POLITYKI WSPÓLNOTOWE

PRZESTRZEŃ WOLNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA I SPRAWIEDLIWOŚCI

Geneza PWBiS

GRUPA TREVI (Terrorism, Radicalism, Extremism and Violence International

Zawiązana w 1975 r. w Rzymie specjalna, nieformalna grupa robocza ds. walki z terroryzmem. Składała się z Ministrów Sprawiedliwości lub Ministrów Spraw Wewnętrznych państw członkowskich WE spotykających się dwa razy w roku do momentu utworzenia UE (1993 r.). Działała bez formalnych podstaw prawnych. Z prawnego punktu widzenia najważniejszym efektem jej działania jest ustanowiona w 1989 roku Deklaracja Paryska dotycząca zalecanych środków zwalczania terroryzmu oraz dołączony do niej Programme of Action – czyli program zawierający plan konkretnych działań we wskazanym obszarze

WARIANTY TREV

• I1975 - TREVI – koordynacja i rozwijanie europejskiej współpracy w dziedzinie zwalczania terroryzmu

• 1976 - TREVI II – odpowiedzialna za współpracę między służbami policyjnymi

• 1986 – TREVI III – zwalczanie handlu narkotykami oraz zorganizowanej przestępczości

• 1988 – TREVI 92 – analiza konsekwencji ustanowienia wewnętrznego rynku i swobody przepływu osób

Europejska Współpraca Sądowa

Proces rozwijający się w ramach WE od lat 70-tych na szczeblu ministrów sprawiedliwości państw członkowskich. Dotyczył współpracy w sprawach cywilnych oraz karnych. Efektem tej współpracy było opracowanie projektów kilku konwencji w sprawach cywilnych oraz karnych ( w tym projektu dotyczącego utworzenia europejskiego trybunału karnego). Nigdy nie doszło do ich realizacji, ale EWS stanowiła zalążek przyszłej współpracy w ramach tzw. III filaru

Układy z Schengen

Terminem układy z Schengen określa się dwie umowy międzynarodowe zawarte w roku przez Belgię, Holandię, Francję, Luksemburg i RFN.

Schengen I – 14.06.1985r.- porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach

Schengen II – 19.06.1990r. – porozumienie wykonawcze do układu z 1985 roku

Schengen I

• Dotyczyło problematyki stopniowego znoszenia kontroli wewnętrznej na wspólnych granicach w związku z rozwojem wewnętrznego rynku

• Wyznaczało kierunki i cele współpracy, efektem, których miało być zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych, wzmocnienie kontroli na granicach zewnętrznych oraz harmonizacja polityki wizowej, azylowej oraz imigracyjnej

Schengen II

Porozumienie Schengen II ma charakter wykonawczy wobec Schengen

Składa się z trzech podstawowych części:

• Pierwsza reguluje problematykę znoszenia kontroli na granicach wewnętrznych, przepływ osób oraz politykę wizową, azylową i imigracyjną

• Druga dotyczy współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych; zgodnie z jej postanowieniami państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnej pomocy w celu zapobiegania i wykrywania przestępstw;

• Trzecia tworzy System Informacyjny Schengen (SIS)

Zasady współpracy policyjnej i sądowej w świetle Schengen II

• Organy policyjne zgodnie z prawem krajowym oraz w zakresie swoich kompetencji udzielają sobie wzajemnej pomocy w celach zapobiegania i wykrywania przestępstw

• Współpraca w sprawach karnych

• Przekazywanie wykonalności wyroków pomiędzy państwami -stronami

• Zasada ne bis in idem – zasada zgodnie z którą osoba wobec której toczył się proces zakończony wydaniem prawomocnego wyroku w jednym z państw–stron nie może być ścigana za ten sam czyn na terytorium innego państwa strony.

Powyższa zasada znajduje zastosowanie w sytuacji gdy:

1. Kara została już nałożona i wykonana

2. Osoba jest w trakcie odbywania kary

3. Kara nie może już być wykonana w świetle przepisów państwa karającego

SYSTEM INFORMACYJNY SCHENGEN (SIS)

• System umożliwiający państwom-stronom dzięki zautomatyzowanej procedurze wyszukiwania dostęp do wpisów dotyczących osób i majątku w celach kontroli granicznej, celnej, policyjnej, a także w celach wydawania wiz i innych dokumentów pobytowych

• SIS składa się z jednostek o charakterze krajowym (tzw. biura SIRENE) oraz jednostki centralnej znajdującej się w Strasburgu

Maastricht

• Traktat z Maastricht stworzył tzw. III filar Unii pod nazwą Współpraca w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (tytuł VI TUE)

• Zgodnie z postanowieniami traktatu współpraca w powyższej dziedzinie miała charakter międzyrządowy

Amsterdam

Traktat z Amsterdamu miał duże znaczenie w odniesieniu do problematyki III filaru.

