I

1. Organizacja i kompetencje Rady 500 w Atenach
   Rada 500 była głównym organem administracji państwowej w starożytnych Atenach (wcześniej, przed reformami Klajstenesa znana jako Rada 400). Składała się z 500 osób, obywateli wyłonionych w drodze losowania na okres jednego roku. Działała na równi ze Zgromadzeniem Ludowym. Rada proponuje ustawy, kieruje urzędnikami, przygotowuje obrady i wciela w życie uchwały Zgromadzenia.Grupa (50 osób), pochodząca z jednej fyli (jednostka podziału terytorialnego) pełniła stałą służbę przez okres jednej dziesiątej roku, przyjmując odpowiedzialność za to, co działo się i podejmując niezbędne inicjatywy. Raz na dobę wybierany był przewodniczący kolegium czyliprytan, który pełnił rolę głowy Państwa. Rada 500 istniała także we Francji w czasach Napoleońskich, działała ona jako niższa izba parlamentu.

2. Organizacja i kompetencje aparatu urzędniczego w Atenach
   Od czasów królewskich istnieli specjalni (najwyżsi) urzędnicy, archonci (początkowo wybierani dożywotnio, potem na 10 lat, a wreszcie na 1 rok). Zajmowali się oni sprawami sądowymi oraz kultu. Król stał się tylko jednym z archontów (tzw. archont-król). Po obaleniu monarchii najwyżsi urzędnicy „archonci” byli wybierani spośród arystokracji. Po reformach Klajstenesa polityczne kompetencję przejęła Rada 500, a urzędników wybierano w drodze losowania, urzędy były honorowe i nieodpłatne, a z czasem wprowadzono system diet (z wyjątkiem urzędników skarbowych i wojskowych, których majętność była podstawą do objęcia tego urzędu) Urzędy były z zasady kolegialne, zazwyczaj po 10, lub kadencyjne, co miało uchronić przed korupcją. Nie losowano natomiast strategów (wybierano ich z pośród najlepszych na okres 1 roku), było ich około 10 i zajmowali się oni sprawami wojskowymi. Eklezja, czyli zgromadzenie ludowe nadzorowało pracę urzędników.Urzędnicy zajmowali wykonywaniem poleceń Zgromadzenia Ludowego oraz Rady 500.

3. Organizacja i kompetencje magistratury w republikańskim Rzymie
   Magistratura w okresie republikańskim Rzymu to urzędnik. Urzędników ze względu na zakres władzy można było podzielić na wyższych (konsulów, pretorów i cenzorów) oraz na niższych (kwestorów, edylów). Rangę urzędników można było rozpoznać bo krzesłach, ważniejsi mieli z kości słoniowej, a mniej ważni zwykłe. Wszyscy wymienieni urzędnicy byli urzędnikami zwyczajnymi, nadzwyczajnym urzędnikiem był np. dyktator. Kolejny rodzaj magistratury, możemy podzielić na potestas (zdolność do wydawania edyktów) oraz imperium, która przysługiwała tylko wyższym urzędnikom, dot. sądownictwa, kontroli ogólnej itp. Dużą i szeroką władzę mieli Konsulowie (było ich 2), którzy przejęli kompetencję monarchy. Sprawami sądowymi zajmował się Pretor, który wydawał edykt, w którym to zawierały się wszystkie przepisy obowiązujące w trakcie kadencji. Głównymi księgowymi byli Kwestorzy, zaś Edylowie zajmowali się organizacja życia publicznego dla ludzi. Cenzorzy natomiast określali stan majątkowy, pozwalający ustalić przynależność klasową. W sytuacji zagrożenia Senat na wniosek Konsula powoływał Dyktatora, który to miał pełnię władzy.

4. Zarząd cesarski w Rzymie
   Po licznych wojnach domowych, w Rzymie tworzy się system pryncypialny tzw. Monarchia Republikańska. Władza skupiona była w rękach jednostki przy zachowaniu pozorów instytucji republikańskich. Cesarz był princepsem, "pierwszym obywatelem republiki", piastującym jednocześnie funkcje imperatora, przywódcy senatu, prokonsula zarządzającego 18 prowincjami, najwyższego kapłana, trybuna ludowego i cenzora ustalającego listy senatorów. Pryncypat nie był dziedziczny, ale władca miał możliwość wyznaczenia swego następcy. Pryncypat trwał w Rzymieaż do rządów Dioklecjana. Ponadto zlikwidowano samorząd miejski i ustanowionoprowincjecesarskie i senatorskie.
   Doprowadziło to do biurokratyzacji całego Cesarstwa, a w niektórych miejscach nawet do anarchii

5. Organy centralne i lokalne w państwie Franków
   Organy centralne (z czasem ich znaczenie zaczęło malec):
   *Placita- mniej liczne kolegia- reprezentowana w nich była wyłącznie świecka i duchowna arystokracja. IXw- placita decydowały o sprawach państwowych. Były instytucja wyradzającą przewagę wpływów możnowładców w państwie
   *Palatium (dwór) – przebywali w niej obok straży przybocznej (drużyny)wybitne osobistości świeckie i duchowne
   *Paladyni- urzędnicy łączący obsługę domową króla i wysokie funkcje administracyjne
   *Majordom- pierwszy urzędnik. Marszałek dworu, który zajmował się dworem możnowładcy. Do jego obowiązków należało min. dowodzenie wojskiem królewskim i przewodnictwo sądowi pałacowemu. Po likwidacji tego urzędu ,jego kompetencje przejąłSeneszal.
   *Dalsze urzędy dworskie: koniuszy (zarządca stajni), cześnik(dbał o piwnicę, napiwki) i inni
   *Kanclerz- z reguły osoba duchowna. Pierwszy sekretarz królewski, redaktor wszystkich podpisanych przez króla pism i kapitularzy oraz ich ekspedycja
   Ostatecznie ustalił się zwyczaj zwoływania ich co rok [organów centralnych].Miały one charakter przeglądów wojskowych:
   -Pole Marcowe- za Merowingów w marcu
   -Pole Majowe- za Karolingów w maju
   
   Organy lokalne:
   *Hrabstwa – na jej czele stał urzędnik królewski i hrabia. Stały się podstawowymi okręgami zarządu terytorialnego. Hrabia sprawował władzę administracyjną i wojskową. Dzieliły się one wicehrabstwa
   *margrabstwa i księstwa – były to hrabstwa położone w strefach granicznych
   Wysłannicy królewscy sprawowali kontrolę nad hrabstwami. Zazwyczaj jeden hrabia i jeden biskup. Odwiedzali poszczególne hrabstwa , zbierali skargi, czuwali nad stosowaniem prawa i zdawali raporty ze swych inspekcji.

6. Zasady organizacji i cechy charakterystyczne zarządu państwowego monarchii patrymonialnej
   Władca traktował podległe mu państwo jako swoją własność. Władza była dożywotnia i dziedziczna. Miała ona charakter scentralizowany, a monarcha był na tyle silny, że mógł rozstrzygać wszelkie spory o charakterze odśrodkowym, na swoją korzyść, utrzymując w ten sposób jedność państwa. Monarchia wczesnofeudalna charakteryzowała się również oparciem porządku społecznego i politycznego o system feudalny. Aparat państwowy był jeszcze wówczas bardzo słabo rozwinięty, a funkcje państwowe mieszały się z dworskimi. Król zyskał poparcie w grupie możnych (feudałów). Państwo oraz władca popierał ich dążenia, oraz chronił ich stan posiadania. Stopniowo to właśnie ta grupa będzie przejmować władzę centralną w państwie. W przyszłości doprowadzi to do rozbicia jedności monarchii wczesnofeudalnych. Jedną z głównych ról w państwie odgrywał Kościół. Dążył on z jednej strony do wzmocnienia swojej władzy, a z drugiej utrwalał rodzący się ustrój feudalny.

