FINANSE PUBLICZNE – DR. KAMILA BIELAWSKA

Literatura:

S. Owsiak – Finanse Publiczne i Praktyka

T. Juja – Finanse Publiczne

Egzamin – zaliczenie ćwiczeń; test jednokrotnego wyboru, nie mniej niż 30 pytań, poprawa – forma ustna

Finanse publiczne – zasoby pieniężne i operacje tymi zasobami.

• badanie zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych.

• zajmują się wyjaśnieniem treści ekonomicznej i społecznej funduszy publicznych.

• badają związki przyczynowo – skutkowe pomiędzy gromadzeniem funduszy publicznych a procesami gospodarowania, procesami społecznymi i politycznymi.

Operacje związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem funduszy:

• gromadzenie dochodów (daniny publiczne, bezzwrotne np. podatki) i przychodów (zwrotne np. obligacje) publicznych.

• wydatkowanie środków publicznych.

• finansowanie potrzeb pożyczkowych państwa.

• zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne.

• zarządzanie środkami publicznymi.

• zarządzanie długiem publicznym.

Refinansowanie długu – zaciąganie nowej pożyczki na rzecz spłaty starej.

Reakcja na niedoskonałości mechanizmu rynkowego, takie jak:

• braki konkurencji.

• występowanie efektów zewnętrznych (np. zanieczyszczenia środowiska)

• istnienie braków informacyjnych.

• występowanie dóbr publicznych (bezpieczeństwo wewnętrzne, obrona narodowa, wymiar sprawiedliwości, administracja).

• występowanie nierównowagi gospodarczej.

Interwencjonizm wykraczający poza usuwanie niedoskonałości rynku:

• redystrybucja dochodów (syndrom Janosika, zabieranie bogatym, aby dać biednym).

• finansowanie dóbr społecznych (są to dobra, które ze względów fizycznych mogłyby być dobrami prywatnymi, ale z różnych powodów są dostępne dla każdego obywatela i finansowane z funduszy publicznych, np.: w Polsce: oświata, opieka zdrowotna i zabezpieczenie emerytalne).

Funkcje finansów publicznych według Musgraev’a:

• Alokacyjna – dostarczanie dóbr publicznych i społecznych, albo proces w którym wykorzystywanie zasobów dzielone jest między dobra prywatne a publiczne i społeczne.

• Redystrybucyjna – dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za słuszny czy sprawiedliwy stan podziału.

  • Podatki od dochodów osobistych – podatki, które mają charakter progresywny oddziaływają na zmianę rozkładu dochodów , podatki proporcjonalne mają ograniczone działanie w tym zakresie.

  • Transfery socjalne – większe znaczenie redystrybucyjne mają transfery uzupełniające dochód, ich celem ma być zwiększenie dochodu do dyspozycji.

  • Podatki pośrednie: VAT i Akcyza.

  • Nieodpłatny dostęp do usług społecznych.

• Stabilizacyjna – stosowanie instrumentów fiskalnych do utrzymywania wysokiego stanu zatrudnienia, stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem ich efektów dla bilansu płatniczego.

Formy ingerencji państwa w sferę gospodarczą:

• Regulacja i nadzór – działania takie jak: stwarzanie standardów i wymogów, które muszą spełnić podmioty gospodarcze (np. ustalanie standardów jakości żywienia, dostarczania wody pitnej do mieszkań)

• Finansowanie dostępu do niektórych dóbr i usług – generuje większe wydatki, dzięki którym może zapewnić dostęp np. do nieodpłatnej edukacji, medycyny.

• „Produkcja” – dostarczanie dóbr społecznych i publicznych przez podmioty sektora finansów publicznych.

Polityka fiskalna:

• Ekspansywna – Wydatki rosną, spadek dochodów publicznych lub/i utrzymanie dochodów na tym samym poziomie. Konsekwencjami są: wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych, przegrzanie koniunktury (gospodarka rozwija się szybciej niż pozwala na to produkcja)

• Restrykcyjna – Wzrost dochodów, wydatki publiczne są ograniczane – spadają. Konsekwencjami są: obniżenie tempa rozwoju gospodarczego, mniejsze zadłużenie publiczne.

• Aktywna (dyskrecjonalna) : polega na manipulowaniu wysokością dochodów publicznych, np. poprzez zmianę stawek w podatkach konsumpcyjnych czy dochodowych, lub/i zmniejszaniu, zwiększaniu wydatków publicznych stosownie do oceny sytuacji gospodarczej.

• Pasywna (bazuje na automatycznych stabilizatorach koniunktury) :

  • Progresywny podatek od dochodów osobistych działa jako automatyczny stabilizator koniunktury dlatego, że w okresie zbyt szybkiego tempa wzrostu gospodarczego zmniejsza presję inflacyjną, ponieważ osoby zarabiające coraz więcej nominalnie, coraz większą część swojego dochodu płacą poprzez opodatkowanie progresywne dochodu osobistego a zatem ich dochód do dyspozycji spada.

  • Podatki pośrednie (VAT i Akcyza)

  • Zasiłki dla bezrobotnych

Realizowanie funkcji finansów publicznych wymaga istnienia złożonego systemu, który składa się z następujących elementów:

• Podmiotowych,

• Prywatnych,

• Instytucjonalnych,

• Instrumentalnych,

• Technicznych

Podmioty w systemie finansów publicznych:

• Władze ustawodawcze szczebla centralnego (sejm, senat), pośredniego i samorządowego (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki)

• Władze wykonawcze ww. szczebli (rada ministrów, prezydent, wojewodowie; gmina: wójt, burmistrz lub prezydent, powiat: zarząd powiatu, województwo samorządowe: zarząd województwa)

• Władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących (najwyższa izba kontroli; regionalna izba obrachunkowa)

• Aparat skarbowy (urząd i izba skarbowa, izby i urzędy celne)

• Podmioty realizujące zadania publiczne i społeczne, finansowane z funduszy publicznych (jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, instytucje gospodarki budżetowej, agencje wykonawcze, inne podmioty posiadające osobowość prawną tworzone na podstawie ustawy)

Elementy prawne w systemie finansów publicznych:

• Konstytucja,

• Prawo budżetowe (ustawa o finansach publicznych 27.08.2009), z reguły w randze ustawy,

• Coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów,

• Ustawy podatkowe,

• Ustawy o publicznych funduszach celowych,

• Ustawy o finansach samorządowych,

• Ustawy regulujące działalność aparatu skarbowego,

• Ustawa karno-skarbowa,

• Ustawa o zobowiązaniach podatkowych,

• Ustawy regulujące wydatkowanie pieniędzy publicznych (np. zamówienia publiczne, udzielanie pomocy publicznej)

W ujęciu instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze tj.:

• Budżet państwa,

• Budżety jednostek samorządu terytorialnego,

• Fundusze ubezpieczeń społecznych,

• Pozostałe publiczne fundusz celowe,

• Agencje rządowe,

• Fundacje publiczne (w Polsce nie jest dozwolone tworzenie fundacji ze środków publicznych).

