaczem tego
rachunku.

• Umowa zobowiązująca do przeniesienia

zdematerializowanych p.w. przenosi te
papiery z chwilą dokonania
odpowiedniego zapisu na rachunku p.w.

96

Rachunek p.w.

• to rachunek, na którym zapisywane są

zdematerializowane p.w., oraz

• zapis dotyczący zdematerializowanych p.w.,

dokonywany w związku z ich subskrypcją

lub sprzedażą w obrocie pierwotnym lub w

pierwszej ofercie publicznej (od chwili

zarejestrowania p.w. na podstawie umowy

z KDPW) przez podmioty prowadzące

działalność maklerską lub banki

powiernicze,
o ile identyfikują one osoby, którym

przysługują prawa z p.w.

97

Świadectwo depozytowe

• to dokument potwierdzający legitymację

do realizacji uprawnień wynikających z
p.w. wskazanych w jego treści, które nie są
lub nie mogą być realizowane wyłącznie
na podstawie zapisów na rachunku p.w.

• Wystawiane jest na piśmie, imiennie, przez

podmiot prowadzący rachunek p.w. na
żądanie posiadacza rachunku, oddzielnie
dla każdego rodzaju p.w.

98

Rynek regulowany

• to działający w sposób stały system obrotu i.f.

dopuszczonymi do tego obrotu, zapewniający

inwestorom powszechny i równy dostęp do

informacji rynkowej w tym samym czasie przy

kojarzeniu ofert nabycia i zbycia i.f., oraz

jednakowe warunki nabywania i zbywania i.f.,

zorganizowany i podlegający nadzorowi

właściwego organu na zasadach określonych w

przepisach ustawy, jak również uznany przez

państwo członkowskie UE (lub stronę umowy o

EOG) za spełniający te warunki, i wskazany

Komisji Europejskiej jako rynek regulowany.

99

Rynek regulowany

• Rynek regulowany na terytorium RP

dzieli się na:

– rynek giełdowy, organizowany przez spółkę

prowadzącą giełdę;

– rynek pozagiełdowy, organizowany przez

spółkę prowadzącą rynek pozagiełdowy;

– towarowy rynek i.f., organizowany przez

giełdę towarową, obejmujący wyłącznie obrót
nie będącymi papierami wartościowymi
finansowymi instrumentami pochodnymi.

100

Warunki, jakie musi
spełniać rynek
regulowany

• Spółka prowadząca giełdę oraz spółka

prowadząca rynek pozagiełdowy zapewnia:

1. koncentrację podaży i popytu na i.f. będące

przedmiotem obrotu na danym rynku, w celu

kształtowania ich powszechnego kursu;

2. warunki do prowadzenia bezpiecznego i

sprawnego obrotu, w tym w zakresie przebiegu

zawieranych transakcji i rozliczeń;

3. upowszechnianie jednolitych informacji o

kursach i obrotach i.f. będącymi przedmiotem

obrotu na danym rynku organizowanym przez

tę spółkę.

101

Zasady obrotu na rynku
regulowanym

1. p.w. objęte zatwierdzonym przez

KPWiG prospektem emisyjnym mogą
być przedmiotem obrotu na rynku
regulowanym wyłącznie po ich
dopuszczeniu do tego obrotu;

2. dokonywanie na terytorium RP oferty

publicznej albo obrotu p.w. lub innymi
i.f. na rynku regulowanym wymaga
pośrednictwa firmy inwestycyjnej;

102

Zasady obrotu na rynku
regulowanym

3.

publiczne proponowanie nabycia

pochodnych instrumentów finansowych,

inkorporujących uprawnienie do nabycia

akcji, praw poboru, praw do akcji,

warrantów subskrypcyjnych, kwitów

depozytowych, obligacji, listów zastawnych,

certyfikatów inwestycyjnych i innych

zbywalnych p.w., w tym inkorporujących

prawa majątkowe wynikające z akcji lub z

zaciągniętego długu, może być dokonywane

wyłącznie na rynku regulowanym;

103

Zasady obrotu na rynku
regulowanym

4.

Pochodne instrumenty finansowe,

inkorporujące uprawnienie do nabycia

akcji, praw poboru, praw do akcji,

warrantów subskrypcyjnych, kwitów

depozytowych, obligacji, listów zastawnych,

certyfikatów inwestycyjnych i innych

zbywalnych p.w., w tym inkorporujących

prawa majątkowe wynikające z akcji lub z

zaciągniętego długu, mogą być

przedmiotem publicznego proponowania

nabycia wyłącznie w przypadku, gdy te p.w.

są dopuszczone do obrotu na rynku

regulowanym.