7. Zasady organizacji i cechy charakterystyczne administracji państwowej w monarchii absolutnej
   W monarchii absolutnej władzę niczym nie ograniczoną ma król, który stanowi prawa, ale sam im nie podlega. Sprawuje pełną władzę ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą. Państwo absolutne jest państwemsilnie scentralizowanym– organy centralne wyraźnie kontrolują struktury poszczególnych części państwa, nadzór nad całością funkcjonowania kraju jest skupiony w ich ręku. By móc dostatecznie kontrolować całe państwo wprowadza się rozbudowany system biurokracji i administracji. Kolejny bardzo ważny element tego typu rządów jest chęć uniezależnienia się od władzy kościelnej, a co za tym idzie ograniczenia wpływów duchowieństwa; podobne zabiegi stosowano również w stosunku do arystokracji. Próba pozbawienia wpływów przedstawicieli tych stanów dokonywała się głównie na drodze prawnej. Aby zapewnić sobie pełnię władzy nad społeczeństwem oraz zbudować potężne państwo, budowano prężnie działający aparat policyjny oraz silną armię. Nad sprawami kultury i sztuki władca obierał mecenat, po to by sprawiać wrażenie władcy oświeconego, dbającego o swoje państwo oraz zapewniającego mu potęgę i uznanie na arenie międzynarodowej.

8. Rady królewskie we Francji w okresie monarchii absolutnej
   Rady królewskie były to organy doradcze dla króla. Przewodniczył im władca a ich decyzje zapadały w jego imieniu i nie podlegały rejestracji przez parlamenty. W składzie rad znajdowali się ministrowie i osoby dowolnie powołane przez króla. Od XVIII w. nastąpił spadek znaczenia rad królewskich a władca z reguły porozumiewał się bezpośrednio z ministrami. Funkcjonowały 1.:Rada Stanu (Rada Ministerialna, Tajna Rada): sprawy zagraniczne, najważniejsze sprawy wewnętrzne, wojna, pokój 2.Rada Depesz (Sprawozdań): bieżący zarząd sprawami wewnętrznymi kraju, koordynowanie działalności sekretarzy stanu/ 3.Stron procesowych (Prywatna): pod przewodnictwem kanclerza, sąd kompetencyjny (w razie sporu między sądami), nadzwyczajny (mogła wywołać sprawę zawisłą w innym sądzie), kasacyjny w sprawach administracyjnych (tj. mogła przyjmować skargi poddanych)/ Finansów: podatki, przychody i rozchody skarbu, polityka gospodarcza/ ds. Handlowych: kolonie.

9. Organy centralne i zarząd lokalny w Prusach w okresie monarchii absolutnej
   Organy centralne: Administracja centralna była wzorowana na monarchii francuskiej, a sprawne funkcjonowanie państwa wynikało z nadzwyczajnych zdolności kilku kolejnych władców do osobistego ogarniania olbrzymiego zakresu spraw. W okresie monarchii absolutnej działały następujące organy centralne:
   *Tajna Rada Stanu – rada królewska, zajmująca się najważniejszymi sprawami państwa. W jej skład wchodzili ministrowie 3 poniższych zespołów:
   -Generalne dyrektorium – składało się z pięciu departamentów. Zajmowało się sprawami zarządu państwa
   -Ministerstwo gabinetowe – zajmowało się sprawami polityki zagranicznej
   -Ministerstwo sprawiedliwości – zajmowało się sprawami sądownictwa i wyznańZarząd lokalny:
   *Prusy dzieliły się na prowincje, w których rządzili namiestnicy (reprezentanci króla).
   *Prowincje dzielono zaś na departamenty kamer, w których władzę sprawowały organy kolegialne - kamery wojny i domen. Kamery zarządzały departamentami; zajmowały się bieżącymi sprawami administracyjnymi, wojskiem, policją, finansami, zarządem dóbr państwowych, sądownictwem w sprawach skarbowych, policyjnych i administracyjnych; nadzorowały władze w miastach, powiatach i dobrach królewskich. Na ich czele stali prezydenci.
   *Departamenty dzielono na powiaty, którymi kierowali landraci (urzędnicy ziemscy, powoływani przez króla spośród kandydatów przedstawianych przez sejmiki szlacheckie)
   
   
   
   
   

10. Reformy zarządu państwowego w Rosji za rządów Piotra I i jego następców
    Piotr I rozpoczął reformę ustroju państwa Rosyjskiego. Ustrój władz centralnych tworzony był na podobieństwo zachodnich monarchii absolutnych, głównie na centralizmie i biurokratyzmie. Reformy zmierzały do modernizacji aparatu państwa, zlikwidowano wszystko co wydawało się przestarzałe min. dumy bojarskie i prikazy (organy administracyjne). W 1711 r. powstał Senat Rządzący - organ doradczy cara o charakterze rządowym, złożony z przewodniczących kolegiów ministerialnych. Wszechstronne kompetencje ulegały jednak ciągłemu ograniczeniu, aż senat stał się w końcu organem sądowym. Piotr I powołał także urząd Prokuratora, który kontrolował senat i wykonywał ustawy. Na jego czele stał generał - prokurator, podlegający bezpośrednio cesarzowi. Zwoływał on także posiedzenia senatu, miał prawo sprzeciwu wobec jego decyzji, kontrolował administrację i sądownictwo w całym kraju (był okiem cara). Katarzyna II podzieliła senat na 6 departamentów i rozbudowała jego znaczenie jako sądu najwyższego. W miejsce dawnych prikazów wprowadzono kolegia. Sprawy państwowe podzielone między kolegia: kolegia spraw zagranicznych, wojska i marynarki działały pod nadzorem cara. Podzielono Rosję na gubernie, prowincje i dystrykty. Na czele guberni stał gubernator, prowincji wojewoda, dystryktu komisarz ziemski. Katarzyna II w 1775 r. podzieliła Rosję na generał-gubernie, gubernie i powiaty, na czele z generał-gubernatorami, gubernatorami i izprawnikami. Generał-gubernator był namiestnikiem cara. Katarzyna II w 1785 r. powołała samorząd szlachecki w guberniach i powiatach. Wybierały one marszałków szlachty oraz kandydatów na izprawników. W sądownictwie dominowały nadal 2 zasady feudalne: łączenia władzy administracyjnej z sądową i sądownictwa stanowego. Organizacja sądów opierała się na zasadzie stanowości. Osobne sądy były dla szlachty, mieszczan i chłopów. Wzorem zachodnich krajów protestanckich Piotr Wielki podporządkował sobie całkowicie kościół prawosławny przez zniesienie patriarchatu moskiewskiego.

II

1. Zmiany w strukturze i kompetencjach administracji państwowej we Francji w okresie wielkiej rewolucji
   W wyniku rewolucji obalono w 1789 roku absolutną władzę monarchy, a w 1791 roku Konstytuanta uchwaliła pierwszą francuską konstytucję - konstytucję monarchii parlamentarnej. Jej integralną częścią była Deklaracja praw człowieka i obywatela z 26 sierpnia 1789 r., podkreślająca zasadę suwerenności narodu.

• Król był podporządkowany rządom Narodu, podlegał ustawom, nie stał ponad prawem jak władca absolutny. Pozbawiono go inicjatywy ustawodawczej, prawa sankcji i rozwiązywania parlamentu.

• Ministrowie byli odpowiedzialni konstytucyjnie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, a formalnie nieodpowiedzialni politycznie przed parlamentem. Wprowadzono również zasadę kontrasygnaty aktów królewskich przez ministrów.

• Władza ustawodawcza należała do jednoizbowego Zgromadzenia Narodowego. Deputowanych uznano za reprezentantów całego Narodu, a nie poszczególnych ziem, wchodzących w skład Francji. Deputowani posiadali immunitet, chroniący ich przed aresztowaniem w czasie pełnienia funkcji parlamentarzysty. Ich kadencja trwała 2 lata. Zgromadzenie posiadało inicjatywę ustawodawczą. Nie mogło usunąć króla, ale mogło odrzucić zgłoszone przez niego weto. Uchwalało budżet, podatki, decydowało o wielkość armii i floty, kontrolowało urzędników, decydowało o wojnie i pokoju, a na wniosek króla o podpisaniu traktatów z obcymi państwami.

