SPO

WYKŁAD 1 (5.10.2010)

Tematyka SPO – wprowadzenie „Zarządzanie ludźmi w korporacjach” cz. 1 – prof. dr hab. Marian Dobrzyński J.w. cz. 2 Sytuacja społeczna Interakcje i związki Kształtowanie i zmiana postaw Organizacja jako system społeczny Uczestnictwo w organizacjach Motywacja i motywowanie Grupy i zespoły w organizacji Społeczna psychologia organizacyjnych konfliktów Stres organizacyjny Klimat organizacyjny i kultura organizacyjna Społeczna psychologia władzy i przywództwa Psychospołeczne patologie … organizacji
Literatura zalecana: Daniel Katz, Robert L. Kahn „Społeczna psychologia organizacji” PWN 1979
Wiedza o społecznej naturze człowieka
Istota wiedzy Ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania. Rodzaje wiedzy (kluczowe pytania): wiem co wiem jak wiem dlaczego wiem kto
Skąd wiemy to co wiemy autorytet – wiedza oparta na autorytecie osoby lub instytucji wiara – wiedza oparta na boskości (ponadnaturalności – wszechwiedzy) istoty nadprzyrodzonej rozum – model oparty na regułach i metodach logiki indywidualne doświadczenie – wiedza prywatna specyficzna tylko danej osobie
Źródła wiedzy o naturze ludzkiej: mity, przysłowia, legendy, uogólnienia literatura i sztuka osobiste doświadczenie nauka
Istota nauki Celem nauki jest: rozumienie świata i gromadzenie wiedzy Narzędzie nauki jest teoria, która odpowiada na pytanie dlaczego istnieje dane zjawisko i jak ono działa
SPO – dział psychologii społecznej
SPO na tle innych nauk społecznych Psychologia Socjologia Teoria organizacji
Socjologia Socjologia bada społeczne zachowania się człowieka, organizację społeczeństw oraz zachodzące w nich interakcje (Jonathan H. Turner) Socjologia jest naukowym badaniem zachowań i układów społecznych (Norman Goodman) Etymologicznie rzecz biorąc, socjologia to tyle co nauka o społeczeństwie (…)
Organizacja – definicje Organizacja to: grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów (Ricky W. Griffin)
Podejście systemowe Organizacje: to systemy względnie otwarte są ustrukturalizowane (technicznie, społecznie) organizacje są systemami, celowo tworzonymi przez ludzi do realizacji określonych celów (cele na najwyższym, ale osiągalnym poziomie) organizacje charakteryzują się budowa hierarchiczną (hierarchia dziobania) organizacje mają zdolność doskonalenia się organizacje zdolne są do osiągania stabilnych stanów równowagi organizacje to systemy, charakteryzują się ekwifinalnoscią (te same cele za pomocą wielu rozmaitych działań, rozwiązań)
Zarządzanie definicje Zarządzanie to zestaw działań obejmujących planowanie i podejmowanie decyzji organizowanie przewodzenie, tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny (Ricky W. Griffin)
Pierwsze badania Norman Triplett (1897) – facylitacja społeczna (… wyniki w obecności ludzi) Maximilien Ringelmann (1898) – próżniactwo społeczne Efekt Ringelmanna – im więcej ludzi wykonuje … pracę tym gorszy uzyskany rezultat w porównaniu sumy pojedynczych rezultatów. Efekt ten jest spowodowany tym, że gdy jesteśmy wtopieni w grupę nie zwracamy uwagi na możliwość oceniania nas, spada motywacja do działania, nie ma indywidualnej odpowiedzialności ???
Dwie orientacje psychologii społecznej Psychologia społeczna „psychologiczna” – głównym obiektem badań i analiz SPO jest człowiek, jednostka „socjologiczna” - głównym obiektem badań i analiz SPO są ludzie i ich zachowania Pierwsze publikacje z zakresu psychologii społecznej William McDougall (1908): An introduction to social psychology, London – cytował tylko psychologów Edward. A. Ross (1908): Social psychology: An outline and sourcebook. New York – cytował tylko socjologów
Historia SPO 1959 – Gorgon R. A. I Howell J. E. – referat na temat kształcenia w biznesie “efektywne zarządzanie biznesem jest ściśle związane z umiejętnością wykorzystania w praktyce biznesowej wiedzy z psychologii I innych nauk behawioralnych” 1966 – Katz D. i Kahn R.L. „Społeczna psychologia organizacji” 1977 – Zakład Psychologii i Socjologii UW WZ
Specyfika SPO – powiązanie nauki z praktyką badania dydaktyka konsulting
Źródła wiedzy w SPO Na zachowanie wpływają: eksperymenty wywiad badania korelacyjne analiza teorii analiza przypadku sondaż obserwacja test
Holistyczna koncepcja zachowania się ludzi w organizacji Systemy gospodarcze warunki egzystencji Społeczności wartości Organizacja role Grupy i zespoły normy „wnętrze psychologiczne” cechy osobnicze zachowanie