104

Dodatkowe rynki
wyodrębnione w ramach
rynku regulowanego

• Pod względem rodzajów p.w. lub innych

i.f., jak również rodzaju ich emitentów

(rynki wyodrębnione w ramach rynku

giełdowego lub pozagiełdowego).

• Rynki oficjalnych notowań giełdowych,

spełniający dodatkowe, w stosunku do

minimalnych wymogów określonych dla

rynku regulowanego, wymogi dotyczące

emitentów p.w. oraz p.w. będących

przedmiotem obrotu na tym rynku.

105

Rynek oficjalnych notowań
giełdowych

• Wymogi dla akcji (łącznie):

1. muszą być dopuszczone do obrotu na rynku

regulowanym;

2. ich zbywalność nie jest ograniczona;
3. wszystkie wyemitowane akcje danego rodzaju zostały

objęte wnioskiem do właściwego organu spółki

prowadzącej rynek oficjalnych notowań giełdowych;

4. iloczyn liczby i prognozowanej ceny rynkowej akcji

objętych wnioskiem (lub gdy określenie tej ceny nie

jest możliwe – kapitały własne emitenta) wynosi

równowartość w PLN co najmniej 1 mln EUR;

5. w dacie złożenia wniosku istnieje rozproszenie akcji

nim objetych, zapewniające płynność obrotu tymi

akcjami.

106

Rynek oficjalnych notowań
giełdowych

• Wymogi dla obligacji (łącznie):

1. muszą być dopuszczone do obrotu na rynku

regulowanym;

2. ich zbywalność nie jest ograniczona;
3. wszystkie wyemitowane obligacje tego samego rodzaju

zostały objęte wnioskiem do właściwego organu spółki

prowadzącej rynek oficjalnych notowań giełdowych;

4. łączna wartość nominalna obligacji objętych

wnioskiem wynosi równowartość w PLN co najmniej

200 tys. EUR (za wyjątkiem obligacji wyemitowanych

przez Skarb Państwa, NBP, jst, związki tych jednostek

oraz miasto stołeczne Warszawa, państwa

członkowskie UE i EWOG).

107

Podział rynku
regulowanego w Polsce

Rynek regulowany

Rynek giełdowy

(GPW)

Towarowy rynek

finansowych instrumentów

pochodnych

Rynek pozagiełdowy

(CeTO)

Rynek podstawowyRynek równoległy

108

Warunki dopuszczenia
akcji do obrotu na rynku
podstawowym

1. sporządzenie i zatwierdzenie odpowiedniego

dokumentu informacyjnego przez właściwy organ

nadzoru chyba, że sporządzenie i zatwierdzenie

dokumentu informacyjnego nie jest wymagane;

2. w stosunku do emitenta nie toczy się postępowanie

upadłościowe lub likwidacyjne;

3. zbywalność akcji nie jest ograniczona;
4. wszystkie wyemitowane akcje danego rodzaju

zostały objęte wnioskiem o dopuszczenie do obrotu

giełdowego;

5. wartość akcji objętych wnioskiem, lub wartość

kapitałów własnych emitenta wynosi równowartość

w złotych co najmniej 1.000.000 EUR;

109

Warunki dopuszczenia
akcji do obrotu na rynku
podstawowym

6. akcje objęte wnioskiem znajdujące się w posiadaniu

akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5%

ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, stanowią co

najmniej 25% wszystkich akcji spółki, lub w posiadaniu

akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5%

ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, znajduje się co

najmniej 500.000 akcji spółki o łącznej wartości wynoszącej

równowartość w złotych co najmniej 17.000.000 EUR;

7. emitent publikował sprawozdania finansowe wraz z opinią

podmiotu uprawnionego do ich badania przez co najmniej trzy

kolejne lata obrotowe poprzedzające złożenie wniosku o

dopuszczenie, lub spółka podała do publicznej wiadomości, w

sposób określony w odrębnych przepisach, informacje

umożliwiające inwestorom ocenę jej sytuacji finansowej i

gospodarczej oraz ryzyka związanego z nabywaniem akcji

objętych wnioskiem, w przypadku gdy za dopuszczeniem do

obrotu na rynku oficjalnych notowań przemawia uzasadniony

interes spółki lub inwestorów.