• Wprowadzono zmiany w zarządzie terytorialnym kraju. Zunifikowano podziały terytorialne, dzieląc Francję na jednolite w całym państwie jednostki podziału terytorialnego. Wprowadzono dystrykty, kantony, departamenty i gminy; z obieralnymi władzami lokalnymi (radami municypalnymi z merami i rady departamentalne z dyrektoriatami). Zniesiono zarazem różnorodne lokalne przywileje nadane jeszcze w czasach średniowiecza poszczególnym miastom, czy rejonom

1. Reformy Napoleona I w zakresie administracji państwowej

Na mocy konstytucji konsularnej z 1799 roku, proklamowanej przez Napoleona Bonapartego w wyniku zamachu stanu, Napoleon zapewnił sobie najszerszą i najtrwalszą władzę. Dzięki temu wprowadził szereg reform w zakresie administracji państwowej. Do najważniejszych reform Napoleon trzeba zaliczyć:

• zaprowadzenie silnej władzy wykonawczej głowy państwa przeważającej nad ustawodawczą

• utrwalenie podstawowych urzędów centralnych takich jak rada ministrów, rada stanu czy izba obrachunkowa

• nowy, racjonalny podział kraju na: departamenty (z prefektami), okręgi (z podprefektami) oraz gminy (z merem na czele)

• wprowadzenie korpusu służby cywilnej

• zgodnie z zasadą centralizmu zastąpiono organy kolegialne organami jednoosobowymi. Urzędnicy pochodzili z nominacji rządowej, byli odpowiedzialni przed przełożonymi

• Prefekt jako reprezentant rządu w departamencie, realizował politykę rządu, skupiał w swoim ręku działalność administracyjną. Służbowo podlegał ministrowi spraw wewnętrznych

• ograniczenie samorządu terytorialnego: rady departamentalne (prefekturalne) przy prefektach, rady okręgowe przy podprefektach, rady gminne przy merach. Merowie nie byli wybierani przez obywateli lecz mianowani, podobnie jak rady gminne. Był to przykład dekoncentracji administracji publicznej autorytarnego państwa mimo zachowania republikańskich form

1. Zasady ustrojowe w państwach XIX
   W ówczesnych państwach zachodziły istotne przemiany ustrojowe, powstawały partie polityczne, rozwijano samorząd terytorialny i gospodarczy, tworzono podstawy sądownictwa administracyjnego. Zmiany dokonywały się także wewnątrz administracji, postępowała biurokratyzacja, a zasada jednoosobowości zastępowała kolegialność. Przekształcano organy zarządu centralnego. Doszło do wykształcenia się rządu w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli rady ministrów, także instytucji premiera. Minister przestał być funkcjonariuszem władcy, a stał się kierownikiem fachowego resortu, zależnym od parlamentu. Położono większy nacisk na odpowiedzialność parlamentarną ministrów przed parlamentem oraz przyznawano radzie ministrów własne kompetencje, odrębne od uprawnień władcy.

2. Ustrój administracyjny Prus w XIX w.
   Dzięki szeroko zakrojonym reformom, które pchnęły Prusy z feudalizmu na drogę do kapitalizmu. Zniesiono różnice stanowe, zaprowadzono równość wobec prawa, ale nie naruszono podstaw absolutnej władzy króla, nie wprowadzono konstytucji, ani parlamentu. Prusy do połowy XIX wieku nadal były monarchią absolutną. Dopiero w 1850 król Prus Fryderyk Wilhelm IV nadał nową konstytucje, wówczas Prusy stały się monarchią konstytucyjną z silnymi rządami osobistymi króla.
   Królowi Prus przysługiwała pełnia władzy wykonawczej. Powoływał on i odwoływał kanclerza i ministrów, oraz urzędników. Podlegały mu siły zbrojne, administracja, zarząd wewnętrzny i zewnętrzny krajem. Podpisywał umowy międzynarodowe, wypowiadał wojnę i zawierał pokój.
   W zakresie władzy ustawodawczej posiadał inicjatywę ustawodawczą, mianował członków izby panów, sankcjonował ustawy i wykonywał weto stanowcze; nakazywał ogłoszenie ustaw, wydawał rozporządzenia z mocą ustawy i rozporządzenia wykonawcze oraz miał prawo rozwiązania Sejmu pruskiego. Ponadto: mianował sędziów, nadzorował politykę ministra sprawiedliwości i stosował prawo łaski. Ministrowie z kanclerzem byli wykonawcami jego woli.
   Władza ustawodawcza została powierzona Sejmowi Prus. Sejm ten był dwuizbowy, składał się z Izby Posłów oraz Izby Panów.

3. Ustrój administracyjny Rosji w XIX w.

Władza cesarska była samowładcza i nieograniczona. Cesarz był najwyższym sędzią, najwyższym wodzem i reprezentantem państwa na zewnątrz. Car ustanowił wiele nowych organów administracji centralnej

-Rada nieustająca – 12 członków pochodzących z administracji, organ doradczy cara

-Urząd ministrów – na miejsce zlikwidowanych kolegiów. Ministrowie byli mianowani przez cara, podlegali i odpowiadali tylko jemu, decyzje podejmowali jednoosobowo.

-Komitet ministrów – kolejny organ doradczy cara, pozbawiony możliwości samodzielnego decydowania

-Rada Państwa nie posiadała uprawnień władczych, organ doradczy, którego uchwały nie wiązały monarchy, przygotowywała i opiniowała projekty ustaw

- Senat rządzący funkcja sądu najwyższego o uprawnieniach kasacyjnych, nadzorował wpływy z podatków i wydatki państwowe, nadzorował wszystkie ministerstwa oraz ogłaszał ustawy.

-Kancelaria Cesarska – organ pomocniczy cara.

Podział administracyjny Rosji: Gubernie>powiaty>stany>ziemstwa. Na czele guberni stał gubernator. Organy administracji lokalnej: Duma miasta-wybierana na 4 lata, składająca się z kilkudziesięciu radnych

Zarząd miejski- kilkuosobowy

Prezydent-będący też przewodniczącym dumy

Zarząd i prezydenta wybierała ze swojego grona duma

Wybór prezydenta wymagał zatwierdzenia przez gubernatora lub ministra spraw wewnętrznych.

 Struktura sądowa obejmowała następujące instancje:
• Sądy pokoju- właściwe dla drobnych spraw cywilnych i karnych; sędziowie byli wybierani(cenzus wykształcenia i majątkowy); drugą instancją był zjazd sędziów pokoju z danego okręgu.
• Sądy okręgowe- sądy I instancji; w sprawach karnych sądziły przy udziale ławy przysięgłych („orzekającej”).
• Izby sądowe- sąd apelacyjny w sprawach cywilnych i karnych.
• Sąd kasacyjny- skargi kasacyjne skierowane do Senatu rozpatrywał departament Senatu dla spraw cywilnych lub departament dla spraw karnych.

