Nie-Boska komedia - streszczenie

Utwór ma budowę fragmentaryczną, dlatego każdy z fragmentów będzie zaznaczony oddzielnym punktem.

Część pierwsza

1) Wprowadzenie – jest rozważaniem na temat losu poety w świecie, który nie rozumie indywidualistów, życie poety skazane jest z góry na cierpienie, ponieważ poezja nie przynosi żadnych korzyści, a tylko ten poeta jest błogosławionym, który oddał swą twórczość Bogu.

2) Anioł Stróż przelatuje i błogosławiąc Lidzi dobrej woli, wysyła

na ziemię dziewicę skromną i dobrą, która ma zostać Żoną Męża i dzięki temu ma on zostać zbawiony.

3) Chór Złych Duchów zjawia się, by wysłać na ziemię także mary, cień zmarłej kobiety, spróchniały obraz Edenu oraz sławę, które mają omamić poetę i sprawić, że porzuci ziemskie życie dla poezji.

4)Wnętrze kościoła – dochodzi do ślubu Męża i Żony, gdy zostają sami, Mąż wypowiada słowa: „Przekleństwo mojej głowie, jeśli ją kiedy kochać przestanę”, co ma się niedługo spełnić. Anioł Stróż, który wcześniej przeleciał nad kościołem, obiecuje Mężowi życie wieczne, jeśli ten dochowa przysięgi małżeńskiej.

5) Następnie odbywa się bal weselny młodej pary, która tańczy. Widać w ich postaciach ogromną wzajemną miłość.

6) Zły Duch pod postacią Dziewicy przelatuje nad ogrodem i cmentarzem i przyobleka się w kwiaty, by nabrać pięknego (choć złudnego) oblicza i uwieść Męża.

7) Pokój

sypialny w domu

Męża i Żony – Mężowi śni się Dziewica, która zarzuca mu zdradę (jest to symbol poezji), Mąż po przebudzeniu stwierdza nagle, iż zrozumiał, że poślubił kobietę

, której nie kocha. Zaniepokojona Żona chce pomóc ukochanemu, jednak ten każe jej pozostać w łóżku i wychodzi do ogrodu.

8) Ogród – Mąż zarzuca sobie zdradę ideału poezji, dochodzi do wniosku, że jego małżeństwo, mimo że uświęcone sakramentem, było jednym wielkim oszustwem, po pojawieniu się Dziewicy, przyrzeka jej, że zawsze uda się jej śladem, po czym Dziewica znika. Z domu nawołuje Męża zaniepokojona Żona.

9) Salon

– zbliżają się chrzciny dziecka Męża i Żony,

Nie-Boska komedia - streszczenie - strona 2

Z domu nawołuje Męża zaniepokojona Żona.

9) Salon – zbliżają się chrzciny dziecka

Męża i Żony, kobieta

zdaje relację z czynionych przygotowań. Robi też wyrzuty Mężowi, czuje się przez niego zaniedbana, na co Mąż ku jej rozpaczy, stwierdza: „Czuję, że powinienem cię kochać”. Zjawia się widmo Dziewicy, Mąż jest oczarowany jej urodą, jednak Żona widzi jej faktyczną, ohydną postać trupa i nie chce wypuścić Męża. Ten jednak decyduje się porzucić dom i wychodzi za Dziewicą. Żona mdleje.

10) Dochodzi do chrztu Orcia, nadano

mu imię Jerzy Stanisław. Mąż nie jest obecny przy tym wydarzeniu, zjawia się natomiast Żona, będąca już prawdopodobnie w obłędzie, i zaklina dziecko, żeby było poetą i w ten sposób zyska miłość ojca i przebaczenie jego dla matki. Zaraz potem kobieta mdleje i zostaje wyniesiona.

11) Piękna okolica, po której idzie wiedziony głosem Dziewicy Mąż.

12) Mąż przemierza nadal górskie okolice i kiedy nagle znajduje się nad przepaścią, a Dziewica chce, żeby wciąż szedł za nią, mężczyźnie otwierają się oczy i dostrzega prawdziwe oblicze swojej kochanki. Przerażony widokiem potwornego kościotrupa i zrozumiawszy, że popełnił straszny błąd, chce skoczyć w przepaść, jednak w porę zjawia się Anioł Stróż, który nakazuje mu wrócić do domu i kochać swojego syna, a także nie grzeszyć więcej.

13) Po powrocie do domu zdumiony Mąż dowiaduje się, że jego Żona została odwieziona do domu dla

obłąkanych. Budzi się w nim poczucie winy, jednak na próbę upoetyzowania sytuacji, słyszy głosy mówiące: „Dramat układasz”.

14) Mąż odwiedza Żonę w domu obłąkanych, udaje mu się wejść po przekonaniu żony doktora, iż jest przyjacielem rodziny.

15) W rozmowie z Żoną Mąż stara się ją namówić do powrotu do domu, jednak Żona będąca w obłędzie, twierdzi, że Bóg zesłał na nią ducha poezji i stała się poetą. Oznajmia również, że ich syn także nim będzie, ponieważ błogosławiła go na poetę podczas chrztu. Wkrótce potem kobieta umiera.