WYKŁAD 4 (26.10.2010)

SYTUACJA SPOŁECZNA

• Sytuacja społeczna

• Sytuacje społeczne w świecie zwierząt

• Jednostka w sytuacjach społecznych

• Wpływ sytuacji społecznych na zachowania jednostek

• Typy i rodzaje sytuacji społecznych

• Sytuacja zadaniowa

Sytuacje społeczne w świecie zwierząt

Jak sytuacja społeczna zmienia zachowania

JEDNOSTKI W SYTUACJACH SPOŁECZNYCH

Inni ludzie jako indywidua

Inni ludzie jako członkowie grup

Inni ludzie jako członkowie dużych grup

Inni ludzie jako duże zbiorowości

Ludzie jako elementy organizacji

Wpływ sytuacji społecznych na zachowania jednostek

• Wpływ sytuacji społecznej na procesy percepcji

  • Eksperyment J.S. Brunera i C.C. Goddmana (krążki papierowe i monety) (krążki papierowe – nie ma znaczenia czy dzieci z rodzin kupieckich czy ze slumsów; monety: dla młodzieży z rodzin kupieckich – niedocenianie rozmiwaru fizycznego monet, dla dzieci biednych – przecenianie)

  • Eksperyment S.E. Ascha (presja grupy na ocenę długości odcinków)

• Wpływ sytuacji społecznej na procesy pamięci

  • Eksperyment F.C. Bartleta (legenda indiańska „Wojna duchów”) (przygotowanie bajki; 3 grupy: rodowici anglicy, przyszli pedagodzy z USA, studenci z Indii;

  • Relacja z dalekich krajów (obserwacja C. Zimmermana i R.A. Bauera) czyli co i komu opowiadamy)

SPO 5 (09.11.2010)

TYPY I RODZAJE SYTUACJI SPOŁECZNYCH

Sytuacja społeczna bezpośrednia

Sytuacja społeczna pośrednia

• Jednostka ‘spotyka’ obiekty społeczne w

  • Technicznych środkach przekazu

  • Fizycznych artefaktach

  • Świadomościowych obrazach i modelach

Rodzaje sytuacji społecznych

Rodzaje sytuacji społecznych ze względu na kontekst społeczny – orientacja socjologiczna. Konkteks (przykłady)

• Rodzinny

• Edukacyjny

• Pracy

• Religii

• Ideologii

• polityki

Rodzaje sytuacji społecznych ze względu na charakter dominujących bodźców – orientacja psychologiczna.

Sytuacja

• Normalna

• Optymalna

• Deprywacji

• Przeciążenia

• Trudna

  • Konfliktowa

Sytuacje konfliktowe w ujęciu Kurta Lewina

SYTUACJA SPOŁECZNA A DZIAŁANIE

Jak definiujemy (rozumiemy) sytuację społeczną?