1. Ustrój administracyjny Wielkiej Brytanii w XIX w. Ustrój polityczno-administracyjny Wielkiej Brytanii w XIX w. – system parlamentarno-gabinetowy Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii – ukształtowany w XIX w. na mocy konwenansów konstytucyjnych.Wielka Brytania jest monarchią parlamentarną. W państwie tym nie istnieje do dziś konwencjonalnie pojęta konstytucja pisana, inaczej: konstytucja w sensie formalnym, jak ma to miejsce w innych krajach. Zamiast jednego dokumentu istnieje szereg norm zwanych konwenansami konstytucyjnymi, czyli konstytucja w sensie materialnym. Obowiązuje doktryna zwierzchnictwa parlamentu. Najwyższą rangę mają ustawy, które określają m.in. rolę samorządu terytorialnego w społeczeństwie. W rzeczywistości rząd brytyjski ma swobodę w kształtowaniu struktury i funkcjonowania organów administracji lokalnej. Struktura samorządu terytorialnego została zapoczątkowana przez szereg ustaw w XIX w.Podział kompetencji struktur samorządowych: #Istotą podziału administracyjnego Wlk. Brytanii był podział kompetencji, które spoczywały na poszczególnych jednostkach samorządowych. Poszczególne rady sprawowały pieczę nad:/ -rady hrabstw: szkolnictwem, utrzymaniem dróg publicznych, opieką społeczną, ochroną przeciwpożarową, policją i bibliotekami. Na czele rady zasiadał przewodniczący. -Rady dystryktów: budownictwem, lokalnymi podatkami, utrzymaniem cmentarzy oraz usuwaniem nieczystości. Radą kierował przewodniczący, w dystryktach typu boroughs – burmistrz;/-rady parafialne: utrzymaniem ogródków działkowych i miejskiej zieleni. Na czele rady zasiadał przewodniczący. W parafiach, gdzie nie funkcjonowała rada, organem uchwałodawczym była parishtrustee, którym kierował przewodniczący zebrania parishmeeting, radny rady dystryktu.

2. Ustrój administracyjny USA w XIX w.
   USA jest państwem federalnym. System federalny wprowadza podział władzy między władze federalne (centralne, jedna dla całego państwa) i władze stanowe. Do połowy XIX wieku uprawnienie i obowiązki władz stanowych oraz rządu federalnego traktowano rozdzielnie.
   Stany jako części składowe federacji są równe: każdy z nich ma własną konstytucję, godło, odrębny system prawny oraz sądownictwo. Władza ustawodawcza w stanach należy do dwuizbowych kongresów stanowych. Natomiast władzę wykonawczą w stanie sprawuje gubernator, wybierany w wyborach powszechnych.
   W ustroju USA realizowana jest zasada trójpodziału władzy:
   *Rząd jest kierowany przez prezydenta, wyposażonego w silną władzę wykonawczą, wybieranego w wyborach powszechnych, na 4 - letnią kadencję, niezależnego od parlamentu. Prezydent jest głową państwa, a jednocześnie kierownikiem rządu federalnego i administracji federalnej, głównodowodzącym armią, flotą i milicjami stanowymi, promotorem ustaw i aktów prawnych opracowanych przez podległe mu urzędy. Może wydawać rozporządzenia i inne akty prawne.
   *Władzę ustawodawczą wykonuje Kongres, podzielony na Izbę Reprezentantów oraz Senat. Izba Reprezentantów liczy 435 reprezentantów. Senat składa się z dwóch senatorów na każdy stan. Co 2 lata następuje wymiana 1/3 senatorów, których kadencja wynosi 6 lat. Prezesem Senatu jest wiceprezydent a w jego zastępstwie tymczasowy przewodniczący. Do kompetencji Kongresu należą sprawy ustrojodawcze (zmiana Konstytucji), ustawodawcze (uchwalanie ustaw i rezolucji, budżet, podatki, cła, waluta, handel międzynarodowy i zagraniczny, poczta, przyjmowanie nowych stanów), kreacyjne, sądownicze, śledcze i kontrolne.
   *Sądownictwo federalne składa się z sądów dystryktowych, sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego. Zasadą jest istnienie sądu ławy przysięgłych. Konstytucja natomiast w III rozdziale definiuje przestępstwo zdrady państwa.W skład Sądu Najwyższego wchodzi 9 sędziów na czele z prezesem mianowanych przez prezydenta za zgodą Senatu. Do kompetencji Sądu należy dokonywanie interpretacji Konstytucji oraz co bardzo istotne: uznawanie określonych przepisów prawa federalnego i stanowego za sprzeczne z Konstytucją - powoduje to ich nieważność oraz uchylenie decyzji administracyjnych i orzeczeń sądowych na nich opartych.

3. Istota i cechy charakterystyczne samorządu terytorialnego
   (ogół)

Pojęcie i istota samorządu terytorialnego. Samorząd terytorialny stanowi wyodrębniony w strukturze państwa. powstały z mocy prawa związek lokalnego społeczeństwa (korporacja,), powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na nie zadań. Jest to forma zdecentralizowanej władzy publicznej. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządowa. Istota samorządu jest to. że zarządza sprawami publicznymi przez samych zainteresowanych. Osobowość publiczne - prawna samorządu to wykonywanie zadań we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność JST podlega ochronie sadowej. Wyróżnia się 3 szczeble samorządu terytorialnego : gmina, powiat, województwo. Cechy jednostki samorządu terytorialnego:

- powstaje tylko z mocy prawa krajowego i działa w granicach przez prawo określonych,

-członkami wspólnoty samorządowej z mocy prawa są wszyscy mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego,

-posiada własną demokratyczną organizację ustaloną przez ustawę i własny statut,

-powołana do wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej w formach właściwych dla tej administracji,

-corocznie uchwala własny budżet, niebędący częścią budżetu państwa, ani budżetu innej jednostki samorządu terytorialnego,

-jest podmiotem zarówno prawa publicznego (dysponując kompetencjami administracyjnoprawnymi), jak i podmiotem prawa prywatnego (osobą prawa cywilnego, mającą zdolność sądową),

-swe decyzje podejmuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,

-jej względną samodzielność ogranicza zdecentralizowany nadzór organów państwowych o charakterze weryfikacyjnym, z reguły ograniczony do kryterium legalności,

-kontrolowana i chroniona przez niezawisłe sądy administracyjne i sądy powszechne.

1. Istota i cechy charakterystyczne sądownictwa administracyjnego
   (ogół) Można wyróżnić dwa podstawowe typy sądownictwa administracyjnego.
   Typ angielski – w którym prawo do orzekania spornych spraw uzyskały sądy powszechne, rozwiązanieto w teorii prawa uzyskało osobną nazwę państwa wymiaru sprawiedliwości.
   Typ francuski (kontynentalny) – kompetencje do orzekania przekazano odrębnym organom,oddzielonym od struktur sądownictwa powszechnego.
   Właściwość sądów administracyjnych:
   -Kompetencje sądownictwa administracyjnego określone mogą być poprzez klauzule generalnąlub enumeratywną albo przy wykorzystaniu obu wymienionych sposobów  (metoda mieszana). Klauzula enumeratywna polega na szczegółowym wskazaniu przez przepisy prawa spraw, w którychsądmoże wyrokować. Klauzula enumeratywna łączy się z systemem rewizji, kiedy to po przeprowadzeniuwłasnego postępowania dowodowego sąd administracyjny miał prawo wydania nowej, zgodnej z prawemdecyzji. Zaletą stosowania klauzuli enumeratywnej jest całkowita jasność, jak daleko sięga kontrolaadministracji, z drugiej jednak strony stwarza możliwość ochrony prawnej w mniejszej kategorii spraw niższersza od niej klauzula generalna. Klauzula generalna przyznaje sądowi właściwość do rozpatrywania skarg na wszystkie decyzje, wydaneprzez organy administracji z naruszeniem prawa. Z klauzulą generalną łączy się z reguły wyłączniekasacyjne uprawnienie sądu. Mógł on zatem jedynie utrzymać bądź uchylić zaskarżoną decyzje. Klauzula generalna jest z natury rzeczy nie ostra, pojawiają się wątpliwości co do organy właściwego, stadteż istnieje konieczność powoływania sądów kompetencyjnych. Kontrola swobodnego uznania
   Zastosowanie klauzuli generalnej z reguły włącza spod kontroli sądu administracyjnego decyzjewydane w zakresie uznania administracyjnego. Prawo administracyjne zostawia niekiedy organomadministracyjnym pewien margines swobody działania, określając tylko warunki ogólne wydania decyzji.
   Organ decyzje może ale nie musi wydać. Kieruje się w takim przypadku względami polityki, celowości isłuszności a nie legalności, gdyż na mocy prawa jest upoważniony do swobodnego działania. Wyklucza tozatem kontrolę z punktu widzenia legalności. W przypadku klauzuli enumeratywnej problem ten nie występuje, to bowiem ustawodawca w ustawie przewiduje czy sąd ma prawo kontrolować decyzje wokreślonej kategorii spraw czy też nie. Sądownictwo administracyjne w Polsce jest dwuinstancyjne. W jego skład wchodzą wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny.
   Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracyjnej, w tym kontrolę decyzji i niektórych postanowień administracyjnych (np. pozwoleń administracyjnych), przepisów prawa miejscowego (np. uchwał zatwierdzających miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) oraz innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (np. wpisów do ewidencji gruntów). Sądy administracyjne rozpatrują też skargi na bezczynność organów administracji.
   Trybunał Konstytucyjny jest niezależnym organem, który zajmuje się rozpoznawaniem zagadnień konstytucyjnych.

