Nadzór – uprawnienie do władczego wkraczania w sferę działalności JST z uwzględnieniem przewidywanych kryteriów nadzoru wynikających z przepisów prawa z zastosowaniem przewidzianych środków nadzoru.
W świetle obowiązujących przepisów prawa aktualnie nadzór , a wynika to zarówno z przepisów Konstytucji jak i przepisów ustaw ustrojowych jest wykonywane na podstawie kryterium legalności czyli zgodności z obowiązującymi przepisami prawa. Do 2001 roku czyli do czasu tzw. Noweli Kwietniowej, która zmieniła niektóre przepisy ustrojowe, usunęła przepisy odnoszące się do rzetelności gospodarczej i celowość.
W kwestii śr. nadzoru można je podzielić na takie , które dotyczą ;
Zatwierdzenie aktów, uchylenia oraz zawieszenia wykonania
Do tycza osób, w tym zatwierdzenia wyboru spośród przedstawianych kandydatów
Dotyczące organów w ty rozwiązania organu kolegialnego, odwołanie org. Jednoosobowego, bądź ustanowienia organu komisarycznego
Do ust. org. nadzoru zalicza się;
Prezesa RM
Wojewoda
Regionalna Izba Obrachunkowa
Mają za zadanie nadzorować działanie JST pod kątem legalności.
Czy nadzór jest pojęciem wyższym niż kontrola i odwrotnie i jakie relacje zachodzą miedzy nimi?
Kontrola nas adm. publiczną i rodzaje.
Ad 1- Prezes RM
Uprawnienie w ramach nadzoru nad JST. Nadzór sprawowany przez Prezesa RM nie na charakteru permanentnego, tzn., że nadzór ten jest dokonywany w wyjątkowych sytuacjach.
Uprawnienie przysługujące PRM względem JST:
1.Odwałania org. stanowiącego JST(rada gminy, powiatu, sejmiku wojewódzkiego). Przysługuje ono wówczas, gdy pojawia się sytuacja powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustawy. Prezes RM występuje z wnioskiem Dio Sejmu i odwołanie organy, poczym przysługuje mu uprawnienie do wyznaczenie osoby pełniach funkcje odwołanego organu do czasy ukonstytuowania się nowego organu stanowiącego. Sejm jest określany mianem organu quasi nadzorczego.
2.Uprawnie do odwalania organu wykonawczego JST. W razie powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustawy. Wniosek w tej sprawie jest kierowany przez ministra właściwego ds. adm. publicznej o wyznaczenie osoby do pełnienia funkcji organu wykonawczego.
W przypadku braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych PRM przysługuje uprawnienie do zawieszenia organu JST i ustanowienia zarządu komisarycznego na okres do 2 lat oraz powołanie tzw. Komisarza rządowego. Przed podjęciem tych decyzji PRM przedstawia zarzuty organowi samorządu i wzywa je do niezwłocznego przedstawienia programu naprawy sytuacji.
Nadzór prawowany przez Wojewodę i RIO
Działalność RIO dotyczy szeroko rozmieszczonych spr. finansowych,
Nadzorowanie
Przygotowanie
Wykonywanie wszelkich uchwał do tyczących finansów (np. zamówienia publiczne)
Wojewodzie przysługuje uprawnienie do badania zgodności z prawem wszelkich uchwal i zarządzeń podejmowanych przez organów JST. W razie stwierdzenia ich sprzeczności z prawem, wojewoda orzeka o ich nieważności w terminie nie dłuższym niż 30dni od dnia doręczenia uchwały.
Wszelkie uchwały i zarządzenia są przekazywana za pośrednictwem organów wykonawczych JST lub w terminie 7 dni od daty ich podjęcia. Stwierdzenia nieważności uchwały jest ……….. nadzorczym. Jeżeli org. nadzorczy dopatrzy się nieistotnego naruszenia nie stwierdza nieważności aktu lecz ogranicza sie do wskazania, że został on podjęty z naruszeniem prawa.