• Zdefiniowanie sytuacji zależne jest od jej percepcji oraz wartości, jakie jednostka posiada

• Dla osób biorących, występujących w danej sytuacji mogą istnieć różne definicje sytuacji, w zależności od ich sytuacji społecznej

• W ‘definiowaniu sytuacji’ nie chodzi o to ‘co to jest sytuacja?’, lecz o to, w jaki sposób jednostka rozumie sytuację, w której się znalazła

• ‘Każdy samo zdeterminowany akt zachowania poprzedzony jest zawsze studium badania i zastanawiania się, które nazywać możemy definicją sytuacji. W istocie rzeczy od definicji sytuacji zależą nie tylko konkretne czyny, stopniowo cała polityka życiowa i osobowość samej jednostki i kształtuje się jako wynik serii takich definicji’ – William I. Thomas

Definiowanie (rozumienie) siebie w sytuacji

• Posługujemy się nie tylko definicją sytuacji lecz także definicja samego siebie

• Stała odpowiedź sobie na pytanie ‘kim ja jestem w danej sytuacji’

Wymiary schematu poznawczego

Sądy poznawcze

• Sądy:

  • o środowisku naturalnym – znajomość dementarnych praw fizyki, zasad ewolucji organizmów żywych

  • o środowisku społecznym – o zachowaniu się osób i społeczeństwa, stosunkach międzyludzkich

  • o strukturze własnego ‘ja’ – wiedza o sobie, sądy o swoim charakterze, intelekcie, możliwościach fizycznych

Umiejętności – techniki adaptacyjne

• Umiejętności (techniki adaptacyjne) – ‘dawanie sobie rady’

  • Osobiste

  • Społeczne

  • Techniczne

Wartości jako poznawcze regulatory zachowania się człowieka

• Wartości dionizyjskie – najwyżej oceniono dobra: konsumpcja, komfort, wygodne życie. Dąży się do życia pełnego radości i satysfakcji.

• Wartości heraklesanne – dążenie do dominacji nad innymi ludźmi, do zdobywania wiedzy i sławy. Nieważne są komfort i wygody, ważna jest kontrola nad otoczeniem, grupami i ... społecznymi

Właściwości schematów poznawczych

• Modelowanie fizyczne – społecznej rzeczywistości

• Koordynująca i sterująca rola ‘Ja’

• Narzędziowy charakter świadomościowych modeli

• Wymiary i specyficzne cechy modeli

  • Niepewność – pewność

  • Złożoność – prostota

  • Dynamika – statyka

  • Heureza – algorytm

  • Probabilizm – przyczynowość

• Znaczenie wyboru konwencji modelowania – magiczna przyczynowo-skutkowa, probabilistyczna

Schemat poznawczy jako determinant czynności celowych

Posługiwanie się mapą poznawczą

SYTUACJA ZADANIOWA I JEJ STRUKTURA

Sytuacja zadaniowa

• Struktura sytuacji zadaniowej – układ:

  • Wartości

    • Ważność zadania

    • Wymagania moralne zadania

    • Sukces vs. Porażka

    • Zagrożenia

  • Możliwości (sprzyjającego lub niesprzyjające realizacji zadania)

    • Zależność

    • Władza

    • Kooperacja (współdziałanie)

WYKŁAD 6 (16.11.2010)

INTERAKCJE SPOŁECZNE

INTERAKCJE I ZWIĄZKI

Razem czy osobno

Zagadnienia

• Interakcje społeczne

• Związki międzyludzkie

Interakcje społeczne – definicje

Interakcja społeczna – Barbara Szacka

Interakcja społeczna Stanisław Mika

• Interakcja jest to wzajemne oddziaływanie na siebie partnerów, polegające na tym, że

Elementy opisowe interakcji

• Kontekst interakcji

• Treść interakcji – co jest treścią, co sobie przekazują

• Przestrzeń interakcyjna (Dystans interakcyjna) – w jakiej odległości od siebie występują, czy treść interakcji pasuje do dystansu

Przestrzeń interakcyjna

Dystans przestrzenny między nauczycielem a uczniem:

• Sfera publiczna (powyżej 360 cm): nauczyciel siedzi za biurkiem, stoi za katedrą stoi przy tablicy, chodzi po jednym torze klasy, nie podchodzi do pierwszych ławek

• Strefa społeczna (360-122 cm) – nauczyciel podchodzi tylko do pierwszych ławek

• Strefa osobista (122-45 cm) – nauczyciel chodzi po całej klasie, podchodzi do poszczególnych ławek

• Strefa intymna (45-15 cm) – nauczyciel podchodzi do każdego nauczyciela w ławce

• Subsfera (do 15 cm) – nauczyciel nawiązuje bezpośredni kontakt fizyczny (dotykowy, poklepuje po plecach, ramieniu, przytula ucznia

Rodzaje interakcji

• Interakcje zogniskowane

• Interakcje niezogniskowane

Interakcje a organizacje

Idealna organizacja to sieć interakcji zogniskowanych.

