System ściąga

1. Co to jest polityka. Koncepcje polityki. 

POLITYKA – polityka jest pojęciem wieloznacznym, może być np. polityka demograficzna, polityka rodzinna, polityka edukacyjna, polityka rolna. Polityka jest to zespół działań podejmowanych w celu osiągnięcia określonych celów w danej dziedzinie. Wyznaczamy cel i podejmujemy określone działania, które mają temu służyć. Polityka jest działalnością w sferze publicznej, której podstawową cechą jest zdolność do narzucania swojej woli innym podmiotom. Jedna strona może narzucić swoją wolę innej stronie. Polityka, to działanie dążące do zdobycia i utrzymania władzy. Od tego kto ma władzę zależy treść kodeksów, przepisów, umów, ustaw. Współcześnie wykonywanie władzy, to ingerencja w każdą dziedzinę. Politykę wykonują różne podmioty (indywidualne, zbiorowe, jednostka): - najważniejszym podmiotem polityki i władzy jest państwo. Państwo działa przez cały aparat władzy, który określa Konstytucja; - partie polityczne - grupy interesów stosujące lobbing - grupy społeczne dążące do zdobycia władzy – jednostka

Koncepcje polityki.

Koncepcja Arystotelesa - oparta na założeniu, iż człowiek jest istotą społeczną, żyje wśród ludzi, a to wymusza organizacje, struktury, podział ról. Państwo traktuje jako rzecz wspólną i dlatego powinno być przedmiotem wspólnej troski. Arystoteles twórca pojęcia dobra wspólnego - twierdził też że ludzie są sobie równi- chodziło oczywiście o równość wśród ludzi wolnych. Każda Polis (państwo -miasto) było dobrem wspólnym). Widział on, że ludzie mają różny potencjał umysłowy, różne możliwości intelektualne, a także różne możliwości materialne dlatego kto ma ich więcej powinien w większym stopniu pracować na rzecz dobra wspólnego i ponosić większą odpowiedzialność. To jest fundamentalna zasada ,,dostałeś więcej od Boga , to musisz w większym stopniu się wykazać,, Czyli państwo jest rzeczą wspólną, każdy ma obowiązki wobec państwa ale one są wyznaczone możliwościami, a z możliwości wynika zakres odpowiedzialności. Arystoteles jako pierwszy napisał że odpowiedzialność jest cechą władzy. Arystoteles uważał, że system może ulec degeneracji jeżeli ludzie są do siebie wrogo nastawieni.

Koncepcja Sw. Tomasz z Akwinu - swoją koncepcje polityki opierał na Arystotelowskiej koncepcji „dobra wspólnego”- realizację tego dobra traktował jako obowiązek władzy. Uważał, że władza po to istnieje ażeby dobro wspólne realizować. Zadaniem władzy jest ułatwienie człowiekowi drogi do zbawienia. Punktem wyjścia jest to że władza pochodzi od Boga, ale atrybut boskości może utracić, jeżeli sprzeniewierzy się zasadom boskim, wtedy można odmówić jej posłuszeństwa. Był przedstawicielem teistycznej teorii władzy. Obarczył władzę troską o zbawienie człowieka oraz przyjmował, że władza jest służba na rzecz ludzi.

W epoce oświecenia – zrywa się z rozumieniem władzy pochodzącej od Boga. Te koncepcje się zmieniły gdyż władza i polityka stają w roli podmiotu który ma rozstrzygać o wyborze chronionych interesów. Weber traktował politykę jako działanie podejmowane w celu ochrony interesów różnych grup społecznych, dążył do odideologizowania polityki , oraz uznania że polityka polega jedynie na pragmatycznym działaniu – pojawia się umiejętność kompromisowego działania.

Marksistowska koncepcja polityki jest bardzo rozbudowana. Wykonywanie władzy i polityka są ściśle związane z powstaniem instytucji państwa. Władza polityczna jest genetycznie związana z własnością środków produkcji. Wg marksistów nie można mieć władzy, nie mając własnych środków produkcji. Warunkiem powstania państwa jest rozwój sił wytwórczych. Państwo i władza mają charakter klasowy dlatego, że stoją na straży interesów określonej grupy społecznej czyli klasy. Społeczeństwo dzieli się dychotomicznie, dochodzi do zwielokrotnionych sytuacji antagonistycznych.

Koncepcja Weberowska Weber uważał, że politykę należy traktować jako każde działanie, które prowadzi do realizacji konkretnie określonego celu. Nie różnicował polityki w sensie wykonywania władzy. Chciał wyeliminować ideologię z działania politycznego, ponieważ uważał, że działanie powinno być pozbawione emocjonalnego podejścia. Władza i polityka według Webera powinny być postrzegane jako działania techniczne, oderwane od źródeł aksjologicznych, postrzegane niezależnie od konkretnego systemu wartości. Weber uważał, że gdyby można było ideologię oddzielić, to władza byłaby lepiej postrzegana. Wówczas państwo pełni też funkcję ochronną, ale nie wybiera systemu wartości i nie chroni go. Są to rządy technokratyczne, które charakteryzują się tym, że składają się z samych fachowców. Władza według Webera jest rodzajem stosunku społecznego. Ten punkt widzenia Weber zaczerpnął od Arystotelesa. Podkreślił, że jest to rodzaj stosunku realnie istniejącego, przy czym stosunek ten jest nierównorzędny. Podmiot władzy jest uprawniony do narzucania swojej woli, także wbrew oporowi, zatem można stosować przymus. Podmiotem władzy według Webera jest jednostka – zatem indywidualizacja władzy, ale i dopuszczenie małych grup. Podkreśla, że polityk jest zobowiązany do działania reprezentującego interesy wyborców. Weber zwracał uwagę na konfliktowość, dlatego w swej definicji mówił o oporze. Nie ma działania władczego bez konfliktu. Konflikt jest naturalną sytuacją, ale nie jest to dowód na to, że problemu nie da się rozwiązać. Jeśli nie da się znaleźć instrumentów do pokojowego załatwienia sporu, pojawia się czerwone światło. Istnienie konfliktu oznacza, że mamy system, który nie dopuszcza istnienia tego zjawiska. Jeśli nie da się konfliktu utrzymać w ryzach, wtedy dopiero wybucha. Ale nie oznacza to, że wcześniej go nie było. On był, tyle, że ukryty.

Koncepcja nauki społecznej kościoła – ma wpływ na powstanie w Niemczech ordoliberalizmu - daje to w konsekwencji społeczną gospodarkę rynkową. Fundamentalnym pojęciem, do którego odwołuje się nauka społeczna kościoła jest też idea dobra wspólnego. Jan XXIII w encyklice „mater et magistra” stwierdził, że dobro wspólne obejmuje sumę tych warunków życia społecznego, w jakich ludzie mogą pełniej i szybciej osiągnąć swoja doskonałość” - a więc rozwój duchowy i materialny, a władza istnieje po to by te dobra realizować. Potrzebne są dochody państwa (50 % podatku – pomysł z 2004 r.) powstaje wariant zasady pomocniczości – jeżeli jednostka sama nie potrafi sobie pomóc, a druga zasada to samorządność, która jest fundamentem demokratycznego państwa.

2. Koncepcje rozumienia społeczeństwa obywatelskiego. 

Koncepcje rozumienia:

a.Sensu largo – zbiór społeczno politycznych instytucji, do których należy ograniczona w swych prerogatywach władza lub państwo respektujące zasady prawa; System instytucji społecznych takich jak rynki i stowarzyszenia tworzone za pomocą dobrowolnych porozumień autonomicznych podmiotów oraz strefa publiczna, w której podmioty te dyskutują ze sobą i z państwem o sprawach publicznych i angażują się w działania publiczne.

b.Sensu stricto – z powyższego rozumienia wyklucza się instytucje samego państwa.

Wg wyroku TK:

- Społeczeństwo Obywatelskie kształtuje się od 1989r. i jest to społeczeństwo wolnych, świadomych, aktywnych i zaangażowanych w sprawy publiczne obywateli. Obywatele nie mają przeszkód prawnych by się organizować w sposób odpowiadający ich potrzebom, celom i interesom. Nie ma takiego elementu życia publicznego, w którym nie uczestniczą obywatele zorganizowani w organizacjach społecznych, stowarzyszeniach czy fundacjach.

Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego rozwinęła się

Gramsci także wyróżnił trzy, lecz inne, elementy systemu społecznego:

3. Typy pojęcia społeczeństwa obyw. 

Jest to pewna forma zorganizowania społeczeństwa, której cechą podstawową jest tworzenie organizacji reprezentującej potrzeby i interesy różnych grup społecznych. Powstawanie tych organizacji musi odbywać się w warunkach pełnej wolności – chodzi o wolność od państwa, że organizacje powstają z nieprzymuszonej woli samych zainteresowanych, z ich własnej inicjatywy, państwo nie podejmuje żadnych działań w tym kierunku. Wolność od państwa oznacza brak nacisków państwa w powstawaniu tych organizacji. Organizacje społeczne są wynikiem pluralizmu społecznego, tzn. na bazie zróżnicowania społecznego tworzą się różne organizacje. Im bardziej społeczeństwo jest zróżnicowane to będzie powstawało więcej organizacji społecznych. W praktyce oznacza to, że konsekwencją jest trudność w ustaleniu wspólnego stanowiska, ponieważ przy dużym zróżnicowaniu bardzo trudno jest ustalić kompromis. Takie zjawiska są negatywne. Nadmierny pluralizm w praktyce oznacza niezdolność do podejmowania decyzji i podejmowania kompromisów na wysokim poziomie ogólności, nie można podejmować decyzji bo nie ma porozumienia. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla rządów koalicyjnych. Trudno zawrzeć i utrzymać porozumieniem, gdy jest zbyt wielu partnerów. Rząd koalicyjny, który ma więcej niż trzy partie przestaje być skuteczny. Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi być utrzymywany w pewnych granicach. Społeczeństwo obywatelskie można nazwać pośrednikiem pomiędzy jednostką a społeczeństwem, obywatelem a państwem. Swoją rolę wypełnia ono poprzez działalność organizacji i zrzeszeń, która jest przejawem aktywności i zaspokajania potrzeb ludzkich. Umożliwia to człowiekowi zaspokojenie jednej z ważniejszych potrzeb – potrzeby samorealizacji i uzyskania aprobaty u innych. Z tego powodu można stwierdzić, ż społeczeństwo obywatelskie może dobrze wykształcić się tylko w państwie, w którym podstawowe potrzeby społeczeństwa są już w pewnym stopniu zaspokojone. Warto podkreślić także fakt, iż społeczeństwo obywatelskie spełnia szereg funkcji, wśród których jako najważniejsze wymienić należy funkcje: edukacyjną, socjalizacyjną, ekspresyjną, ochronną, kontrolną i organizatorską. Sprawna i skuteczna realizacja tych funkcji pozwala na kształtowanie i umocnienie społeczeństwa obywatelskiego.

4. Społeczeństwo pluralistyczne, a społeczeństwo obywatelskie (porównanie). 

Społeczeństwo obywatelskie - Jest to zasada ustrojowa zawarta w konstytucji, wynika z regulacji zawartej w kilku postanowieniach rozdziału pierwszego. Nie jest wyrażona bezpośrednio . Społeczeństwo charakteryzujące się aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony władzy państwowej. Społeczeństwo obywatelskie potrafi działać niezależnie od instytucji państwowych. Niezależność nie musi oznaczać rywalizacji społeczeństwa z władzą, która występuje zazwyczaj w państwach, w których ustrój polityczny jest sprzeczny z wolą większości obywateli. Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest świadomość jego członków potrzeb wspólnoty oraz dążenie do ich zaspokajania, czyli zainteresowanie sprawami społeczeństwa (społeczności) oraz poczucie odpowiedzialności za jego dobro.

Społeczeństwo pluralistyczne- Organizacje społeczne są wynikiem pluralizmu społecznego, tzn.na bazie zróżnicowania społecznego tworzą sie różne organizacje. Im bardziej społeczeństwo jest zróżnicowane i świadome tych różnic, tym więcej będzie powstawało organizacji społecznych. W praktyce ozn.,to ze konsekwencją jest trudność w ustaleniu wspólnego stanowiska, ponieważ przy dużym zróżnicowaniu bardzo trudno jest ustalić kompromis. Oznacza to, że nie ma możliwości działania w sposób sprawny i skuteczny i następuje rozbicie. Takie zjawiska są negatywne. Nadmierny pluralizm w praktyce oznaczać niezdolność do podejmowania decyzji podejmowania kompromisów na wysokim poziomie ogólności, nie można podejmować decyzji bo nie ma porozumienia. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla rządów koalicyjnych. Trudno zawrzeć i utrzymać porozumieniem, gdy jest zbyt wielu partnerów. Rząd koalicyjny, który ma więcej niż trzy partie przestaje być skuteczny. Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi być utrzymywany w pewnych granicach.

Porównanie społeczeństwa pluralistycznego i społeczeństwa obywatelskiego:

1)Mając do czynienia z systemem demokratycznym należy wyjść z założenia, że każde społeczeństwo jest pluralistyczne. Należy więc uwzględnić dopuszczalne w strukturze samoorganizowanie się (tzn. że społeczeństwo potrafi własnymi siłami stworzyć taki model sprawowania władzy, który służy interesom całości.)

2)zarówno społeczeństwo obywatelskie jak i pluralistyczne zakładają istnienie i funkcjonowanie różnorodnych systemów wartości, poglądów, interesów

3)istnienie różnych dążeń i interesów, różnorodność poglądów i pomysłów, oraz możliwość ich wyrażania i urzeczywistniania to fundament społeczeństwa obywatelskiego; nie ma więc społeczeństwa obywatelskiego bez pluralizmu. Im bardziej społeczeństwo jest zróżnicowane i świadome tych różnic, tym więcej będzie powstawało organizacji społecznych, a co za tym idzie tym trudniej będzie dążyć do kompromisowych rozwiązań

4)społeczeństwo obywatelskie nie wybiera radykalnych programów politycznych, lecz dąży do rozsądnych rozwiązań konkretnych problemów

5)społeczeństwo pluralistyczne opiera się na funkcjonowaniu pluralizmu w wielu dziedzinach życia społecznego, także w polityce gdzie główną rolę odgrywają partie polityczne ( –wielopartyjność i różnorodność) , z kolei społeczeństwo obywatelskie opiera się na funkcjonowaniu organizacji społecznych np. organizacji pozarządowych, samorządu, związków zawodowych, stowarzyszeń np. na rzecz pomocy określonym grupom, ruchy obywatelskie, fundacje itp. Chociaż i tu występują oczywiście partie polityczne jako formy zrzeszania się obywateli, ale ważniejszą rolę odgrywają partie opozycyjne

6)czasem zakłada się brak sprzeczności między partiami politycznymi a podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, ale należy zwrócić uwagę na degenerację niektórych partii rządzących, które w praktyce starają się ograniczyć lub unicestwić organizacje wolnego społeczeństwa – do prób zlikwidowania społeczeństwa obywatelskiego może dojść w sytuacji, gdy partia monopolistyczna w sposób trwały zastąpi organy państwowe, czyli gdy będzie odwracała się od demokratycznego systemu władzy

*w Polce, jako demokratycznym państwie takie poczynania partii są zakazane i spotkałyby się z reakcją organów nadzoru (Sąd Okręgowy w Warszawie i TK)

7)jakość funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego jest wprost proporcjonalna do jakości pluralizmu politycznego

*w Polsce zainteresowanie uczestnictwem w krajowej polityce jest niewielkie, o czym świadczy np. frekwencja podczas wyborów – stosunkowo słabe korzystanie z przysługujących praw politycznych spowalnia proces kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego –pogląd prof. Łabno –> realizacja wartości, jaką jest społeczeństwo obywatelskie, wymaga przede wszystkim podejmowania działań ukierunkowanych na dobro wspólne, umiejętność wyboru kompromisowych rozwiązań i samoograniczania się

8)partie polityczne w bardzo małym stopniu przyczyniają się do budowy społeczeństwa obywatelskiego, są raczej skupione na zdobyciu i utrzymaniu władzy, swojej organizacji , natomiast podmioty działające w społeczeństwie obywatelskim nie zamierzają uczestniczyć w życiu politycznym przez przynależność do partii politycznych, chcą raczej wpływać na władzę poprzez inne formy uczestnictwa w życiu politycznym; wskazuje na to np. wyższy wskaźnik ludzi przynależących do związków zawodowych niż do partii politycznych

9)swobodne funkcjonowanie partii politycznych nie daje wystarczających gwarancji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, w praktyce działalność partii może sprzyjać budowaniu społeczeństwa obywatelskiego lub wręcz przeciwnie, hamować jego rozkwit

10)Nadmierny pluralizm w praktyce oznacza niezdolność do podejmowania decyzji, uzyskiwania kompromisów na wysokim poziomie ogólności, nie można podejmować decyzji, ponieważ ciężko jest osiągnąć porozumienie. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla rządów koalicyjnych. Trudno zawrzeć i utrzymać porozumienie, gdy jest zbyt wielu partnerów. Rząd koalicyjny, który ma więcej niż trzy partie przestaje być skuteczny. Pluralizm jest zjawiskiem realnie istniejącym, ale musi być utrzymywany w pewnych granicach.