Kolejne uprawnienie w ramach nadzoru Wojewody jest tzw. zarządzenie zastępcze. Jest wydawane w sytuacji szczególnego zaniechania ograno samorządowych tj. w sytuacji gdy organ samorządowy nie reaguje na przekroczenie przez osoby pełniące funkcje publiczne zasad wynikających z ustanowionego ograniczenia prowadzenia przez nie działalności gospodarczej.
Ustawa samorządu stanowi, iż w takiej właściwy org. samorządu powinien wydać akt o wygaśnięciu mandatu, o odwołaniu danej osoby ze stanowiska bądź o rozwiązaniu z dana osoba umowy o prace. Jeżeli organ tego nie uczyni Wojewoda wezwie go do podjęcia stosownego aktu w terminie 30 dni. Po bezskutecznym upływie tego terminu Wojewoda wydaje tzw. zarządzenie zastępcze.
Do kompetencji Wojewody należą tez takie które wynikają z powierzenia JST pewnej kategorii zadań zależących do zakresu właściwości Wojewody. Wówczas wojewoda może wstrzymać wykonywanie i przekazać do ponownego rozpatrzenia. Jeżeli po tym uchwały w dalszym ciągu zawierają prawne uchybienia wojewoda ja uchyla i wydaje własne zarządzenie informując o tym właściwego ministra.
Na rozstrzygniecie nadzorcze przysługuje skarga adm. określona przez przepisy KPA.
Formy współdziałania pomiędzy JST.
Ustawodawca w ustawach ustrojowych przyjął, do podstawowych form współdziałania
Związki komunalne
Porozumienia komunalne
Stowarzyszenia JST
Zrzeszenia międzynarodowe
Związki komunalne- to samodzielny odrębny podmiot prawa publicznego, posiadający osobowość prawną powstały na podstawie uchwał rad tych jednostek samorządowych które chcą w danym związku uczestniczyć. Tworzony jest on w celu sprawnego , efektywnego wykonywania określonych zadań publicznych. O tym jakie to będą konkretnie zadania decydują (rozstrzygają) uchwały rad (gminy, powiatu) jednostek przystępujących do związku.
Wojewódzkie samorządowe nie na możliwości przystąpienia di związku komunalnego! Można mówić o związkach miedzy granicznych i związkach powiatów.
Etapy poprzedzające;
Przyjecie uchwał przez związek
Uchwalenia statutu
Niezbędnym czynnikiem umożliwiającym zaistnienie związku jest przyjecie jego statutu przez rady zainteresowanych gmin i powiatów bezwzględną ilością głosów ustawowego składu rady.
Statut powinien określać;
Nazwę i siedzibę związku
Określenie jego członków
Czas jego trwania(może być utworzony na czas określony
Określone zadania związku i jego organów
Sposób dokonywania rozliczeń, tj. określenie zasad udziału w zyskach i ewentualnych strat
Zasady przystępowania do związku występowania z niego likwidacji
Związki komunalne mogą wykonywać tylko i wyłącznie zadania własne. Nie jest możliwe realizowanie przez związek zad. zleconych z zakresu adm. rządowej.
Organizacja(struktura)- w ramach zw. komunalnego wyróżnia się; organy stanowiąco-kontrolne i wykonawcze.
Organem stanowiąco-kontrolnym jest zgromadzenie związku, jego kompetencje są tożsame z kompetencjami Rady gminy, a zatem stosuje się tutaj przepis 69 ust o samorządzie gminnym.
W składa zgromadzenia związku międzygminnego wchodzą; wójtowie poszczególnych gmin, ewentualnie ich zastępcy lub radni gminy.
Statut zw. może przyznać określonym gminom więcej niż jeden głos w zgromadzeniu. Natomiast w skład zw. powiatowego wchodzi po 2 reprezentantów każdego powiatu.
Uchwały podejmowane są bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby członków.
Istnieje możliwość sprzeciwu do uchwały podjętej przez zgromadzenie zw. przez jej członków w terminie 7 dni od daty jej podjęcia.
Skutkiem wniesienia sprzeciwu jest wstrzymanie wykonania uchwały i skierowanie jej do ponownego rozpatrzenie.
Organem wykonawczym związku jest zarząd związku powoływany przez zgromadzenie związku spośród jego członków.