Rodzaje interakcji – poszukiwanie w różnych koncepcjach sposobu wyjaśnienia, co jest specyfiką i dlaczego nasze interakcje tak przebiegają

• Interakcje transakcyjne – proces wymiany między sobą; George c. Homans; ‘z interakcją mamy do czynienia, gdy aktywność (lub sentyment) jednego człowieka zostaje nagrodzony lub ukarany przez innego człowieka’

• Jako element gry

• Symboliczne

• Jako element spektaklu

• W ujęciu etnometodologicznym

Interakcja jako wymiana

George C. Homans 1910-1989 – ‘z interakcją mamy do czynienia, gdy aktywność (lub sentyment) jednego człowieka zostaje nagrodzony lub ukarany przez innego człowieka)

• Interakcja – wynik porównania (analizy)

  • Kosztów (czas, energia, utracone korzyści, negatywne emocje, ...) spostrzegane w kategoriach kary

  • Korzyści (radość, miłość, szacunek, dobre mniemanie o sobie, zadowolenie, ...) spostrzegane w kategoriach nagrody

Macierz wyników rachunku kosztów i korzyści

	A
	+
B	+
	-

• Podtrzymywanie dwustronne kontaktów

• Jednostronne dążenie do kontaktów

• Unikanie kontaktów

Claude Levi-Strauss – wymiana – niekiedy brak interpretacji w kategoriach ekonomicznych

Interakcje jako gra

• Interakcja – gra między podejmującymi decyzję racjonalnymi aktorami w sytuacji, kiedy stopień zaspokojenia potrzeb któregokolwiek z nich zależy nie tylko od postępowania danego podmiotu, ale także od postępowania drugiego (innych)

• Gracze są zainteresowani, by wywołać pożądane zachowania

Interakcja jako komunikacja symboli – nie jest istotne to co dzieje się w sferze realnej, w sferze przekazywanych sobie słów, znaków; a to co one symbolizują; symbol jest najważniejszy; przekazywane są w nich ważne treści, informacje

Interakcje jako spektakl (manipulacja wrażeniami) – to inny świat, to świat bycia przez nas aktorami, stale gramy rozmaite role, przy czym występują aktorzy i publiczność; aktor 1. Próbuje wywrzeć wrażenia na drugiej osobie, 2. zwraca się do publiczności, żeby opowiedziała się po jego stronie

Nieświadomie przyjęte procedury

Wasz nowy Główny Księgowy

Interakcje to nawykowe zachowania nabyte w różnych sytuacjach, gdy odejdziemy od nawyku, zobaczymy ...

Interakcje w organizacji – przykłady

1. Duży wpływ na myślenie o interakcjach międzyludzkich w organizacji – koncepcja Balesa

Kazdą interakcję możemy interpretować w dwóch wymiarach:

• Interakcje związane z (problemami)

  • Rozwiązywaniem zadań

  • Utrzymywaniem zespołu

  • Pozytywnymi emocjami

  • Negatywnymi emocjami

• Interakcje związane z zagadnieniami

  • Orientacją

  • Oceną

  • Kontrolą

  • Decyzją

  • Napięciem

  • Integracją

Bales stosowany – problemy jak my się zachowujemy w sytuacjach społecznych;

WYKŁAD 8 (30.11.2010)

INGRACJACJA – podlizywanie się

Ingracjacja czyli wkradanie się w cudze łaski:

• Szef grupy lub inna osoba znacząca jako szafarz rzadkich i cennych dóbr

• Strategia ingracjatora według zasady mini maksu

• Wysiłek – rekompensata

• Ingracjacja – nagroda przy stosunkowo niskim nakładzie

• Społeczna percepcja ingracjacji

Konformizm – pewna sztuka, umiejętne działania, w których zgadza się ze swoim szefem

KONFORMIZM CZYLI UMIEJĘTNE ZGADZANIE SIĘ:

• „Nie, nie zrobię, nie zgadzam się...’, ‘A właśnie zrobię...’