Instrumenty fiskalne w systemie finansów publicznych:

• Podatki centralne (PiT, CiT, VAT, Akcyza, podatek od wydobycia kopalin, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych)

• Podatki lokalne (podatek od nieruchomości, podatek leśny, podatek od środków transportowych, podatek rolny),

• Opłaty,

• Cła,

• Dochody z majątku publicznego (),

• Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,

• Pożyczki publiczne,

• Subwencje,

• Dotacje przedmiotowe, podmiotowe i celowe.

Inne elementy o charakterze technicznym niezbędne dla funkcjonowania finansów publicznych:

• Klasyfikacja budżetowa,

• Procedura budżetowa,

• Podstępowanie podatkowe,

• Metody planowania dochodów i wydatków budżetowych.

Sektor publiczny a sektor finansów publicznych:

Sektor publiczny wytwarza określone dobra i usługi, czyli reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze.

Sektor finansów publicznych odzwierciedla zjawiska i procesy pieniężne związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych. Wykaz podmiotów, które wchodzą w skład sektora finansów publicznych są odnotowane w art. 9 Ustawy o Finansach Publicznych.

BUDŻET PAŃSTWA I BUDŻETY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W SYSTEMIE FINANSÓW PUBLICZNYCH 30 X 2014; 6 XI 2014

Budżet Państwa to:

• Scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z realizacją funkcji państwa na szczeblu centralnym;

• Akt prawny upoważniający do realizacji określonych dochodów i wydatków;

• Plan finansowy państwa (budżet sporządzany jest ex ante).

Funkcje ekonomiczne:

• Redystrybucyjne;

• Stabilizacyjna;

• Alokacyjna.

Funkcje polityczne:

• Ustrojowa;

• Demokratyczna.

Funkcje na pograniczu funkcji ekonomicznych i politycznych:

• Kontrolna;

• Koordynacyjna.

Katalog podstawowych zasad budżetowych:

• Jedności materialnej i formalnej – zasada jedności formalnej postuluje, aby ustawa budżetowa obejmowała wszystkie wpływy i wydatki budżetu państwa.

Zasada jedności materialnej postuluje, aby wszystkie wpływy i wydatki państwa były ujęte w budżecie.;

• Zupełności (powszechności) – objęcie budżetem państwa wszystkich podmiotów sektora finansów publicznych na szczeblu centralnym;

• Szczegółowości (specjalizacji) – stosowanie klasyfikacji budżetowej (pewien system grupowania dochodów i wydatków publicznych według różnych kryteriów: podmiotowych, przedmiotowych, rodzajowych.);

• Jawności – budżet musi być planem pokazanym społeczeństwu za pomocą różnych metod, np. publikacja ustawy budżetowej na stronie ministerstwa finansów, dostęp do debaty parlamentarnej na temat budżetu, w mediach publicznych jest transmitowana debata, która dotyczy udzielenia absolutorium rządowi z wykonania budżetu;

• Jednoroczności – budżet jest co do zasady planem jednorocznym;

• Równowagi – w każdy roku budżetowym, budżet powinien być zrównoważony.

Budżet Państwa w Polsce:

Budżet Państwa to plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody na okres roku budżetowego (kalendarzowego). Budżet Państwa od roku 2010 musi uwzględniać założenia Wieloletniego Planu Finansowego Państwa (WPFP) obejmującego okres 4 lat.

WPFP od 2014 roku składa się z:

• Aktualizacji Programu Konwergencji (APK);

• Określenia celów głównych funkcji państwa wraz z miernikami stopnia ich realizacji.

WPFP – Program Konwergencji:

Program Konwergencji – średniookresowa prognoza sytuacji gospodarczej Polski i jej finansów publicznych; koordynacja z Krajowym Programem Reform, który zawiera m. in. Przegląd reform strukturalnych służących spełnieniu przez Polskę celów unijnej strategii Europa 2020.

Aktualny cel polityki gospodarczej rządu w średnik okresie: „Wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności”.

Cele poszczególnych funkcji państwa obejmują 3 obszary strategiczne:

• Sprawność i efektywność Państwa;

• Konkurencyjność gospodarki;

• Spójność społeczne i terytorialna.

Duże wyzwanie, ponieważ równocześnie wymaga się zrównoważenia finansów publicznych.

Budżet Państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej, która oprócz budżetu państwa zawiera szereg załączników obejmujących m. in.:

• Plany finansowe agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budżetowej, państwowych funduszy celowych;

• Wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe, przedmiotowe i celowe;

• Zestawienie zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych JST (Jednostki Samorządu Terytorialnego).

Procedura Budżetowa:

Składa się z 4 etapów: przygotowanie projektu budżetu państwa, uchwalenie budżetu państwa, wykonywanie budżetu państwa, kontrola wykonania budżetu.

Projekt budżetu państwa wraz z uzasadnieniem przygotowuje Minister Finansów uwzględniając założenia WPFP (w tym kierunki działań zawarte w przyjętym przez Radę Ministrów APK; materiały do projektu ustawy budżetowej przygotowują zasadniczo dysponenci części budżetowych).

Projekt budżetu przyjmuje Rada Ministrów i przekłada go Sejmowi do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. W terminie 20 dni od momentu przedłożenia projektu ustawy budżetowej poprawki do niej wprowadzić może Senat.

Sejm uchwala budżet w terminie do 4 miesięcy od momentu jego przedłożenia (w przeciwnym wypadku Prezydent RP ma prawo skrócenia kadencji Sejmu).

Prezydent RP podpisuje ustawę budżetową w ciągu 7 dni od jej przekazania lub podejmuje decyzję o jej skierowaniu do Trybunału Konstytucyjnego, jeżeli uważa, że ustawa nie jest zgodna z Konstytucją (TK ma 2 miesiące na orzeczenie w tej sprawie).

Sprawozdanie z wykonania budżetu Rada Ministrów przekłada sejmowi w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, sprawozdanie to podlega kontroli NIK (Najwyższej Izby Kontroli).

Budżet Jednostek Samorządu Terytorialnego:

Roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody tej jednostki uchwalany na okres roku kalendarzowego.

Gospodarka finansowa JST jest prowadzona na podstawie uchwały budżetowej, która zawiera między innymi:

• Łączną kwotę dochodów i wydatków budżetu z podziałem na bieżące i majątkowe;

• Kwotę planowanego deficytu wraz ze źródłami finansowania lub nadwyżki wraz z jej przeznaczeniem;

• Łączną kwotę przychodów i rozchodów budżetu;

• Limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych;

• W załącznikach do uchwały budżetowej zamieszcza się zestawienie planowanych kwot dotacji udzielanych z budżetu JST (podmiotowych, przedmiotowych) a także plany finansowe samorządowych zakładów budżetowych.

