Tekst 5 „Ukryty program wychowania”
Program jawny – wszystkie działania związana z procesem nauczania i uczenia się są celowe, uświadomione, a ich efekty są pod kontrolą. Teresa Bauman wytycza pedagogom wartościowy kierunek refleksji nad hidden curriculum, podkreślają, że każde zjawisko ma swoje znaczenie oczywiste(jawne) łatwe do odczytania oraz znaczenie ukryte schowane za oczywistością. Aby dotrzeć do ukrytych sensów zjawisk edukacyjnych,trzeba je osadzić w określonej kulturze i w określonym społeczeństwie.
Robert Merton oraz Edward Hall pisali o potrzebie zwrócenia uwagi na niewidoczne na pierwszy rzut oka uwarunkowania wielu zjawisk społecznych. Większość z nas jest całkowicie nieświadoma albo ma mgliste pojęcie o ukrytych zachowaniach w kulturze, społeczeństwie.
Wieloznaczność i złożoność pojęcia „ukryty program wychowania” wynika z jego niejednoznaczności terminologicznej.
Stosowane są zamienne określenia dla tego pojęcia: program niejawny, latentny, utajony, nieoficjalny,zamaskowany, drugi program szkolny, produkt uboczny szkoły.
Teoria programów ukrytych jest zasługą badacza zjawisk społecznych w klasie szkolnej Ph. Jacksona.
Słowo program wywodzi się z języka greckiego i oznacza „porządek dzienny”. Powszechnie oznacza plan lub układ czynności, pewnych założeń i wytycznych działań , zakres wiedzy wykładanej w szkole”. Niezależnie od kontekstu słowo program zawsze oznaczać będzie świadomie,celowo stworzony przez człowieka i uporządkowany zbiór, lista, określone informacje i czynności, instrukcja. Nie można tego powiedzieć o programie ukrytym, ponieważ tu mamy do czynienia z celowo ukrytą, świadomą manipulacją.
Słowo curriculum nawiązuje do programu nauczania, traktuje się je również jako złożony efekt zróżnicowanych oddziaływań wielu podmiotów edukacji.
Ukrytość oznacza zatajanie. Ukryty, niewidoczny, niezauważalny, niedostrzegalny,utajony, zamaskowany, zakamuflowany, sekretny, schowany to taki, o którym nie wszyscy wiedzą, że istnieje lub gdzie się znajduje. Najczęściej coś staje się ukryte, bo komuś zależy aby tak było, tymczasem odczytywanie ukrytości jako celowej kłóci się z główną ideą twórcy teorii programów ukrytych ( Ph. Jackson) . Badacz dowodził , że na najważniejsze i najtrudniejsze jest odczytanie ukrytego znaczenia faktu, że szkoła jest miejscem, w którym uczniowie siedzą, słuchają, czekają i podnoszą dwa palce, rozmawiają, współpracują i stoją w kolejce.
D. Gordon wyróżnia trzy poziomy ukrytości edukacyjnych: 1. Poziom niejawnych korelacji 2. Drugi poziom ukrytości mówi o tym, jaki jest rzeczywisty świat i jak należy w nim postępować aby przeżyć Tu właśnie kryje się ukryty program wychowania przysłonięty przez oficjalny program nauczania. 3. Na trzecin poziomie jest to co sakralne, symboliczne w edukacji, to również oczekiwania i nadzieje.
Zrozumienie niejawności będzie łatwiejsze gdy zobaczymy fakt,że wszyscy nauczyciele formułują własne hipotezy czy przekonania dotyczące procesu nauczania.
Nie ma jednego ukrytego programu wychowania. Tworzy się on w danym miejsc i czasie, wśród określonych ludzi.
Słowa Ph. Jacksona, wilokrotnie przywoływane przez A. Janowskiego mogą posłużyć do zrozumienia pojęcia „ukryty program wychowania” – istotą programu ukrytego jest to, co szkoła czyni (wpaja, uczy, daje) młodym ludziom do niej uczęszczającym, mimo że to „coś” wcale nie zostało zaplanowane.
Ukryty program można scharakteryzować jako pewien zasób wiedzy i doświadczeń, które przekazywane są ucznią poprzez określoną strukturę treści oficjalnych , jak i relacji społecznych, wykraczających poza założenia zawarte w programach jawnych.
Podsumowując w ukrytym programie nauczania chodzi o to, że odnosi się on do cech życia szkolnego i wzorów postępowania. Jest to cały proces wychowawczy, a więc postawa nauczyciela( nauczyciel jest najlepszy, nie musi stać w kolejce), zachowanie w stosunku do uczniów oraz wszystko to, co wpływa na uczniów, a nie jest zapisane w programie jawnym, podręcznikach.