5. Samoograniczenie jako warunek społeczeństwa obywatelskiego. 

To konieczny warunek dla istnienia społ. Obywatelskiego, samoograniczenie to uznanie, że rywalizujący lub pozostawający z nami w konflikcie przeciwnik jest też obywatelem tego samego społeczeństwa obywatelskiego. Samoograniczenie może wiązać się z środkami przymusu pozostającymi w gestii rządu lub z odwetu jaki może wziąć na nas przeciwnik. Społeczeństwo nie mogłoby istnieć, gdyby rządu nie uznawano za uprawniony do posłużenia się środkami przymusu. Musi być zachowana solidarność w społeczeństwie. Społeczeństwo obywatelskie, które tworzy się wyłącznie o zasadę pluralizmu musi jeszcze dochodząc do pewnego stopnia dojrzałości uwzględnić racjonalność samoograniczając się. I to jest określenie używane dla wyjaśnienia tego procesu. Musi nastąpić samoograniczenie. Tak budowały się społeczeństwa krajów demokratycznych. Tj. tych wysoko rozwiniętych właśnie. Samoorganizowanie jest wynikiem pluralizmu. Wielość organizacji, która może być następstwem bardzo rozbudowanego pluralizmu i konieczność samoograniczenia się, która jest wynikiem poczucia obywatelskości., której się społeczność uczy Tzn. uznania, że istnieją wartości nadrzędne, które mogą wymuszać na mnie rezygnację z moich indywidualnych celów. Indywidualnych moich i mojej grupy. Trzeba uzupełnić to wskazaniem, że osiąga się taki etap rozwoju po pewnym procesie trudnych zmian. To jest trudny proces, ale należy mieć świadomość konieczności organizowania się właśnie w tym duchu określone przez zasady społeczeństwa obywatelskiego. Dobrze zorganizowania struktura społeczna pozwala współdziałać z aparatem państwa. Oddziaływać na treść podejmowanych decyzji, skutecznie walczyć o własne interesy. Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez ćwiczeń, bez udziału w procesie tworzenia struktury interesu to jest nie możliwe. Zrozumienie idei społeczeństwa obywatelskiego jest fundamentem współczesnego państwa a więc swoboda tworzenia organizacji a więc samoorganizowanie się, obywatelskość czyli poczucie pewnych obowiązków, które każdy z nas ma wobec wspólnoty, w której żyje i wobec państwa i w efekcie samoograniczenie się. Ono dot. poczucia obowiązku szukania rozwiązań kompromisowych.

6. Weberowska koncepcja władzy politycznej. 

Weber traktował politykę jako działanie podejmowane w celu ochrony interesów różnych grup społecznych i szczegółowo przedstawił je w swojej koncepcji władzy politycznej. Weber skłaniał się zdecydowanie w kierunku uznania kompromisu jako metody działania politycznego. W koncepcji Webera własność się pojawi ale w znacznie słabszym wymiarze. Władza to rodzaj stosunku społecznego i aktu wolicjonalnego , tzn. aktu wynikającego z władczej woli uczestników. Władza ma zatem charakter konfliktowy. Wyeksponowane przez Webera konfliktowego charakteru władzy powoduje tez określenie innych cech władzy : przymusu i przemocy. Weber przyjmował że władza ma prawo zastosować przymus oraz przemoc ale powinny być one legalne. Jednocześnie twierdził że przymus i przemoc powinny być rozwiązaniem ostatecznym.

W Weberowskiej teorii polityki analiza zależności między władzą (aspekt polityczny) a jej legitymacją (aspekt wartościujący) uzyskała podstawowe znaczenie. Podstawową cechą państwa jest „legitymowane użycie siły”. Zwraca on uwagę na to, że władza jest zdolna do urzeczywistnienia swoich celów, gdy rządzeni traktują stosunki panowania jako „wiążące”. Uważa on, że każde panowanie może być legitymowane przez różnorodne czynniki: 1. afektywne (uczuciowe oddanie), 2. racjonalno-aksjologiczne (wiarą w to, że władza i panowanie są nakazem i środkiem realizacji określonych wartości etycznych),3. interesy (oczekiwanie na zaspokojenie określonych potrzeb).

Max Weber teorię legitymizacji oparł na trzech rodzajach prawomocnego panowania:

a. władzy tradycyjnej,

b. władzy charyzmatycznej,

c. władzy legalnej.

Max Weber wraz z koncepcją legitymizacji władzy opartej na prawomocności wprowadził pojęcie wiary legitymizacyjnej bez której legitymizacja władzy nie miałaby sensu. Wiara ta przejawia się tym, że jest pewna forma wewnętrznego przekonania, posłuszeństwa, wewnętrznej zgody na sprawowanie takiej a nie innej władzy.

7. Trzy typy prawomocnego panowania. 

Według Maxa Webera władza prawomocna (legitymowana) to taka, która jest faktycznie wykonywana, jej działania są skuteczne. Weber wyróżnił trzy idealne typy prawomocnego panowania, jednak w praktyce w tej czystej postaci nigdy nie występują.

a. władza tradycyjna,

b. władza charyzmatyczna,

c. władza legalna/racjonalna.

Władza tradycyjna opiera się na przekonaniu rządzonych, że władza jest ważna lub prawomocna. Zakres władzy panującego wyznaczony jest przez tradycję. Prawomocność w tym typie panowania zagwarantowana jest nie tylko przez tradycję ale i określoną organizację społeczeństwa. Typem panowania tradycyjnego jest władza patrialchalna, czyli taka która opiera się na stosunkach mających charakter wspólnoty. Weber wyróżnił dwa warianty panowania tradycyjnego: patrymonializm (całkowita zależność sługi od pana) i feudalizm (większa sfera autonomii dla szerszych grup społecznych).

Władza charyzmatyczna posłuszeństwo wynika z przekonania, że podmiot wykonujący władzę wyróżnia się nieprzeciętnymi, szczególnymi cechami: charyzmą, zdolnościami przywódczymi, talentem stratega wojskowego. Granicą posłuszeństwa wobec takiej władzy jest granica wiary w skuteczność działania charyzmatycznego przywódcy.np. Józef Piłsudski, Charles De Gaulle, Napoleon Bonaparte

władza legalna/racjonalna o posłuszeństwie wobec władzy decyduje jej wybór zgodnie z przepisami obowiązującego prawa. Normy prawne określające sposób powołania władzy nadają jej jednocześnie uprawnienie do egzekwowania posłuszeństwa względem niej. Ideą podstawową tego typu władzy jest przeświadczenie , że można tworzyć swobodnie dowolne prawa i zmieniać je za pomocą formalnie poprawnego ustawodawstwa. Zespół zarządzający (nazywany przez Webera urzędem) jest wybierany bądź mianowany. Urząd składa się z urzędników, którzy mianowani są przez panującego. Obywatele czy też towarzysze to podporządkowani członkowie związku opartego na panowaniu. Posłuszeństwo obowiązuje nie wobec osoby na mocy jej swoistego prawa, lecz wobec ustanowionej zasady, która określa, komu i w jakim stopniu jest ono należne. Także rozkazujący tj. przełożony wydając rozkaz słucha się prawa i przepisów, które określają granice przedmiotowego zakresu kompetencji. np. najczęstszym typem jest władza biurokratyczna ( struktury państw i wspólnot lokalnych, stosunki władzy w przedsiębiorstwach kapitalistycznych, organizacje i stowarzyszenia, które dysponują rozbudowanym i hierarchicznie zorganizowanym zespołem zarządzającym)

Panowanie legalne i tradycyjne Weber uważał za trwałe i zaspokajające zwykłe i codzienne potrzeby społeczeństwa. Te trzy typy wyjaśniają dlaczego władza skutecznie rządzi. Panowanie jest urzeczywistnieniem władzy. Weber zakładał, że są to typy idealne. Współcześnie typy się mieszają, w rzeczywistości politycznej ze względu na stopień skomplikowania legitymizacja następuje poprzez kombinacje różnych typów.

8. Współczesna koncepcja prawomocnego panowania. 

Mamy 3 typy prawomocnego panowania tradycyjny, charyzmatyczny i racjonalny. Te trypy uzasadniają dlaczego władza skutecznie rządzi. Panowanie jest urzeczywistnieniem władzy. Weber zakładał ze są to typy idealne. Współczesne typy się mieszają, w rzeczywistości politycznej ze względu na stopień skomplikowania legitymizacja następuje poprzez kombinacje różnych typów. Taka różnorodności i taki odejście od modelu Weberowskiego twierdzi się że wynika wielowymiarowości władzy. Władza jest wielowymiarowa i nie da się jej w sposób prosty i jednoznaczny uporządkować. W czystym ujęciu one nigdy nie występują. Oznacza to, ze jeżeli przyjrzymy się konkretnym państwom to mamy wiele sytuacji legitymizowania władzy; sytuacja polityczna jest dynamiczna, zmienna i bardzo skomplikowana, przez co współczesne typy się mieszają, czyli w rzeczywistości politycznej następuje ich kombinacja.

Przykłady:

→ Wielka Brytania: gdzie powołuje się parlament, z parlamentu wywodzi się rząd, a jednocześnie istnieje monarchia: ograniczenie kompetencji monarchy nie jest tutaj istotne, najważniejsze jest to, że jest on „reprezentantem narodu”; jest on czynnikiem scalającym naród, wspomagającym władzę i ułatwiającym

jej wykonanie. Praktycznie pojawia się na uroczystościach, reprezentuję koronę, uosabia kulturę polityczną, majestat władzy. Gdyby doszło do eliminacji monarchii to nastąpiłoby osłabienie więzi między narodem a władzą. Przykład WB pokazuje, ze mimo iż mamy władzę opartą na modelu legalnym, a obok podmiot, który się tam w zasadzie nie mieści, to jednak WB nie przekształciła się w republikę, bo więzi z monarchą są tak silne.

Połączenie czynnika na podstawie prawa i czynnika o charakterze emocjonalnym- legitymizacja poprzez tradycję. (model legalny + model tradycyjny).

→ Hiszpania: w latach 30-tych XX w. monarchia hiszpańska została obalona, powołano republikę, którą jednak po prawie 50 latach zniesiono i powołano ponownie monarchię. ( podział na zwolenników monarchii i republikanów). Monarchia hiszpańska pojawia się jako organ konstytucyjny, nie uosabia suwerenności (reprezentuje państwo, a nie suwerena). Monarchia kojarzona była z określoną formą ustrojową o bardzo ograniczonych kompetencjach. Działanie monarchy hiszpańskiego możliwe jest właściwie tylko poprzez jego autorytet ( gdy jest on wysoki to znaczenie monarchy również może wzrosnąć). Przy tak ograniczonym zakresie kompetencji muszą zaistnieć określone warunki umożliwiające działanie np. zagrożenia wew., przewroty. Zmiany, które nastąpiły pod koniec lat 70-tych XX w. i które zakończyły się uchwaleniem Konstytucji, były wynikiem wprowadzenia w życie przemyślanych koncepcji wprowadzenia władzy po śmierci gen. Franco.

→ Francja: Prezydentura Francji tworzona była dla konkretnej osoby- dla gen. de Gaulle, powierzono mu odbudowę państwa francuskiego (scalenie Francji) po okresie IV republiki, ze względu na jego dokonania podczas II wojny światowej. Cały system V republiki, jej konstytucja ukierunkowane były na gen. de Gaulle. Był on właściwie jedynym francuskim przywódcą, który nie był skompromitowany kolaboracją z Niemcami, co pozwoliło Francuzom ocenić go jako symbol nieugiętej Francji. Ze względu na jego autorytet powierzono mu kierowanie państwem. Rządził w oparciu o osobiste koncepcje i często w wykonywaniu władzy wykorzystywał referendum. Twierdził,że jeśli jednak jego koncepcje w referendum zostaną odrzucone, to poda się do dymisji- tak też się stało w 1969r. De Gaulle był zaspokojeniem pewnych potrzeb ideologicznych; realizacja oczekiwań politycznych poprzez pewien podmiot. (model racjonalny w postaci wyborów + model charyzmatyczny-oddziaływanie poprzez charyzmę).

Jak to się dzieje że we współczesnym świecie stosujemy dwie metody równocześnie?

Model weberowski nie wytrzymuje rzeczywistości, jest za sztywny zbyt formalistyczny. Wynika to przede wszystkim ze specyfiki władzy. Chodzi o tzw. wielowymiarowość władzy. Władzę musimy postrzegać w różnych aspektach, nigdy nie możemy jej zawęzić do jednego wymiaru, dla którego podstawę stanowi norma prawna (takie ograniczenie spowoduje, ze nie dostrzeżemy wszystkich elementów). Ta wielowymiarowość musi znaleźć odzwierciedlenie w sposobie legitymowania władzy.

9. Na czy polega społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego(tj. porządku władzy polit.). 

Społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego to jest pojęcie, które obejmuje elementy poza formalne. Z kampanii wyborczej przeciwstawienie – Polska liberalna – Polska solidarna. To jest pewna koncepcja dotycząca porządku konstytucyjnego – czy ta droga liberalna jest wybrana czy solidarna. Takie przeciwstawienie sobie dwóch skrajnych rozwiązań i pytanie o akceptacje – tylko którego z tych wariantów. Zderzenie dwóch modeli – rzeczywistości –wcale to tak nie wygląda. Ale w propozycji dla wyborców jest tak dychotomicznie i antagonistycznie ustawione. I w doskonały sposób spełnia oczekiwania społeczne, które nie są werbalizowane w sposób jasny zupełnie. Samo społeczeństwo nie potrafi wypowiedzieć tego zdecydowanie. To jest pewna sugestia polityczna dla ustalenia co w ramach porządku konstytucyjnego będzie społecznie akceptowane. Czy taki model, czy inny. I wyraźne ukierunkowanie na materialny aspekt porządku konstytucyjnego i to jest cecha charakterystyczna wszystkich systemów politycznych. Cechą wszystkich systemów politycznych jest ukierunkowanie na ocenę społeczną ze względu na zaspokajanie materialnych potrzeb człowieka. Począwszy od połowy XIX w. tendencją jest - ukierunkowanie oceny działania władzy w ramach istniejącego porządku konstytucyjnego na zaspakajanie materialnych potrzeb człowieka. I to jest zasadniczy wyznacznik, zasadnicze kryterium uwzględniane przy ocenie władzy. Dla reguł, które stanowią podstawę porządku prawnego systemu, formułuje się postulat realizacji potrzeb materialnych.