Część druga

1) Wprowadzenie jest apostrofą do Orcia,

Część druga

1) Wprowadzenie jest apostrofą do Orcia, który nie zachowuje się jak

inne dzieci. Wszyscy zachwycają się nim, jednak w tylko ojciec dostrzega w zachowaniu syna, błogosławieństwo, a zarazem przekleństwo podarowane przez matkę, czyli ducha poezji.

2) Mąż i Orcio odwiedzają grób matki chłopca. Zrozpaczony ojciec dostrzega, że jego syn

zaczyna już myśleć jak poeta, przekręcając słowa modlitwy. Przekonuje go też, że nie może kochać matki, ponieważ nawet jej nie zna, na co Orcio wyjawia, że często widzi ją i nawet z nią rozmawia, czym wpędza ojca w jeszcze większą rozpacz.

3) Podczas spaceru Męża z Filozofem, Hrabia dowiaduje się, że niebawem wybuchnie rewolucja

. Filozof widzi w niej nadzieję na odrodzenie narodu, jednak Mąż przywołując obraz spróchniałego drzewa (rewolucja) wyraża swój pogląd na ten temat, przewidując rychły upadek powstańców.

4) Mąż miotany niezdecydowaniem życiowym zostaje nawiedzony najpierw przez Anioła Stróża, który każe mu oddać się służbie bliźnim i obdarzeniu ich miłością, a następnie przez postać Mefista, który ukazuje mu wizję wielkiego Czarnego Orła zachęcającego Męża do podjęcia walki o cześć i potęgę ojców. Mąż postanawia porzucić na zawsze poezję i oddać się czynnej walce wśród swych braci.

5) Czternastoletni Orcio zaczyna powoli tracić wzrok. Nic nie jest w stanie go uleczyć i w końcu chłopiec oznajmia ojcu, że widzi już tylko „Oczyma duszy”.

6) Lekarz

i Ojciec Chrzestny rozmawiają o stanie Orcia. Wchodzi Mąż i przepraszając za późną porę, prowadzi ich do pokoju syna, który lunatykuje i przez sen wzywa matkę, by zesłała mu obrazy dla utworzenia drugiego świata wewnątrz umysłu. Lekarz oznajmia Mężowi, iż Orcio popadł w obłęd i dlatego zdarza mu się mówić przez sen. Ojciec zastanawia się, co pocznie jego dziecko, gdy jemu przyjdzie walczyć.

Część trzecia

1) Następuje zmiana nastroju i przeniesienie punktu ciężkości na sprawy zapowiadanej wcześniej rewolucji. Wprowadzenie jest ukazaniem nastroju panującego wśród rewolucjonistów. Rozwścieczony tłum składający się z ludzi prostych stoi u bram miasta i woła o chleb. Przemawiający do nich przywódca – Pankracy obiecuje im wzbogacenie się,

Część trzecia

1) Następuje zmiana nastroju i przeniesienie punktu ciężkości na sprawy zapowiadanej wcześniej rewolucji. Wprowadzenie jest ukazaniem nastroju panującego wśród rewolucjonistów. Rozwścieczony tłum składający się z ludzi prostych stoi u bram miasta i woła o chleb. Przemawiający do nich przywódca – Pankracy obiecuje im wzbogacenie się, dzięki czemu zyskuje aprobatę tłumu.

2) Chór przechrztów, czyli Żydów przyjmujących religię chrześcijańską dla własnych korzyści, rozmawia o celu rewolucji. Ich głównym zadaniem ma być próba obalenia chrześcijaństwa. Przybywa Leonard i wzywa Przechrztę na rozmowę do namiotu Pankracego.

3) Pankracy wysyła

Przechrztę do Hrabiego Henryka w celu umówienia ich na potajemne spotkanie. Jego zdaniem jest to ostatni krok na drodze

do zwycięstwa, a Hrabia jest godnym jego przeciwnikiem. Leonard sprzeciwia się temu pomysłowi, myśli bowiem, że Pankracy chce zdradzić rewolucję

, jednak wódz uspokaja go zapewnieniem, że chce po prostu przeciągnąć Hrabiego na stronę

rewolucjonistów.

4) Zamaskowany Mąż razem z Przechrztą zwiedza obóz rewolucjonistów. Nasłuchując różnych opinii rozchodzących się dookoła, dowiadując się, co mają rewolucjoniści do zarzucenia wyższym klasom.

5) W końcu podróżni trafiają na wzgórze, na którym Leonard – „prorok nowej wiary” bezcześci ruiny kościoła, odprawiając obrzędy ocierające się o bluźnierstwo. Głosi powstanie nowej religii, namaszcza towarzyszy i nawołuje do zabijania arystokratów, powołuje się na ideę Wolności, która tak naprawdę jest samowolą i rozpustą. Przechrzta przerażony gwałtownością tłumu, chce jak najszybciej oddalić się z tego miejsca, jednak Hrabia pragnie do końca towarzyszyć pochodowi. Następnie obaj udają się do wąwozu św. Ignacego i Hrabia słyszy dochodzące z lasu głosy ubolewające nad sprofanowaną wiarą chrześcijańską. Hrabia obiecuje im przywrócenie panowania Boga.
 
6) Pankracy z całą grupą ludzi podchodzi pod dom Hrabiego, po czym zostawiając ich, idzie do niego na rozmowę.