Porozumienie komunalne w odróżnieniu od związku kom. nie jest struktura organizacyjna, instytucyjną lecz formą działania organów administracji samorządowej reprezentujących JST, nie prowadząca do powstawania jakiejkolwiek struktury lub podmiotu prawa. Istotą porozumienia jest to, że jedna gmina lub powiat wykonuje zadania kilku. A zatem gmina przejmuje w tym zakresie prawa i obowiązki pozostałych gmin związane z powierzonymi im zadaniami. A gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania.
Stowarzyszenia JST mogą być tworzone przez co najmniej 3 jednostki tych samych lub rożnych szczebli na zasadach uregulowanych w ust. Z dn. 7.04.89 prawo o stowarzyszeniach .
Podstawowym celem działalności stow. Jest wspierania idei samorządu terytorialnego lub obrona wspólnych interesów. Jeżeli cel stowarzyszenia ulegnie rozszerzeniu wówczas staje się ono organizacja pożytku publ.
Samorządowe kolegia odwoławcze. Ustawa z dn.12.10.94 o SKO
Geneza SKO- Od czasu powstania (odrodzenia) samorządu terytorialnego za szczeblu gminnym w związku z uchwaleniem ustawy z dn. 8.03.90 powołano w ramach tej ustawy instytucje Kolegium Odwoławcze. Funkcjonowało ono przy ówczesnych sejmikach samorządowych, które stanowiły reprezentację gmin z obszaru województwa. Kol. odwoławcze było organem odwoławczym od decyzji wydanych przez organy wykonawcze gminy tylko i wyłącznie w zakresie zadań własnych. Natomiast w zakresie zadań zleconych org. odwoławczym był wojewoda.
Usytuowanie kolegiów przy sejmikach spowodowało liczne dyskusje odnośnie przejrzystości jego działania i obiektywności rostrzygnięć. Sejmik uczestniczył w obsadzie kadrowej kolegium ponad to wywierał wpływ na kwestie finansowe. ówcześnie kolegia orzekały w składach 3-osobowych których liczbę określaj sejmik. Struktura kolegiów określały statuty i regulaminy sejmików. Członkiem kolegium mógł zostać każdy bezwzględu na posiadane wykształcenie lub praktykę orzeczniczą. Sytuacja uległa zmianie z chwila uchwalani ustawy o SKO . SKO to państwowe jedn. Budżetowe o państwowych charakterze. Instytucja ta jest finansowana z budżetu centralnego.
PRM odwołuje i powołuje prezesa i wiceprezesa i członków SKO. W aktualnym stanie prawnym SKO są organami wyższego stopnia w indywidualnych sprawach z zakresu adm. publicznej, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. SKO posiadają uprawnienia do rozpatrywania odwołań od decyzji , zażaleń na postanowienia wydawane w toku postępowania, ponadto mogą skorzystać z nadzwyczajnych środków dotyczących wznowienia postępowania , uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej a także przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji.
Struktura SKO; prezes, wiceprezes, zgromadzenia ogólne
Prezes kolegium jest powoływany i odwoływany przez PRM spośród etatowych członków kolegiów. Prezes jest organem odpowiedzialnym za opracowanie regulaminu organizacyjnego, za ogłoszenia konkursu na członków kolegium, czuwa nad jednolitością orzecznicza i sprawności pracy kolegium. Członkowie etatowi (wymagania ustawowe);
Posiadanie obywatelstwa polskiego, korzystanie w pełni w praw publicznych
Legitymowanie się dyplomem ukończenia wyższych studiów prawniczych lub administracyjnych
Posiadanie wysokiego poziomu wiedzy prawniczej związanej z doświadczeniem zawodowym
Brak skazania prawomocnym wyrokiem sądowym
Etatowi członkiem powoływani są na czas nieokreślony. W odniesieniu do członków pozaetatowych ustawodawca nie wprowadził wymogów posiadania dyplomu ukończenia wyższych studiów prawniczych bądź administracyjnych. Członkowie poza etatowi powoływani są na czas określony na 6lat z tym ze co 3 lata następuje wybór połowy ich składu. Wszyscy członkowie nie mogą łączyć członkostwa w SKO z mandatem posła senatora, czlonkowsta w JST, urzędzie gminy, powiatu i marszałkowskim.