Czynniki decydujące o społecznej akceptacji porządku publicznego - obecnie możemy przedstawić kilka kryteriów oceny władzy, np:

a.skuteczność - pytamy, czy np. proponowany program jest faktycznie zrealizowany czy nie;

b.zachowania władzy – bierzemy pod uwagę stopień, w jakim władza uwzględnia stanowisko rządzonych (na ile jesteśmy przez władzę traktowani poważnie);

c.ocena działań władzy z uwagi na to, czy zachowania władzy odpowiadają oczekiwaniom ze względu na uczciwość, rzetelność, na ile władza mieści się w kanonie wartości, które uważamy za niezbędne, czy działa zgodnie z prawem jako władza i osobiście, czy ponosi odpowiedzialność za swoje czyny jako podmiot władzy i jako obywatel. Aby władza mogła działać sprawnie musi mieć poparcie społeczne. Im bardziej społeczeństwo jest wykształcone i bardzo świadomie uczestniczy w życiu publicznym, tym trudniej jest władzy wypowiadać hasła populistyczne, demagogię. Traktowanie podmiotowe przez władzę oznacza traktowanie poważne, to nie są zwykłe doktrynalne założenia. Relacje muszą być oparte na uznaniu racjonalnych podstaw, zaufaniu, uczuciu obowiązku, szacunku. Jest to wszystko wynikiem wielopokoleniowych doświadczeń. Zjawisko dotyczące wszystkich państw (NIE tylko Polski) to uczciwe relacje pomiędzy władzą a obywatelami. Jest to kompetencja władzy przygotowanej do wykonywania funkcji w interesie powszechnym, a nie partykularnym, uznanie władzy za służbę - odwołanie się do hasła kościoła katolickiego. Społeczna akceptacja porządku konstytucyjnego (to jest z 2005r)

Musimy się odwołać do koncepcji funkcji państwa, które rozwijały się stopniowo, ewolucyjnie. Dziś możemy

wyróżnić 2 kocepcje:

1. państwa opiekuńczego,

2. państwa liberalnej demokracji

Koncepcja państwa opiekuńczego – oznacza, że wypełnia ono zadanie podmiotu, który ma zabezpieczyć wysoki poziom życia materialnego ludzi. To jest zasadnicze kryterium uwzględniane przy ocenie władzy . W ostatnich 150-200 latach ta koncepcja rozwijała się bardzo wyraźnie – Wielka Brytania, Szwecja, Niemcy. Kryterium legitymującym władzę obok legalności jest właśnie ocena skuteczności władzy ze względu na jej zdolność do zaspokajania potrzeb materialnych. I to stanowi kryterium oceny władzy. Proces ten rozpoczął się od poł. XIX w.

Państwo liberalnej demokracji pośrednio troszczy się o byt człowieka, w inny sposób określa zadania, które mają do tego celu prowadzić.Żadna władza nie może odejść od tzw. pokoju społecznego

10. Znaczenie autorytetu politycznego i co jest jego źródłem. 

Władza ma mieć autorytet . Jeżeli mówimy o suwerenie i że suwerenem jest naród to kształtujemy w ten sposób pojęcie autorytetu politycznego w sensie doktrynalnym. Źródłem autorytetu politycznego jest zasada suwerenności narodu. Istotne jest że autorytet wynikający z zasady suwerenności może okazać się niewystarczający. W przypadkach kiedy działania władzy powodują dewaluacje jej autorytetu. Naród przekazuje tę szczególna wartość, ale może się okazać w trakcie wykonywania władzy że został zatracony. Jeżeli władza traci autorytet dany przez naród, w następnych wyborach naród przekazuje autorytet w ręce innych przedstawicieli. Autorytet nie jest czymś danym raz na zawsze.

Autorytet polityczny to klasa pojęć służących do opisu wpływu jednej osoby i instytucji na inne osoby, czy instytucje, czyli do opisu stosunków społecznych, w tym stosunków politycznych. Istotą autorytetu jest oddziaływanie jednego podmiotu na drugi za pomocą pewnego wzorca w dłuższym czasie, czy procesie. Autorytety są ważnym czynnikiem rozwoju duchowego jednostek, ważnym czynnikiem wychowawczym, a w rezultacie ważnym determinantem kultury zbiorowości ludzkich, oraz pewnym rodzajem władzy. Autorytet polityczny to autorytet który uznawany jest przez duże grupy społeczne, który oddziałuje na decyzje w sprawach dotyczących społeczności lokalnych, a także i przede wszystkim zbiorowości regionalnych, narodowych i globalnych. Autorytet polityczny jako podmiot to osoba lub instytucja ciesząca się uznaniem i wiarygodnością, gotowa określać cele wspólnotowe za pośrednictwem mechanizmów władzy publicznej. Cechy osobowościowe autorytetu politycznego to: prestiż, szacunek, powaga, poważanie, wyrocznia. Autorytet polityczny zdobywa się, gdy uzyskuje się poparcie w masach, w społeczeństwie. Można go zdobywać w myśl konwencji zasługi lub za działalność w warunkach demokratycznych. Powinien się on wykształcić w sposób naturalny, im bardziej wykształcony w sposób naturalny tym autorytet jest silniejszy. Dla budowy autorytetu politycznego ważna jest jego realność. Budowany w sposób fikcyjny przypomina mit. Często rozumiany jest jako część władzy. Władza powinna cieszyć się autorytetem, zależy to od sposobu rządzenia.

Istotą autorytetu politycznego jest miarodajność i efektywność w oddziaływaniu na duże grupy społeczne, mniej ważne są ewentualne słuszności przy adekwatności głoszonych poglądów, lansowanych postaw czy środków oddziaływania. W rozwoju historycznym autorytet ewaluował od autorytetu przywódcy, opartym na szacunku do jego siły, wiedzy i doświadczenia w społeczeństwie pierwotnym poprzez autorytet religii jako instytucji i ideologii, strzegącej istniejącego systemu władzy oraz panującej hierarchii społecznej w społeczeństwach niewolniczych i feudalnych aż do lansowania autorytetu rozumu indywidualnego przez rewolucje mieszczańskie. Źródłem autorytetu może być siła społecznego poparcia, czy zaplecze społeczne; mogą mieć charakter realny lub fikcyjny. Autorytet polityczny jest atrybutem władzy i zarazem środkiem jej oddziaływania.

Autorytet polityczny nie jest czymś danym raz na zawsze, ponieważ jeśli władza traci autorytet dany przez naród, to w następnych wyborach naród przekazuje autorytet w ręce innych przedstawicieli.

Źródła autorytetu:

-reprezentowany system wartości politycznych;

- znajomość polityki;

- sposób powstania (oparty na sile lub na dobrowolności);

- zaplecze polityczne;

- mity polityczne;

- zasada suwerenności narodu.

Autorytet jest jednym ze źródeł władzy, bierze się on z wiedzy, fachowości, charyzmy, etyki działania, poświęcenia, bezinteresowności i mądrości życiowej. Autorytet polityczny o silnej osobowości odgrywa istotną rolę w polityce.

11. Czy w Polsce nastąpił kryzys legitymizacji władzy. 

Legitymizacja - posłuszeństwo wobec władzy, zgody na decyzje władzy, czyli kwestia bardzo ważna, rozstrzygająca o ostatecznym kształcie stosunków pomiędzy władzą a rządzonymi. Od tego zależy jak te relacje będą się układać i jakie formy sprawowania władzy trzeba wprowadzać, żeby egzekwować decyzje. Wybory są formą legitymizowania władzy. Wybory kończą pewien okres oceny będący podstawą albo do ponownego legitymizowania dotychczasowej władzy, albo odmowy tej legitymizacji. Przy tak drastycznie i szybko spadającej frekwencji może dojść do poziomu delegitymizacji systemu. Może dojść do sytuacji w której nie wiadomo jak rządzić. Udział w wyborach potwierdza pozytywny stosunek do systemu, pozwala władzę legitymizować. Jeżeli nie uczestniczę w wyborach to odrzucam system. Przy wyraźnie spadającym udziale społecznym w wyborach stanowi to z całą pewnością co najmniej sygnał o negatywnych konsekwencjach w zjawisku delegitymizacji systemu.

Kwestią szczególną pozostaje pytanie, czy w dalszym ciągu mamy – po kilkunastu latach rozpoczęcia demokracji polskiego systemu politycznego, aktualna pozostaje teza o słabości etosu demokratycznego naszego społeczeństwa , o wielkim zasięgu występowania obywatelskiej kultury politycznej ? a mianowicie z jednej strony , obecne są nadal zjawiska które stanowią kontynuacje sposobu myślenia ukształtowanego w przeszłości. Z drugiej strony pojawiają się nowe tendencje , które świadczą o odwracaniu się niektórych kategorii społecznych od demokracji. I tak wiele przemawia za tym , że pewne orientacje polityczne traktowane jako blokady pełnej konsolidacji demokratycznej pozostają trwałe. Po pierwsze w polskim społeczności utrzymują się wielość potocznych wyobrażeń o demokracji, którą potwierdza pierwszą hipotezę przyjęta w analizie jako zrozumienie , które utożsamia ten system polityczny z państwem dobrobytu. Fakt ten nie świadczy ni tylko o niezrozumieniu istoty demokracji , ale zwiększa prawdopodobieństwo wycofania poparcia dla systemu politycznego , jeśli nie będzie on gwarantował realizacji założeń uznawanych za niezbywalne elementy porządku demokratycznego. Świadomość kierunków reform gospodarczych realizowanych w ostatnich latach, polegających min. na wycofaniu się państwa z niektórych zobowiązań – zmusza do potraktowania tego niebezpieczeństwa za prawdopodobne. Fakt , że nie został uchwycony istotny wpływ rozumienia demokracji w kategoriach państwa dobrobytu na jej akceptację i funkcjonowania systemu demokratycznego dostarcza jednak argumentów na to , że trwałe uzależnienie poparcia ;politycznego od stopnia realizacji celu , którym jest bezpieczeństwo socjalne obywateli pozostaje zagrożeniem potencjalnym.

Po drugie, potwierdzona została hipoteza o utrzymywaniu się – obok postaw świadczących o bezwarunkowym poparciu dla demokracji jako najlepszej formy sprawowania władzy – orientacji wskazujących , że rządy niedemokratyczne nie są całkowicie odrzucane. Co więcej, liczna jest również kategoria osób deklarujących obojętność wobec formy systemu politycznego, a zatem nosicieli postaw bardziej pasujących do zaściankowej kultury politycznej niż syndromu orientacji prodemokratycznych. Fakt ten jest o tyle niepokojący, że ów wskaźnik apatii politycznej związany jest z niższym poziomem tolerancji dla pluralizmu politycznego, częstszym odwoływaniem się do wzoru obywatela „poddanego” i brakiem wiedzy na temat obowiązków obywatelskich oraz rzadszą gotowością do podejmowania aktywności wyborczej. W każdym razie, porównując rezultaty badań z ostatnich dziesięciu lat nad poparciem dla demokracji można stwierdzić, że w Polsce właściwie nie przybywa zwolenników tego systemu.

Po trzecie, instytucje publiczne, zwłaszcza te, które biorą udział w procesie artykulacji żądań społecznych i przekuwania ich na decyzje polityczne, nie cieszą się wysokim zaufaniem. Nadal utrzymuje się tendencja uchwycona na początku przemian demokratycznych, że wyraźna mniejszość społeczeństwa darzy zaufaniem takie instytucje, jak rząd, parlament, sądy czy związki zawodowe, a także urzędników cywilnych. Nadal też najniższym zaufaniem obdarzone są partie polityczne. Zjawiska te są interpretowane jako symptom kryzysu legitymizacji instytucji demokratycznych w Polsce. Nieufność wobec głównych instytucji politycznych utrudnia z kolei podejmowanie aktywności obywatelskiej, w tym uczestnictwo w wyborach.

12. Zasada suwerenności jako źródło legitymizacji. 

Art4 4. Konstytucji :

  1. Władza zwierzchnia RP należy do Narodu.

2.Naród sprawuje władzę poprzez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Głównym źródłem legitymizacji jest zasada suwerenności. Monarchia spełnia role czynnika wspomagającego skuteczne działania tej zasady, Istnieją takie rozwiązania ustrojowe, które będą zasadę suwerenności narodu jako źródło legitymizacji ograniczać. Np. rada wojskowa WRONA z okresu wojennego, lub Rada Rewolucji Portugalii.Takie Rady nie maja umocowania w Zasadzie suwerenności narodu, nie wspomagają władzy,.

Legitymizacja dotyczy podstawy zgody na posłuszeństwo wobec władzy, zgody na decyzje władzy, to kwestia rozstrzygająca o ostatecznym kształcie stosunków pomiędzy władzą a rządzonymi.

Podstawową zasadą legitymizacji władzy jest współcześnie zasada suwerenności narodu. Zasada ta określa suwerena, więc tego, do kogo należy władza w państwie. W Konstytucji RP w art. 4 wyrażono formułę, że "Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polsce należy do Narodu", oraz że "Narod sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio." Pojęcie naród należy odnosić do wspólnoty wszystkich obywateli RP, więc podmiotem władzy nie może być tylko jakaś klasa, grupa społeczna, partia polityczna czy jednostka. Naród jako suweren sprawuje z założenia włądzę w dwóch podstawowych formach: demokracji pośredniej ( przedstawiciele w parlamencie) i demokracji bezpośredniej (np. referendum). Dla rzeczywistego istnienia demokracji pośredniej jako podstawowej formy sprawowania władzy przez suwerena w Polsce nie wystarczy jednak samo istnienie parlamentu. Konieczne jest spełnienie wielu wymagań szczegółowych. Jednym z nich jest oparcie sposobu wyłaniania parlamentu na demokratycznej procedurze wyborczej, która musi uwzględniać zasady powszechności, bezpośredniości, równości i tajności głosowania. Konieczne jest też, by wybory odbywały się regularnie i zachowana była kadencyjność. Istotne jest także oparcie systemu politycznego na zasadzie pluralizmu, czego podstawowym przejawem jest zagwarantowanie wolności tworzenia i działania partii politycznych, aby w wyborach mogły konkurować wszystkie poważne orientacje polityczne danego kraju. Ważne jest również, by parlamentowi jako organowi reprezentacji narodu przysługiwała odpowiednio silna pozycja i kompetencje w systemie organów państwowych.

Zasada suwerenności narodu miała wykluczać sytuację, w której suwerenem był monarcha. Obecnie to rządy parlamentu wybieranego w wyborach stanowią dominujący sposób powoływania władzy. Mogą jednak współistnieć dwie zasady, dwa elementy racjonalnej legitymizacji władzy i elementu tradycyjnego - jako dominująca zasada suwerenności narodu i jako dodatkowy element monarchia. Taka sytuacja stwarza problem jednoznaczego wskazania źródła legitymizacji władzy. Przykładem mogą być systemy brytyjski i hiszpański, gdzie monarchia ma znaczenie wspomagające. To znaczy, że działa w sposób umacniający władzę, utrwala te instytucje, które działają z wyboru (np. parlament), umacnia pozycję władzy w systemie. Służy wzmocnieniu etosu państwowego i pozwala na utożsamianie się z państwem, co ma bardzo duże znaczenie dla tworzenia społeczeństwa obywatelskiego. W Hiszpanii dokonano restauracji monarchii w 1978 roku, po wielu latach rządów republikańskich, co utrzymało jedność państwa. Przywiązanie do tradycji, wiara w przywódcę, stanowią pewnego rodzaju dodatkowe czynniki wzmacniające legitymizację racjonalną. W Wielkiej Brytanii monarchia mimo prób zlikwidowania i ogromnych kosztów utrzymania, nadal trwa.

Warto też zwrócić uwagę na system francuski, dlatego że on także łączy różne elementy, tzn. model racjonalny i model charyzmatyczny; czy typ racjonalny i typ charyzmatyczny. W systemie francuskim V republiki, który powstał w 1958 r., władzę sprawuje w dosyć specyficzny sposób prezydent, Charles de Gaulle, który opracowuje konstytucję, sformułowaną w sposób ogólny, co daje mu bardzo duże możliwości realizowania rządów osobistych. Społeczna akceptacja jego działań, niekiedy będących na granicy prawa, podyktowana jest w przypadku de Gaulle`a pewnymi szczególnymi cechami, które posiada właśnie ta jednostka, przede wszystkim charyzmą, będącą konsekwencją szczególnej sytuacji. Mianowicie de Gaulle był bohaterem narodowym z czasów II wojny światowej, uosabiał wartości patriotyczne. Jego rządy stanowią przykład szczególnej sytuacji połączenia dwóch elementów legitymizujących: z jednej strony wybory, przez które obejmuje stanowisko prezydenta i z drugiej strony możliwość relatywnie swobodnego działania wynikająca z charyzmy, którą ma, z uznania przez naród, że on może czynić więcej. Jednak władza oparta o charyzmę ma swój koniec, który nastapi wtedy, kiedy ustanie przekonanie społeczne o szczególnych cechach przywódcy. I właśnie utrata tego poparcia wyrażona przegranym referendum jest dla de Gaulle`a sygnałem, że to szczególne zaufanie, którym się cieszył, utracił. Jest to przykład właśnie połączenia dwóch elementów legitymizujących, a więc przykład sytuacji, kiedy występują dwa typy prawomocnego panowania. Charles de Gaulle działa w oparciu o ogromny kredyt zaufania. Źródłem tego zaufania jest jego przeszłość, karta którą zapisał swoją postawą wojskowego i polityka, spełniając tym samym oczekiwania społeczne. Źródłem władzy jest nie tylko norma prawna, bo de Gaulle został oczywiście wybrany w wyborach pośrednich, a potem może sobie pozwolić na bardzo osobiste rządy i to spotyka się ze społeczną akceptacją.