Procedura budżetowa – budżet JST;

• Przygotowanie projektu uchwały możliwe jest wyłącznie przez zarząd JST z uwzględnieniem szczegółowości wynikającej z stawy o finansach publicznych i uchwały organu stanowiącego w sprawie trybu prac nad projektem uchwały;

• Projekt uchwały wraz z uzasadnieniem powinien zostać przedłożony organowi stanowiącemu i RIO (w celu zaopiniowania) do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy;

• Uchwała budżetowa powinna być podjęta przed rozpoczęciem roku budżetowego ( w szczególnych przypadkach do 31 stycznia roku budżetowego), obowiązują liczne zastrzeżenia dotyczące wprowadzania zmian w projekcie budżetu (np. zwiększenie deficytu, czy nadmiernego zadłużenia);

• Wykonaniem budżetu zajmuje się zarząd;

• Sprawozdanie z wykonania budżetu JST powinno być sporządzone do 31 marca następnego roku i przekazane zarówno organowi stanowiącemu jak i RIO; komisja rewizyjna przedstawia organowi stanowiącemu w terminie do 15 czerwca wniosek w sprawie absolutorium dla zarządu.

Realizacja zadań publicznych i społecznych przez fundusze celowe:

• Fundusze tworzone na mocy prawa dla realizacji ściśle określonego zadania;

• Wyposażone w określone rodzaje dochodów (najczęściej dochodów publicznych);

• Dochody funduszy powiązane są z realizacją wyznaczonych zadań;

• Utworzenie funduszu celowego dla realizacji danego zadania świadczy o jego istotności wśród innych zadań publicznych;

• Zapewnienie ciągłości finansowania (brak uzależnienia od corocznej procedury budżetowej).

Rodzaje funduszy celowych:

• Wg. szczebla dysponowania funduszem:

  • Państwowe fundusze celowe;

  • Samorządowe fundusze celowe (w Polsce już nie istnieją);

• Wg. przedmiotu (celu) finansowanego ze środków funduszu:

  • Fundusze finansujące pieniężne świadczenia społeczne;

  • Fundusze wspomagające dziedziny o ograniczonych możliwościach samofinansowania;

  • Fundusze finansujące infrastrukturę społeczną;

  • Fundusze finansujące ochronę środowiska;

  • Fundusze finansujące stricte działalność gospodarczą, np. rolnictwo;

• Wg. źródeł dochodów:

  • Oparte na przymusowych dochodach (podatki, opłaty, składki);

  • Oparte na dobrowolnych wpłatach różnych podmiotów;

  • Zasilane w całości lub częściowo dotacjami budżetowymi.

Obecnie w Polsce mamy 29 funduszy celowych.

DOCHODY PUBLICZNE 13 XI 2014

Dochody publiczne są to przejęte przez władze publiczne (na wszystkich szczeblach administracji publicznej) w sposób definitywny środki będące dochodami innych podmiotów. Wśród nich wyróżnić można:

• Daniny publiczne;

• Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych;

• Pozostałe dochody.

Podatek jako klasyczna danina publiczna:

Stałe cechy podatku: charakter pieniężny, jednostronność stanowienia, powszechność, przymusowość, nieodpłatność, bezzwrotność.

Cechy zmienne podatku: podmiot i przedmiot opodatkowania, podstawa wymiaru podatku, stawki i skale podatkowe, elementy korygujące wymiar podatku, warunki płatności podatku.

Klasyfikacja podatków (wybrane kryteria):

Kryterium przedmiotowe:

• Podatki majątkowe;

• Podatki przychodowe;

• Podatki dochodowe;

• Podatki od wydatków.

Kryterium związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem:

• Podatki bezpośrednie;

• Podatki pośrednie.

Kryterium zasięgu władztwa podatkowego:

• Podatki nakładane przez państwo;

• Podatki nakładane przez władze samorządowe.

Czynniki determinujące wpływy podatkowe:

• Formalno-prawne (np. ordynacja skarbowa, kodeks podatkowy);

• Techniczne;

• Demograficzne;

• Ekonomiczne.

Zasady przyjęte przy budowie systemu podatkowego w Polsce:

• Zachowanie zasady centralnego władztwa podatkowego;

• Koncentracja dochodów publicznych na czterech podatkach (PIT,CIT,VAT,Akcyza);

• Położenie większego nacisku na wpływy z podatków pośrednich;

• Przekazywanie części dochodów podatkowych JST;

• Wprowadzenie powszechnego podatku od dochodów indywidualnych (PIT);

• Umożliwienie wykorzystywania podatków dla celów pozafiskalnych (PIT,CIT).

System podatkowy w Polsce – harmonogram najważniejszych zmian:

1. Wprowadzenie podatków i opłat lokalnych (1991);

2. Dostosowanie zasad opodatkowania dochodów do nowej sytuacji społeczno-ekonomicznej (1992);

3. Zastąpienie jednofazowego podatku obrotowego VAT-em oraz wprowadzenie akcyzy (1993);

4. Dostosowanie systemu podatkowego do wymogów UE (Vat, akcyza).

Cechy dobrego systemu podatkowego wg. J. E. Stiglitza:

1. Efektywność ekonomiczna: system podatkowy nie powinien kolidować z efektywnością alokacji zasobów;

2. Prostota administracyjna: system podatkowy powinien być prosty i tani w zarządzaniu;

3. Elastyczność: system podatkowy powinien być w stanie łatwo reagować (w niektórych przypadkach automatycznie) na zmiany warunków gospodarowania;

4. Odpowiedzialność polityczna: konstrukcja systemu powinna umożliwić podatnikowi ocenę ponoszonych ciężarów podatkowych i ich akceptowalność w porównaniu do preferencji;

5. Sprawiedliwość: system podatkowy powinien sprawiedliwie traktować różne jednostki.

WYDATKI PUBLICZNE 20 XI 2014

Wydatki publiczne - wydatki ponoszone przez państwo w celu zaspokojenia potrzeb publicznych zbiorowych lub/i indywidualnych, czyli związane z realizacją funkcji państwa.

Ekonomicznym efektem dokonywania wydatków publicznych jest alokacja dóbr w gospodarce.

Prawo Wagnera – prawo wzrastających wydatków publicznych:

Adolf Wagner, na podstawie obserwacji historycznych stwierdził, iż wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody, stanowiące skutek rosnących wydatków.

Jedno zdaniem, potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne, a mechanizm rynkowy nie jest w stanie skutecznie zaspakajać potrzeb ludzkich (II połowa XIX wieku).