10. Istota i cechy charakterystyczne sądownictwa kompetencyjnego
(ogół)
Istotnym elementem napoleońskiej konstrukcji sądownictwa administracyjnego było przekazanie sądowi II instancji, to jest Radzie Stanu, sądownictwa kompetencyjnego. Sądownictwo kompetencyjne rozstrzygało spory kompetencyjne - spory o to, który z organów państwowych należących do różnych pionów organizacyjnych (a więc z jednej strony - do sądownictwa, z drugiej - do administracji) był właściwy w danej sprawie. Ponieważ sądownictwo administracyjne zaliczano do pionu administracji, Rada Stanu, rozstrzygając spór kompetencyjny, nie była bezstronna; sama zaliczała się do administracji i była sędzią w sprawie własnej kompetencji. Nie było zatem praktycznej możliwości ograniczenia właściwości sądów administracyjnych przez sądownictwo kompetencyjne, jak i też ograniczenia kompetencji administracji w ogóle. W państwach wymiaru sprawiedliwości było z kolei regułą, że sądy same decydowały o swej właściwości. Ukształtowaną w napoleońskiej Francji właściwość sądów administracyjnych przyjęło - wraz z tymi sądami i wraz z sądownictwem kompetencyjnym typu napoleońskiego - Księstwo Warszawskie. Po nim praktykowało ją Królestwo Polskie aż do zniesienia jego odrębności administracyjnej w latach 1866— 1867. W Królestwie sądami I instancji były jednak nie rady prefekturalne, lecz kolegialne organy zarządu terytorialnego - komisje wojewódzkie, od 1837 r. noszące nazwę rządów gubernialnych.

III

1. Zarząd centralny i lokalny w państwie polskim w okresie monarchii patrymonialnej
   Zarząd centralny:Urzędy centralne dzieliły się na nadworne i koronne. Obejmowały one kanclerza i podkanclerzego (sprawowały je osoby duchowne, kierowały pracami kancelarii, do kompetencji należało prowadzenie korespondencji dyplomatycznej i wydawanie przywilejów), podskarbich i koronnego (zarządzał skarbem państwowym i królewskim. Nadzorował mennicę, wpłaty i wypłaty oraz archiwum) i nadwornego (rachunkowość państwa), oraz marszałków – wielkiego koronnego (zarządzanie dworem, sądownictwo nad dworzanami, ustalanie cen żywności) i nadwornego (zastępca wielkiego koronnego).
   Zarząd lokalny należał do urzędników lokalnych, którzy dzielili się na ziemskich i królewskich. Wojewodowie stali na czele hierarchii urzędników ziemskich. Do jego kompetencji należało przewodniczenie radzie panów województwa, sejmikowi elekcyjnemu, uczestnictwo w wiecu sądowym, powoływanie woźnych, jurysdykcja nad ludnością żydowską oraz nadzór nad miastami. Kasztelanowie utracili większość swoich kompetencji administracyjnych, skarbowych i sądowych. Nadal jednak zasiadali w radzie królewskiej. Podkomorzowie i sędziowie ziemscy wykonywali zadania sądowe. \

2. Urzędy ministerialne i zarząd lokalny w Rzeczpospolitej Obojga Narodów
   Urzędy ministerialnepełnili urzędnicy powoływani przez króla, pełnili oni swoje funkcje dożywotnio. W czasach RON występowały następujące urzędy ministerialne:

• Kanclerz i podkanclerz (jeden musiał być duchownym) – prowadzili oni kancelarię królewską oraz politykę zagraniczną (kanclerz koronny zajmował się polityką zachodnią, natomiast kanclerz litewskich wschodnią)

• Podskarbi wielki i podskarbi koronny - zarządzali skarbem królewskim

• Marszałek wielki – zarządzał dworem królewskim, był mistrzem ceremonii oraz dbał o bezpieczeństwo monarchy

• Marszałek nadworny – zastępował on marszałka wielkiego. Ponadto opiekował się zaopatrzeniem dworu królewskiego i administrował wydatki dworu królewskiego

• Hetman wielki i polny –dowodził armią, miał prawo zarządzać budżetem armii oraz mógł wysyłać poselstwo

• Regimentarze - byli mianowani przez króla tymczasowo w zastępstwie hetmanów, w przypadku gdy hetmanów zabrakło lub nie mogli pełnić swoich funkcji

• Referendarze – było ich dwóch, jeden był duchowny, drugi świecki. Prowadzili oni sprawy w sądach królewskich oraz mieli głos doradczy w senacie

• Zarząd lokalny:

• Starosta grodowy – przewodniczył sądowi grodzkiemu oraz nadzorował spokój i bezpieczeństwo publiczne, obronność zamków, stan dróg i mostów. Ponadto pełnił funkcję administracyjne, policyjne i sądowe

• Wojewoda – Był to urząd senatorski. Wojewoda ustalał taksty (sztywne ceny) oraz kontrolował miary i wagi. Do jego kompetencji należało również sprawowanie sądownictwa nad ludnością żydowską

• Kasztelan – Był to urząd senatorski, dowodził on armią. W hierarchii urzędów stał niżej od wojewody z wyjątkiem kasztelana krakowskiego, który po królu i prymasie był najwyższym urzędnikiem w Koronie

1. Władza wykonawcza i ustrój administracji wg. Konstytucji 3-go Maja 1791 roku
   *Władzę wykonawczą sprawował król oraz straż praw.
   Straż praw byłą centralnym organem zarządu państwa, swoistą „radą królewską”, która miała ustalać główne kierunki polityki państwa (organ ten zajmował się administracją, polityką zagraniczną, sprawami wewnętrznymi i finansami). W składzie Straży Praw znaleźli się: król, prymas jako przewodniczący Komisji Edukacji Narodowej, marszałek Sejmu, pełnoletni następca tronu, dwóch sekretarzy stanu oraz ministrowie.
   Król został uznany za „ojca i króla narodu”. Król był nieodpowiedzialny politycznie, dlatego wprowadzono zasadę kontrasygnaty aktów królewskich. Ponadto władca przewodniczył straży praw, zwoływał sejm, ogłaszał ustawy, mianował ministrów, senatorów oraz urzędników. Był on naczelnym wodzem, nadawał stopnie oficerskie oraz decydował o obsadzie biskupstw. Król w sprawach z zakresu władzy ustawodawczej przewodniczył wyższej izbie sejmu-Senatowi.
   *Konstytucja zniosła min. liberum veto oraz konfederacje.Skonfederowano sejmy oraz nadmierny wpływ sejmików ziemskich. Sejmowi powierzono kontrole straży praw oraz komisji rządowych. Wprowadzono konstytucjonalną odpowiedzialność ministrów przed Sądem sejmowym. Dla uproszczenia i przyśpieszenia obrad wprowadzono zasadę głosowania zwykła lub kwalifikowaną większością głosów. Dla województw, ziem i powiatów powołano wojewódzkie komisje porządkowo cywilno-wojskowe. Zmieniono organizacje sądownictwa. Wprowadzono sądy ziemiańskie, które zastąpiły sądy grodzkie, ziemskie i podkomorskie.