Istnieją także rozwiązania ustrojowe, które ograniczają zasadę suwerenności narodu jako źróło legitymizacji. Na przykład Rada Rewolucji w Portugalii będąca organem wojskowym kontrolującym ustawodawstwo uchwalone przez parlament zgodnie z celami rewolucji, czy Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego w czasie stanu wojennego w Polsce, jako organ pozakonstytucyjny administrujący Polską. Demokratyczna władza, jako legitymowana przez suwerenny naród, jest zawsze powoływana w wyborach i legitymizowana poprzez wybory jako czynnik legalności wyborów i legalności władzy. Wybory muszą być kadencyjne i zawsze alternatywne, tzn. takie, które umożliwiają dokonywanie wyboru pomiędzy różnymi kandydatami na określone stanowisko, reprezentującymi różne opcje polityczne. Istnienie władzy, wyłonionej zgodnie z procedurą demokratycznych wyborów, zapewnia posłuszeństwo suwerena wobec legitymowanej przez siebie władzy.

13. Uzupełniające źródła legitymizacji władzy. 

Możemy dokonać pewnej kwalifikacji, klasyfikacji źródeł władzy i mówić o :

a) Źródłach o charakterze socjologicznym - kształtują samo zjawisko

b) źródłach legitymizacji władzy - podporządkowanie się konkretnej władzy.

c) władzy ekonomicznej, która może być źródłem władzy politycznej.

Weber odwoływał się do bardzo wielu czynników o charakterze socjologicznym i psychologicznym. Traktując je, jako źródła władzy. Zwracał uwagę na to, że człowiek jest istotą, która chce wykonywać władzę dla samej przyjemności wykonywania władzy. Człowiek jest istotą rządną władzy. O możliwości pozyskania władzy mówimy także wtedy, kiedy osobę cechuje swoista charyzma, zdolność narzucania swojej woli przez umiejętność perswazji, przez umiejętność wpływu na drugi podmiot.

Możemy zatem odwołać się do pewnych cech osobowościowych człowieka, które umożliwiają, ułatwiają zdobycie władzy. Obok tych cech możemy wymienić: wiedzę, doświadczenie, wykształcenie - to są także źródła władzy

Te pierwsze,• osobowościowe występują bardzo wyraźnie wówczas gdy oceniamy rankingi popularności polityków, bardzo często kryteria klasyfikowane w takich rankingach są pozamerytoryczne, wiążą się z cechami osobowościowymi, ze zdolnością nawiązywania kontaktów, komunikatywnością. Te wszystkie cechy dotyczące jednostki odgrywają istotną rolę jako źródło władzy, bo potem one wywołują skutek w postaci wyboru do Parlamentu, wyboru na Prezydenta i także w wyborach lokalnych.

* Możemy także odwołać się tu do cech przywódczych jednostki, do jej zdolności narzucania swojej woli. Weber mówił, że sama władza może być źródłem szacunku, prestiżu, poważania, autorytetu.

Władza jest wielowymiarowa, bo jeden czynnik nie jest wystarczający aby ustalić kryteria zgody na władzę. Jest wiele płaszczyzn oglądu władzy. Nie wystarczy stwierdzić, że władza została legalnie

wybrana. Jeżeli na władzę patrzymy tak jak to zrobił Weber to widzimy tylko jeden element, a mianowicie zastanawiamy się na tym w jaki sposób podmiot doszedł do władzy czy była to taka droga

czy inna, co jest źródłem tego, że ma ona władzę.

To może być urodzenie - tradycja, wybory - model racjonalny. To może być szczególna cecha np.

bohaterstwo na wojnie, patriotyzm itd. - i to jest cecha tego modelu charyzmatycznego. Ale patrzymy

na to zagadnienie tylko z punktu widzenia jednego elementu. Natomiast wykonywanie władzy

w praktyce wygląda jednak inaczej. Nie możemy się ograniczyć tylko do pytania w jaki sposób władzę się uzyskuje, co jest bezpośrednio źródłem władzy, powołania konkretnej osoby na stanowisko władzy. I na ten złożony charakter władzy, na tą jej wielowymiarowość zwrócił uwagę David Beetham on jako pierwszy jednoznacznie wskazał, że władzę musimy postrzegać w sposób wielowątkowy.

W przeciwnym razie nie będziemy potrafili oddać jej pełnej charakterystyki. Takie spojrzenie na władzę daje nam możliwość widzenia różnych cennych zakresów bo uwzględnia się wszystkie elementy, bądź w każdym razie te najważniejsze:

- na pierwszym miejscu wymieniamy - zgodność z ustalonymi regułami,

- po drugie wymieniamy - uznanie tych reguł za usprawiedliwione (przy czym musimy tutaj

zaznaczyć, że dokonują tego zarówno rządzący jak i rządzeni. Jedna i druga strona uznaje reguły za

usprawiedliwione).

- trzeci element - istnieją przejawy akceptacji określonych stosunków władzy ze strony

podporządkowanych

W ten sposób przyjmujemy trzy pewne założenia (przesłanki), które stanowią punkt wyjścia dla

charakterystyki relacji pomiędzy władzą a rządzonymi.

14. Konsekwencje wielowymiarowości władzy. 
Władza jest wielowymiarowa, bo jeden czynnik nie jest wystarczający aby ustalić kryteria zgody na władzę. Jeżeli na władzę patrzymy tak jak to zrobił Weber to widzimy tylko jeden element, natomiast wykonywanie władzy w praktyce wygląda jednak inaczej. Na złożony charakter władzy, jej wielowymiarowość zwrócił uwagę Dawid Beetham on jako pierwszy jednoznacznie wskazał, że władzę musimy postrzegać w sposób wielowątkowy. W przeciwnym razie nie będziemy potrafili oddać jej pełnej charakterystyki. Takie spojrzenie na władzę daje nam możliwość widzenia różnych cennych zakresów bo uwzględnia się wszystkie elementy, bądź w każdym razie te najważniejsze:

1. zgodność z ustalonymi regułami,

2. uznanie tych reguł za usprawiedliwione

3. istnieją przejawy akceptacji określonych stosunków władzy ze strony podporządkowanych

POZIOM REGUŁ- to poziom elementarny, ma charakter najbardziej podstawowy, dotyczy bowiem reguł zarówno pisanych jak i niepisanych. Pisane to przede wszystkim [prawo stanowione, niepisane to wynikające np. ze zwyczaju które SA po prostu normami zwyczajowymi.

Reguły musza być akceptowane, stosowane- złamanie reguł powoduj delegitymizację władzy. Reguły muszą być w pełni akceptowane zarówno przez rządzonych jak i przez rządzących. Istnienie reguł pozwala na tworzenie systemu, jego istnienie, mimo przypadków łamania tych reguł, są zabezpieczeniem trwałości systemu, a pewne reguły mają szczególne znaczenie decydujące. Do tych reguł możemy zaliczyć:

- podział władzy

- nadrzędność władzy cywilnej (apolityczność służb specjalnych)

- podporządkowanie władzy prawu w szczególności poprzez niezależność sądownictwa

POZIOM PRZEKONAŃ- czyli jakie treści powinny się znaleźć w regułach aby były one stosowane? To minimum wspólnych przekonań rządzonych i rządzących . Władza powinna pochodzić od uznanego autorytetu. Musimy tak ułożyć te normy, aby gwarantowały autorytet władzy. Konieczna jest sytuacja, w której istnieje zgodność pomiędzy regułami i powszechnymi przekonaniami. Normy mają być akceptowane.

POZIOM CZYNNEGO PRZYZWOLENIA Grupa podporządkowana przyzwala na bycie rządzonymi. Wybory są najważniejszym instrumentem ujawniania oceny – poparcie lub odmowa poparcia dla władzy. Czynne przyzwolenie wyraża się także poprzez udział m.in. w referendach.

W ten sposób przyjmujemy trzy pewne założenia (przesłanki), które stanowią punkt wyjścia dla charakterystyki relacji pomiędzy władzą a rządzonymi.

15. Parlamentarny a korporacyjny model reprezentacji interesów. 

Reprezentacja interesów jest podzielona na system parlamentarny i korporacyjny.

Model Parlamentarny – interesy reprezentują partie dążąc do zdobycia i utrzymania władzy.W demokraty- cznym systemie partie tworzone są w sposób wolny, czyli obowiązuje wolność tworzenia partii politycznych. Każdy może się wpisać do partii, ale nie musi- wolność przynależności do partii. cechuje go: wolność tworzenia organizacji, w parlamencie wolna gra sił politycznych, konkurencyjność Negatywne cechy: upolitycznienie interesów, konflikt trudny do merytorycznego rozstrzygnięcia, przewlekłość procedury, niestabilność.

Model korporacyjny- a) nie ma wolności tworzenia organizacji , jest przymus organizacyjny oraz b) przymus przynależnośći (trzeba należeć do organizacji) c) interesy (pewne kategorie) są reprezentowane na zasadzie wyłączności, przez ściśle określone podmioty.

Interesy korporacyjne wyłączone są z parlamentarnego modelu. Niektóre interesy na zasadzie wyłączności reprezentowane są przez system korporacyjny. Jedna organizacja na zasadzie wyłączności te interesy reprezentuje np. związki zawodowe. Negatywną cech jest również brak konkurencyjności, ograniczenie wolności zrzeszania się, czyli czy występuje. Cechy pozytywne korporacyjności :sprawność działania, racjonalność i odpolitycznienie Ten model korporacyjny ma charakter merytoryczny. Jeśli chodzi o cechy negatywne to: ogranicza wolność, ogranicza możliwość wyboru. Dlatego powinien dotyczyć tylko tych aspektów, które tego wymagają. W rozwoju korporacjonizmu pomaga państwo, tzn. wzmacnia jego pozycje ponieważ państwo jest podmiotem medijącym, to jest mediator, a jako takie będzie miało oczywiście silniejszą pozycje. Druga strona jest taka że, państwo jest podmiotem który pośredniczy w ustalaniu porozumienia, przy czym państwo nie może być podmiotem własności , w przypadku gdy jest właścicielem nie może prowadzić mediacji,

to jest możliwe tylko wtedy kiedy państwo nie jest podmiotem własności.

Model Parlamentarny – interesy reprezentują partie dążąc do zdobycia i utrzymania władzy. W demokratycznym systemie partie tworzone są w sposób wolny, czyli obowiązuje wolność tworzenia partii politycznych. Każdy może się wpisać do partii, ale nie musi- wolność przynależności do partii. cechuje go: wolność tworzenia organizacji, w parlamencie wolna gra sił politycznych, konkurencyjność

System pojawia sie w XIX wieku. Jego cechy to:

•pluralizm – stan faktyczny, wielość struktur, wielość organizacji mających równe interesy

•wolność tworzenia partii politycznych – one opierają się na wolności, to konsekwencja pluralizmu, nie da się go bez tego realizować

•wolność przynależności partyjnej – nie ma przymusu udziału w którejkolwiek z nich

•konkurencyjność – podstawa w tym systemie, wymaga alternatywności wyborów, system musi być konkurencyjny

•wolna gra sił powietrznych – swoboda działania tych organizacji reprezentujących interesy w granicach przewidzianych prawem (klauzule zaporowe ograniczają tę wolną grę sił politycznych, eliminując najsłabsze podmioty, co powoduje konflikt)

•konflikt – jest elementem nieunikniony, nie można go pominąć.

System parlamentarny ma także negatywne cechy:

pluralizm może być nadmierny – poza pluralizmem nic już nie istnieje, bo nie ma ograniczenia np. klauzule zaporowe

wolność tworzenia partii może prowadzić do nadmiernej ich liczby, co prowadzi do chaosu. Scena polityczna jest wtedy rozdrobniona

nadmierna konkurencyjność

upolitycznienie interesów,

konflikt trudny do merytorycznego rozstrzygnięcia,

przewlekłość procedury,

niestabilność.

System parlamentarny dobrze funkcjonuje, gdy parlament jest silny, a ten jest silny, gdy partie są dobrze zorganizowane. Partie natomiast są zorganizowane, gdy społeczeństwo jest zorganizowane. Zatem wszystko zależy od tego co dzieje się w społeczeństwie.

Model korporacyjny-

a) nie ma wolności tworzenia organizacji , jest przymus organizacyjny

b) przymus przynależności (trzeba należeć do organizacji)

c) interesy (pewne kategorie) są reprezentowane na zasadzie wyłączności, przez ściśle określone podmioty. wyłączenie określonych interesów z zakresu reprezentacji parlamentarnej

d) obligatoryjna przynależność do korporacji

e)zakaz działania więcej niż jednej korporacji w danej branży

f) rozstrzyganie problemów w ramach porozumienia.

Interesy korporacyjne wyłączone są z parlamentarnego modelu.

Cechy pozytywne korporacyjności :sprawność działania, racjonalność i odpolitycznienie. Cechy negatywne to: ogranicza wolność, ogranicza możliwość wyboru, brak konkurencyjności, ograniczenie wolności zrzeszania się.

System parlamentarny w Polsce dla większej skuteczności może być uzupełniany o różne elementy systemu korporacyjnego. Porozumienie to praca, kapitał i państwo. System korporacyjny z założenia wyłącza konkurencyjność i to jest jego atut, ale i pewne ograniczenie. Dla Polski nie jest to rozwiązanie, bo jest sporo grup interesu.

16. Cechy partii politycznych (grup interesu). 

Można wymienić 4 elementy cechujące partie polityczną

1. Organizacja

2. Cel lub funkcja

3. Ideologia

4. Program

Ad 1.

Nie ma ustalonych reguł w organizacji partii. Albo partia jest luźno zorganizowana, posiada luźna strukturę albo struktura jej jest sztywna-typowa dla partii wodzowskich. Zorganizowanie partii polega na wyodrębnieniu ich

ról lub funkcji. Istnieje pełna swoboda organizowania się. Ważne aby działalność partii była skuteczna.

Ad 2.

Celem każdej partii jest dążenie i utrzymanie władzy. Aby osiągnąć ten cel, musi być spełniony jeden z warunków. Uszczegółowieniem tego warunku jest uzależnienie od dotacji. Od uzyskania pewnej minimalnej liczby mandatów. Brak wsparcia finansowego spycha partię w niebyt. Nadmierna liczba partii jest regulowana przez instrumenty finansowe. Niezależnie od regulacji prawnych z całą pewnością celem partii jest zdobycie i uzyskanie władzy. To jest jej podstawowe zadanie. W myśl Art. 11 ust.1 Konstytucji „(…) Partie polityczne zrzeszają się (…) w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki partii” . Ta nasza konstytucyjna regulacja nie jest rozwiązaniem dobrym. Jest bowiem pewna nieścisłość: partii nie powołuje się aby wpływała tylko, żeby tą władzę miała, bo wpływ na władzę mogą wywierać różne podmioty nawet mogą one nie mieć politycznego charakteru. Mogą to być grupy interesu, związki zawodowe różnego rodzaju inne organizacje, które np. wpływają na kształt rozstrzygnięć prawnych. . Wpływ nie obejmuje zdolności do podejmowania decyzji, a władza tą cechę posiada. Każda partia polityczna takie zadanie musi wykonywać bo to jest przecież cel, który ma osiągnąć bez względu na swoich wyborców.

Ad 3.