Klasyfikacja wydatków publicznych:

Kryterium funkcji państwa:

• Wydatki na klasyczne dobra publiczne;

• Wydatki na dobra społeczne (edukacja, ochrona zdrowia etc. );

• Wydatki na gospodarkę (utrzymywanie produkcji, prowadzenie państwowych kolei etc.).

Kryterium ostatecznego wykorzystania PKB:

• Wydatki realne (nabywcze – dokonuje zakupu konkretnych towarów i usług);

• Wydatki transferowe (przekazanie pieniędzy publicznych podmiotom, które samodzielnie podejmują decyzję na co te pieniądze mają być przeznaczone).

Kryterium efektu wydatkowania środków:

• Wydatki bieżące;

• Wydatki majątkowe (przyczyniają się do wzrostu zasobów państwa).

Kryterium elastyczności decyzji o wydatkowaniu środków publicznych:

• Wydatki stałe (w tym wydatki sztywne);

• Wydatki zmienne.

Kryterium szczebla wydatkowania środków:

• Wydatki szczebla państwowego;

• Wydatki szczebla regionalnego;

• Wydatki szczebla lokalnego.

Kryterium podmiotu wydatkującego środki:

• Wydatki Jednostek Budżetowych;

• Wydatki Jednostek Pozabudżetowych.

Podstawowe rodzaje wydatków budżetu państwa:

• Dotacje i Subwencje;

• Świadczenia na rzecz osób fizycznych (nie będącymi wynagrodzeniami za pracę);

• Wydatki bieżące Jednostek Budżetowych;

• Wydatki majątkowe;

• Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;

• Wydatki na realizację programów finansowanych ze środków UE;

• Wpłaty środków własnych UE.

Efektywność wydatków publicznych:

• Ocena efektywności wydatków publicznych wymaga zestawienia poniesionych nakładów finansowych z rezultatami z nich osiągniętymi;

• Ocena wydatkowania środków publicznych jest utrudniona, ponieważ ze względu na realizowane zadania (ochrona zdrowia, edukacja, obrona narodowa) nie istnieją precyzyjne metody pomiaru;

• Zbudowanie metodologii pomiaru efektywności wydatków publicznych jest jednym z najważniejszych wyzwań dla badaczy tego obszaru.

Wydatki publiczne w Polsce

Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób

• celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

  • uzyskania najlepszych efektów z danych nakładów

  • optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów

• umożliwiający terminową realizację zadań

• w wysokości i terminach wynikających z wcześniejszych zaciągniętych zobowiązań

Budżet zadaniowy (performance budgeting) – jako instrument podniesienia efektywności wydatkowania środków publicznych.

Budżet zadaniowy:

• występuje w systemach finansów publicznych ponad 50 państw (jako kompleksowe rozwiązanie zastępujące tradycyjny budżet lub uzupełnienie budżetu tradycyjnego)

• brak uniwersalnego modelu budżetu zadaniowego

Budżet zadaniowy - to plan finansowo-rzeczowy, w którym:

• planowane działania przedstawione są w postaci zestawu zadań

• dla każdego zadania określa się:

  • jednostkę odpowiedzialną

  • mierniki wykonania zadania(ściśle zdefiniowane wartości, których osiągnięcie będzie uznawane za wykonanie zadania)

  • nakłady przyznane na realizację zadania

Układ zadaniowy PL (uofp)

• Zestawienie odpowiednio wydatków budżetu państwa lub kosztów sektora finansów publicznych sporządzone według funkcji państwa, oznaczających poszczególne obszary działalności państwa, oraz zadań budżetowych grupujących wydatki wg celów podzadań budżetowych grupujących działania umożliwiające realizację celów zadania w ramach, którego podzadania te zostały wyodrębnione wraz z opisem celów tych zadań i podzadań, a także z bazowymi i docelowymi miernikami stopnia realizacji celów działalności państwa oznaczającymi wartościowe, ilościowe lub opisowe określenie bazowego i docelowego poziomu efektów z poniesionych nakładów.

Różnice między budżetem zadaniowym a tradycyjnym

Budżet tradycyjny - narzędzie wydatkowania	Budżet zadaniowy – narzędzie zarządzania
Utrudnione powiązanie z celami i kontrolą skuteczności realizacji zadań.	Sprzyja sprecyzowaniu celów działania rządu i monitorowania skuteczności ich realizacji.
Statyczne ujęcie – rok budżetowy.	Długofalowe podejście – roczny budżet wynikający z wieloletniego planowania budżetowego.
Klasyfikacja budżetowa wymaga specjalistycznej wiedzy.	Czytelna informacja o wydatkach budżetowych.
Resortowe podejście.	Sprzyja współpracy w rządzie i pozostałych instytucjach sektora publicznego.
Ukierunkowuje dyskusję w Sejmie na pojedyncze pozycje wydatkowe.	Umożliwia merytoryczną dyskusję w Sejmie o priorytetowych zadaniach rządu.
Wydatki budżetu niezintegrowane z pozostałymi wydatkami sektora publicznego.	Globalne podejście do wydatków sektora publicznego.
Utrudniona hierarchizacja wydatków.	Hierarchia wydatków i instrumentów istotnych dla rozwoju społeczno-gospodarczego.
Brak wiedzy o skuteczności i efektywności poniesionych wydatków- istotne jest to czy środki zostały wydane.	Ocena skuteczności finansowych działań oraz efektywności w ramach systemu ewaluacji.
Dysponent administruje środkami.	Dysponent zarządza środkami – jest odpowiedzialny za realizację zadania.

Definiowanie celów i mierników w budżecie zadaniowym

• Cel – to w ramach budżetu zadaniowego świadomie określony stan przyszły (zgodny ze strategiami w różnych obszarach), który uważany jest za pożądany, do którego zmierza się w działaniu, drogą realizacji sprecyzowanych zadań i podzadań

• Cele muszą definiować: co, gdzie i kiedy ma być zrealizowane

• Zgodnie z regułą SMART cele powinny być:

  • Konkretne(Specific)

  • Mierzalne(Measurable)

  • Akceptowalne(Accepted)

  • Realistyczne(Realistic)

  • Określone w czasie(Time-depentend)

Cechy mierników w budżecie zadaniowym:

• Adekwatne, ściśle powiązanie z celami zadania/ podzadania muszą one odzwierciedlać podstawowy cel, któremu realizacja zadania będzie służyć, (np. cel –zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, zadanie- poprawa oświetlenia ulic, miernik- ilość wypadków śmiertelnych na ulicach zabudowanych, z udziałem pieszych i rowerzystów);

• Akceptowane, przez jednostki, realizujące dane zadanie;

• Wiarygodne, a także łatwe do zrozumienia dla osób nieposiadających szczegółowej znajomości tematu;

• Łatwe do monitorowania, proces pozyskiwania danych powinien być ponadto racjonalny kosztowo (proces zbierania informacji nie może być droższy niż realizacja samego zadania lub stanowić istotnej części jego kosztów);

• Możliwie spójne z miernikami, określonymi dla innych poziomów klasyfikacji budżetowej w układzie zadaniowym;

• Definiowane w sposób umożliwiający ciągłość ich pomiaru, w wieloletniej perspektywie

• Mierzyć tylko to, na co wykonawca zadania/podzadania ma wpływ, należy unikać stosowania mierników, na których wysokość w niewielkim stopniu wpływa realizowane zadanie;

• Dobrane w taki sposób, aby ich wartości mogły być uzyskane jak najszybciej, po upływie okresu sprawozdawczego;

• Uwzględniać wiarygodne źródło danych;

• Dobrane oszczędnie, tzn. nie należy mnożyć ich liczby ponad potrzebę.

PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE a racjonalizacja wydatków publicznych 4 XII 2014

PPP jest odpowiedzią (gospodarki i polityki) na wyzwania cywilizacyjne, przed którymi wszystkie demokratyczne kraje gospodarki rynkowej – i bogate, i biedne: w jaki sposób, przy silnym ograniczeniu wielkości funduszu publicznych, zaspokoić rosnące oczekiwania społeczne w zakresie wolumenu i standardu świadczenia usług publicznych.

Przesłanki rozwoju PPP

Współpraca sektora publicznego i prywatnego od starożytności lecz: świadome i celowe kreowanie rozwiązań prawno-instytucjonalnych w zakresie PPP od lat 90’tych XX wieku.

Przyczyny:

• Rewolucja techniczna/innowacyjna,

• Demokratyzacja społeczeństw,

• Zmiana doktryny ekonomicznej (ograniczenie fiskalizmu).

Paradygmat PPP

• W demokratycznych krajach gospodarki rynkowej prawa i obowiązki władz publicznych i obywateli składają się na umowę społeczną (zawartą w konstytucji i innych aktach prawnych),

• Władze publiczne nie są w stanie wywiązać się z przewidzianego prawem obowiązku świadczenia usług publicznych na poziomie prawnie zagwarantowanym i w standardach oczekiwanych przez obywateli,

• Kapitał prywatny mógłby zastąpić władze publiczne w świadczeniu takich usług, oznaczałoby to jednak poddanie usług publicznych działaniom praw rynkowych, ze wszystkimi tego konsekwencjami i w wielu przypadkach – złamanie umowy społecznej (prywatyzacja),

• Dla rozwiązania tego dylematu istnieje potrzeba znalezienia nowej formuły działania, która zapewni zwiększenie efektywności działań stricte gospodarczych, które są konieczne dla wytwarzania usług publicznych, ale zagwarantuje jednocześnie cenę (dostęp do) usług oraz standard ich świadczenia na poziomie określonym umową społeczną,

• Powyższa formuła wyznacza obu stronom: podmiotowi publicznemu i prywatnemu zadania (obowiązki), tradycyjnie do nich przypisane. Podmiot publiczny pozostaje nadal odpowiedzialny za warunki dostępu do danej usługi oraz jej jakości. Podmiot prywatny (kapitał) – przejmuje na siebie odpowiedzialność za skuteczność i efektywność jej wytwarzania.

Definicje PPP

• Funkcjonalna: projekty inwestycyjno-eksploatacyjne realizowane w oparciu o umowę długoterminową wspólnie – przez władze publiczne i podmioty sektora prywatnego (podmioty rynkowe), których celem jest stworzenie niezbędnej infrastruktury rzeczowej i organizacyjnej, umożliwiającej świadczenie usług publicznych,

• Prawna (art. 1 ust. 2 ustawy o PPP z 2008), PPP można określić, jako wspólną realizację przedsięwzięcia opartą na podziale zadań i ryzyka pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym,

• Prawo UE: brak definicji, wyznaczone ramy dla określenia współpracy między partnerami: publicznym i prywatnym, które uzasadniają użycie określenia PPP.

Ramy funkcjonowania PPP (Zielona księga UE 2006)

1. Współpraca między partnerem publicznym a prywatnym ma charakter długoterminowy,

2. Metoda finansowania projektu, częściowo przez sektor prywatny, czasem poprzez złożone porozumienia pomiędzy różnymi uczestnikami. Jednakże do funduszy prywatnych mogą być dodane fundusze publiczne, w niektórych przypadkach nawet znaczne,

3. Istotna rola podmiotu gospodarczego, który uczestniczy w różnych etapach projektu (projektowanie, kończenie prac, wdrażanie, finansowanie). Partner publiczny skupia się głównie na określeniu celów, które muszą być osiągnięte z punktu widzenia interesu publicznego, na jakości świadczenia usług i polityce cenowej; jest on odpowiedzialny również za nadzorowanie dostosowywania się partnera prywatnego do tych celów,

4. Rozłożenie ryzyka pomiędzy partnera publicznego i partnera prywatnego. PPP nie oznacza koniecznie, że partner prywatny podejmuje całe ryzyko, ani nawet większy udział ryzyka związanego z projektem. Dokładne rozłożenie ryzyka określane jest w każdym konkretnym przypadku, zgodnie ze zdolnością każdej ze stron do oceny, kontroli i radzenia sobie z tym ryzykiem.

Sektor publiczny
Korzyści
- Większe możliwości finansowania inwestycji infrastrukturalnych, - Ukończenie projektów w ramach przewidzianego budżetu i harmonogramu, - Gwarancja jakości świadczonych usług i utrzymania infrastruktury, - Wykorzystanie doświadczeń i umiejętności sektora prywatnego, - Alokacja ryzyka i wartość dodana, - Pozabilansowe ujęcie inwestycji, - Koncentracja na rezultatach oraz podstawowej działalności.

Sektor prywatny
Korzyści
- Długoterminowe stabilne kontrakty, - Motywacja do osiągnięcia wysokiej wydajności, - Mniejsza zależność od rocznych budżetów publicznych i cyklów rynkowych, - Możliwość generowania dodatkowych przychodów, - Dywersyfikacja ryzyka poprzez zarządzenie portfelem projektów.

Obszary zastosowania PPP:

• Komunalna gospodarka mieszkaniowa,

• Gospodarka wodno-kanalizacyjna,

• Gospodarka odpadami,

• Transport publiczny,

• Budowa szpitali,

• Szkoły, obiekty sportowe, więziennictwo

• Energetyka

WYNIK BUDŻETU PAŃSTWA, BUDŻETU JST, SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH ,

DŁUG PUBLICZNY 16 XII 2014

Równowaga: Dochody = Wydatki,

Nadwyżka: Dochody > Wydatki,

Deficyt: Dochody < Wydatki

Czynniki równowagi budżetowej:

• Ekonomiczne,

• Organizacyjne,

• Techniczne,

• Polityczne

Ekonomiczne rodzaje salda budżetowego:

• Rzeczywiste (nominalne) – saldo będące rachunkową różnicą między dochodami z wydatkami w danym okresie,

• Strukturalne – hipotetyczne saldo, które by wystąpiło gdyby gospodarka rozwijała się zgodnie ze swoim potencjałem i w warunkach pełnego zatrudnienia. Gdyby nie było zjawisk tworzący cykl koniunkturalny,

• Cykliczne – saldo odzwierciedlające wpływ cyklu koniunkturalnego na stan finansów publicznych.