• ‘Tak (zgadzam się)’ – ale nie za szybko

• Kwestia dotyczy spraw ważnych dla B

• Technika nie jest stosowania nagminnie

TECHNIKI INGRACJACYJNE – PODNOSZENIE WARTOŚCI PARTNERA POPRZEZ PRAWIENIE KOMPLEMENTÓW

• Jaka hierarchia wartości B

• Jaka samoocena B

• Ocena adekwatna w sprawach z końca listy B

• Komplement podsłuchany

TECHNIKI INGRACJACYJNE – AUTOPREZENTACJA

Autoprezentacja pozytywna

• Jestem kimś, kogo będziesz potrzebował

• Mam to, czego być może będziesz oczekiwał

TECHNIKI INGRACJACYJNE – AUTOPREZENTACJA

• Odwołanie się do potrzeby opiekuńczości lub dominacji

• Podwyższanie samooceny partnera kosztom obniżenia własnej pozycji, statusu

JAK SIĘ DOGADUJEMY (LUB NIE) W KONTEKŚCIE ANALIZY TRANSAKCYJNEJ ERICA BERNE

TRANSAKCJA

• W ujęciu analizy transakcyjnej transakcja stanowi podstawową jednostkę komunikacji między dwoma osobami

• Transakcje składają się z bodźca transakcyjnego i transakcyjnej odpowiedzi

POROZUMIENIE W KATEGORIACH ANALIZY TRANSAKCYJNEJ

• Rodzic – sądy kategoryczne i przejęte ‘na wiarę’ od osób znaczących

• Dorosły – sądy prorablistyczne i kontrola emocjonalna

• Dziecko – sądy emocjonalne będące wynikiem indywidualnej empirii

ZWIĄZKI MIĘDZYLUDZKIE

ZWIĄZEK

• Związek – trwałe (względnie trwałe) powiązanie między dwoma jednostkami

  • Jednowymiarowe

  • Wielowymiarowe (relacje łączące ludzi jest znacznie więcej)

• Związek

  • Istnieje w pewnych ramach czasowych

  • Wzajemny wpływ jednostek na zachowanie intensywny (współzależność)

  • ‘Świadomość związku’. Obraz (nie do końca uświadomiony)

    • Wiedza o partnerze

    • Oczekiwań wobec partnera

    • Swojej roli i zobowiązań

    • Typowych zachowań

WYKŁAD 10 (14.12.2010)

KSZTAŁTOWANIE I ZMIANA POSTAW

SKUTECZNOŚĆ KSZTAŁTOWANIA I ZMIANY POSTAW

• Nadawca Skuteczny (wiarygodny) nadawca

  • Kategoryzacja nadawców i pierwsze wrażenie

  • Intencje nadawcy, kompetencje nadawcy

  • Umiejętności techniczne nadawcy (język, ‘kartka’)

  • Postawa nadawcy w stosunku do odbiorców

SKUTECZNOŚĆ KSZTAŁTOWANIA I ZMIANY POSTAW

• Przekaz. Cechy skutecznego przekazu.

  • Z wnioskiem czy bez wniosku?

  • Na początku czy na końcu?

  • Jednostronnie czy dwustronnie argumentować?

  • Do emocji czy do rozumu?