Partie wyrastają z określonych ideologii. reprezentują one interesy pewnych grup społecznych i im dalej cofamy się tym bardziej widać ścisły związek określonych grup społecznych z określonymi partiami. I jeśli reprezentacja robotnicza to - partia robotnicza, jeśli reprezentacja interesów mieszczaństwa to partia mieszczaństwa. Ideologia realizowana jest poprzez program partii. Zawsze istniały różnice pomiędzy ideologiami, np. zdecydowanie liberalna, zdecydowanie robotnicza czyli lewicowa. Na pewno w XIX wieku moglibyśmy bardzo ściśle połączyć określone partie z ideologiami i ten proces uległ pewnej zmianie, złagodzeniu właściwie w okresie po II wojnie światowej. I im bardziej zacierają się różnice społeczne i ekonomiczne tym mniej wyraźne są także różnice ideologiczne. Konflikt jest efektem różnic społecznych. Po II wojnie światowej wyraźny jest proces zmniejszania się różnic społecznych i ekonomicznych pomiędzy różnymi grupami to także różnice ideologiczne się zmniejszają . To jest proces tzw. konwergencji. Różnice są bardzo małe i nie ma potrzeby stosowania jakiejś ostrej walki. mimo konwergencji to jednak te związki z ideologią są nadal żywe. W Europie zachodniej różnice ideologiczne są mniejsze. We wsch. Europie zakorzenił się marksistowski punkt widzenia: z tego wynika, że nie da się ideologii wyeliminować. Są ludzie, dla których istotne znaczenie mają inne wartości. Dla wielu działań ludzi, grup ludzi ideologia ma istotne znaczenie. Status materialny nie jest jedynym kryterium oceny aktywności człowieka. Z tego wynika, że nie da się ideologii wyeliminować. Dlatego też partie w dalszym ciągu są powiązane z różnego typu ideologiami. Ideologia nadal budzi emocje to jest zawsze najbardziej zapalny punkt ideologia i finanse.

Ad 4.

Każda partia ma program, lepszy bądź gorszy. Rozróżniamy głównie 2 rodzaje programów:

a) program wyborczy: -ułożony w postaci haseł wyborczych np. „liberalizm a solidaryzm” Ustawiony konfrontacyjnie. Jest tak skonstruowany, aby był przygotowany dla najmniej przygotowanych odbiorców. Ten program musi być podany w odpowiednim „opakowaniu”, musi wywołać określone emocje- hasłowo, skrótowo, populistycznie. Granica takiego programu wyborczego jest wyznaczona etyką i moralnością (etyka kapitalizmu), bowiem nie skonstruuje się realnej demokracji bez etyki. Etyka jest niezbędna.

b) na czas kadencji -oprócz programów wyborczych są programy działania na okres kadencji działania partii politycznych i wszystkie nasze partie mają takie programy. Właściwie nie ma żadnej okazji by z tym programem można byłoby się zapoznać, bo nie ma tekstu pisanego (ulotek). Te programy są krótkie. Bardzo rzadko można mówić o planach partyjnych na dłuższy okres niż kadencja.

c) programy zależne od okoliczności, warunków działania

-partie tworzą koalicje. Tworząc koalicje partie muszą dokonywać jakiś cięć programowych. Musi dojść do kompromisu. Gdzie jest granica kompromisu? I tą granicę stanowi zachowanie tożsamości. Ustępstwa nie mogą być tak daleko idące, że naruszają tożsamość państw, ten jej ideologiczny obraz. Jeżeli podstawowym hasłem programu partii, programu wyborczego jest budowa IV Rzeczpospolitej, to włączenie Leppera do władzy dowodzi istotnego problemu. Obawa o utratę tożsamości, o sprzeniewierzenie ideowych. To jest ta granica, której przy kompromisie przekroczyć nie można chyba, że ze wszystkimi konsekwencjami.

17.  Funkcje partii politycznych (z uwzględnieniem sytuacji w Polsce  - umotywowana ocena własna). 

Partia polityczna to organizacja społeczna o wyodrębnionej strukturze organizacyjnej, działająca na podstawie określonego programu i systemu wartości. Celem partii jest zdobycie władzy w państwie oraz jej utrzymanie.

Funkcje partii politycznych to zadnia wypełniane przez partię w systemie politycznym państwa. Współcześnie zadania te dotyczą społeczeństwa, władzy państwowej i samej partii jako organizacji. Partia jest pośrednikiem między obywatelami a władzą państwową. To pośrednictwo ma inne cele w państwie demokratycznym i inne w państwie niedemokratycznym. W systemach demokratycznych partie umożliwiają obywatelom udział we władzy lub wpływ na rządy. W warunkach państwa niedemokratycznego partia jest instrumentem podporządkowania społeczeństwa grupie rządzącej.

Kształtowanie opinii - Partia polityczna jako grupa osób wyraża ich poglądy. Ich wynikiem jest program polityczny, który zamierza realizować. Zadaniem partii jednak jest nie tylko poruszanie pewnych zagadnień na forum partyjnym, ale przede wszystkim docieranie z nimi do szerokich rzesz odbiorców, do jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Partia polityczna staje się w tym wypadku dość istotnym elementem życia politycznego, bowiem kształtuje opinię publiczną. Próbuje przekonać Nas do poparcia swojego programu, namawia do dialogu. Pełni jednocześnie rolę informatora, ale także i wychowawcy, kształtując nasze polityczne postawy.

Funkcja wyborcza - Funkcja wyborcza jest realizowana przez partię prawie przez cały okres jej bytności na scenie politycznej. Jednak szczególnie mocno podczas wyborów parlamentarnych czy samorządowych. Wówczas partia stara się przekonać jak największą liczbę osób do swojego programu, a co za tym idzie do oddania głosu w wyborach właśnie na nią.

Funkcja rządzenia - Funkcja rządzenia może być rozumiana dwojako. Po pierwsze jako sprawowanie władzy po wygranych wyborach. Po drugie możemy tę funkcję pojmować jako próbę wpływu opozycji na władze państwowe. Jest to niejako funkcja o charakterze kontrolnym. Zadaniem partii, która sprawuje rządy w kraju, jest nie tylko realizacja jej przedwyborczego programu, ale również pełnienie funkcji łącznika pomiędzy społeczeństwem a państwowymi organami. W swoich szeregach winna mieć osoby (polityczną elitę), dla których sprawowanie władzy jest misją.

Jako 4 można dodać - Funkcję rekrutacji elit politycznych

Partie polityczne są płaszczyznami kształtowania i wyłaniania liderów politycznych. Mają decydujący wpływ na proces selekcji kandydatów ubiegających się o miejsca w parlamentach, rządach, organach władzy lokalnej oraz zmierzających do uzyskania stanowiska głowy państwa w republikach. W praktyce politycznej, kandydaci nie mający poparcia partii, z zasady nie mogą liczyć na znaczący sukces polityczny.

Funkcje partii politycznych można wymienić także w sposób bardziej szczegółowy:

•partie są mechanizmami wyłaniającymi elitę władzy w państwie - jest częścią funkcji wyborczej;

•stanowią forum legalnej władzy w państwie, pokojowego ścierania się poglądów i programów w ramach panującego ustroju społeczno-politycznego;

•kształtują opinię publiczną;

•formułują określone doktryny i programy polityczne;

•wiążą państwo ze społeczeństwem, stanowią siłę, na której może się opierać rząd, bądź – gdy są to partie opozycyjne – stają się czynnikiem sygnalizującym rządowi jego najbardziej niepopularne posunięcia;

•są czynnikiem integracji społeczeństwa w sferze życia politycznego;

•uczestniczą w kształtowaniu systemów politycznych, ich ogólnych zasad, elementów składowych;

18. Znaczenie społeczne i polityczne partii politycznych i grup interesu ( + Polska jw.). 
19. Pojęcie systemu partyjnego – ocena sytuacji w Polsce. Zasady finansowania partii politycznych. 
SYSTEMY PARTYJNE – formy i warunki koegzystencji wielu partii istniejących w danym kraju. To jest koncepcja Morisa Duvergera – kryterium: wielość partii, konkurencyjność i realne szanse na zdobycie władzy przez różne partie. System partyjny musi być oparty o konkurencję, przynajmniej w demokratycznym państwie. Można powiedzieć że w Polsce Ludowej był system partyjny , ale nie było żadnej demokracji, wprawdzie były trzy partie, a więc więcej niż jedna , ale nie było żadnej konkurencji, bo nie tylko liczba partii rozstrzyga o konkurencyjności. Istniała bowiem najpierw faktyczna, a potem konstytucyjna regulacja zasady nadrzędności kierowniczej roli partii komunistycznej. Nie było również bumu partyjnego, gdy nagle odzyskana wolność stworzyła możliwość tworzenia partii , w naszym kraju po roku 1989 nie powstała jakaś szczególnie duża ich ilość jak na takie duże państwo jak Polska . Możemy zauważyć bardzo słabe zainteresowanie

rozwojem jakichkolwiek organizacji , zarówno politycznych, jak i nie politycznych, takich które nie uczestniczą w tych najbardziej negatywnie ocenianych działaniach publicznych. Tak więc w oparciu o dwie generalne zasady należy klasyfikować systemy partyjne: konkurencyjność partii i liczba partii.

Możemy dokonać podziału na systemy:

- wielopartyjne

- dwupartyjne

Dwupartyjny – występuje więcej niż 2 partie ale tylko dwie mają realną szansę zdobycia i utrzymania władzy.

Pozostałe mogą służyć jedynie jako wsparcie w sytuacji kiedy którejś z partii zabrakło głosów, czy mandatów i to co te partie sobą reprezentują jest wystarczające. Potencjał dwóch dużych partii jest mniej więcej taki sam, one się różnią przede wszystkim programem Władza wykonywana na zasadzie rotacji, raz jedna, raz druga Zasadniczo to tylko one władzę sprawują, nikt inny tego zrobić nie może. System jest w związku z tym stabilny i to jest jego pozytywna cecha.

Wielopartyjne – władzę sprawują więcej niż dwie partie zdolne do zdobycia władzy (zawsze powstaje

koalicja): Ten układ może różnie się organizować:

*System rozbicia wielopartyjnego (duża ilość słabych partii, rozdrobienie, konieczna koalicja, nietrwałe rządy, częste kryzysy, upadki gabinetów, ogranicza się swobodę wolności małych partii np. Polska - klauzule zaporowe tzn. stawia się warunek uzyskania odpowiedniej liczby głosów w skali całego kraju a nie tylko okręgu , co uniemożliwia wejście do Sejmu całkiem drobnym partiom),

*dwublokowy ( podobny do 2 partyjnego ,ale we władzy może uczestniczyć więcej partii, a tak naprawdę to trzy Tworzy się przynajmniej po 1 stronie układu politycznego blok partyjny, czyli właśnie 2 partie i one stanowią stabilną reprezentację, i umożliwiają powołanie rządu. np. system niemiecki on jest stabilny, jego powstanie nie jest efektem rozwiązań prawnych tylko praktycznych), taki blok powstaje albo przed, albo po wyborach.

*Kooperacji partii u władzy

*1 .niezależnie od liczby partii, konkurencyjność tylko przy wyborach, potem partie działają na zasadzie współpracy, rezygnują z konkurencyjności.

*2 w razie wystąpienia zagrożenia bytu narodowego partie rezygnują z konkurencyjności i powołują wspólny rząd, który często nazywa się rządem jedności narodowej . Taki rząd trwa tak długo jak długo istnieje realne zagrożenie bytu narodowego, kiedy ono ustępuje taki rząd upada i partie wracają do swoich tradycyjnych zachowań politycznych.

*3.gdy siły partii politycznych są tak wyrównane ,że partie muszą decydować się na wspólny rząd bo innego wyjścia nie ma np. Austria na przełomie lat 50 i 60- partie były bardzo słabe i żadna nie zdecydowała się na samodzielne działanie stworzyć rządu),

*j ednej partii dominującej - to taki szczególny układ, system jest wielopartyjny , ale 1 partia zajmuje

szczególną pozycję (wg.koncepcji Duverger”a.,wykazuje się szczególne cechy tej partii domin.np. że

reprezentuje ona szczególnie ważne i dominujące trendy w danym społeczeństwie i jednocześnie zdobywa największe poparcie. Wg, koncepcji M.Sobolewskiego partia domin. To taka która otrzymuje więcej niż 50 % mandatów, a pozostałe partie systemu nie stanowią alternatywy wyborczej, bo są zbyt małe i skłócone.

Obecnie partie polityczne w Polsce mogą być finansowane zarówno ze źródeł prywatnych jak i budżetowych. Trzy generalne sposoby pozyskiwania środków przez partie zakładają:

1)finansowanie prywatne (spadki, zapisy, darowizny- od osób fizycznych, składki członkowskie i dochody z majątku)

2) kredyty bankowe

3)źródła publiczne. Finansowanie z budżetu państwa spełnia funkcję stabilizującą, gdyż zapewnia partiom środki na egzystencję i realizację celów. (wyłącznie dla partii efektywnych- istnieją dwa progi efektywności partii w systemie politycznych: pierwszym jest posiadanie reprezentacji parlamentarnej drugim przekroczenie progu reprezentacji wynoszącego 3% poparcia w wyborach dla partii politycznych, bądź 6% dla koalicji wyborczych).

20. Siła grup interesu. 

GRUPY INTRESU – organizacje, które chronią interesy członków i nie dążą do zdobycia władzy. Wpływają na ośrodki decyzyjne tak by wydawały decyzje zgodne z interesami ich członków. Są zorganizowane. Lokalne, regionalne, ogólnokrajowe.

Siła grup interesu zależy od:

1.potęgi finansowej – środki finansowe grup interesu nie mają służyć do korumpowania wszystkich naokoło bo korupcja to patologia, mają służyć do tego aby organizacja mogła działać, szkolić swoich członków, zwłaszcza nowych, uczyć fachowości, prawidłowej organizacji, specjalizacji, na to wszystko niezbędne są środki materialne itd.)

2.reprezentatywności grupy- w szeregach danej organizacji są faktycznie wszyscy lub prawie wszyscy w imieniu których ona występuje. Traktowana jest jako rzeczywisty reprezentant jakiegoś środowiska, wiadomo dokładnie czyje interesy ona reprezentuje, ponieważ można je ściśle określić.

3.spoistości organizacji- struktura grupy interesu powinna być taka, która zapewnia możliwość racjonalnego działania , muszą być powoływane w ramach tej struktury organizacyjnej takie jednostki wewnętrzne , które zapewnią stabilność struktury i jej zdolność do racjonalnego działania, muszą umożliwić rozstrzyganie wewnętrznych konfliktów,( dyscyplina, właściwa organizacja, własne sądownictwo koleżeńskie)

4.prestiż społeczny – jest efektem w/w cech organizacji, i prestiż albo organizacja ma , albo go nie ma . Te które go mają cieszą się większym poparciem.

21. Charakterystyka programów wyborczych w Polsce. 

Każdy program wyborczy musi być tak skonstruowany, żeby najbardziej przeciętny wyborca wiedział co ma z tym zrobić, czyli jest on adresowany do tego wyborcy najmniej przygotowanego do percepcji. Są to krótkie teksty układane w postaci haseł np. liberalizm-solidaryzm, zastosowane są w nich wszystkie metody marketingu handlowego i politycznego. Ten program musi być podany w odpowiednim opakowaniu, tak samo jak towar handlowy, zawiera skrótowe hasła , najbardziej ogólne,i tu trzeba postawić pytanie do jakiej granicy można w ten sposób postępować? W programie musi być granica etyczna etyka jest elementem niezbędnym w działalności publicznej. Żeby wygrać wybory lub przynajmniej uzyskać przyzwoity wynik to trzeba przekonać wyborców do swojego programu czyli w odpowiedni sposób ukształtować ich poglądy.To oznacza że partia przedstawia pewną ofertę dot. Np. rozwiązań gospodarczych, socjalnych, ustrojowych opartą o ideologię i to odbywa się w oficjalnych dokumentach partyjnych, publikacjach prasowych poprzez zaprzyjaźnioną prasę , ale nie jest to tylko oferta w sensie handlowym, ale także propozycja do dyskusji, do rozważania, do analizy, jest to oddziaływanie na świadomość, na podświadomość, na kształtowanie opinii i postaw. A to wymaga rozpoznania potencjalnego adresata, środowiska do którego kieruje się swoje koncepcje, trzeba wiedzieć kto nim jest, co sobą reprezentuje i wiedzieć jakie są jego oczekiwania, trzeba dokonać analizy tej grupy do której będzie się kierować ofertę. Ta oferta musi być dobrze zaadresowana i oczywiście dziś partie polityczne nie są tak zidentyfikowane z konkretnym środowiskiem, one mają ogólnonarodowy aspekt działania, więc muszą adresować swoje programy do różnych grup społecznych i dlatego nasze partie korzystają z fachowej pomocy aby pozyskać informacje o tych grupach społecznych, wykorzystują różne narzędzia z zakresu socjologii, ankiety, badania. Stosują jeszcze inne formy działania politycznego a mianowicie kontakt osobisty między politykami, a różnymi grupami społecznymi. Ta umiejętność nawiązywania kontaktów osobistych jest bardzo ważna- można to stwierdzić na przykładzie Leppera jeżdżącego po całej Polsce, Kwaśniewskiego w I kadencji wyborów, czy Tuska który jak zdobył poparcie wyborców wg, przeprowadzonych sondaży to ograniczył bezpośredni kontakt z wyborcami i przegrał wybory. Dlatego tak duży nacisk kładzie się na kontakt bezpośredni, na umiejętność komunikowania się z wyborcą

22. Czy w Polsce istnieją elity polityczne? – jakiego typu. (trzeba konkretnie uzasadnić). 
Elity to pewne grupy wyróżniające się określonymi cechami, wybitnymi zdolnościami, nieprzeciętna wiedzą. Są

różne elity – artystyczne, zawodowe, polityczne.