Saldo rzeczywiste a pierwotne:

• Saldo pierwotne – obejmuje wszystkie dochody i wydatki (budżetu, sektora finansów publicznych) z pominięciem tych, które są związane z obsługą długu publicznego,

• Odpowiada na pytanie, jak kształtowałaby się sytuacja fiskalna, gdyby państwo nie miało długu.

Źródła pokrycia deficytu budżetowego:

• Nadwyżka budżetowa z lat ubiegłych,

• Zwiększenie wpływów podatkowych,

• Ograniczenie wydatków budżetowych,

• Sprzedaż majątku publicznego,

• Zaciąganie pożyczek publicznych.

Dług publiczny:

Ogół finansowych zobowiązań władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek. Powstaje w skutek zaciągnięcia przez władze publiczne (państwowe i samorządowe) pożyczek lub kredytu, emisji papierów wartościowych oraz nie realizowania wymagalnych zobowiązań przez jednostki sektora publicznego.

„Kraj nie mający zadłużenia zbyt mało robi dla przyszłych pokoleń lub za dużo żąda od obecnego pokolenia” – Lorenz von Stein.

Bezpieczna granica zadłużenia publicznego:

Reinhardt, Rogoff (2010) – twierdzą, że dług publiczny w relacji do PKB przekraczający 90% jest negatywnie skorelowany ze wzrostem gospodarczym, czyli wykazali istnienie korelacji, ale nie ustalili przyczynowości.

Przyczyna powstawania długu publicznego:

• Długotrwały deficyt budżetowy,

• Konieczność zwiększenia wydatków budżetowych (kryzysy gospodarcze, wojny i klęski żywiołowe),

• Inicjalizacja doktryny interwencjonizmu państwowego,

• Polityczne,

• Wpadnięcie w pułapkę zadłużenia.

Instrumenty zaciągania długu publicznego:

• Kredyty i pożyczki od:

  • Banków komercyjnych,

  • Międzynarodowych instytucji finansowych,

  • Rządów innych państw

• Emisja papierów wartościowych:

  • Weksle (bony) skarbowe (w JST – komunalne),

  • Obligacje skarbowe (w JST – komunalne)

Rodzaje długu publicznego:

• Według kryterium czasu:

  • Krótkoterminowy,

  • Długoterminowy.

• Według kryterium redystrybucji dochodów w wyniku obsługi długu w układzie kraj-zagranica:

  • Krajowy,

  • Zagraniczny.

• Według kryterium charakteru świadczenia:

  • Nominalny,

  • Według wartości kapitału.

• Ze względu na charakter zobowiązań: bilansowe i pozabilansowe:

  • Rzeczywisty – wynika z zaciągania kredytów i pożyczek przez Państwo, dług jawny.

  • Potencjalny – zobowiązania, które dzisiaj są niewymagalne ale mogą stać się wymagalne w przyszłości. Zobowiązania, które mogą się ujawnić, kiedy Państwo będzie musiało wystąpić w roli gwaranta w przypadku poręczeń i gwarancji.

    • Formalny – wynikający z zawartych umów.

    • Nieformalny - jego wielkość może podlegać manipulacjom, na największą skalę generują go Publiczne Systemy Emerytalne.

Konsekwencja nadmiernego zadłużenia:

• Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych,

• Wahania kursu walutowego,

• Wzrost rynkowych stóp procentowych,

• Powolny wzrost lub spadek PKB,

• Utrata wiarygodności przez państwo.

Dług publiczny w Polsce:

• Definicja – najszerszy zakres zobowiązań obejmuje państwowy dług publiczny (PDP),

• Państwowy Dług Publiczny – wartość nominalnych zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych ustalona po wyeliminowaniu przepływów między tymi jednostkami,

• PDP obejmuje zobowiązania z tytułu: wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne, zaciągniętych kredytów i pożyczek, przyjętych depozytów i wymagalnych zobowiązań,

• Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych według zasady, że PDP nie może przekroczyć 60% rocznego PKB.

PDP – procedury ostrożnościowe i sanacyjne – pierwszy próg:

50% PKB < PDP < 55% PKB:

Rada Ministrów na kolejny rok uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż analogiczna relacja w budżecie roku bieżącego.

Zawieszony na rok 2013, a następnie usunięty z nowelizacją uofp z 8 listopada 2013 roku.

PDP – procedury ostrożnościowe i sanacyjne – obecnie jedyny próg:

55% PKB < PDP < 60% PKB

1. Rada Ministrów na kolejny rok uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym:

• Nie przewiduje się deficytu lub przyjmuje się jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa do PKB będzie niższa niż jej wartość z dnia ogłoszenia – koniec maja kolejnego roku budżetowego,

• Nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej,

• Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych wyłącznie cenowa,

• Wprowadza się zakaz udzielania pożyczek z budżetu państwa z wyjątkiem kolejnych rat pożyczek wcześniej przyznanych,

• Ogranicza się wzrost wydatków w urzędach obsługujących m.in. organy władzy publicznej.

2. Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich:

3. Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny (uzdrawiający), mający na celu obniżenie relacji długu do PKB,

4. Budżety JST zasadniczo powinny być zrównoważone (wyjątek dot. środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej),

5. Rada Ministrów dokonuje przeglądów przepisów i proponuje ich zmianę w kierunku wzrostu dochodów, m.in. stawek VAT, Akcyzy,

6. Inne działania dotyczące zmniejszenia wydatków, w tym dotacji do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, inwestycyjnych (z wyjątkami).

PDP – procedury ostrożnościowe i sanacyjne – próg konstytucyjny:

PDP≥ 60% PKB

1. Obowiązuję punkty 1-2 i 5-6 dotyczące poprzedniego progu,

2. Począwszy od 7 dnia po ogłoszeniu relacji jednostki sektora finansów publicznych (JSFP) nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji,

3. Rada Ministrów najpóźniej w ciągu miesiąca przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie relacji długo publicznego do PKB poniżej 60%,

4. Budżety JST powinny być zrównoważone lub nadwyżkowe.

Zmiana sposobu liczenia relacji PDP do PKB:

Nowelizacja ustawy o finansach publicznych z dnia 12 grudnia 2012 narzuca innych sposób liczenia PDP w celu ustalenia relacji PDP / PKB począwszy od ustalenia relacji za 2012 rok – zmiany dotyczą:

• Zobowiązań w walutach obcych (konieczność przeliczenia zobowiązań w walutach obcych według średniej arytmetycznej średnich kursów każdej z walut ogłaszanych przez NBP obowiązujących w dni robocze),

• Uwzględnienie tzw. wolnych środków, do których lokowania na rachunku Ministra Finansów są zobowiązane niektóre podmioty sektora finansów publicznych (od 2011 roku).

