WYTYCZANIE TERYTORIUM (SIEDEM TRADYCJI W DZIEDZINIE TEORII KOMUNIKACJI)

1 TRADYCJA SOCJOPSYCHOLOGICZNA - Komunikacja jako wpływ interpersonalny

dokładna i systematyczna obserwacja po­zwala nam odkryć prawdę zjawisk komu­nikacyjnych. Badacze w tej tradycji usiłują wykryć związki przy­czynowo-skutkowe, pozwalające nam przewidzieć, które zachowania komuni­kacyjne kończą się powodzeniem, a które są skazane na porażkę. Badacze poszukujący uniwersalnych praw komunikacji próbują koncentrować się nie na tym, co (według ich własnego rozeznania) być powinno, lecz na tym, co jest. Prowadzą eksperymentalne badania nad efektami komunikacyjnymi.

Wytyczne:

- kto - źródło komunikatu (fachowość, wiarygodność)

-co - treść komunikatu (odwołania do lęków, kolejność argumentów.

-komu - charakterystyczne cechy adre­satów (osobowość, wrażliwość na wpływy

pojęcie wiarygodności źródła - dwa typy wiary­godności: wynikającą z fachowości na­dawcy komunikatu i z jego rzetelności.

2 TRADYCJA CYBERNETYCZNA- Komunikacja jako przepływ informacji

Cybernetyka - aby scharakteryzo­wać dziedzinę sztucznej inteligencji.

Tradycja ta ilustruje sposób, w jaki sprzężenie zwrotne umożliwia przetwarzanie infor­macji w naszych mózgach i komputerach.

Komunikacja jest więzią łą­czącą ze sobą odrębne części dowolnego systemu, jak na przykład system kompu­terowy, rodzinny, system zinstytucjonali­zowany czy system medialny.

Informacja odnosi się do redukcji niepewności. Zawartość infor­macyjną komunikatu można zmierzyć w takim stopniu, w jakim potrafi on przeciwstawić się chaosowi.

Im mniej przewidywalna jest treść komunikatu, tym więcej informacji z sobą niesie.

Zakłócenia są wrogiem informacji, po­nieważ ograniczają informacyjną przepusto­wość kanału łączącego nadajnik z odbiornikiem.

przepustowość kanału = informacja + zakłócenia

Bez stałego nawracania do już wy­powiedzianych elementów komunikatu, czyli bez redundancji komunikacyjnej, kanał, w którym występują stałe zakłóce­nia, wkrótce uległby przerwaniu. Z dru­giej strony zbędna powtarzalność nudzi słuchacza i marnuje część potencjału przepustowego kanału. Shannon patrzy na komunikację jak na naukę stosowaną zajmującą się utrzymywaniem optymalnej równowagi pomiędzy przewidywalnością a niepewnością.

3 TRADYCJA RETORYCZNA - Komunikacja jako kunsztowne przemawianie publiczne

cechy charakte­rystyczne:

-Przekonanie, że mowa odróżnia czło­wieka od zwierząt,

-Przeświadczenie, że publiczna mowa na forum demokratycznym jest bar­dziej efektywnym sposobem rozwiązy­wania problemów politycznych niż rządzenie mocą dekretów lub odwoły­wanie się do przemocy. Sytuacja, w której pojedynczy mówca próbuje wpłynąć na publiczność zło­żoną z wielu słuchaczy poprzez pod­jęcie otwarcie perswazyjnego dyskur­su. Przemawianie publiczne jest w gruncie rzeczy komunikacją jedno­stronną.

-Przygotowanie retoryczne jako pod­stawa wykształcenia przywódcy. Mów­cy uczą się formułować przekonujące argumenty i przemawiać donośnym głosem, który potrafi dotrzeć na obrzeża tłumu bez pomocy elektro­nicznych wzmacniaczy.

- Nacisk na potęgę i piękno języka zdol­nego do poruszania ludzkich emocji i popychania ludzi do podjęcia działań. Retoryka jest raczej sztuką niż nauką.

-Publiczna mowa jako domena męż­czyzn.

4. TRADYCJA SEMIOTYCZNA - Komunikacja jako proces dzielenia się znaczeniem poprzez znaki

Semiotyka jest dyscypliną badającą znaki. Znak jest dowolnym elementem zdol­nym do reprezentowania czegoś innego.

Słowa to też znaki, ale szczególnego rodzaju. Są symbolami. Większość symboli nie wiąże się w żaden naturalny sposób z przedmiota­mi lub zjawiskami, do których opisu nam służą. Według Richardsa słowa są arbitralnymi symbo­lami, które same w sobie nic nie znaczą. Podobnie jak kameleony, które przybiera­ją barwę otoczenia słowa przyjmują zna­czenie kontekstu, w którym występują. Dlatego Richards ostrzegał przed pułap­ką semantyczną, którą określił mianem „przesądu prawdziwego znaczenia”, czyli błędnego przekonania, że słowa posiadają precyzyjną definicję.