7) Dochodzi do konfrontacji dwóch przeciwstawnych obozów. Pankracy proponuje Hrabiemu kapitulację w zamian za spokojny żywot dla niego i syna. Hrabia odrzuca tę propozycję i obaj zaczynają wyliczać błędy programowe swoich wrogów. Hrabia zarzuca rewolucjonistom bezbożność,

7) Dochodzi do konfrontacji dwóch przeciwstawnych obozów. Pankracy proponuje Hrabiemu kapitulację w zamian za spokojny żywot dla niego i syna

. Hrabia odrzuca tę propozycję i obaj zaczynają wyliczać błędy programowe swoich wrogów. Hrabia zarzuca rewolucjonistom bezbożność, chaos, podkreśla rangę arystokracji i jej zasługi na różnych polach, zauważa pomoc niesioną chłopom, bez której nigdy nie wyrósłby tłum mający teraz czelność sprzeciwiać się ustalonemu porządkowi społecznemu. Doskonale wie, że Pankracy pogardza swoimi podwładnymi, ten jednak obstaje przy twierdzeniu, że z tego pokolenia wyrosną nowe i one już będą idealne. Wódz rewolucjonistów zarzuca za to Hrabiemu i całej szlachcie marazm i brak jakichkolwiek chęci do działania

, a także z lekceważeniem podkreśla, iż całe rody arystokrackie powstawały na drodze

tego samego rozlewu krwi, cudzołóstwa, przekupstwa w celu wzbogacenia się, jakimi teraz gardzi Hrabia. Mimo tych argumentów Hrabia odmawia przejścia na stronę

wroga i Pankracy opuszcza jego dom.

Część czwarta

1) Wprowadzenie ukazuje nam opis zamku Świętej Trójcy, położonego na szczytach granitowych skał. Mamy tu również do czynienia z wizją apokaliptyczną, ponieważ tłumy ludzi zbliżają się do zamku, „Jak do równiny Ostatniego Sądu”.

2) W katedrze na zamku zbiera się zgromadzenie arystokratów. Hrabia Henryk zostaje mianowany przez Arcybiskupa dowódcą twierdzi i wodzem arystokracji, co nie wszystkim się podoba. Jednak na jego wezwanie przysięgają bronić wiary i czci przodków.

3) W rozmowie Hrabiego z Księciem i Baronem daje się zauważyć tchórzostwo arystokratów. Obaj chcą, by Hrabia rozpoczął układy z obozem rewolucjonistów, na co oburzony Hrabia oświadcza, iż każdy kto choćby wspomni o poddaniu się, będzie karany śmiercią.

4) Hrabia poucza Jakuba i wydaje mu polecenia odnośnie obrony

zamku. Pyta o swego syna Orcia, który podobno zaczął wygłaszać proroctwa. Po odejściu Jakuba Henryk wygłasza monolog na temat powierzonej mu władzy oraz przeczuwa rychłą śmierć.

5) Hrabia spotyka Orcia i opowiada mu o przebytej bitwie. Chłopiec natomiast obawia się czegoś i każe iść ojcu za sobą do lochów podziemnych.

6) Na miejscu okazuje się,

Po odejściu Jakuba Henryk wygłasza monolog na temat powierzonej mu władzy oraz przeczuwa rychłą śmierć.

5) Hrabia spotyka Orcia i opowiada mu o przebytej bitwie. Chłopiec natomiast obawia się czegoś i każe iść ojcu za sobą do lochów podziemnych.

6) Na miejscu okazuje się, że Orciowi ukazują się zjawy, które chcą sądzić ostatniego z arystokratów. Jest on łudząco podobny do Hrabiego Henryka. Duchy zarzucają mu, że niczego nie kochał na tym świecie oprócz siebie i skazują go na potępienie. Orcio prosi ojca o przebaczenie mu tej wizji i omdlewa. Przerażony Hrabia ucieka z dzieckiem

na rękach, przekonując siebie, że jeszcze należy walczyć.

7) Do Hrabiego przybywa wysłannik obozu rewolucjonistów – Ojciec Chrzestny, by po raz kolejny zaproponować kapitulację i zaakceptowanie „dążenia wieku”, w zamian za wolność i spokojny żywot. Hrabia odmawia, jednak część arystokracji, zniechęcona już walkami i ulegająca tchórzostwu, wypowiada mu posłuszeństwo i chce na własną rękę porozumieć się w sprawie oddania zamku. Do tych, którzy zostali przy Henryku, Hrabia stosuje odpowiednią mowę, mającą przypomnieć im wspólne osiągnięcia i pomoc, jaką ich obdarzył, dzięki czemu zyskuje ich przychylność.

8) Toczy się bitwa, którą wygrywa obóz arystokratów, jednak Jakub donosi Hrabiemu, iż nie ma już amunicji. Hrabia prosi go o przyprowadzenie Orcia, chce bowiem przed śmiercią ostatni raz ujrzeć syna

. Orcio wyjawia mu, iż matka przepowiedziała mu śmierć, chwilę potem zostaje przeszyty kulą. Henryk ostatni raz uderza z oddziałem w obronie zamku.

9) Hrabia widzi rannego Jakuba, który przeklina go za jego upór i męki starego, po czym umiera. Hrabia podejmuje decyzję, iż dotrzyma danego słowa i nie pozwoli się pojmać rewolucjonistom i popełnia samobójstwo, skacząc z urwiska.