• uwspólnotowił problematykę wizową, azylową i imigracyjną przenosząc ją do tytułu IV TWE (Polityki: wizowa, azylowa i imigracyjna oraz inne dotyczące swobodnego przepływu osób)

• w zakresie III filaru (międzyrządowego) pozostała problematyka współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych); w związku z powyższym zmieniono nazwę III filara na Współpracę Policyjną i Sądową w sprawach Karnych

• na podstawie tzw. protokołu schengeńskiego do do systemu prawnego UE dołączono acquis Schengen (czyli układy z Schengen oraz układy o przystąpieniu innych państw wraz z aktami wydanymi przez Komitet Wykonawczy Schengen)

• w toku negocjacji po raz pierwszy pojawia się pojęcie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości; w roku 1999, w dnich 15 i 16 października w Tampere odbywa się przełomowy szczyt szefów państw i rządów w całości poświęcony tej problematyce

LIZBONA

Traktat Lizboński jest dokumentem o charakterze przełomowym w odniesieniu do procesu integracji europejskiej w zakresie objętym dotychczasowym III filarem. Zawiera szereg istotnych postanowień min.:

1. likwiduje tzw. III filar i wprowadza pojęcie Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości jako wyodrębnionej dziedziny działań wewnętrznych jednolitej Unii Europejskiej; wszelkie postanowienia dotyczące PWBiS znajdują się w ujednoliconym, uporządkowanym tytule IV TL; reguluje on następujące obszary tematyczne:

• Politykę kontroli granicznej, azylu i imigracji

• Współpracy sądowej w sprawach cywilnych

• Współpracy sądowej w sprawach karnych

• Współpracy policyjnej

b) Reformuje procedury decyzyjne, przede wszystkim rezygnuje z jednomyślności

c) Wprowadza w zakresie PWBiS ogólne akty prawne UE

d) Jednocześnie wzmacnia też kontrolę nad PWBiS poprzez zwiększenie kompetencji organów o charakterze demokratycznym czyli parlamentów narodowych oraz Parlamentu Europejskiego

Żegnaj III filarze )))

Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości jest obecnie wyodrębnionym przedmiotowo sektorem działań wewnętrznych wyposażonej w osobowość prawną Unii Europejskiej. Należy jednak pamiętać, że w zapisach Trakatu Lizbońskiego utrzymano tzw. klauzulę gwarancyjną czyli zapis zgodnie z którym współpraca w ramach PWBiS nie może naruszać obowiązków państwa członkowskiego dotyczących utzrymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego. Zatem nadal główną odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego na własnym terytorium ponoszą państwa członkowskie.

ZASADY PBWiS

• Zasada solidarności między państwami członkowskimi

• Zasada sprawiedliwości wobec obywateli państw trzecich

• Zasada wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w sprawach karnych oraz sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych

• Zasada sprawiedliwego podziału odpowiedzialności merytorycznej i finansowej w zakresie kontroli granicznych oraz wspólnej polityki azylu i imigracji

CELE PWBiS czyli po co to wszystko….

Art. 61 TFUE

1. Unia stanowi przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w poszanowaniu praw podstawowych oraz różnych systemów i tradycji prawnych państwa członkowskich

2. Unia zapewnia brak kontroli osób na granicach wewnętrznych i rozwija wspólną politykę w dziedzinie kontroli granic zewnętrznych, azylu i imigracji opartą na solidarności między państwami członkowskimi i sprawiedliwą wobec obywateli państw trzecich

3. Unia dokłada starań, aby zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa za pomocą środków zapobiegających przestępczości, rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczających te zjawiska, a także za pomocą środków służących koordynacjii współpracy organów policyjnych i sądowych oraz innych właściwych organów, a także za pomocą wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w sprawach karnych i, w miarę potrzeby, przez zbliżanie przepisów karnych

4. Unia ułatwia dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności przez zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i karnych