110

Warunki dopuszczenia
akcji do obrotu na rynku
równoległym

1. sporządzenie i zatwierdzenie

odpowiedniego dokumentu informacyjnego
przez właściwy organ nadzoru chyba, że
sporządzenie i zatwierdzenie dokumentu
informacyjnego nie jest wymagane;

2. w stosunku do emitenta nie toczy się

postępowanie upadłościowe lub
likwidacyjne;

3. zbywalność akcji nie jest ograniczona.

111

Alternatywny system
obrotu

• to organizowany przez firmę inwestycyjną lub

spółkę prowadzącą rynek regulowany

wielostronny system obrotu dokonywanego poza

rynkiem regulowanym, którego przedmiotem są

p.w. lub instrumenty rynku pieniężnego,

zapewniający koncentrację podaży i popytu w

sposób umożliwiający zawieranie transakcji

pomiędzy uczestnikami tego systemu.

• Nie stanowi a.s.o. rynek organizowany na

podstawie umowy z emitentem p.w. na

warunkach określonych w tej umowie, o ile

emitentem jest Skarb Państa lub NBP.

112

Transakcja
bezpośrednia

• to umowa sprzedaży, której

przedmiotem jest zlecenie nabycia lub
zbycia p.w. dopuszczonych do obrotu
zorganizowanego, zawarta na własny
rachunek przez firmę inwestycyjną ze
zleceniodawcą.

• Wykonywanie w/w zleceń odbywa się

na podstawie umowy o świadczenie
usług brokerskich.

113

Firma inwestycyjna

To firma, która może prowadzić
działalność maklerską. Może nią być:

– dom maklerski;
– bank prowadzący działalność maklerską;
– zagraniczna firma prowadząca działalność

maklerską na terytorium RP;

– zagraniczna osoba prawna z siedziba na

terytorium państwa należącego do OECD
lub WTO, prowadząca na terytorium RP
działalność maklerską.

Rynek kapitałowy i

pieniężny

Rodzaje i charakterystyka

instrumentów finansowych

rynku pieniężnego w Polsce

115

Rynek pieniężny (wg
uoif)

• To system obrotu instrumentami

finansowymi opiewającymi
wyłącznie na wierzytelności
pieniężne, o terminie realizacji
praw, liczonym od dnia ich
wystawienia albo nabycia w
obrocie pierwotnym, nie dłuższym
niż rok.

116

Instrumenty rynku
pieniężnego
(w rozumieniu uoif):

• To papiery wartościowe lub nie

będące papierami wartościowymi
instrumenty finansowe,
wyemitowane lub wystawione na
podstawie właściwych przepisów
prawa polskiego lub obcego, które
mogą być przedmiotem obrotu na
rynku pieniężnym.

117

Depozyty
międzybankowe

• Depozyty międzybankowe są

podstawowym instrumentem

zarządzania płynnością w bankach.

• Transakcje zawierane są na podstawie

art. 49 i 50 Prawa bankowego.

• Banki pożyczają sobie wzajemnie

płynne rezerwy (środki pieniężne,

które posiadają na rachunkach

bieżących w NBP).

118

Depozyty
międzybankowe (c.d.)

• Depozyty nie są zabezpieczone innymi

aktywami lub zabezpieczeniem udzielonym
przez stronę trzecią, dlatego banki mają
ustalone limity operacji z innymi bankami na
tym rynku.

• Transakcje zawierane są pomiędzy bankami

mającymi rachunki bieżące w NBP.

• Minimalna wielkość transakcji = 1 mln PLN.

119

Terminy zapadalności
depozytów

• Depozyty jednodniowe (O/N, T/N, S/N).
• Depozyty terminowe (S/W, 2W, 1M, 2M,

3M, 4M, 5M, 6M, 9M, 12M).

• Ponadto transakcje mogą być

zawierane :

– na tzw. terminy „łamane” (niestandardowe),
– na okresy powyżej 12M (w praktyce nie

dłuższe niż 24M).

120

Stawki WIBID i WIBOR

• Aktualnie są ustalane w drodze tzw.

fixingu, przeprowadzanego przez

Stowarzyszenie Dealerów Bankowych

„Forex Polska” w każdy dzień roboczy o

godz. 11.00 czasu warszawskiego.

• Stopy WIBOR i WIBID są średnimi

arytmety-cznymi z kwotowań stawek offer

(lub bid) z min. 5 największych banków

działających na rynku depozytów

międzybankowych, kalkulowanymi po

odrzuceniu 4 (w przypadku 8 lub więcej

kwotowań) lub 2 skrajnych kwotowań.