2. Organizacja i kompetencje Rady Stanu w Księstwie Warszawskim
   Rada stanu była rządowym organem administracji centralnej, doradczym i zarządzającym, jednocześnie wyposażonym w kompetencje sądów. Zasiadali w niej: król, prezes Rady Ministrów (jednocześnie jako prezes Rady Stanu), ministrowie, sekretarz, radcowie stanu oraz referendarze.W jej strukturze wewnętrznej mieściły się komisje dla podań i instrukcji (przygotowujące spraw sądowe) oraz komisje dla spraw ustawodawczych i administracyjnych; a także sekcje odpowiadające resortom sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i obrządków religijnych, wojny, finansów i skarbu. Ponadto Rada Stanu działała jako:

• sąd kompetencyjny, rozstrzygając spory między organami administracji a sądami,

• sąd kasacyjny, umieszczony w ramach sądownictwa powszechnego. Rozpatrywała skargi na wyroki sądów wyższych instancji. Mogła wydać wyrok oddalający zaskarżone orzeczenie (w przypadku stwierdzenia naruszenia procedury lub mylnej wykładni przepisów) lub utrzymujący orzeczenie w mocy,

• sąd administracyjny, gdy zajmowała się odwołaniami od rad prefekturalnych (w II instancji) lub w I instancji, gdy rozpatrywała spory, gdzie stroną był minister. ]
  Warto dodać, iż organ ten był wzorowany na Napoleońskiej Francji, i funkcjonuje we Francji do dziś jako organ opiniujący wszystkie akty prawne autorstwa rządowego.

1. Podziały terytorialne oraz zarząd lokalny w Księstwie Warszawskim
   *W księstwie warszawskim istniało 10 departamentów (początkowo było ich 9), które to znajdowały się wokół dużych miast. Organem opiniodawczo-kontrolnym w departamentach była Rada departamentowa, która zajmowała się min. rozkładem podatków w departamentach czy sprawami bezpieczeństwa. Na czele departamentów stał Prefekt, który był lokalnym urzędnikiem i był on mianowany przez króla.
   *Kolejną jednostką administracyjną były powiaty. Pracami powiatu kierował Podprefekt, który posiadał analogiczny zakres uprawnień co prefekt, tyle że na szczeblu powiatu. Prefekci i Podprefekci podlegali osobiście ministrowi spraw wewnętrznych. Ponadto w powiatach istniały Rady powiatowe, której kompetencje były takie same jak Rady departamentowej, tyle że działała na obszarze powiatu.
   *Powiaty dzieliły się na gminy wiejskie i miejskie. W gminach wiejskich rządził wójt bądź właściciel ziemski oraz sołtysi. W gminach miejskich rządził burmistrz przy pomocy ławników i rady miejskiej.
   *Ponadto w głównych miastach takich jak np. Warszawa czy Kraków istniała instytucja Municypalności (jednolite gminy wiejsko-miejskie). Rada Municypalności na czele której stał Prezydent zajmowała się min. rozkładem podatków, budżetem oraz opłatami komunalnymi. Prezydent był mianowany przez Króla podporządkowany był prefektowi. Warto dodać, że instytucję municypalności utworzono na wzór francuski, która miała obejmować jedną lub większą liczbę miejscowości.

2. Struktura i kompetencje organów centralnych w Królestwie Polskim wg Konstytucji z 1815 r.
   *Król – był nim każdoczesny car Rosji. Zwoływał on zgromadzenia wyborcze, oraz mianował marszałków sejmików i zgromadzeń gminnych. Powoływał on ministrów, senatorów i wyższych urzędników. Przysługiwało mu prawo wypowiadana wojen i zawierania umów międzynarodowych.
   *Namiestnik – przewodniczył on Radzie Stanu. Był powoływany, i mógł być odwołany przez Króla. decyzje podejmował w czasie posiedzeń Rady Administracyjne, jednak wymagały one kontrasygnaty odpowiedniego ministra. Przedstawiał on także królowi kandydatów na ministrów, kandydatów na senatorów i wyższych urzędników państwowych. Mianował pozostałych urzędników publicznych.
   *Sejm – istniały trzy stany sejmujące: król, senat oraz izba poselska, które miały pełnię władzy prawodawczej (jednak tylko król dysponował inicjatywą ustawodawczą). Do kompetencji izby poselskiej należało: samodzielnie uchwalał ustawy w zakresie spraw cywilnych, administracyjnych i sądowniczych; posiadał kompetencje kontrolne nad rządem; posłowie i deputowani mieli możliwość składania petycji. Do kompetencji senatu należało: kontrola ksiąg obywatelskich, przeprowadzenie rugów poselskich oraz w kwestiach ustawodawczych podobne kompetencje co izba poselska.
   *Rada stanu –W czasach Królestwa Polskiego kompetencję Rady stanu trzeba podzielić na trzy etapy (w czasach represji Rada stanu była likwidowana, a później przywracana)
   a) do 1830 roku, do jej kompetencji należało: przygotowywanie projektów ustaw i rozporządzeń, które później na forum sejmu wznosiła; decydowała o oddaniu urzędników pod sąd; rozpatrywała sprawozdania komisji rządowych, przygotowywała dla króla raport o stanie kraju.
   b) 1832-1841: Została podporządkowana rosyjskiej Radzie Państwa. Ograniczono jej uprawnienia w sferze układania projektów ustaw i budżetu dla Królestwa. Utraciła prawo oddawania pod sąd urzędników, ale nadal rozpatrywała sprawozdania ministrów i pozostała sądem administracyjnym i kompetencyjnym.
   c) 1861-1867: układanie projektów ustaw dla Królestwa i budżetu, kontrola sprawozdań komisji, sprawy szlachectwa, sprawy celne, oddawanie urzędników pod sąd, rozpatrywanie skarg na urzędników, wykonywanie sądownictwa administracyjnego i kompetencyjnego
   *Komisje rządowe (kolegialne ministerstwa)– kompetencję dotyczące: sprawiedliwości, edukacji, skarbu, wojny i spraw wewnętrznych.

3. Organizacja i kompetencja władzy wykonawczej w Rzeczypospolitej wg konstytucji z 1921 r.
   a) Prezydent. Wybierany był na 7 letnią kadencję przez zgromadzenie narodowe bezwzględną większością głosów. Sprawował on swoją władzę wykonawczą wyłącznie poprzez ministrów i podwładnych im urzędników. Podpisywał on ustawy. Ma kompetencje prawodawcze jako rozporządzenia wykonawcze, które musiały jednak być umocowane ustawowo. Każde akt prezydenta musiał być zatwierdzony przez prezesa RM. Zwoływał Sejm i Zgromadzenie Narodowe. Powoływał prezesa RM jak i samych ministrów. Ponadto zawierał on umowy międzynarodowe z innymi państwami, miał prawo łaski, był zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz powoływał sędziów. Jednak ponosił on odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.Jeżeli nie mógł sprawować swojej funkcji (np. przez śmierć) zastępował go w 1 kolejności Marszałek Sejmu. Taki przypadekmiałmiejsce po śmiertelnym zamachu na 1 Prezydenta II RP – Gabriela Narutowicza, zastąpił go Marszałek Sejmu – Maciej Rataj
   b) Rada Ministrów. Była organem centralnym, a tworzyli go ministrowie mianowani przez Prezydenta RP, co oznacza że miała charakter ciała kolegialnego. W ciągu obowiązywania tej konstytucji była różna liczba ministerstw. Miała do dyspozycji wiele organów pomocniczych, takich jak: prezydium RM i komitet ekonomicznych. RM kierowała polityka zewnętrzną i wewnętrzną Państwa Polskiego oraz posiadała inicjatywę ustawodawczą, co powodowało że miała na rękach pełnię władzy wykonawczej. Sami ministrowie mieli prawo do wydawania rozporządzeń wykonawczych, zarządzeń, rozkazów i nakazów. RM ponosiła odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.

