A.Stoff, Poetyka i semantyka literackich zobrazowań przestrzeni miasta
Kwestie szczegółowe będące przedmiotem opisu, analizy i interpretacji przestrzennego wymiaru świata powieściowego: (aspekty przestrzennej organizacji świata powieściowego, które współwystępują i współdziałają ze sobą)
Wyznaczanie przestrzeni – wyznaczanie granic działań postaci i ich konsekwencji, granic ich przemieszczania itp. ; to ustanowienie horyzontu powieściowego świata
Nazwa własna – leksykalny sposób wyznaczania przestrzeni
toponim –topograficzna nazwa własna; dwa rodzaje:
- nazwa fikcyjna, wymyślona przez autora, bez odpowiednika w świecie rzeczywistym
- nazwa realna, możemy wskazać jej desygnat poza obrębem świata przedstawionego
Każde słowo wypowiedziane przez narratora i postacie ma moc ustanawiania przestrzeni.
Przestrzeń rozszerza się na miejsca doświadczeń postaci, w jej wyznaczaniu biorą udział emocje, uczucia. To, co przedstawione naocznie okazuje się fragmentem rzeczywistości znacznie szerszej.
W wypadku przestrzeni miasta – opozycja tego, co sztuczne i tego, co naturalne.
Kreowanie przestrzeni – pisarz konkretyzuje przestrzeń, kreuje poszczególne wypełniające ją elementy : miejsca i przedmioty wg przyjętego dla zrealizowania idei planu całościowego, przestrzeń ulega materializacji ( w dziele jawi się zawsze jako układ miejsc)
Jeśli np. przedstawiamy wędrówkę przybysza po nowym miejscu, to przestrzeń jest stopniowo uszczegółowiana.
Przestrzeń jest zawsze aspektowa – kreowana jest z określonego punktu widzenia i dla określonego celu, jest wycinkiem większej całości
przestrzeń przedstawiona – bezpośrednio dana w utworze, przestrzeń działania postaci, część większej całości
przestrzeń współprzedstawiona – przestrzeń implikowana, wskazuje ją p. przedstawiona
Funkcjonalizowanie przestrzeni – nadawanie jej funkcji specjalnych, innych niż samo demonstrowanie istnienia; konkretne miejsce nabiera znaczenia wykraczające daleko poza jego funkcję na planie miasta, ważna jest też zmiana funkcji – miejsce planowanej kariery staje się miejscem porażki, azyl – miejscem osaczenia itp. Funkcja przestrzeni będzie pochodną idei utworu.
Waloryzowanie przestrzeni – nadawanie wartości, dopiero wartościując przestrzeń przedstawioną, pisarz czyni ją ludzką (potwierdza fakt, że przestrzeń nie pozostawia człowieka obojętnym, musi zostać „zagospodarowana” przez niego)
Rozróżnić trzeba wartości orzekane w obrębie świata przedstawionego (wypowiedzi postaci, które należą do planu przedstawień, mogą charakteryzować postać) od wartości zrealizowanych przez strukturalny plan dzieła ( wartości doświadczane w konkretyzacji estetycznej i wydobywane w interpretacji, są wartościami dzieła, decydują o ostatecznej ocenie utworu).
Wartości związane z symboliką przestrzeni – dół =piekło, góra = niebo, prawe = dobre, lewe = złe; ważny jest ideowy, filozoficzny czy światopoglądowy układ odniesienia.