121

Stawki WIBID i WIBOR
(c.d.)

• Stopa procentowa WIBOR jest istotnym

parametrem do ustalania oprocentowania
wielu innych aktywów finansowych (np. w
wielu bankach jest stawką bazową dla
kredytów o oprocentowaniu zmiennym).

• Stopy procentowe WIBID i WIBOR nie są

cenami transakcyjnymi pieniądza na
rynku depozytów międzybankowych; mają
one jedynie charakter informacyjny.

122

Bony skarbowe

• Emitowane są przez Skarb Państwa,

reprezentowany przez Ministra Finansów.

• Agentem emisji jest NBP.

• Wartość nominalna 1 bonu = 10.000 PLN.

• Terminy wykupu – od 1 do 52 tygodni

(liczony od dnia poprzedzającego dzień

zapłaty za bony przez uczestnika przetargu);

data rozliczenia przetargu = D+2 (lub D+1

– dla przetargu uzupełniającego); data

rozliczenia wykupu = data wykupu;

dominują bony emitowane na 52 T.

123

Bony skarbowe (c.d.)

• Na rynku pierwotnym mogą być

nabywane jedynie przez
uczestników przetargu w imieniu
własnym i na rachunek własny
(uczestnikami przetargu mogą być
jedynie DSPW, BGK BP oraz BFG).

• Na rynku wtórnym nie ma

ograniczeń jeśli chodzi o nabywców.

124

Bony skarbowe (c.d.)

• Uczestnik przetargu:

– jeżeli uzyskał już ten status, to w ciągu

kolejnych kwartałów musi uczestniczyć

przynajmniej raz w miesiącu w przetargach

bonów skarbowych na rynku pierwotnym i

nabyć bony skarbowe o wartości nominalnej

przynajmniej 3% wartości bonów skarbowych

sprzedanych na przetargach w poprzednim

kwartale;

– jeżeli stara się o ten status, to musi nabyć bony

skarbowe o wartości nominalnej j.w. bonów

skarbowych sprzedanych na przetargach w 3

miesiącach poprzedzających złożenie wniosku.

125

Bony skarbowe (c.d.)

• Sposób sprzedaży na rynku

pierwotnym:

z dyskontem, w drodze przetargu
organizowanego przez NBP pierwszego
dnia tygodnia; wartość minimalnego
zlecenia uczestnika przetargu = 100.000
PLN wartości nominalnej (czyli na 10
bonów skarbowych); cena jest podawana z
dokładnością do 1 grosza za 1 bon
skarbowy (czyli za 10.000 PLN).

126

Bony skarbowe (c.d.)

• Bony skarbowe i obrót nimi są

zdematerializowane. Odcinki zbiorcze

bonów skarbowych przechowuje DOK

NBP, rejestracja obrotu i zmian stanu

posiadania bonów skarbowych

odbywa się na rachunkach bonów

skarbowych i kontach depozytowych

bonów skarbowych w Rejestrze

Papierów Wartościowych

(prowadzonym przez DOK NBP).

127

Bony skarbowe (c.d.)

• Uczestnicy RPW (posiadający lub

mogący posiadać rachunki bonów

skarbowych):

1.

emitent,

2.

NBP,

3.

banki,

4.

KDPW,

5.

BFG,

6.

zagraniczne instytucje depozytowo-

rozliczeniowe.

128

Bony skarbowe (c.d.)

• Ponadto mogą być prowadzone w RPW

konta bonów skarbowych, na których
zarejestrowane są bony stanowiące
własność klientów podmiotów będących
uczestnikami RPW.

• Podmioty te prowadzą dla swoich

klientów indywidualne rachunki bonów
skarbowych przy zachowaniu warunków
wynikających z przepisów o publicznym
obrocie papierami wartościowymi.

129

Bony pieniężne NBP

• Emitowane są przez NBP.
• Odpowiedzialny za operacje związane z

emisją i rozliczeniem jest Departament

Operacji Krajowych NBP.

• Wartość nominalna 1 bonu = 10.000 PLN.
• Terminy wykupu – 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 14,

28, 91, 182, 273 i 364 dni (liczonych od

obowiązującego terminu zapłaty za bony);

data rozliczenia przetargu = D; data

rozliczenia wykupu = data wykupu.