Różnice w relacji PDP do PKB po nowelizacji ustawy o finansach publicznych**:

Nowelizacja ustawy budżetowej na 2013 -> przewidywany jest wzrost relacji PDP do PKB z 52,7% (2012) do 54,8% (2013).

Kwota ustalona w wyniku przeliczenia PDP z zastosowaniem średnich w roku kursów WBP i pomniejszona o wolne środki Ministra Finansów zakładana jest 2013 roku na poziomie 54%.

Czyli większy margines bezpieczeństwa, aby nie przekroczyć progu 55%.

21 stycznia odpracowanie wykładu sala C-9 17.00

Główne instrumenty zaciągania długu SP na rynku krajowym (PLN):

Skarbowe papiery wartościowe (SPW):

• Rynkowe:

  • Bony skarbowe (sprzedawane przez NBP z dyskontem, najniższy nominał to 10.000zł) i obligacje skarbowe hurtowe ( najniższy nominał 1.000zł, występuje na rynku BondSpot): sprzedawane w drodze przetargów inwestorom instytucjonalnym w systemie Dealerów Skarbowych Papierów Wartościowych – wyłaniani corocznie w drodze konkursów przez Ministra Finansów (rynek pierwotny)

  • Obligacje detaliczne – kierowane głównie do osób fizycznych, nominalna wartość to 100zł, sprzedawane są przez cały rok w sieci agenta emisji tych obligacji; agentem emisji jest PKO BP SA. Ministerstwo Finansów odchodzi od emitowania obligacji detalicznych na rzecz obligacji oszczędnościowych (funkcjonują na rynku wtórnym)

• Oszczędnościowe – kierowane są również do osób fizycznych, emitowane na okres od 2 do 10 lat (10-letnie obligacje „emerytalne”).

Strategia zarządzania długiem publicznym:

• Strategię przygotowuje Minister Finansów na podstawie delegacji ustawowej (ustawa o finansach publicznych)

• Strategia powinna uwzględniać w szczególności:

  • Uwarunkowania zarządzania długiem związane ze stabilnością makroekonomiczną gospodarki

  • Bezpieczeństwo finansowania potrzeb pożyczkowych

  • Koszty obsługi długu

  • Kształtowanie struktury zadłużenia

  • Wpływ operacji dłużnych na krajowy rynek finansowy

Strategia powinna obejmować okres 3-letni (od 2010 roku okres 4-letni) i być przedstawiana Sejmowi wraz z uzasadnieniem ustawy budżetowej.

Obejmuje ona: strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz strategię oddziaływania na dług sektora finansów publicznych.

Strategia zarządzania długiem finansów publicznych w latach 2015-2018

Cel strategii kontynuowany z poprzednich jej wersji, tj. :

Minimalizacja kosztów obsługi długu w długim horyzoncie czasu przy przyjętych ograniczeniach odnośnie do poziomu:

• Ryzyka refinansowania – wiąże się ze zdolnością do wykupu wcześniejszych pożyczek oraz warunków na jakich ta zamiana pożyczek nastąpi, miarą ryzyka refinansowania może być średnia zapadalność długu

• Ryzyka kursowego – miarą ryzyka kursowego jest udział zadłużenia w walutach obcych w długu ogółem, ten udział nie powinien być większy niż 30%

• Ryzyka stopy procentowej – miarą ryzyka stopy procentowej jest ATR (average time to refixing) – interpretowana, jako wyrażona w latach średnia długość okresu na jaki koszty obsługi długu są ustalone. Im wyższa wartość ATR tym mniejsze jest ryzyko stopy procentowej. Im jego mniejsza jest wartość, tym wyższy jest poziom ryzyka

• Ryzyka płynności budżetu państwa – ryzyko utraty przez budżet zdolności do regulowania bieżących płatności związanych z obsługą długu, czy realizacją innych wydatków publicznych. To ryzyko jest tym mniejsze, im większy dostęp do płynnych środków finansowych Minister Finansów

• Pozostałych rodzajów ryzyka (kredytowego i operacyjnego)

• Rozkładu kosztów obsługi długu w czasie – korzystna sytuacja występuje wtedy kiedy nie ma kumulacji w terminie spłat odsetek, tylko są one rozłożone równomiernie w czasie

Działania w zakresie realizacji tej Strategii:

• Elastyczne podejście do kształtowania struktury finansowania pod względem wyboru rynku, waluty i instrumentów

• Rynek krajowy głównym źródłem finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

• Priorytetem polityki emisyjnej będzie budowanie dużych i płynnych emisji o oprocentowaniu stałym, zarówno na rynku krajowym, jak i euro oraz dolara amerykańskiego

• Średnia zapadalność długu krajowego powinna być zwiększana do ok. 4,5 roku, a średnia zapadalność długu Skarbu Państwa utrzymywana będzie na poziomie nie niższym niż 5 lat

REGUŁY FISKALNE W POLSCE 15.01.2015

Reguły fiskalne i ich rola w prowadzeniu polityki fiskalnej

Reguła fiskalna – trwałe ograniczenie polityki fiskalnej, odzwierciedlone we wskaźnikach budżetowych, wskazujących na jej postępy (Kopits, Symansky 1998)

Przyczyny stosowania reguł fiskalnych

• Problem tzw. opóźnień oraz niespójności polityki budżetowej w czasie

• Zjawisko „skłonności do deficytu” (deficit bias)

• Potrzeba koordynacji polityk fiskalnych np. w ramach państw tworzących unię walutową

Problemem jest głównie ekspansywna polityka „w dobrych czasach”. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w krajach UE deficyty rosły w okresie spowolnienia, ale nie były obniżane (w wystarczającym stopniu) w okresie ożywienia. W fazie silnego ożywienia efekty działania automatycznych stabilizatorów „kompensowane” (najczęściej) wzrostem wydatków lub obniżkami podatków (wprowadzeniem ulg).

Ekspansywna polityka w „dobrych czasach” ogranicza możliwości prowadzenia antycyklicznej polityki w warunkach spowolnienia.

CAB – saldo rzeczywiste oczyszczone z wahań cyklu koniunkturalnego.