10) Rewolucjoniści opanowują zamek i prowadzą wszystkich arystokratów na śmierć. Pankracy każe Ojcu Chrzestnemu wykonać wyrok, jednak on waha się, ponieważ mimo przychylności rewolucji

to z obozem arystokratycznym łączyły go więzi, zostaje więc potraktowany na równi z innymi i zaprowadzony na stryczek. Pankracy szuka Hrabiego,

Pankracy każe Ojcu Chrzestnemu wykonać wyrok, jednak on waha się, ponieważ mimo przychylności rewolucji

to z obozem arystokratycznym łączyły go więzi, zostaje więc potraktowany na równi z innymi i zaprowadzony na stryczek. Pankracy szuka

Hrabiego, jednak od Naczelnika Oddziału dowiaduje się, że jeden z arystokratów skoczył w przepaść, pozostawiając po sobie jedynie szablę. Po herbie na niej wyrytym, Pankracy poznaje, iż był to Hrabia Henryk i wyraża podziw dla

jego wierności danemu sobie słowu. Chwilę potem stojąc razem z Leonardem i robiąc plany budowy nowego imperium, doświadcza wizji Chrystusa – mściciela, który swoim blaskiem najpierw go oślepia, a następnie zabija. Pankracy kona wypowiadając słowa: „Galilaee vicisti!”, które znaczą” Galilejczyku, zwyciężyłeś!” 

Nie-Boska komedia - Charakterystyka opozycyjnych obozów: arystokratycznego i rewolucyjnego

Jednym z głównych wątków dramatu Krasińskiego jest walka między dwoma konkurencyjnymi obozami: arystokratycznym i rewolucyjnym, które wzajemnie nienawidzą się i nie mogą się pogodzić, ponieważ posiadają różne, sprzeczne ze sobą interesy. Napięcie między dwoma grupami doprowadza do krwawej rewolucji

, po której nastać ma nowy, lepszy porządek, w którym biedni chłopi nie będą już głodni i wyzyskiwani przez okrutnych bogaczy.

Obóz arystokratyczny, wbrew swojej nazwie, nie składa się wyłącznie z książąt, hrabiów, szlachty, ale także z bogatej burżuazji, bankierów, kupców, fabrykantów. Pokazuje to, że klasa wyższa zatraciła już swój charakter. Dawniej opierała się na tradycji rodowej, w chwili obecnej tylko na stanie majątkowym. Kiedyś była obrońcą tradycji i historii, walczyła o dobro ojczyzny, obronę

religii, przekazywała narodową tożsamość, dbała o ciągłość kultury. Obecnie to tylko zgromadzenie ludzi słabych, tchórzliwych, przyzwyczajonych do posiadania wielkich majątków i do nie wykonywania żadnej pracy kosztem chłopów, służących, rzemieślników, których bezwzględnie wykorzystują. Henryk, przywódca arystokratów, dobrze wie, jak wiele grzechów ma na sumieniu ta klasa. Rozumie, że dawniej przedstawiała ona prawdziwie rycerskie wartości

, teraz to jedynie obraz upadku obyczajów i wielkich ideałów. Kiedy jego tchórzliwi pobratymcy chcą się poddać, sprzeciwia się temu i wyrzuca im ich wszystkie grzechy wobec ludu.

Obóz rewolucjonistów składa się z mas uciskanych, biednych, ciężko pracujących na swe utrzymanie za wynagrodzenie, które często nie pozwala im godnie żyć. To chłopi, robotnicy fabryk, rzemieślnicy, służący, przechrzci. Żywią głęboką nienawiść do klas posiadających i chcą na nich dokonać krwawej zemsty za zło, jakiego doznawali przez wieki oni i ich przodkowie. Program polityczny obozu ujęto w słowa: „Chleba nam, chleba,

Program polityczny obozu ujęto w słowa: „Chleba nam, chleba, chleba! - Śmierć panom, śmierć kupcom – chleba, chleba”. Rewolucja staje się więc nie tylko aktem społecznego przewrotu, ale symboliczną ucztą, która ma zaspokoić głód jej uczestników. Jednak w obozie znajdują się ludzie, którzy wykorzystują rewolucję dla

innych celów. Przechrzci chcą jej użyć do wytępienia religii chrześcijańskiej, a ludzie tacy jak Bianchetti czy Pankracy, uważający się za lepszych od otaczającego motłochu, chcą posiadać władzę, i możliwe, że na gruzach arystokracji sami zapoczątkują nową klasę posiadającą.

Konflikt dwóch obozów był nieunikniony, ponieważ ich interesy były sprzeczne, nie mogło więc dojść między nimi do porozumienia. Jednak czy po zwycięstwie rewolucjonistów świat stanie się taki, jakiego oni pragną? Czy głodni będą nakarmieni, biedni wspomożeni? Przykłady Wielkiej Rewolucji Francuskiej pokazał, że po obaleniu arystokracji, na szczyt wspięła się burżuazja, która natychmiast zaczęła wcielać się w rolę klasy wyższej, uciskając niższe warstwy społeczne tak samo, jak ich poprzednicy. Wydaje się, że po rewolucji

w „Nie-boskiej komedii” doszłoby do takich samych efektów. Ludzie pokroju Pankracego i Bianchettiego zagarnęliby dla siebie władzę i dyktowali ją ludowi. Powstałaby nowa

arystokracja, której zachowanie nie różniłoby się niczym od dawnej klasy wyższej. W obliczu tej perspektywy okazuje się, że przeciwne obozy wcale nie różnią się tak bardzo.

