GŁÓWNE RODZAJE ASPIRACJI

Kryterium podziału	Rodzaje aspiracji
Poziom aspiracji	Wysokie – przeciętne - niskie
Relacja do możliwości	Zawyżone – adekwatne - zaniżone
Związek z działaniem	Działaniowe - życzeniowe
Okres realizacji	Aktualistyczne - perspektywistyczne
Ruchliwość	Pozioma - pionowa
Związek ze świadomością	Uświadomione - latentne
Przedmiot	Ukierunkowane na stan – ukierunkowane na przedmiot
Treść	Ludyczne – edukacyjne – zawodowe – społeczne – kierownicze i inne

Według J. Kozieleckiego poziom aspiracji jest wyróżnioną wartością na skali osiągnięć; wartością, która daje człowiekowi satysfakcję (Kozielecki, 1976, s. 232).

W ujęciu E.R. Hilgarda poziom aspiracji to cel, który jednostka stawia przed sobą, coś co stara się osiągnąć (Hilgard, 1967, s. 981).

Poziom aspiracji
Poziom aspiracji – jest miernikiem aspiracji. Jest to cel, który jednostka stawia przed sobą, który spodziewa się lub stara się osiągnąć. Osiągnięcie tego celu można uznać za sukces, niepowodzenie – za porażkę. Poziom aspiracji zależy od sukcesów i porażek, a więc wcześniejszych powodzeń i niepowodzeń, które mają bezpośredni wpływ na ich rozwój. Wiadomo, że po sukcesie jednostka sama stawia sobie wysokie cele, natomiast po porażkach jej aspiracje ulegają zaniżeniu, przy stałych zaś i powtarzających się niepowodzeniach, aspiracje załamują się całkowicie. Jeżeli zadanie jest trudne – wówczas mówimy o aspiracjach wysokich, przy zadaniu o średnim o średnim stopniu trudności – aspiracjach przeciętnych, przy zadaniu o małym stopniu trudności – aspiracjach niskich.
Biorąc pod uwagę aspiracje zawodowe, możemy stwierdzić, że jeżeli zdobycie danego zawodu lub uzyskanie określonej pozycji zawodowej jest trudne – wówczas mówimy o aspiracjach wysokich, przy zadaniu o średnim stopniu trudności – aspiracjach przeciętnych, przy zadaniu o małym stopniu trudności – aspiracjach niskich.

Relacja do możliwości

Aspiracje zawyżone przejawiają się w podejmowaniu zadań, których wykonanie przekracza możliwości danego osobnika, wskutek tego jego działanie jest nieskuteczne. Realistyczne polegają na podejmowaniu zadań, które dany osobnik jest w stanie wykonać, choć wymaga to wysiłku i pokonania szeregu przeszkód. Natomiast zaniżonym odpowiadają zadania bardziej łatwe i ich realizacja jest poniżej możliwości danej jednostki, która mogłaby z powodzeniem wykonać zadania trudniejsze.

Związek z działaniem

Aspiracje drążeniowe określa się jako dążenia do zamierzenia, dotyczące osiągnięcia pewnego stanu lub wyniku działania. Spełniają one funkcje stymulatora pobudzającego do podjęcia określonej formy aktywności zawodowej.

Aspiracje życzeniowe będą więc występowały w świadomości człowieka w formie życzeń, pragnień, marzeń dotyczących zdobycia upragnionego zawodu lub wyniku działania na gruncie zawodowym.

Poziom życzeniowy aspiracji zazwyczaj jest wyższy od poziomu działaniowego aspiracji, ponieważ wynik, który jednostka chce osiągnąć zazwyczaj jest wyższy od tego, który planuje uzyskać biorąc pod uwagę swoje możliwości.

Okres realizacji

Aspiracje aktualistyczne to zamierzenia lub pragnienia realizowane w bliskiej przyszłości, natomiast aspiracje perspektywistyczne zamierzenia lub pragnienia dotyczące wyników przyszłego działania, które określa się również mianem osiągnięć (Skorny, 1980).

Ruchliwość

Pozioma ruchliwość aspiracji wyznaczona jest przez wielkość zmian dotyczących np. miejsca zamieszkania czy miejsca zatrudnienia, itp. Brak tej ruchliwości oznacza, że osobnik w wymienionych działaniach nie zamierza i nie pragnie dokonywać zmian. Natomiast ruchliwość pionowa dotyczy wielkości zmian w prestiżu zawodowym, hierarchii społecznej itp.

Związek ze świadomością

P.H. CHombart de Leuve wyróżnił aspiracje uświadomione i latentne

Ze względu na kryterium związku aspiracji ze świadomością możemy wyróżnić 2 rodzaje aspiracji. Uświadomione - dotyczące celów, które dany osobnik pragnie lub zamierza osiągnąć. Aspiracje latentne te, które nie są uświadomione. O ich istnieniu wnioskujemy pośrednio na podstawie wypowiedzi dotyczących celów, ideałów, aprobowanych wartości.

Przedmiot

Następny jest podział aspiracji na przedmiot. Można więc wyróżnić aspiracje ukierunkowane na osiągnięcie pewnego stanu ( np. ukończenie szkoły ) lub przedmiotu ( posiadanie samochodu, mieszkania itp. ).

Do aspiracji odgrywających ważną rolę w rozwoju umysłowym dzieci i młodzieży należą aspiracje edukacyjne .

Wybór szkoły i zawodu jest bardzo ważnym krokiem w życiu każdego człowieka. Decyzja ta posiada ogromną wagę nie tylko dla samej jednostki, ale dla całego społeczeństwa, w którym ma ona żyć i pracować. Młodzi ludzie tworzą nowe pokolenie, od którego zależy przyszłość. Dlatego do podjęcia decyzji odnośnie wyboru szkoły i zawodu każdy człowiek powinien być przygotowany od wczesnych lat życia. Szczególna rola w tym względzie przypada rodzinie, w której jednostka wzrasta i dojrzewa. Rodzice powinni mieć świadomość, że mają duże możliwości oddziaływania na aspiracje swoich dzieci. Powinni oni przez rozmowy, dobór lektur, rozwijanie zainteresowań oraz wysuwanie własnych aspiracji, przedstawić swoim dzieciom najbardziej korzystne formy kształcenia.

Aspiracje zawodowe dzieci i młodzieży mogą być zależne od środowiska rodzinnego, a więc od pochodzenia społecznego rodziców, poziomu ich wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, pozycji społecznej i zawodowej, światopoglądu. Aspiracje zawodowe ściśle wiążą się z aspiracjami edukacyjnymi. Te pierwsze są następstwem tych drugich.