4. Prezydent Rzeczypospolitej wg konstytucji z 1935 roku
   Na czele państwa stał Prezydent RP, który miał jednolitą i niepodzielną władzę państwową, która była zarazem niekontrolowana i nieodpowiedzialna (odpowiadał tylko przed Bogiem i historią). Większość organów była zależna od Prezydenta oraz przestały być samoistne (te organy). Prezydent stał się jedynym podmiotem władzy państwowej, był czynnikiem nadrzędnym w państwie, harmonizował on działalność organów administracji. Sam wybierał on prezesa RM, oraz powoływał senatorów. Stanowił o wojnie i pokoju, a jego akty urzędowe nie wymagały podpisu prezesa RM. Mógł on postawić przed Trybunałem Stanu ministrów, którzy odpowiadali politycznie przed prezesem RM. Co prawda prezydent ma pełnię władzy, jednak w niektórych sferach działa we współpracy z innymi organami. Prezydenta wybierała zgromadzenie elektorów (80 osób w którego skład wchodziły najważniejsze osobyw państwie (5 wirylistów) oraz część senatorów i posłów (75)), ale tylko jeżeli prezydent nie desygnował swojego kandydata lub siebie. Jeżeli jednak prezydent, jak i zgromadzenie elektorów wybrało innego kandydata dochodziło do powszechnych wyborów. Nie było zakazu reelekcji, a kadencja trwała dalej 7 lat. W czasie wojny prezydent mógł wyznaczyć swojego kandydata lub siebie.

5. Struktura administracji państwowej ogólnej w II RP
   Administrację ogólna w II RP tworzyła administracja centralna (ministerstwa) oraz terenowa (wojewodowie i starości).
   Administracja centralna:
   Administrację centralną wykonywały: Rada Ministrów, poszczególni ministrowie oraz centralne urzędy, różnego rodzaju rady, komisje oraz instytuty. RM uchwalała projekt budżetu państwa i innych ustaw, obsadzała ważniejsze stanowiska, bądź przedstawiała kandydatury co do ich obsady Prezydentowi, podejmowała także decyzje w sprawach, które wykraczały poza kompetencje poszczególnych ministrów. Rada podejmowała uchwały, wydawała zarządzenia i akty administracyjne. Organami pomocniczymi rządu było tzw. Prezydium Rady Ministrów i Komitet Ekonomiczny (odpowiedzialny za tworzenie programów gospodarczego rozwoju kraju).
   W okresie II RP istniały następujące ministerstwa: sprawiedliwości, spraw wojskowych, spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych skarbu, przemysłu i handlu, rolnictwa i reform rolnych, komunikacji, poczt i telegrafów, wyznań religijnych i oświecenia publicznego oraz pracy i opieki społecznej.Minister decydował w sprawach najważniejszych, zaś większość załatwiali podlegli mu urzędnicy w jego imieniu
   Administracja terenowa:
   *Wojewoda - spoczywały na nim obowiązki z zakresu ministerstwa spraw wewnętrznych (przede wszystkim zadanie zapewnienia i utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego na podległym mu obszarze, dla jego realizacji podporządkowano mu policję państwową w województwie). Na podstawie odrębnych przepisów, a mianowicie: prawa prasowego sprawował kontrolę nad prasą, prawa o stowarzyszeniach - nad stowarzyszeniami i prawa o zgromadzeniach - nad wiecami, manifestacjami itd. Wraz z ograniczaniem powyższych wolności przez władze sanacyjne, kompetencje wojewody w tym zakresie rosły.
   *Starosta - Byli przedstawicielami rządu w powiecie, podlegali wojewodom i mieli analogiczne do nich uprawnienia, tyle że na niższym szczeblu. Głównym ich zadaniem było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego na podległym im terenie przy pomocy policji państwowej.

6. Struktura administracji specjalnej w II RP
   Administrację specjalną w II RP tworzyła administracja zespolona (podległa wojewodom i starostom) oraz administracja niezespolona (podporządkowana bezpośrednio ministerstwom).
   Administracja zespolona:
   *Wojewoda –wykonywał swoją administrację w zakresie: przemysłu i handlu, rolnictwa i reformy rolnej, opieki społecznej, komunikacji, wyznań religijnych, oraz kultury i sztuki (przy czym w tym zakresie musiał realizować zlecenia ministrów właściwych do tych spraw).
   *Starosta –posiadał kompetencje we wszystkich sprawach administracji państwowej, o ile nie były zastrzeżone do właściwości wojewody. Dodatkowo orzekał w sprawach karno – administracyjnych w I instancji (był to wyjątek od zasady, że wymiar sprawiedliwości należał do sądów).
   Administracja niezespolona obejmowała przede wszystkim:
   *Administracja wojskowa, wykonywali ją w terenie dowódcy okręgów korpusów i podlegli im komendanci garnizonów oraz powiatowe komendy uzupełnień.
   *Administrację sądową wykonywali: I prezes Sądu Najwyższego, Prezesi sądów apelacyjnych, okręgowych i grodzkich, Prokuratorzy.
   *Resort skarbu – posiadał w terenie izby i urzędy skarbowe, urzędy akcyz i monopolipaństwowych oraz dyrekcje i urzędy celne.
   *Resort szkolnictwa ( kuratorów i inspektorów szkolnych) – podporządkowano ministerstwu wyznań religijnych i oświecenia publicznego.
   *Administrację kolejową wykonywały dyrekcję kolei państwowych. Oddziału i urzędy kolejowe. *Administrację pocztową wykonywały dyrekcje , urzędy i agencje pocztowe.
   *Administrację górniczą wykonywało ministerstwo przemysłu i handlu.
   *Administrację ziemską ( rolną ) wykonywało ministerstwo reform rolnych.
   *Ministrowi pracy i opieki społecznej podporządkowano okręgowych i obwodowych inspektorów pracy. 

7. Struktura samorządu terytorialnego w II RP
   a) Samorząd na poziomie województwa tworzyły sejmik wojewódzkie oraz wydziały województwa. Były różne wyjątki np. na Śląsku, gdzie istniała „Autonomia Śląska” organami śląska były: Sejm Śląski, rada województwa (organ wykonawczy) na czele której był wojewoda.

b) Samorząd w powiecie tworzyła: rada powiatowa, wydział powiatowy ze starostą na czele (starosta organem administracji rządowej). Wybory do rad powiatowych – pośrednie, głosowali członkowie rad wiejskich i miejskich. Od 1928 roku, miasta ok. 25-75 tys. mieszkańców to powiaty grodzkie (w nich starostowie grodzcy – organ rządowy i prezydenci miast – "przełożeni" gmin miejskich).
c) Gminy dzieliły się na gminy miejskie i wiejskie. W gminach miejskich działała rada miejska i zarząd miejski, na czele zarządu stał prezydent lub burmistrz. Natomiast w gminach wiejskich działała rada gminna oraz zarząd gminny, przewodniczącym rady był wójt. Warto dodać że struktura samorządu ter. w II RP jest podobna do tej, jaką mamy obecnie.
Tak jak obecnie, Warszawa jako stolica była specjalną jednostką administracyjną (miasto stołeczne).