Jak każdy w każdym kraju również w Polsce występują elity polityczne. Rozwijają się one prawidłowo, gdy

jest przepływ z mas do elity oraz gdy droga otwarta jest również w druga stronę. Chodzi mianowicie o

swobodne opuszczanie elit.

Jakie osoby wybierze się do Parlamentu, takie potem są te elity, które decydują w Parlamencie o losach całego

społeczeństwa.

Amerykańscy politolodzy (Burton, Chigley, Gunter) opracowali pewna koncepcje elit, dostosowana do

współczesności. Wg. Nich możemy wyróżnić 3 rodzaje elit:

- elita sfragmentaryzowana;

- elita zintegrowana normatywnie;

- elita zintegrowana ideologicznie.

Elita sfragmentaryzowana charakterystyczna jest dla demokracji nieskonsolidowanej , charakteryzuje ją duże wewnętrzne zróżnicowanie (ona nie jest jednolita wewnętrznie). Taka elita polityczna dzieli się na frakcje (tak jak społeczeństwo dzieli się na grupy). Im więcej frakcji tym więcej pomysłów, im więcej frakcji tym trudniej o porozumienie, tym trudniej znaleźć kompromis, tym trudniej znaleźć wspólny cel. W elicie sfragmentaryzowanej charakterystyczny jest minimalny stopień strukturalnej integracji (tzn. związku pomiedzy frakcjami) i normatywnego konsensusu (porozumienia). Zdarza się, że jedna z frakcji występują przeciwko podstawom systemu. Konsekwencja sfragmentaryzowania elit jest niestabilność władzy i kryzysy.

Elita zintegrowana normatywnie jest przeciwieństwem elita sfragmentaryzowanej, występuje tu relatywnie mało frakcji. Frakcje nie występują przeciwko podstawom systemu. Frakcje są zdolne do porozumienia. Występuje wysoki poziom porozumienia normatywnego. Jest to demokracja skonsolidowana. Rządy są stabilne, sprawne. Ale osiągnięcie tego poziomu jest uzależnione od odpowiednio wykształconej struktury społecznej.

Elita zintegrowana ideologicznie. Jest to elita niedemokratyczna. W skrajnych sytuacjach nie dzieli się na żadne frakcje (przykład PRL-u zasadniczo, formalnie były 3 frakcje w rzeczywistości była jedna PZPR. Istniejący wówczas Front Jedności Narodu – był strukturą, która w imieniu wszystkich wystawiała listy wyborcze). Elita zintegrowana ideologicznie nie dopuszcza żadnych innych ideologii.

Biorąc powyższe pod analizę można stwierdzić, że w Polsce mamy do czynienia z brakiem porozumienia elit.

Był czas, że zastanawiano się czy czasem nie jesteśmy demokracją skonsolidowaną, ten okres się szybko skończył. Można powiedzieć, że w stosunku do liczby mieszkańców, w Polsce działa i przystępuje do wyborów niewielka liczba partii. Zatem i w Parlamencie działa tych partii jeszcze mniej, pomimo tego nie są w stanie dojść do porozumienia, kompromisu. Wydaje się, że w chwili obecnej byłoby nieporozumieniem powiedzieć, że osiągnęliśmy etap demokracji skonsolidowanej, tzn. że istnieje porozumienie pomiędzy elitami. To rozumienie powinno obejmować 2 elementy a mianowicie porozumienie co do norm, na których system się opiera i tu porozumienie jest. Żadna z sił politycznych nie występuje przeciwko podstawom systemu, nie neguje jego podstaw . Ten warunek jest spełniony a 2 dot. relacji dot. pomiędzy frakcjami elity. Jak już wspomniałam w Polsce relatywnie dużo frakcji nie ma. Na dobrą sprawę jest ich około 10. Pomimo tego nie są one zdolne do tworzenia porozumień trwałych. Pomiędzy nimi są różnice tak daleko idące, że tego porozumienia zawrzeć się nie da. I to powinno nas prowadzić do wniosku, że osiągnęliśmy etap demokracji nie skonsolidowanej. Jest to sytuacja niełatwa ale demokracja nie skonsolidowana może prowadzić do skonsolidowanej wtedy - kiedy elity zdołają opanować kryzys, wyjść z niego pozytywnie, eliminując najbardziej skrajne poglądy.

23. Hiszpański sposób przekształceń demokratycznych. 

W latach 30-ych XX wieku monarchia hiszpańska została obalona, powołano republikę, którą jednak po prawie 50-ciu latach zniesiono i powołano ponownie monarchię. Monarchia hiszpańska pojawia się, jako organ konstytucyjny, nie uosabiający suwerenności. Monarchia kojarzyła się z określoną formą ustrojową i ściśle określonym miejscem monarchy we władzy. W przypadku Hiszpanii monarcha jest usytuowany na poziomie organu państwowego, o bardzo ograniczonych kompetencjach. Działanie monarchy hiszpańskiego możliwe jest właściwie tylko poprzez jego autorytet. Gdy jest to podmiot o bardzo wysokim autorytecie, to jego znaczenie może znacznie wzrosnąć. Przy tak ograniczonym zakresie kompetencji muszą zaistnieć określone warunki, które pozwolą działać monarsze (np. zagrożenie wewnętrzne, przewroty). Wówczas monarcha może w sposób aktywny podjąć jakieś działania, ale musi być podatny grunt polityczny. Nie ma gwarancji skuteczności tych działań – ale punktem wyjścia jest jego autorytet. Monarchia hiszpańska nie powstała przypadkowo, na zasadzie środka zaradczego. Te zmiany, które nastąpiły pod koniec lat 70-ych XX wieku i zakończyły się uchwaleniem konstytucji, były wynikiem wprowadzenia w życie przemyślanych koncepcji wprowadzenia władzy po śmierci gen. Franco. Te zmiany były przygotowywane już od lat 50-ych, Juan Carlos był w tym celu odpowiednio kształcony (kontakty w armii). Cała ta zmiana była przemyślana i wykonywana przez kilkanaście lat.

24. Typologia demokracji. 
Demokracja – cechą demokracji jest pluralizm. Demokracja to jawność procedur. Cechą demokracji jest ujawnianie konfliktów, sporów. To nie oznacz, że maja toczyc się kłótnie, aby można było mówić o demokracji, mają być dyskusje. Spoełczenstwo nie może być kłótliwe. Chodzi o instytucje i procedury, jeśli spór się nie ujawania, to dowodzi, że Panstwo zaczyna zmieniać się w sposób niedemokratyczny i że należy naprawić system. Pluralizm jest zjawiskiem naturalnym, gdyz polega na zróżnicowaniu, dyktatura probuje to stłamsić.

Koncepcja podejścia formalnego (proceduralnego) do charakterystyki demokracji:

Taką koncepcję zaproponował amerykański politolog Robert Dahl, który przyjął, że najlepiej byłoby oceniać opisywaną demokrację z punku widzenia elementów proceduralnych, czyli wyborów (ocena jakie są wybory w danym systemie).

Wyodrębnia się trzy kryteria dotyczące wyborów:

- rządy powinny wynikać z wolnych wyborów – wybory takie umożliwiają szeroki dostęp kandydatów, partii, sił politycznych, innych organizacji

- rywalizacja w wyborach powinna być autentyczna – wybory muszą być alternatywne musi być minimum 2 kandydatów na jedno miejsce. Wyklucza się tzw. masową mobilizację, która polega na tym, że w miejsce wyborów stosuje się środki, które mają ujawniać rzekome przekonania polityczne ( manifestacje, pochody, masówki w zakładach pracy). Są to środki stosowane w systemach niedemokratycznych.

- wybory powinny być otwarte – wybory, które dopuszczają szeroki krąg wyborców nie stawiają zbyt wysokich barier uczestnictwa.

W odbiorze społecznym istnienie kilku partii zapewnia konkurencyjność. W PRL były np. trzy partie, które teoretycznie miały różne korzenie i podstawy ideologiczne: PZPR, ZSL i SD. W odbiorze społecznym ich stopień „skomunalizowania” też był różny.

Typy demokracji na podstawie koncepcji Dahla:

a. Pseudodemokracja

b. Demokracja ograniczona

c. Demokracja nieskonsolidowana

d. Demokracja skonsolidowana

Te typy uwzględniają kryterium struktury elity politycznej, tzn. liczbę frakcji i relacje pomiędzy nimi

Pseudodemokracja –Charakterystyczna dla reżimów niedemokratycznych, np. Polska z okresu PRL. jest to system fasadowo – demokratyczny. Stwarza pozory demokratyczne. W systemie prawnym zachowane są elementy odpowiedznie dla systemu demokratycznego np. powszechne wybory, które w rzeczywistości nie są wolne (przymus wyborczy w PRL lub przymusowa przynależności do PZPR). Władza wykorzystując system eliminowała demokrację w sposób legalny, stwierdzając, że np. ktoś jest ideologicznie niepodporządkowany.

Przy typach demokracji bierzemy pod uwagę:

- powszechność wyborów

- system partyjny

- zdolność systemu do działania.

DEMOKRACJA Ograniczona- tylko część społeczeństwa ma prawa wyborcze, a elita jest mocno zróżnicowana i niezdolna do trwałego porozumienia

Trzeba brać pod uwagę to, że prawo wyborcze nie jest powszechne, demokracja ograniczona była etapem w ewolucji kształtowania się demokracji skonsolidowanej dla dwóch Państw –Wielkiej Brytanii i Szwecji. Nie jest tu znana zasada powszechności. Demokracja ograniczona nie Zna zasady powszechności – prawo wyborcze przyznane jest ograniczonej grupie ludzie ( nie spełnia kryteriów wcześniej wymienionych). Demokracja ograniczona jako etap w ewolucji dotyczy dwóch krajów – Wielka Brytania i Szwecja. Demokracja ograniczona ewoluuje – porozumienie elit poprzedzające modernizację.

Porozumienie elitstabilna demokracja ograniczonakooptacja nowych grupd. skonsolidowana

.  wykluczenie nowych grupd. nieskonsolidowana pseudodemokracja

Tylko 2 kraje przeszły taka ewolucję. Modernizacja to XIX wiek, wiek wynalazków, zmiany modernizacyjne zachodziły od stabilnej demokracji ograniczonej. Są dwie drogi od stabilnej demokracji ograniczonej. Pożadana droga polega na kooptacji nowych grup do systemu. Jełki kooptacja następuje to prowadzi do demokracji skonsolidowanej ( wielka Brytania)

Idąc drogą ewolucyjn od demokracji ograniczonej, kooptując inne grupy, dochodzimy w połowie XX wieku do demokracji skonsolidowanej, gdzie mamy te dwa kryteria ( tak jak wg oczekiwań – ( 2 kryteia: - prawo wyborcze dla wszystkich którzy osiągnęli określony wiek, - porozumienie elit  elity musza porozumiewać się wewnętrznie, żeby organizowac władzę. ) powszechne prawo wyborcze i racjonalnie ukształtowana elita polityczne, zdolna do skutecznego działania. To nie znaczy , że nie ma sporów i walk o władzę, ale konczą się powołaniem rządu.

Elita polityczna – grupa ludzi z możliwością wykonywania władzy lub oddziaływania na władzę w sposób bezpośredni. Oddziaływanie to polega na tym, że poglądy elity są przez władzę stosowane. Nie trzeba być politykiem by należeć do elity politycznej. Liczba frakcji w systemie ma znaczenie dla spoistości elity i zdolności do skutecznego działania.

Proces demokratyzacji – porozumienie elit jako podstawa demokratyzacji – porozumienie elit poprzedzające modernizację

Porozumienie elit daje możliwość powstania demokracji ograniczonej. Prawo wyborcze nie było początkowo powszechne: Wielka Brytania 2-3% uprawnionych, I RP – 10% uprawnionych. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku proces ten postępował szybciej, pojawiła się klasa robotnicza pracująca, co spowodowało konieczność przyznania jej praw wyborczych. Kooptacja nowych grup społecznych następuje formalnie i faktycznie. Wykluczenie grup jest rozwiązaniem niedemokratycznym ograniczającym dostęp do wykonywania władzy – wtedy powstaje pseudodemokracja.

Demokracja ograniczona – tylko część ludności ma prawa wyborcze i z biegiem lat prawo to ulega rozszerzeniu a to oznacza formalną kooptację nowych grup do procesu sprawowania władzy.

W przypadku nastąpienia kooptacji, stopniowo tworzy się demokracja skonsolidowana. Polega ona na tym, że prawo wyborcze jest powszechne, a ponadto stopień skonsolidowania elity politycznej jest wysoki. Stopień ten zależy od tego jak dużo jest frakcji w elicie i jakie są relacje między tymi frakcjami. Istotne jest czy liczba frakcji i spory między nimi wykluczają zdolność porozumienia. Chodzi tu o tzw. porozumienie normatywne co do wartości systemu. Żadna z frakcji, z elity nie występuje przeciwko systemowi – tzn. w ramach istniejącego systemu są prowadzone spory programowe (w takim przypadku demokracja skonsolidowana i stabilne rządy).

Wykluczenie nowych grup może zakończyć się pseudodemokracją – jedna frakcja elity narzuca swoje stanowisko nie dopuszczając innych frakcji do działania.

Można też budować demokrację nieskonsolidowaną – wszystkie grupy społeczne mają prawo wyborcze (prawo wyborcze jest powszechne) ale jest wysoki stopień zróżnicowania frakcji elit. Jest ich zbyt dużo aby frakcje mogły dojść do porozumienia. Frakcje są małe, nie mają siły do narzucenia woli. Demokracja nieskonsolidowana cechuje się niestabilnością , elita musi iść na kompromisy, bo nie jest w stanie sprawować władzy.

PROCES DEMOKRATYZACJI

Jak powstaje demokracja skonsolidowana – porozumienie elit jako podstawa demokracji (Porozumienie elit poprzedza modernizację). Ta forma przekształceń jest charakterystyczna dla Wielkiej Brytanii i Szwecji i dotyczy okresu tzw. poprzedzającego modernizację – proces który doprowadził do unowocześnienia gospodarczego, np. rozwój przemysłu.

Porozumienie elitstabilna demokracja ograniczonakooptacja nowych grupd. skonsolidowana

.  wykluczenie nowych grupd. nieskonsolidowana

pseudodemokracja

PRZEKSZTAŁCENIE SYSTEMU AUTORYTARNEGO W DEMOKRATYCZNY.