Nie-Boska komedia - Geneza utworu

Zygmunt Krasiński napisał dramat „Nie-boska komedia” w 1833 roku, wydał zaś anonimowo w 1835 r. Autor był wówczas młodym, dwudziestojednoletnim poetą, w żadnym stopniu nie umniejsza to jednak walorów dzieła, które stworzył. Utwór powstał w wyniku

chęci wyrażenia poglądów młodego Krasińskiego na wszelkie rewolucje i ruchy powstańcze. Ojciec pisarza związany był z dworem carskim, dlatego tendencje wyzwoleńcze uważał za wywrotowe, i poglądy te wpajał swemu synowi

. W związku z tym w „Nie-boskiej komedii” rewolucja jawi się jako siła, która nie prowadzi do powstania lepszej rzeczywistości, ale do upadku świata w ogóle. W utworze walczą ze sobą dwie siły zła, dlatego nie będzie mógł powstać nowy lepszy porządek. Skończy się wyzysk ze strony

arystokracji, a zacznie wyzysk ze strony ludu. Utwór Krasińskiego to dramat romantyczny

, a także, pod względem tematycznym, dramat metafizyczny i historyczny.

Tytuł utworu stanowi nawiązanie do „Boskiej komedii” Dantego. Oznacza on, iż wydarzenia przedstawione na kartach dramatu roztaczają się bez obecności Boga, bez Jego ingerencji w losy świata. Działania

ludzkie, kiedy nie są sprzymierzone z Bogiem, są złe i jednocześnie komiczne, ponieważ nic nie znaczą w obliczu sił Stwórcy. Nazwanie losów ludzkich komedią powoduje wrażenie, iż są one całkowicie nieważne. Człowiek jest tylko drobnym elementem na kartach historii.

Jednym z elementów utworu, który odpowiada filozofii Krasińskiego, jest koncepcja historiozoficzna, która nosi nazwę prowidencjalizmu. Głosi ona, że w świecie istnieją dwie siły, które istniały kiedyś równolegle, jednak doszło do rewolucji, która sprawiła, że jedna z sił zaczęła dominować. Rewolucje wynikają ze starcia tych dwóch sił, a bez nich świat nie mógłby się rozwijać, ponieważ rewolucja burzy stary porządek i tworzy nowy. Jednak w „Nie-boskiej komedii” ludzie działają odrzucając Boga,

Jednak w „Nie-boskiej komedii” ludzie działają odrzucając Boga, dlatego ich działania

nie będą mogły stworzyć nowego porządku. Nie można budować

świata w oparciu o zło, dlatego Bóg pod koniec utworu ingeruje w wydarzenia.

Dramat Krasińskiego posiada formę otwartą. Składa się na nią brak przyczynowo-skutkowego powiązania między poszczególnymi scenami, luźna kompozycja, występowanie wydarzeń, które roztaczają się równocześnie i wielowątkowość. Zakończenie utworu także jest otwarte

, czytelnik nie może być pewien, co stanie się ze światem po Boskiej ingerencji.

Czas natomiast jest kwestią trudną do określenia. W części pierwszej jest to okres obejmujący ślub Męża i Żony, narodziny dziecka

, a także obłęd i śmierć Żony. Część druga opisuje wydarzenia, z których dowiadujemy się, że Orcio jest już czternastoletnim chłopcem, jednakże inny fragment wskazuje, że akcja dzieje się dziesięć lat po śmierci Żony. Nie można natomiast określić precyzyjnie czasu w kolejnych częściach, wiemy jedynie, że wydarzenia rozgrywają się po decyzji poświęcenia się sprawie rewolucji

przez Hrabiego i przedstawiają jej przebieg, nie wiemy jednak, jak długi jest to okres czasu.

Nie-Boska komedia - Plan wydarzeń

 Ślub Henryka i Marii

 Odejście w noc poślubną za widmem Dziewicy

 Rozpacz Marii, prośba do Boga, by obdarzył jej syna

talentem poetyckim

 Przekonanie Henryka, że Dziewica jest tylko zjawą

 Odesłanie Henryka do domu przez

Anioła Stróża

 Szaleństwo Marii

 Pierwsze oznaki niezwykłości Orcia: rozmowy ze zmarłą matką

 Napotkanie diabła, myśl o przewodzeniu arystokracji

 Postępująca utrata wzroku Orcia i oznaki szaleństwa

 Zwiedzanie obozu rewolucjonistów

 Rozmowa z Leonardem

 Przybycie Pankracego do domu

Henryka, próba pogodzenia się

 Zgromadzenie w Okopach Św. Trójcy

 Mianowanie Henryka dowodzącym obroną twierdzy

 Propozycja kapitulacji

 Zejście z Orciem do lochów, potępieńcze słowa duchów pomordowanych

 Śmierć Orcia

 Samotność Henryka na polu walki,

 Zejście z Orciem do lochów, potępieńcze słowa duchów pomordowanych

 Śmierć Orcia

 Samotność Henryka na polu walki, samobójstwo

 Zdobycie twierdzy przez

rewolucjonistów

 Skazanie na śmierć arystokratów

 Odnalezienie szabli Henryka

 Planowanie nowej rzeczywistości przez Pankracego i Leonarda

 Wizja Chrystusa Apokaliptycznego

 Śmierć Pankracego

Nie-Boska komedia - "Nie-boska komedia" jako przykład dramatu romantycznego

Dramat Zygmunta Krasińskiego „Nie-boska komedia” jest dramatem romantycznym. Wyraża się to zarówno w tematyce utworu, jak i w jego kształcie formalnym. Utwór został podzielony na cztery części. Pierwsza i druga przypomina dramat rodzinny, którego bohaterami są Mąż i Żona, opowiada o poezji romantycznej, jej roli w życiu człowieka i jej prawdziwym obliczu. Trzecia i czwarta część opowiada o konflikcie arystokracji i ludu oraz rewolucji