Znaczenia nie znajdują się w słowach lub innych symbolach. Zna­czenia są umiejscowione w ludziach.

bez wzglę­du na to, czy znaki składają się z kilku ob­razków, czy też z tysięcy słów, badaczy reprezentujących tę tradycję zawsze inte­resuje, w jaki sposób znaki przekazują zna­czenie i jak można je wykorzystać, aby uniknąć nieporozumień w komunikacji.

5. TRADYCJA SOCJOKULTUROWA - Komunikacja jako tworzenie i odgrywanie rzeczywistości społecznej

opiera się na przesłance, że rozmawiający ze sobą ludzie tworzą i odtwarzają kulturę. Hipoteza relatywizmu ję­zykowego Sapira-Whorfa stwierdza, że struktura języka danej kultury określa kształt ludzkich myśli i działań «Praw­dziwy świat» jest w dużym stopnia nie­świadomie budowany na językowych na­wykach grupy. Ich teoria językowej względności zaprzecza poglądowi, że wszystkie języki są podobne oraz że słowa są jedynie neutralnymi środkami przezna­czonymi do przenoszenia znaczenia.

Ję­zyk kształtuje naszą percepcję rzeczywistości.

Poprzez proces komunikacji tworzy się rzeczywistość, podtrzymuje się ją i naprawia lub przekształca. Czyli, inaczej mówiąc, osoby prowa­dzące rozmowę współtworzą wła­sne światy społeczne. Kiedy do­chodzi do kolizji tych światów percepcyjnych, tradycja socjokulturowa służy pomocą w przerzucaniu pomo­stu nad przepaścią kulturową oddzie­lającą „nas” od „nich”.

6. TRADYCJA KRYTYCZNA- Komunikacja jako refleksyjne wyzwanie rzucone niesprawiedliwemu dyskursowi

Zakłada, że posiadacze nadal wyzyskują osoby pozbawione własności. Badacze ze Szkoły Frankfurckiej zapropo­nowali dogłębną analizę rozbieżności mię­dzy głoszonymi przez przywódców politycznych liberalnymi wartościami wolności i równości a niesprawiedliwą koncentracją władzy w ich rękach oraz nadużywaniem potęgi politycznej, prowadzącym do prze­kształcenia tych wartości w mit.

„Teoria krytyczna zachowuje upór jako autentyczną wartość myśli filo­zoficznej”

Krytycy konsekwentnie piętnują trzy cechy współczesnej cywilizacji. Nale­żą do nich:

1.Kontrola nad językiem w celu utrzymania nierównowagi władzy.

2.Rola mediów w przytępianiu wrażli­wości na represje.

3. Ślepa ufność pokładana w metodę naukową i bezkrytyczna akceptacja odkryć empirycznych.

Tradycja ta opiera się na apelach o wyzwolenie, emancypację, transformację i wzmaganie świadomości, solidarności będącej naszą mi­nimalną moralną odpowiedzialnością.

7. TRADYCJA FENOMENOLOGICZNA - Komunikacja jako doświadczanie siebie i innych poprzez dialog

Fenomenologia sprowadza się do ukierunkowa­nej analizy życia codziennego z punktu widzenia osoby w nim uczestniczącej. Dlatego tradycja fenomenologiczna kła­dzie nacisk na interpretację własnych do­świadczeń subiektywnych. Przeżycia jed­nostkowe nabierają szczególnej wagi, sta­ją się bardziej autorytatywne niż hipotezy badawcze lub aksjomaty komunikacyjne.

Skoro nie potrafimy doświad­czać przeżyć innych ludzi, mamy skłon­ność do rozmijania się z nimi w czasie rozmowy, aby potem lamentować „Nikt mnie naprawdę nie rozumie”.

Rogers sądził, że zdrowie jego klien­tów ulegało poprawie, jeśli tylko potrafi stworzyć warunki, w których mogli bez­piecznie się wypowiedzieć. Opisał trzy wystarczające i konieczne warunki dla zmiany osobowości klientów i ich relacji z innymi osobami. Klienci, którzy nabyli pewności, co do:

-(1) stosowności zacho­wań swojego doradcy- Stosowność to dopasowanie we­wnętrznych uczuć jednostki do ich ze­wnętrznych przejawów. Doradca, którego zachowania są stosowne, jest autentyczny, rzeczywisty, zintegrowany, przejrzysty. Osoba, której zachowania są niestosowne, próbuje wywierać na innych wrażenie, gra rolę, nakłada maskę, kryje się za fasadą.

-(2) jego bezwarun­kowo pozytywnego stosunku do nich - Bezwarunkowo pozytywny stosu­nek to akceptacja, która nie zależy od za­chowania klienta.

- (3) pełnego empatii zrozumienia, rzeczywi­ście czuli się lepiej²⁸.

Należy uznać trady­cję socjopsychologiczną za najbardziej obiektywną, Tradycja fenomenologiczna wydaje się najbardziej polegać na interpretacji.