Nacisk elit porozumienie

I mas na zmianę elit, demokratyzacja stabilizacja i instytucjonalizacja dem. skosolidowana

Systemu władzy w skali masowej

Upadek systemu

Autorytarnego brak porozumienia polaryzacja elit i masd.nieskons

Elit, kontynuacja masowej mobilizacji  pseudem.

powrót do autorytaryzmu

Przekształcenie systemu rozpoczyna się od reform. Konieczne jest porozumienie elit. W Polsce po 1918r. idzie to bardzo opornie, zatem nie ma możliwości utworzenia dem, skonsolidowanej, załamanie następuje oficjalnie po 1926 r ( przewrót marszałka Piłsudskiego) – prowadzi to do demokracji nieskosolidowanej, wprowadzony po raz pierwszy instrument, który ma wpływac na konsolidacje elit. Omija się Parlament i wydaje akt prezydenta. Jest ot instrument który działa stabilizująco. Podobna drogą poszedł de Gaulle. Konsekwencją w Polsce była demokracja nieskosolidowana, potem były konstytucje i gdyby nie wojna to yłaby demokracja skosolidowana

Modernizacja upodmiotawia inne grupy społeczne. Pojawia się powszechna możliwość wykorzystywania prawa wyborczego. Nacisk opozycyjnych elit na zmianę systemu (np. grudzień 70, strajki 75, sierpień 80) doprowadził do upadku komunizmu – formalnie 04.06.1989r.

System może iść w dwóch kierunkach:

- porozumienie elit i demokratyzacja

- masowa mobilizacja

Porozumienie elit – okrągły stół, nowelizacja konstytucji, wybory i kolejne porozumienia. Demokratyzacja następuje w skali masowej: wolności, tworzenia partii i innych organizacji reprezentujących interesy społeczne (faktycznie nie miało to miejsca).

Instytucjonalizacja – reformy ustrojowe, które w RP następują (następowały) stopniowo, ewolucyjnie (nie rewolucyjnie) – nowy porządek legitymizuje stary i odwrotnie. Stara władza odstąpiła i dopuściła opozycję. Powinna nastąpić stabilizacja i powstanie demokracji skonsolidowanej – w Polsce jeszcze tego nie ma – brak akceptacji społecznej.

Brak porozumienia elit – masowa mobilizacja:

- powrót do tego co było,

- pseudodemokracja,

- demokracja skonsolidowana, która daje szansę na demokrację skonsolidowaną.

Ta grupa w Solidarności, która porozumiewała się z ówczesną władzą twierdziła, że nie ma możliwości wspólnego sprawowania władzy, a inne stanowisko doprowadzi do pseudodemokraci lub demokracji nieskonsolidowanej.

PROCES ZBLIŻANIA ELIT – brak tego w Polsce. Zdolność do tworzenie zróżnicowanej elity, ale nie zwalczającej się antysystemowej frakcji. Jest to proces przeobrażeń prowadzący do powstania demokracji skonsolidowanej. Proces bywa długi, trudny.

Demokracja nieskosolidowana demokracja skonsolidowana

Czynniki sprzyjające zbliżeniu elit:

- wykształcenie ( uświadamia człowieka, uczy go i daje mu podmiotowośc odpowiedzialną)

- rozwój cywilizacyjny

-rozwój gospodarczy

- podniesienie poziomu materialnego zycia

- stosunki międzynarodowe, kontakty międzynarodowe

- kultura polityczna

- kultura ogólna, wychowanie

Demokracja skonsolidowana – powszechność prawa wyborczego, elita zdolna do porozumienia

Demokracja nieskonsolidowana – może wystąpić gdy porozumienie pomiędzy elitami jest ograniczone, gdy spełnia tylko cześć postulatów

Demokracja partycypacyjna i deliberacyjna musi korzystać z organizacji własnych i społeczeństwa. Demokracja deliberacyjna – opiera się o założenie dochodzenia do porozumienia w formie dyskusji, procesu komunikowania się (kryterium proceduralne jest niewystarczające).

demokracja deliberacyjna i partycypacyjna wymagają zbudowanego społeczeństwa obywatelskiego, które poprzez organizacje jakie tworzy może być rzeczywistym partnerem dla władzy.

muszą wykorzystywać organizacje własne społeczeństwo- a nie chodzi tylko o partie ale o mniej sformalizowane podmioty, , które przedstawiają stanowisko społeczeństwa, ktore je przedstawia w formie konsultacji, ocen. np. konsultowanie rozwiązań architektonicznych w mieście z mieszkańcami w formie wynikającej z inicjatywy władzy

Ad.1.) Demokracja ograniczona – jest to typ historyczny, dziś już nie występuje. Ten system charakterystyczny jest dla przełomu XVIII i XIX w., a następnie w XIX w., aż do upowszechnienia się prawa wyborczego (prawo wyborcze jest elementem decyzyjnym). To takie rozwiązanie, taka formuła, w którym tylko część społeczeństwa posiada prawa wyborcze. Prawo wyborcze nie jest więc powszechne. Demokracja ograniczona dla dwóch państw (Wielka Brytania i Szwecja) była etapem w ewolucji kształtowania się demokracji skonsolidowanej. Nie zna zasady powszechności prawa wyborczego. Jest ono przyznane bardzo ograniczonej grupie ludzi. Elita mocno zróżnicowana i niezdolna do trwałego porozumienia. Prawa wyborcze dla wszystkich, którzy osiągają pewien wiek. Demokracja ograniczona oznacza, że tylko część narodu ma prawa polityczne. Ona nie jest przewidziana dla wszystkich. Aby mogła się rozwijać potrzebne jest porozumienie elit, które ją poprzedzi.

Ad.2.) Demokracja nieskonsolidowana (sfragmentaryzowana) – dotyczy struktury elity politycznej, tzn. sfragmentaryzowania tej elity, czyli zróżnicowania, podziału na frakcje i zdolności do porozumień politycznych, czyli zdolność do stworzenia stabilnego systemu władzy. Im większa zdolność systemu do ustabilizowania, czyli do rządzenia, rząd jest stabilny, tym jest wyższy poziom skonsolidowania systemu i prowadzi to w końcu do ukształtowania się demokracji skonsolidowanej. Demokracja nieskonsolidowana charakteryzuje się więc relatywnie dużą liczbą frakcji, niskim poziomem porozumienia elit, co powoduje trudności w tworzeniu rządu i jego działalności, prowadzi do braku stabilizacji. System jest niestabilny i mogą się pojawiać też frakcje takie, które dążą do obalenia systemu środkami nielegalnymi. Współcześnie można to określić jako partia antysystemowa, czyli taka, która występuje przeciwko systemowi.

Ad.3.) Demokracja skonsolidowana – jest najwyższym poziomem demokracji. Polega na tym, że prawo wyborcze jest powszechne, a ponadto stopień skonsolidowania elit jest wysoki. Stopień skonsolidowania zależy od tego, jak dużo jest frakcji w elicie, jakie są relacje między tymi frakcjami. Istotą jest to, czy liczba frakcji i spory między nimi wykluczają zdolność porozumienia. Stopień zróżnicowania elity nie ogranicza możliwości porozumienia i w konsekwencji taki system jest stabilny, sprawny i skuteczny. Żadna frakcja nie występuje przeciwko systemowi, by go obalić. W demokracji skonsolidowanej rządy są stabilne.

Ad.4.) Pseudodemokracja – wykluczenie nowych grup może się zakończyć pseudodemokracją. Jest to sytuacja, w której jedna frakcja elity narzuca swoje stanowisko, nie dopuszczając innych elit do działania. Pozostałe frakcje nie mają możliwości wypowiedzi i działania, np. w Polsce w okresie komunistycznym.

3 pierwsze typy maja innych charakter niż pierwsza , mogą one wystąpić w ścisłym ze sobą w związku a mianowicie mogą wzajemnie wynikać z siebie .bo demokracja ograniczona nieskonsolidowana i skonsolidowana w pewnych przypadkach mogą wynikać jedna z drugiej.

Jeśli chodzi o Polskę: można pokusić się o stwierdzenie, że mamy raczej do czynienia z demokracją nieskonsolidowaną, ponieważ mamy słabe rządy, społeczeństwo obywatelskie jest zorganizowane na niskim poziomie, nasze wybory są wyborami „przeciwko” a nie „za”. Potrzebne są lata, aby spełnić warunki demokracji skonsolidowanej.

25. Charakterystyka wzorów relacji występujących między  administracją publiczną a grupami interesu. 

26. Wpływy nieprawomocne i ich znaczenie.

 
27. Administracja publiczna a proces rządzenia. 

28. Polityczne strategie biurokratów i ich charakterystyka. 

29. Udział „biurokratów” w procesie rządzenia. Służba cywilna a proces rządzenia. 

30. Dobro wspólne w koncepcjach polityki. 

Pojęcie dobra wspólnego wywodzi się bezpośrednio z dorobku myśli chrześcijańskiej i ma swoje korzenie w nauce społecznej Kościoła katolickiego. Twórcy Konstytucji, choć wywodzą wiele wartości i pojęć z tradycji rzymskokatolickiej, to jednak w pełni aprobują także inne źródła fundamentalnych zasad życia w społeczeństwie obywatelskim.

Koncepcja dobra wspólnego jest przedmiotem zainteresowania jednej z najważniejszych konstytucji papieskich, w tym dokumentu zatytułowanego "Gaudium et spes". Wspomniana wyżej konstytucja została wydana podczas obrad Soboru Watykańskiego II. Autor "Gaudium et spes" definiuje dobro wspólne w następujący sposób: "ogół warunków życia społecznego, jakie, bądź zrzeszeniom, bądź poszczególnym członkom społeczeństwa, pozwalają osiągnąć pełniej i łatwiej własną doskonałość".

Wśród zasadniczych elementów dobra wspólnego należy wymienić:

a. Poszanowanie osoby jako takiej, rozumiane jako: umożliwianie jednostce korzystania ze swobód naturalnych, niezbędnych do rozwoju powołania ludzkiego, prawo do postępowania według słusznej normy własnego sumienia, prawo do ochrony życia prywatnego i prawo do sprawiedliwej wolności, także w dziedzinie religijnej.

b. Dobrobyt rozumiany jako rozwój dóbr duchowych i ziemskich potrzebnych społeczności. Władza powinna zapewnić każdemu to, czego potrzebuje on do prowadzenia życia godnego i ludzkiego (wyżywienie, odzież, opieka zdrowotna, praca i wychowanie).

c. Pokój rozumiany jako trwały, bezpieczny i sprawiedliwy porządek. Władza publiczna jest zobowiązana do zapewnienia stanu bezpieczeństwa społeczności i jej członków. Stwarza to podstawy prawa do słusznej obrony osobistej i zbiorowej (kolektywnej).

Dobro wspólne jest zawsze ukierunkowane na rozwój osoby. Od porządku osób powinien zależeć porządek rzeczy, a nigdy na odwrót.. Każdy powinien troszczyć się o budowanie i wspieranie instytucji poprawiających warunki życia w zorganizowanym społeczeństwie. Państwo natomiast jest zobowiązane do obrony i popierania dobra wspólnego jako najwyższej wartości cechującej współczesne społeczeństwo obywatelskie. Uprawnione są te wszystkie ustroje, które dążą do realizacji dobra wspólnego.

Wszyscy obywatele mają obowiązek współprzyczyniać się do zachowania dobra wspólnego. Na poszczególnych podmiotach społeczeństwa spoczywa odpowiedzialność za to, aby dobro wspólne nie zostało podzielone pomiędzy np. rywalizujące partie polityczne, czy pomiędzy grupy kierujące się wyłącznie interesem własnym, korporacyjnym branżowych, czy lokalnym.

Kryterium dobra wspólnego wyznacza granice:

a. Legalnego działania wszystkich organów władzy publicznej i wszystkich pracowników urzędów instytucji politycznych i społecznych,

b. Akceptowanego konstytucyjnie działania wszystkich podmiotów społecznych i politycznych sprawujących władzę publiczną w państwie i wszystkich Śródków masowego przekazu.

Art. 1 tworzy ramy i podstawę dla działań obywateli, które polegają na troszczeniu się, ochronie i kontroli tego, co utożsamiamy z Rzeczpospolitą, jako dobrem wspólnym w moralności publicznej, w powszechnie akceptowanych ideałach i oczywiście w prawie. Pod pojęciem wspólnego dobra należy rozumieć nadrzędność społeczności nad jednostką, poddanie wspólnoty ludzkiej prawom ponadpozytywnym i ścisły związek między polityką i moralnością. Idea dobra wspólnego od zawsze łączyła cele polityczne z wartościami etycznymi i miała formalne konotacje z teorią umowy społecznej (doktryną kontraktualizmu).

Współcześnie mamy do czynienia z zastępowaniem dobra wspólnego polityką kształtującą stosunki interpersonalne i relacje na poziomie obywatel - organ władzy publicznej. Dzisiaj kładzie się nacisk na poszanowanie wolności i równości jednostek w państwie i na poziomie międzynarodowym, oraz na perspektywę pokoju zarówno w wymiarze krajowym, europejskim, jak i światowym. Współczesna ideologia państwowa każe łączyć ideę dobra wspólnego z koncepcją natury ludzkiej i potrzeb człowieka jako istoty społecznej. Dobro wspólne nigdy nie powinno być konkurencją dla dobra jednostkowego

31. Pojęcie i cechy lobbingu. 

Lobbing – występuje w języku polityki i jest spostrzegany negatywnie (kojarzony z korupcją )

- należy chronić interesy jednostki od decyzji władcy na różnych szczeblach. Najbardziej skutecznym instrumentem jest ujawnienie lobbingu by był jedną z form oddziaływania na ośrodek decyzji.

- jest przestępstwem, gdy narusza kanony prawidłowego działania

- pojawił się po raz I. w USA XIX w. (ustawa z 1943r. o działalności lobbingowej). Działalność lobbingowa odnosi się do każdej osoby, która sama albo za pośrednictwem jakiegokolwiek agenta lub pracownika w jakikolwiek sposób bezpośrednio lub pośrednio ubiega się, gromadzi lub przyjmuje jakiekolwiek sumy pieniędzy lub jakiekolwiek inne przedmioty wartościowe, które mogą być użyte przede wszystkim na pomoc w osiągnięciu wymienionych poniżej celów.

I – przeforsowanie lub przetrzymanie jakiejkolwiek ustawy głosowanej w kongresie USA

II – wywieranie bezpośredniego lub pośredniego wpływu na przeforsowanie lub powstrzymanie jakiejkolwiek ustawy głosowane w kongresie USA

Co jest ważne:- rejestracja dla lobbingu i ustalenie , że to działalność zawodowa ( co roku, odpłatność działalności = kontrola dochodów)Cechy te mają zasadnicze znaczenie w regulacji lobbingu, gdyż umożliwiają kontrolę.

II pojęcie:

Lobbing – oddziaływanie grup interesów na organy adm. I na władzę ustawodawczą.

Mamy 2 modele :

1. Pluralistyczny

2. Neokorporacyjny – wykorzystywany w większym stopniu ; uważano, że narusza zasadę reprezentacji interesów przez parlament

Przedmiot lobbingu : informacja dająca możliwość poszukiwania środków – lobbysta.

POLSKA ustawa z 2005r. o działalności lobbingowej

- działalnością lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. Brak jakichkolwiek ograniczeń za wyjątkiem legalności.

- zawodowa działalność lobbingowa – zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób. Wykonywana przez : przedsiębiorcę, os. fizyczną niebędącą przeds. na podstawie umowy cywilnoprawnej. Może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru

- opracowanie projektu rozporządzeni – wysłuchanie publiczne dot. tego projektu i w nim może wziąć udział każdy zainteresowany podmiot, które zgłosił swoje uczestnictwo na 3 dni przed dniem wysłuchania publicznego.

Oddziaływanie grup interesu na organy władzy ustawodawczej i administracje czyli lobbing teoretycznie przynajmniej może dotyczyć zarówno władzy ustawodawczej jak i wykonawczej przy czym w Polsce dotyczy tylko władzy ustawodawczej w procesie stanowienia prawa.

Jest to działalność polegająca na komunikowaniu się i nakłanianiu zatem szczególne znaczenia ma w działalności lobbingowej ma informacja.

Klasyfikacja lobbingu:

- model pluralistyczny jest charakterystyczny dla USA i Wielkiej Brytanii

- model neokorporacyjny

Początków lobbingu doszukujemy się w USA i za pierwowzór uważa się pierwszą poprawkę do Konstytucji USA, która przyznaje prawo do obrony swoich interesów np. chodzi tu o petycje do rządu. Lobbing w Stanach rozwijał się dosyć systematycznie i posiada pewne rozwiązania ustrojowe. Ustawa obecnie obowiązująca wyjaśnia pojęcie lobbysty: jest to osoba która utrzymuje więcej niż jeden kontakt lobbystyczny w kongresie, spędza więcej niż 20% czasu w ciągu 6 miesięcy na zajęciach związanych z działalnością lobbystyczną. Ustawa wprowadza też pojęcie kontaktu lobbystycznego – to każda ustna, pisemna czy elektroniczna forma komunikacji w celu wpływu na decydentów władzy wykonawczej lub ustawodawczej w imieniu klienta.