, jaką wzniecają uciskane masy, co doprowadza do końca świata, ponieważ nie może już powstać żaden nowy porządek na ziemi.

Jedną z charakterystycznych cech dramatu romantycznego jest występowanie synkretyzmu rodzajowego i gatunkowego. W dramacie wystąpiły elementy liryki, które uwidaczniają się w obecności swego rodzaju podmiotu lirycznego, który nie bierze aktywnego udziału w akcji, ale wyraża swoje opinie, komentarze i utożsamiany jest z Krasińskim. Wypowiedzi bohaterów, zwłaszcza Marii i Orcia, mają charakter liryczny. Synkretyzm gatunkowy widoczny jest poprzez wplecenie cech charakterystycznych dla

moralitetu w pierwszych dwóch częściach utworu. Bohaterowie są symboliczni, nie są nazywani z imienia, ale od funkcji, jaką pełnią: Mąż, Żona, Lekarz

itp.

Kolejną cechą dramatu romantycznego jest zerwanie z antyczną zasadą trzech jedności: miejsca, czasu i akcji. Akcja utworu roztacza się w różnych lokacjach, np. w domu Męża i Żony, nad przepaścią, w pałacu hrabiego, domu

obłąkanych, twierdzy, obozie rewolucjonistów. Czas utworu to czternaście lat, zaś w tradycji antycznej mógł obejmować około dwudziestu czterech godzin. Akcja dramatu jest podzielona na dwa wątki: dotyczący poezji i rodziny oraz rewolucji społecznej.

W utworze występują sceny zbiorowe, jak zwiedzanie obozu rewolucjonistów czy walka o twierdzę św. Trójcy. Pojawiają się także fragmenty niesceniczne,

Pojawiają się także fragmenty niesceniczne, które czynią z dramatu raczej utwór do samodzielnego odczytania, niż wystawienia w teatrze. Przykładem takiej sceny jest lot Męża i Dziewicy nad złowrogim krajobrazem: przepaścią, górami i morzem. W utworze pojawiają się także sceny wizyjne, jak widzenie obłąkanej Marii czy Pankracego. W dramacie istnieją dwa równoległe światy, fizyczny i fantastyczny, niematerialny, które wzajemnie przenikają się. Widoczne jest to w obecności zjaw, duchów, Anioła Stróża lub Mefista, postaci te wchodzą w interakcje z bohaterami z krwi i kości. Orcio widzi duchy, Henrykowi ukazuje się zjawa Dziewicy.

Ostatnią typową cechą dramatu romantycznego

jest występowanie bohatera romantycznego, w tym przypadku hrabiego Henryka, chociaż nie jest on typowym bohaterem tej epoki. W jego biografii można jednak wyróżnić typowe cechy, jak fascynacja poezją i przekonanie o wielkiej roli poety, poświęcenie życia w imię idei i popełnienie samobójstwa.

„Nie-boska komedia” jest dramatem romantycznym, jednak jego wymowa nie odnosi się wyłącznie do tematów ważnych dla ówczesnej epoki. Utwór ten roztacza się w czasie bliżej nieokreślonym, co sprawia, że posiada wymowę uniwersalną. Przestrzega przed odcinaniem się od świata w imię złudzeń oraz przed rewolucjami

, które nie przynoszą nic dobrego, raczej pogłębiają zło, które istnieje w świecie.

Charakterystyka hrabiego Henryka

Głównym bohaterem „Nie-boskiej komedii” Z. Krasińskiego, scalającym jej poszczególne części, jest hrabia Henryk. Postać ta zaliczana jest do kręgu bohaterów romantycznych, chociaż jego biografia jest ewidentnie odmienna od losów innych kreacji tego typu

. Henryk nie przeżywa nieszczęśliwej miłości, nie występuje poza społeczny porządek i nie poświęca się w imię walki o dobro swojego kraju. A jednak postaram się udowodnić,

A jednak postaram się udowodnić, że posiada pewne cechy, które sprawiają, iż przynależy do grona bohaterów romantycznych.

Henryka poznajemy jako młodego hrabiego, w wieku ponad dwudziestu lat

. W jego życiu istnieją dwie miłości: poezja i Maria, ukochana kobieta

. Bohater, w przeciwieństwie do całego szeregu bohaterów romantycznych, nie przeżywa miłosnych cierpień z powodu nieodwzajemnionego uczucia. Żeni się z Marią i wydaje się, że będzie z nią bardzo szczęśliwy. Jednak już w noc poślubną pary druga miłość Henryka daje o sobie znać pod postacią pięknej Dziewicy, która sprawia, że bohater opuszcza swą żonę i swój dom, by poświęcić się całkowicie poezji. Chce być wielkim i sławnym poetą, pogrąża się w świecie własnych marzeń i odsuwa od prawdziwego życia. W ten sposób poznajemy kilka cech charakteru postaci, takie jak

marzycielstwo, determinacja w dążeniu do spełnieniu swych marzeń i wielki egoizm. Henryk nie zastanawiał się, co będzie czuła jego żona, kiedy ją porzuci, nie wahał się poświęcić miłości swego życia dla gonienia za mrzonkami. Dopiero kiedy odkrywa, że Dziewica była jedynie zjawą, dociera do niego prawda o tym, jakie zło wyrządził swojej rodzinie.