SZTUKA MOTYWOWANIA

Zagadnienia

• Założenia

• W świecie teorii

  • Teorie oczekiwań

  • Teoria sprawiedliwości

• Motywacyjne kontrowersje

• Motywowanie w perspektywie organizacji

ZAŁOŻENIA

ZAŁOŻENIE WSTĘPNE NA TEMAT MOTYWOWANIA I MOTYWACJI

• Kulturowe: Motywacja to coś ‘pozytywnego’, istnieje społeczny, kulturowy, religijny, moralny nacisk na ;odpowiednio wysoki poziom motywacji’

• Prakseologiczne: Motywacja jest jednym z wielu (kilku) czynników wpływających na efektywność działań (zachowania się) człowieka w organizacji – drugi równie ważny to kwalifikacje i kompetencje

• Motywacji może ‘zabraknąć’ i trzeba jej zasoby uzupełniać

• Zarządcze, organizacyjne: Cele strategiczne przedsiębiorstwa osiągane są dzięki naukowemu lub intuicyjnemu oddziaływaniu kierowników na proces motywacyjny

ZAŁOŻENIA WSTĘPNE NA TEMAT MOTYWOWANIA I MOTYWACJI

• Motywacja to jednocześnie coś wewnętrznego i zewnętrznego, co określa

  • Kierunek działania – (co?)

  • Wysiłek (ilość fizycznej lub psychicznej energii – do?)

  • Wytrwałość (jak długo i jak mimo wszystko – jak?)

• Motywacja to konstrukt teoretyczny

CECHY PROCESU MOTYWACYJNEGO (MOTYWACJI)

• Kierunek

  • Dodatni polega na zmierzaniu do osiągnięć celów dodatnich (pozytywnych)

  • Ujemny na unikaniu negatywnych

• Natężenie

  • Siła – zdolność do ‘wyłączenia’ innych motywów (potrzeb)

  • Wielkość – rozmiar wysiłku zaspokajającego motyw (potrzebę)

  • Intensywność – poziom mobilizacji organizmu (ilość zaangażowanego w zachowanie wysiłku)

W ŚWIECIE TEORII

Między jednostką a zbiorowością

TEORIA OCZEKIWAŃ

Vicotr H. Vroom

Lyman W. Porter

Dawid A. Nadler

Lawler

ZAŁOŻENIA

• Zachowanie jednostki to kombinacja wypadkowa czynników zewnętrznych i wewnętrznych

• Ludzie podejmują świadomie decyzje o swych zachowaniach (w tym organizacyjnych)

• Każdy człowiek to układ odmiennych potrzeb, pragnień, celów

• Człowiek wybiera określone zachowanie na podstawie oczekiwań, że zachowanie to doprowadzi go do oczekiwanego wyniku (nielubiane założenia w zarządzaniu)

SKŁADNIKI MODELU OCZEKIWAŃ

• Jeżeli to zrobię, to jakiś to będzie wynik dla mnie?

• Jakie są szanse uzyskania (osiągnięcia) tego wyniku?

• Czy wynik jest wart mojego wysiłku?

Teorie oczekiwań – model podstawowy

W = (Ux x Px)-Ks

Ux – subiektywna użyteczność wyniku

Px – sbiektywna ocena prawdopodobieństwa wyniku

Ks – subiektywna ocena kosztów osiągnięcia wyniku

W=(UxxPx)-Kx

• Subiektywna użyteczność wyniku

  • Napięcie motywacyjne – subiektywnie odczuwana potrzeba

    • Niezaspokojona potrzeba

    • Obawa, niepokój o zaspokojeniu potrzeby w przyszłości

  • gratyfikator – coś co zaspokaja potrzebę

    • gratyfikatory pierwszego rzędu – naturalne

    • gratyfikatory drugiego rzędu – uniwersalne

• subiektywna percepcja i ocena gratyfikacyjna

WIELKOŚĆ GRATYFIKATORA

DOSTĘPNOŚĆ GRATYFIKATORA

• Tym bardziej gratyfikator cenny (atrakcyjny, pożądany) im:

  • Trudniej dostępny

  • Rzadziej używany

  • Wymaga więcej wysiłku w zdobyciu

  • Ma charakter elitarny

  • Ma charakter inicjacyjny (włączający do ;klubu’)

• Pracownik jest skłonny włożyć stosunkowo więcej wysiłku w zdobycie i utrzymanie tego typu gratyfikator, niż gratyfikator odstępnego, powszedniego i powszechnego

DOŚWIADCZENIE