1. Sądownictwo administracyjne w II RP
   Z założenia sądy administracyjne miały być wieloinstancyjne, niestety nie udało się tego zrobić na terenie całego kraju, wyjątkiem może być były zabór pruski, gdzie działały min. wydziały miejskie, powiatowe oraz wojewódzkie sądy administracyjne. Na terenie całego kraju działał Najwyższy Trybunał Administracyjny, który powstał na wzór austriackiego Trybunału Administracyjnego. Z powodów iż tylko na terenie byłego zaboru pruskiego działały wielopoziomowe sądy administracyjne, wszelkie sprawy z innych miejsc w Polsce spływały do NTA, co powodowało gigantyczne opóźnienie. W sprawach opartych na swobodnym uznaniu sąd badał, czy organ miał prawo wydać decyzję powołując się na klauzulę swobodnego uznania i czy zachował prawidłowość postępowania. W praktyce NTA zajmował się sprawami, odnoszącymi się do procedury administracyjnej, problemów urzędniczych (praw i obowiązków urzędników, uposażeń, emerytur), podatków (państwowych, opłat samorządowych), prawa rolnego, przemysłowego, ubezpieczeniowego, dobroczynności, prawa wodnego, łowieckiego, sanitarnego, wyznaniowego, szkolnego itp.). Zdarzało się, że władze skarbowe nie honorowały wyroków NTA korzystnych dla podatników, a potwierdzały własnymi okólnikami orzeczenia niekorzystne. Postępowanie przed NTA było postępowaniem kasacyjnym. Orzeczenia NTA były orzeczeniami ostatecznymi, a Trybunał mógł utrzymać zaskarżoną decyzję administracyjną w mocy lub uchylić ją i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Skargę do NTA wnoszono po wyczerpaniu toku instancji administracyjnych. Kontrola sądu miała charakter następczy, a uchwały NTA wpisywano do księgi zasad prawnych.

2. Sądownictwo kompetencyjne w II RP
   Sądownictwem kompetencyjnym z II Rzeczypospolitej zajmował się Trybunał Kompetencyjny. TK został powołany w 1925 roku, zajmował się głównie rozstrzyganiem sporów o właściwość między sądami a organami administracyjnymi. Trybunał Kompetencyjny składał się z: dwóch prezesów (po jednym z spośród sędziów Sądu Najwyższego oraz Najwyższego Trybunału Administracyjnego) i czternastu członków, którzy byli mianowani przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów. Postępowanie przed Trybunałem Kompetencyjnym było dwuczęściowe i składało się z rozpoznania wstępnego na posiedzeniu niejawnym i rozprawy ustnej na posiedzeniu jawnym. Orzeczenie Trybunału zapadało bezwzględną większością głosów podczas tajnej narady, w razie równości głosów rozstrzygał głos przewodniczącego składu orzekającego oraz określało właściwą dla danej sprawy władzę, przekazując jej do załatwienia tę sprawę, i uchylało orzeczenia i zarządzenia wydane przez władzę niewłaściwą. Orzeczenie wiązało w danej sprawie władze sądowe i administracyjne. Orzeczenie wraz z uzasadnieniem było ogłaszane bezpośrednio po rozprawie lub w ciągu jednego miesiąca, licząc od dnia rozprawy, na innym posiedzeniu, zapowiedzianym przez przewodniczącego składu orzekającego. Postępowanie przed TK było wolne od opłat skarbowych, a stronom nie przyznawało się kosztów postępowania
   TK działał do września 1939 roku, a obecnie jego funkcję pełnią sądy administracyjne.

3. Zamiany w zakresie zarządu państwem w Polsce Ludowej
   Za początek Polski Ludowej przyjmuje się 22.07.44 roku, czyli dzień w którym ogłoszono manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. PKWN pełnił od tego momentu rolę tymczasowej
   władzy wykonawczej. PKWN podzielony był na resorty zarządzone przez kierowników, później PKWN została przekształcona w Rząd Tymczasowy, który był podzielony na ministerstwa. Rząd ten przekształcił się w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej.
   W wyniku sfałszowanego referendum ludowego z 1946 roku, zniesiono drugą izbę parlamentu- Senat (referendum dotyczyło także nowych granic i reformy rolnej). Rok później (podobnymi metodami jak w przypadku referendum ludowego) wybory do Sejmu ustawodawczego także zostały sfałszowanego. Wybory „wygrał” blok demokratyczny, w którego skład wchodziła m. in. Polska Partia Robotnicza.
   Po wyborach do sejmu, miejsce TRJN zajął pierwszy rząd Józefa Cyrankiewicza.
   Sejm ustawodawczy wybrał na Prezydenta Bolesława Bieruta.Zastępcą prezydenta był marszałek sejmu. Nowo powstałym organem władzy wykonawczej była Rada Państwa, której to przewodniczącym był Prezydent. W jej skład wchodzili : marszałek sejmu, trzech wicemarszałków, prezes NIK i Naczelny Dowódca Wojsk Polskich.

4. Centralne i terenowe organy administracji publicznej w PRL-u
   Sejm ustawodawczy w 1952 roku zmienił konstytucję na mocy której zmieniono porządek ustrojowy Polski (zmieniono także oficjalną nazwę państwa Polskiego na Polską Rzeczypospolitą Ludową). Konstytucja zrywała, poprzez zastąpieniem urzędu Prezydenta RP - Radą Państwa, z przyjętym w polskiej praktyce konstytucyjnej trójpodziałem władzy (obowiązującym na mocy konstytucji marcowej, która formalnie do 1952 roku nadal obowiązywała) wprowadzając wzorowaną na konstytucji sowieckiej zasadę jednolitości władzy państwowej.
   Organy centralne:
   Władza ustawodawcza podobnie jak po referendum „ludowym” należała tylko do Sejmu. Sejm składał się z 460 posłów; większością głosów przyjmował ustawy i podejmował uchwały; na pierwszym swym posiedzeniu powoływał Prezesa Rady Ministrów wraz z Radą Ministrów oraz Radę Państwa.Parlament (jednoizbowy) obradował w trybie sesyjnym. Sesje zwoływane były w określonych terminach przez Radę Państwa.
   Władza wykonawcza należała do Rady Ministrów i Rady Państwa. W końcowym okresie obowiązywania Konstytucji PRL (1989 r.) Radę Państwa zastąpiono urzędem Prezydenta PRL.
   Rada Państwa była organem kolegialnym wybieranym co cztery lata. W jej skład wchodzić mogli Posłowie na Sejm PRL oraz inne osoby, którym powierzono tę funkcję. Przedstawicieli wybierano z członków partii, choć zdarzało się, że w Radzie zasiadali posłowie bezpartyjni lub katoliccy. Rada miała prawo wydawania dekretów z mocą ustawy w czasie przerw między sesjami sejmu, musiały one jednak być zatwierdzone na najbliższej sesji sejmu. Jako głowa państwa reprezentowała PRL w stosunkach zewnętrznych (de facto jednak jej przewodniczący), ratyfikowała umowy międzynarodowe oraz nadawała obywatelstwo PRL i stosowała prawo łaski. Nie miała ona prawa weta w stosunku do ustaw, ustalała za to ich powszechnie obowiązującą wykładnię. Ministrów powoływał i odwoływał Sejm PRL. Według Konstytucji PRL (art. 20) przysługiwała jej inicjatywa ustawodawcza obok Rady Ministrów i Posłów na Sejm PRL.
   Sądownictwo w PRL działało w zgodzie z zasadą jednolitości – Sąd Najwyższy sprawował nadzór nad wszystkimi pozostałymi sądami, które z kolei dzieliły się na: rejonowe, wojewódzkie oraz szczególne (w praktyce administracyjne i wojskowe).
   Organy terenowe:
   Władze komunistyczne na wzór radziecki dążyły do ograniczenia roli samorządu terytorialnego. W miejsce samorządu lokalnego powstały Rady Narodowe. Rady Narodowe były wybieralnymi na 3 lata organami w gminach, miastach, dzielnicach większych miast, powiatach i województwach. Rady narodowe poszczególnych szczebli wybierały swoje prezydia i były zależne od rad wyższego szczebla. Niestety Rady Narodowe miały ograniczone kompetencje, w porównaniu z samorządem II RP, do ich zadań należało m. in. uchwalanie terenowych planów i budżetów gospodarczych czy utrzymanie porządku publicznego.