W losach większości bohaterów romantycznych dochodzi do przemiany duchowej, powstałej w wyniku różnych traumatycznych zdarzeń. Śmierć ukochanej żony także skłania Henryka do zmiany, jednak zamiast, tak jak większość bohaterów, poświęcić się w imię walki o wolność ojczyzny, hrabia poświęca się wychowywaniu syna

. Staje się przykładnym ojcem, bardzo kocha Orcia i coraz bardziej obawia się o niego, gdy zauważa, że chłopiec przejawia pierwsze oznaki ogromnego talentu poetyckiego. Jest zrozpaczony, kiedy dowiaduje się, że Orcio straci wzrok i cierpi na pomieszanie zmysłów. Henryk zrzuca winę za to na poezję, która zawładnęła duszą chłopca i przyniosła mu cierpienie. Chociaż hrabia sam już nie para się twórczością artystyczną, widać,

Chociaż hrabia sam już nie para się twórczością artystyczną, widać, że dalej przypisuje jej ogromną moc

.

Przemiana Henryka w przykładnego ojca wkrótce ulega następnej metamorfozie, tym razem w obrońcę swojego stanu społecznego. W obliczu zbliżającej się rewolucji

proletariatu hrabia, za namową diabła, staje na czele klas wyższych, aby bronić ich przed rozszalałym motłochem. Chociaż wydaje się to czynem bardzo bohaterskim, należy zastanowić się, czy na pewno Henryk czyni to bezinteresownie, z miłości do arystokratycznej braci, czy też miewa inne powody do walki. Hrabia nie czuje sympatii do swojej klasy, uważa ich za tchórzy, ludzi głupich, słabych i bez honoru. Przewodzi im nie dlatego, że czuje, iż jest to słuszne, ale ponieważ pociąga go władza. Pod pozorem obrony dawnych tradycji i pamięci o przodkach skazuje arystokrację na pewną śmierć, ponieważ zamiast pogodzić się z rewolucjonistami, mimo wielu głosów sprzeciwu decyduje o dalszej walce. Znamienne jest, że podczas gdy inni bohaterowie romantyczni walczyli przeciwko zastanemu porządkowi społecznemu, Henryk walczy, by go utrzymać. Podczas gdy postaci z utworów Mickiewicza były zafascynowane ludźmi z gminu, poważali ich i uznawali ich za przekaźnik dawnych obyczajów, tradycji, prawdziwej kultury narodu, Henryk przypisuje te wartości

arystokracji i potępia zbuntowany motłoch. Typowo romantyczna jest jednak obrona wyznawanych przez siebie ideałów. Charakterystyczna jest także samotność bohaterów. Henryk jest na swym polu bitwy osamotniony nie tylko fizycznie, kiedy odstępują od niego jego żołnierze, ale także mentalnie, ponieważ jest jedynym, który naprawdę uważa, że należy walczyć. Bohater, tak jak wielu innych, popełnia samobójstwo.

Hrabia Henryk to bohater romantyczny, ponieważ mimo wielu różnic między nim a innymi bohaterami tego typu, występuje też wiele podobieństw. Największym jest tragizm postaci. Henryk jest jedynie elementem w historii świata, musi zginąć po wypełnieniu swej roli w losach ludzkości. Kiedy uświadamia sobie,

Henryk jest jedynie elementem w historii świata, musi zginąć po wypełnieniu swej roli w losach ludzkości. Kiedy uświadamia sobie, że racje, których bronił, były jedynie cząstkowe, ponieważ racje buntowników są równie słuszne, co jego, rozumie, że cała walka nie miała większego sensu, ponieważ nie przyniesie nikomu lepszego świata.

Nie-Boska komedia - Problematyka

Problematykę utworu należy podzielić na dwie odrębne części.

Pierwsza (obejmuje dwie początkowe części utworu) jest poświęcona obrazowi poety i jego roli społecznej. Hrabia, który w młodości tworzył poezję, postanawia poświęcić się rodzinie, by chwilę potem zrozumieć, że zdradził wyznawane dotąd ideały i z wyżyn duchowych skłonił się ku materialnym aspektom życia. To wprawia w rozpacz nie tylko jego samego, ale także jego żonę doprowadza najpierw do obłędu, a potem do śmierci. Poezja ma na Hrabiego niszczycielski wpływ, jest pokusą piekielną, a nie darem natchnienia. To skazuje bohatera na klęskę twórczą do tego stopnia, że widząc swego syna

, od najmłodszych lat zapowiadającego się na poetę jak jego ojciec, z rozpaczą stwierdza, że żałuje, iż Orcio przyszedł na ten świat.
Jednakże głównym problemem utworu jest obraz rewolucji klasowej. Mamy tu do czynienia z dwoma postawami:

1)Idea konserwatywna – arystokraci (Hrabia Henryk)

2)Idea rewolucyjna – demokraci (Pankracy)

Zderzenie tych dwóch idei doprowadza do konfrontacji na arenie społecznej, ekonomicznej i religijnej. Krasiński pisząc utwór korzystał z obserwacji przebiegu i skutków Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

Dobrej i bogobojnej sile arystokratów zostaje przeciwstawiona destrukcyjna masa rewolucjonistów. Bunt społeczny klas niższych jest postrzegany jako coś złego i niezgodnego z przyjętymi normami społecznymi i etycznymi. Jest to siła, która prędzej czy później doprowadzi do klęski nie tylko własne dzieci

, ale także cały naród i doprowadzi do upadku państwa. Utwór Krasińskiego ma w takim razie wymowę uniwersalną, nie dotyczy określonych obszarów Europy, ale mówi o rewolucji w ogólnym jej założeniu.

Odrębne programy i postrzeganie rewolucji

prezentują w swej rozmowie przedstawiciele walczących obozów – Hrabia i Pankracy. Pierwszy z nich powołuje się na argumenty, według których, warstwy wyższe zajmują swoją pozycję zgodnie z wolą Boga, muszą istnieć,

Pierwszy z nich powołuje się na argumenty, według których, warstwy wyższe zajmują swoją pozycję zgodnie z wolą Boga, muszą istnieć, gdyż to one przyczyniają się do postępu cywilizacji i dzięki nim niższa masa społeczna może funkcjonować. Pankracy natomiast uważa, że arystokracja to przeżytek, który nie potrafi podjąć żadnych konkretnych działań

w celu udoskonalania państwa, głosi również ideę wolności i równości, tak bardzo według niego potrzebnej społeczeństwu.
Jednakże żadna ze stron

nie ma całkowitej racji, dlatego w rezultacie do rozwiązania konfliktu potrzebna jest interwencja Boska. Tutaj mamy wyraźne nawiązanie Krasińskiego do prowidencjalizmu (dziewiętnastowieczny pogląd, że nad każdym ludzkim działaniem, życiem społecznym i światem w ogóle czuwa Opatrzność). Krasiński podkreśla w swoim utworze fakt, iż Bóg ma ostateczną władzę nad człowiekiem i widząc, że ten narusza dane mu prawa i zasady wolności, decyduje się na interwencję, by zaprowadzić wcześniejszy ład. W ten sposób ginie rażony piorunem Pankracy.

Nie-Boska komedia - Motyw historii

W utworze występuje koncepcja historiozoficzna, która nosi nazwę prowidencjalizmu. Została ona zaczerpnięta z filozofii Hegla. Głosi ona, że w świecie istnieją dwie siły, które istniały kiedyś równolegle, jednak doszło do rewolucji

, która sprawiła, że jedna z sił zaczęła dominować. Rewolucje wynikają ze starcia tych dwóch sił, a bez nich świat nie mógłby się rozwijać, ponieważ rewolucja burzy stary porządek i tworzy nowy. Jednak w „Nie-boskiej komedii” ludzie działają odrzucając Boga, dlatego ich działania

nie będą mogły stworzyć nowego porządku. Nie można budować

świata w oparciu o zło, dlatego Bóg pod koniec utworu ingeruje w wydarzenia. Tak naprawdę losy świata zostały zaplanowane przez Boga, więc człowiek nie ma na nie większego wpływu.

Nie-Boska komedia - Motyw poezji / poety

Poezja jest wielką siłą, która może całkowicie zapanować nad człowiekiem, wymagać od niego czci i sprawić, że owładnięty nią poeta zapomni o całym świecie. Taka poezja jest zagrożeniem, ponieważ odrywa człowieka od jego bliskich i od prawdziwych problemów świata. Mąż porzuca swą żonę i syna

, by pogrążyć się w natchnieniu i uwielbieniu dla poezji. Sztuka ta jest więc siłą niszczącą, czyni z człowieka egocentryka i sprowadza na niego osobistą tragedię. W pewnym sensie pogląd Krasińskiego na poezję jest nieromantyczny

, ponieważ odrzuca to, z czego romantyzm wyrastał: siłę natchnienia poetyckiego i uznawanie tej sztuki za jedną z najważniejszych wartości

.

Nie-Boska komedia - Motyw rewolucji

W „Nie-boskiej komedii” jawi się jako siła, która nie prowadzi do powstania lepszej rzeczywistości, ale do upadku świata w ogóle. W utworze walczą ze sobą dwie siły zła, dlatego nie będzie mógł powstać nowy lepszy porządek. Skończy się wyzysk ze strony

arystokracji, a zacznie wyzysk ze strony ludu.

Nie-Boska komedia - Motyw rodziny

To rodzina jest źródłem szczęścia

człowieka, jednak aby tak się stało, musi panować w niej miłość. Kiedy Henryk odkrywa, że jego żona, Maria, którą uznawał za muzę poezji, nie jest tak doskonała, za jaką ją uważał, porzuca ją, ucieka od świata prawdziwego i pogrąża się w marzeniach. Żona umiera, popadłszy wcześniej w szaleństwo, co skłania Męża do smutnej refleksji, iż to ona była miłością jego życia, a przez

swój egocentryzm sprowadził na rodzinę

tragedię.