CAPB – saldo pierwotne (saldo, które wystąpiłoby gdyby z niego odliczyć wszystkie wielkości związane z zadłużeniem, jest korygowane o koszty obsługi długu publicznego) oczyszczone z wahań cyklu koniunkturalnego.

Podstawowe zasady tworzenia reguły fiskalnej

• Dokładne określenie wskaźnika budżetowego, który obejmuje reguła czyli np. salda budżetowego (rzeczywiste lub strukturalne czy pierwotne), wydatków budżetowych (ogółem czy wydatków bieżących), dochodów budżetowych (ogółem czy dochodów podatkowych), długu publicznego (brutto i netto)

• Wprowadzenie wysokiej rangi prawnej reguły, poprzez jej zapisanie w konstytucji lub ustawie (np. o finansach publicznych) – gwarancja długoterminowego charakteru

• Sformułowanie reguły w sposób prosty i zrozumiały także dla społeczeństwa

• Sankcje za nieprzestrzeganie wyznaczonej reguły i ich nieuchronność, egzekwowana przez niezależny od władz organ oraz dotkliwość kar

• Wybór reguły spójnej z przyjętą średnio- i długoterminową strategią finansową i gospodarczą kraju

Reguły fiskalne w Polsce

• Reguły dotyczące długu publicznego, sektora finansów publicznych, w tym długu jednostek samorządu terytorialnego (indywidualizacja limitów zadłużenia od 2014)

• Reguły wydatkowe

  • Kotwica budżetowa (deficyt 30mld – 2007 rok)

  • Tymczasowa reguła dyscyplinująca (obowiązuje od 2011) – ograniczenie wzrostu wydatków dyskrecjonalnych, w tym nowych wydatków sztywnych do 1 % realnie rocznie

  • Docelowa reguła wydatkowa – stabilizująca reguła wydatkowa (po raz pierwszy zastosowana do ustalenia wydatków na 2015 rok)

Stabilizująca reguła podatkowa

• Ma na celu ograniczenie wzrostu wydatków sektora finansów publicznych do średniego tempa wzrostu PKB

• W okresie dobrej koniunktury wydatki mają rosnąć wolniej niż PKB, a w okresie spowolnienia gospodarczego – szybciej

• W sytuacji nadmiernej nierównowagi finansów publicznych włączona ma być automatyczna korekta tempa wzrostu wydatków

• Korekta ta będzie zawieszona w razie prognozowanego silnego spowolnienia gospodarczego

• Nowa reguła umożliwia stosowanie antycyklicznej polityki fiskalnej – jest przeciwieństwem obowiązujących reguł, które ograniczyły wzrost wydatków w okresie recesji (co pogłębiało spowolnienie), a pozwalały na zwiększenie wydatków w okresie koniunktury

• Reguła stabilizująca określa maksymalną kwotę łącznych wydatków sektora finansów publicznych; dotyczy około 2/3 wydatków sektora

• Z jej działania zostaną wyłączone m. in. Wydatki samorządów, NFZ czy ze środków unijnych. W konsekwencji, jeżeli np. jednostki samorządu terytorialnego zaplanują większy wzrost wydatków, to pozostałe jednostki sektora finansów publicznych będą musiały bardziej oszczędzać

KONTROLA I DYSCYPLINA FINANSÓW PUBLICZNYCH W POLSCE 21.01.2015

Kontrola w sektorze Finansów Publicznych

• Zewnętrzna – sprawowana przez: Prezydenta RP, Sejm, Najwyższą Izbę Kontroli (na polecenie marszałka sejmu może ocenić legalność i skuteczność niektórych wydatków publicznych) , regionalne izby obrachunkowe (RIO)

• Wewnętrzna

  • Kontrola zarządcza

  • Audyt wewnętrzny

Kontrola zarządcza w Jednostkach Sektora Finansów Publicznych

Zgodnie Ustawą o Finansach Publicznych, stanowi ona „ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy”

Celem kontroli zarządczej jest w szczególności zapewnienie:

• Zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi

• Skuteczności i efektywności działania

• Wiarygodności sprawozdań

• Ochrony zasobów

• Przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania

• Efektywności i skuteczności przepływu informacji

• Zarządzania ryzykiem

Audyt wewnętrzny w Jednostkach Sektora Finansów Publicznych

Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki sektora finansów publicznych w realizacji celów i zadań przez systematyczną oceną kontroli zarządczej oraz czynności doradcze

Dyscyplina Finansów Publicznych

Określony, pożądany stan, który wymaga przestrzegania ustanowionych przez ustawodawcę norm prawnych, dotyczących szeroko rozumianej gospodarki finansowej. Naruszenie dyscypliny finansów publicznych skutkować może pociągnięciem do odpowiedzialności. W Polsce podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest ustawa z dnia 17 grudnia 2004 o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, której przepisy weszły w życie z dniem 1 lipca 2005 roku

Zakres przedmiotowy

Katalog czynów, stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest zamknięty, wśród których można wymienić

• Zaniechanie ustalenia należności skarbu państwa, jednostek samorządu terytorialnego , jednostek sektora finansów publicznych, ustalenie, pobranie w wysokości niższej niż wynika ze stanu prawnego, bezprawne umorzenie lub doprowadzenie do przedawnienia

• Przekroczenie upoważnienia do dokonywania wydatków publicznych

• Przekroczenie uprawnień do wprowadzania zmian w budżetach czy planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych

• Niezgodne z przeznaczeniem wykorzystywanie środków z dotacji, rezerwy budżetowej, środków funduszu celowego

• Przekroczenie upoważnienia do zaciągania zobowiązań obciążających budżet (państwa, jednostek samorządu terytorialnego)

• Naruszenie zasady lub trybu postępowania przy udzielaniu zamówień publicznych

• Wypłacanie wynagrodzeń w jednostkach sektora finansów publicznych bez jednoczesnego pobrania czy opłacenia składek ciążących na pracodawcy

• Przeznaczenie dochodów jednostki budżetowej na realizację jej wydatków

Zakres podmiotowy

• Osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jsfp albo organu zarządzającego podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, lub zarządzającego mianem tych jednostek lub podmiotów

• Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych

• Pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawę lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych

• Osoby wykonujące w imieniu podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, czynności związane z wykorzystaniem tych środków lub dysponowaniem tymi środkami

• Osoba niebędąca pracownikiem jednostki sektora finansów publicznych, której na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych zamawiający (będący jsfp) powierzył przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, działająca jako pełnomocnik zamawiającego

Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

• Upomnienie

• Nagana

• Kara pieniężna (od 0.25 do 3 krotności miesięcznego wynagrodzenia)

• Zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi (od 1 do 5 lat)

Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Dwuinstancyjność

• Komisje orzekające (Wspólna Komisja Orzekająca, Komisja Orzekająca przy Szefie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, międzyresortowe, regionalne)

• Główna Komisja Orzekająca