130

Bony pieniężne NBP
(c.d.)

• Aktualnie dominują bony emitowane na 14

dni (jako podstawowe narzędzie operacji
otwartego rynku).

• Na rynku pierwotnym mogą być nabywane

jedynie przez banki będące dealerami
rynku pieniężnego (na mocy umowy z
NBP) oraz przez BFG.

• Na rynku wtórnym mogą być nabywane

jedynie przez w/w podmioty oraz pozostałe
banki.

131

Bony pieniężne NBP
(c.d.)

• Sposób sprzedaży na rynku

pierwotnym:

z dyskontem, w drodze przetargu
organizowanego przez DOK NBP; bony
pieniężne na przetargach mogą nabywać
jedynie podmioty uprawnione wyłącznie w
imieniu własnym; łączna wartość
nominalna ofert z daną ceną przetargową
dla każdego rodzaju bonów nie może być
mniejsza niż 1.000.000 PLN.

132

Bony pieniężne NBP
(c.d.)

• Obrót bonami pieniężnymi NBP jest

zdematerializowany; odcinki
zbiorcze bonów pieniężnych
przechowuje DOK NBP; rejestracja
obrotu i zmian stanu posiadania
bonów skarbowych odbywa się na
rachunkach bonów i kontach
depozytowych bonów w RPW.

133

Bony pieniężne NBP
(c.d.)

• Uczestnicy RPW posiadający

rachunki bonów pieniężnych:

1. banki,
2. BFG.

134

Krótkoterminowe papiery
dłużne

• KPD to instrumenty finansowe emitowane

przez osoby prawne lub fizyczne
prowadzące działalność gospodarczą,
głównie w formie obligacji, następnie
weksla, bankowego papieru wartościowego
oraz zobowiązania według k.c.

• KPD mogą przybierać formę zarówno

dyskontowych, jak i kuponowych
instrumentów finansowych. Dominują KPD
w formie papierów dyskontowych.

135

„Rolowanie” emisji KPD

• polega na tym, że KPD z wcześniejszej

emisji są wykupywane przez emitenta
za środki pieniężne pochodzące z
wpływów z nowej emisji;

• stosowane jest przez emitentów KPD

do finansowania średnioterminowego
(w zastępstwie emisji obligacji lub
zaciągania kredytu);

136

„Rolowanie” emisji KPD

• może przyjmować dwie formy:

– emitowanie nowych transz o tej samej wartości

nominalnej (emitent pokrywa jedynie co pewien

czas koszty dyskonta poprzednich transz) –

powstaje syntetyczna obligacja o oprocentowaniu

zmiennym i okresie odsetkowym dopasowanym do

okresu, na jaki emitowane są poszczególne transze

KPD,

– emitowanie nowych transz o wartości nominalnej

powiększonej o wartość dyskonta transzy

poprzedniej – powstaje syntetyczna obligacja

zerokuponowa o okresie do wykupu równym

długości programu emisji KPD.

137

Transakcje repo

• Repo – transakcja polegająca na tym, że

jeden z podmiotów sprzedaje p.w. i
równocześnie jest zobowiązany do ich
odkupu po uzgodnionej cenie i w
określonym umownie terminie.

• Repo w warunkach polskich ma charakter

pożyczki zabezpieczonej bonami
skarbowymi lub bonami pieniężnymi NBP,
bowiem jest realizowana na podstawie
jednej umowy.

138

Transakcja reverse repo

• Reverse repo – transakcja polegająca na

tym, że jeden z podmiotów kupuje p.w. i
równocześnie jest zobowiązany do ich
odsprzedaży po uzgodnionej cenie i w
określonym umownie terminie.

• Reverse repo w warunkach polskich ma

charakter lokaty w bony skarbowe lub
bony pieniężne NBP, bowiem jest
realizowana na podstawie jednej umowy.

139

Transakcja Sell-Buy-
Back

• Transakcja sell-buy-back jest

odpowiednikiem repo z tym, że na
SBB składają się 2 umowy:

1.sprzedaży p.w. na rynku kasowym
2.kupna tych samych p.w. na rynku

terminowym po z góry ustalonej
cenie.

140

Transakcja Buy-Sell-
Back

• Transakcja buy-sell-back jest

odpowiednikiem reverse repo z
tym, że na BSB składają się 2
umowy:

1.kupna p.w. na rynku kasowym
2.sprzedaży tych samych p.w. na rynku

terminowym po z góry ustalonej
cenie.