Lobbing korporacyjny czy neokorporacyjny jest najbardziej rozwinięty w Austrii, Holandii, Niemczech, Norwegii, Szwecji.

Bardzo często te wszystkie korporacyjne są powiązane z partiami politycznymi przede wszystkim np. ze stowarzyszeniami, izbami.

Ustawa lobbingowa w Polsce z 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa tylko dot. działalności ustawodawczej.

Pojęcie: art. 2 stanowi, że działalnością lobbingową jest każda działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa.

Art. 2 pojęcie zawodowej działalności lobbystycznej – to jest zarobkowa działalność lobbingowa prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesu tych osób. Art. 12 ustawy przewiduje, że zawodowa działalność lobbingowa może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru.

Lobbing w USA jest tak zorganizowany że nie ma możliwości działając nieetycznie nie naruszyć prawa. Jest przede wszystkim zróżnicowane prawodawstwo bo jest i stanowe i federalne więc pilnowani są z każdej strony. Tam na każdym szczeblu kontrola jest znacznie bardziej rygorystyczna. W Polsce kontroli nie ma, w ustawie nie ma przepisu który by pozwalał na kontrolę poza tym nie może być kontroli wtedy kiedy ja mogę prowadzić nie zarejestrowaną działalność.

Na podstawie naszej ustawy nic nie można zrobić, natomiast w USA ten system jest bardziej rozbudowany ponieważ po pierwsze rejestracja jest obligatoryjna dla każdego kto taką działalność wykonuje i nie ma działalności lobbystycznej nie zarobkowej. Czyli bardzo łatwo jest odróżnić łapówkarstwo od zawodowej działalności lobbingowej. Ten kto wykonuje lobbing musi się rok rocznie rejestrować, składać sprawozdanie, jest kontrolowany przez fiskusa. W Polsce te warunki nie są w ogóle spełnione.

W Polsce lobbing się traktuje jako działalność z góry ocenianą jako łapówkarstwo, natomiast lobbing jest ujawnieniem istniejących pewnych procesów, bo ten nacisk zawsze jest stosowany – jeżeli jest to proces jawny i mamy biura lobbystyczne zarejestrowane składające sprawozdania bardzo ścisłe to jest to widoczne, jest poddane opinii publicznej.

Lobbing jest po to podejmowany żeby zmniejszyć działalność sprzeczną z prawem, dlatego że jest zorganizowany w założeniach i kontrolowany.

Wysłuchanie publiczne rodz. 1a – jest fakultatywne (nie obligatoryjne) przed szczegółowym rozpatrywaniem projektu ustawy, uchwała o wysłuchaniu publicznym jest podejmowana przez komisję do której projekt został skierowany do rozpatrzenia, uchwała podejmowana jest na pisemny wniosek złożony do komisji przez posła.

Wnioski:

Wysłuchanie powinno być obligatoryjne.

Lobbing powinien być wyłącznie zawodowy, rejestrowany i podlegający systematycznej kontroli. Konieczność reedukacji społeczeństwa w tym kierunku ażeby społeczeństwo miało świadomość że lobbing służy ochronie jawności prac parlamentarnych a nie ułatwia korupcję. Korupcja jest wtedy kiedy lobbing jest zamazany, to ułatwia korupcję bo wszystko jest dozwolone.

Pojęcie lobbing pochodzi od angielskiego słowa lobby oznaczające kuluary jakiegoś budynku. Nowe znaczenie to pojecie uzyskało w XIX, wskutek praktyki spotkań obywateli z

parlamentarzystami brytyjskimi w kuluarach Izby Gmin. W czasie takich spotkań interesanci zazwyczaj próbowali nakłaniać deputowanych do podejmowania konkretnych działań w pewnych interesujących ich dziedzinach życia publicznego. Z czasem taką działalność określono jako lobbing.

Współcześnie praktyki lobbystyczne rozumie się jako „zdolność przekonywania decydenta do zrobienia czegoś, czego w normalnych warunkach nie zrobiłby bez perswazji lobbysty, lub też do zaniechania czegoś, co normalnie by zrealizował. Lobbing polega na oddziaływaniu na rządzących, które ma doprowadzić do korzystnych ustaleń dla oddziaływującego. Nie każde działanie mające na celu wpływanie na władzę można określić mianem lobbingu. Zdaniem Krzysztofa Jasieckiego o lobbingu możemy mówić dopiero wtedy, gdy jest spełnionych łącznie kilka warunków, a mianowicie:

1.gdy podmiotem oddziaływanie jest władza publiczna, oddziaływanie jest zamierzone, prowadzone przez jakiegoś pośrednika w imieniu innych osób (można być lobbystą, także gdy występuje się we własnym imieniu, pod warunkiem jednak, żerównocześnie reprezentuje się interesy innych), wreszcie musi być to forma komunikacji, jako technika wpływu na decydenta. Lobbystą w takim układzie jest osoba, która w interesie jakiejś grupy interesu podejmuje działania mające na celu skuteczne wpłynięcie na treść rozstrzygnięcia organu władzy publicznej. Lobbing jest po to podejmowany żeby zmniejszyć działalność sprzeczną z prawem, dlatego że jest zorganizowany w założeniach i kontrolowany.


32. Cechy systemu totalitarnego i autorytarnego. 

Totalitaryzm - charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb i masowych monopartii. Termin został utworzony przez włoskiego filozofa Giovanniego Gentile. Głównymi teoretykami genezy totalitaryzmu są np. Hannah Arendt i Karl Popper.

Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z rozczarowaniem do demokracji, jej kryzysem lub niedostatkiem.

Przykładami państw totalitarnych były narodowo-socjalistyczne Niemcy, stalinistyczny Związek Radziecki lub Chiny Mao Zedonga.

Totalitarny system rządów jest do chwili obecnej sprawowany w Korei Północnej.

Charakterystyka

W systemach totalitarnych władze wymagają od jednostki nie tylko podporządkowania się, ale również zaakceptowania ideologii i publicznego manifestowania tej akceptacji.

Władzę zaś sprawują "nieomylne" jednostki (Hitler, Stalin), które poddane są kultowi.

Charakterystycznymi cechami państw totalitarnych są autokratyzm, kontrolowanie przez aparat władzy wszystkich dziedzin życia i ingerencja w przekonania, poglądy, zachowania obywateli, a także rozbudowana propaganda i pełna kontrola nad siłami zbrojnymi, policją i wymiarem sprawiedliwości.

Dwaj współcześni politolodzy, Zbigniew Brzeziński i Friedrich, wyróżnili 6 cech, które, występując jednocześnie w danym państwie, świadczą o jego totalitaryzmie. Są to:

1. jedna ideologia

2. jedna partia

3. kult jednostki, wodza

4. aparat przymusu politycznego i represji

5. gospodarka centralnie sterowana

6. brak wolnych mediów, media w rękach władzy

7. ew. militaryzacja, tzw. państwo policyjne

NIEDEMOKRATYCZNE SYSTEMY POLITYCZNE

Cechy systemów autorytarnych.

1. Elita władzy świadomie dokonuje podziału władzy.

2. Działalność gospodarcza jest pozostawiona do sprawowania obywatelom, którzy chcą się ją zajmować.

3. Wielka swoboda w gospodarce, nauce – to wszystko jest pod warunkiem, że obywatele nie mieszają się do polityki.

Cechy systemów totalitarnych.

1. Dokładnie odwrotnie tzn. idealną sytuacją

2. Każdy obywatel angażuje się w politykę. Jest to cecha systemów totalitarnych.

SYSTEMY AUTORYTARNE

Są współcześnie przynajmniej dwa typy systemów autorytarnych:

• autorytarne systemy tradycyjne.

• systemy nowoczesne.

Podstawą tego podziału jest historia.

Istniały w przeszłości zanim powstały systemy demokratyczne.

Systemy nowoczesne powstały w wyniku kryzysu demokracji XX wieku.

Cztery podstawowe strukturalne różnice między autorytarnymi systemami tradycyjnymi a systemami nowoczesnymi:

1. Pierwsza różnica dotyczy legitymizacji władzy. W tradycyjnych systemach autorytarnych ta legitymizacja władzy związana jest z zasadą dynastyczności. W nowoczesnych systemach autorytarnych występuje charyzma wodza albo nacjonalizacja.

2. Druga różnica dotyczy formy państwa. Te tradycyjne systemy autorytarne to są monarchie. Tradycyjne autorytaryzmy (tradycyjne systemy autorytarne) występują w formie monarchii a te nowoczesne autorytaryzmy (nowoczesne systemy autorytarne) przyjmują postać dyktatury wojskowej lub dyktatury półwojskowej. Dyktatury półwojskowe – wojsko dzieli się władzą z jakąś cywilną władzą.

3. Trzecia różnica dotyczy stosunku do zmian społecznych. Tradycyjne systemy autorytarne są zachowawcze w stosunku do zmian społecznych, albo w ogóle ich nie akceptują natomiast nowoczesne autorytaryzmy (nowoczesne systemy autorytarne) bywają zachowawcze albo szczególnie reformatorskie.

4. Tradycyjne systemy autorytarne i systemy nowoczesne różnią się stosunkiem do zasady rządu prawa. Stosunek tradycyjnych autorytaryzmów do zasady rządu prawa jest mniejszy niż

w autorytaryzmach nowoczesnych. Tradycyjne systemy autorytarne z reguły respektują pewne zasady rządów prawa. W tradycyjnej autokracji poddany wie czego się trzymać (on wie czego mu nie wolno, aby nie podpaść władzy). W nowoczesnych systemach autorytarnych rządy prawa są bardziej przestrzegane.

SYSTEMY TOTALITARNE

Systemy totalitarne są one wynalazkiem XX wieku od początku do końca.

Wspólną cechą systemów autorytarnych i totalitarnych jest to, że jedne i drugie są niedemokratyczne.

Cechy systemu totalitarnego:

1. Jest oparty na politylizacji życia. W systemie totalitarnym nie chodzi oto, aby obywatele zajmowali się swoimi sprawami. W systemie totalitarnym obywatel powinien a nawet musi zajmować się polityką. W systemie totalitarnym wszyscy powinni angażować się w politykę.

2. Masowość partii politycznej. W tym systemie chodzi oto, że ideałem obywatela i dążeniem obywatela powinno być działanie obywatela przez partię polityczną na rzecz systemu.

3. Obywatel powinien mieć jedno najważniejsze marzenie, żeby przyjęli go do partii władzy. Partia władzy - jest to masowa partia, która jest masowym poparciem władzy.

4. Szuka się, tworzy i rozbudowuje masowe partie, które są masowym poparciem władzy.

5. Ideologia. Ideologizacja poprzez indoktrynację społeczeństwa.

6. Monopolizacja wszystkiego. Władza ma monopol na wszystko: na władzę, gospodarkę, kulturę itd., czego zupełnie nie ma w systemach autorytarnych. W systemach autorytarnych jest tylko monopol na politykę. Teoretyczna (systemowa) analiza pojawiła się po II wojnie światowej.

33. Formy przekształcenia systemu niedemokratycznego. 

34. Zmiany ustrojowe w Polsce – cechy procesu. 

35. Fale demokratyzacji. 

36. Koalicje okresu transformacji ustrojowej. 

37. Czy współczesne rozumienie polityki powinno opierać się na kompromisie? 
Politykę często traktujemy jako sztukę wyboru. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że chodzi nam o tworzenie systemu sprawiedliwego, pozyskujemy informacje od innych grup, znamy ich cele, ale wiele z nich pozostaje wobec siebie w sprzeczności, powstające przeszkody zmuszają nas do wyborów celów i metod. Działając w oparciu o interes wspólny, to kryterium wyboru będzie właśnie interes wspólny. Kompromis będzie podyktowany interesem wspólnym.

Niewątpliwie kompromis jest metodą działania. Wymaga on jawności życia publicznego, politycznego, wymaga pozyskiwania informacji bardzo szeroko pojętej, zawsze wymaga powiązania polityki z moralnością i etyką.

W tych działaniach, prowadzących do podjęcia działań optymalnych, uczestniczą politycy i przedstawiciele społeczeństwa i to niezależnie od szczebla, na którym podejmowana jest decyzja – przede wszystkim mówimy o szczeblu państwowym. Wszystko to odnosi się także do władzy wykonywanej na pozostałych poziomach, na najniższym poziomie również. Im jednak niżej schodzimy, tym bardziej procesy polityczne podlegają indywidualizacji. To oznacza zwiększenie udziału podmiotów indywidualnych w polityce.

38. Jak Twoim zdaniem rozumie się politykę we współczesnej Polsce? 
Polityka jest dla Polaków niezrozumiała.. Każde państwo (poprzez swoją politykę i aktywność polityków) wpływa na kształt relacji międzyludzkich zachodzących w jego obrębie, choćby poprzez stanowienie i stosowanie prawa, czy też świadomie wpływając na rozwój życia społecznego, między innymi poprzez dbałość o porządek i bezpieczeństwo (zarówno wewnątrz kraju jak i poza jego granicami), reprezentowanie interesów narodowych- zarówno w sferze politycznej jak i ekonomicznej na arenie międzynarodowej, wsparcie dla rozwoju technologicznego i postępu. Nie bez znaczenia jest wpływ polityki na życie gospodarcze, kto inny, jak nie państwo odpowiada za tworzenie budżetu czy planowanie podatków i ich ściąganie. Ta sfera aktywności państwa w ogromnym stopniu determinuje formy życia społecznego i często jest bardzo dyskusyjna. W ramach państwa funkcjonują różne grupy społeczne, których interesy częstokroć pozostają ze sobą w sprzeczności, państwo musi harmonizować je i pogodzić z interesem ogólnospołecznym, tworząc warunki do sprawnego i uczciwego współzawodnictwa i rywalizacji różnych grup.

39. Praktyczne aspekty legitymizacji. 
I. O legitymizacji możemy mówić w aspekcie sprawującego władzę oraz sposobu jej sprawowania.

- Legitymizacja podmiotu sprawującego władzę oznacza, że rządząca w systemie politycznym partia polityczna osiągnęła swoje stanowisko zgodnie z obowiązującymi normami, głównie prawnymi, bowiem legalnym sposobem zdobycia władzy przez dane ugrupowanie jest wygranie wyborów parlamentarnych.

- Natomiast legitymizacja sposobu sprawowania władzy oznacza, że wszystkie instytucje stanowiące trzon danego systemu władzy powołane zostały zgodnie z obowiązującymi normami oraz że funkcjonują one zgodnie ze swoimi kompetencjami i na podstawie obowiązujących norm prawnych.

40. Legitymizacja współczesna a model Weberowski. 
Słowo legitymizacja wywodzi się z łać. Legitimus, czyli „zgodny z prawem”. Współcześnie legitymizację prawną rozumie się poprzez legalizację wladzy. Legitymizacja społeczna natomiast jest to uznanie, że rządzący i sposób sprawowania przez nich władzy uchodzą w opinii społecznej za uprawnione i godne akceptacji.

Legitymizację zdobywa się poprzez poddanie się werdyktowi społecznemu, uzyskanie uznania międzynarodowego, skuteczność w sprawowaniu władzy i ostatecznie poprzez upływ czasu. Utracić ją można poprzez poważne naruszenie norm przez rządzących, nieskuteczność w sprawowaniu władzy lub pojawienie się popularnej alternatywy.

Max Weber jako pierwszy rozpowszechnił pojęcie legitymizacji i opracował 3 modele legitymizacji, oparte głównie na źródle, z którego pochodzi legitymizacja.

Są to:

a) legitymizacja władzy legalna – oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z samego faktu istnienia prawa stanowionego. Pozycja przywódcy jest ściśle regulowana prawnie, funkcjonuje tu układ podwładni-przełożeni na równych prawach;

b) legitymizacja władzy tradycyjna – wynika z mocy panujących zwyczajów (precedensów i nawyków) oraz potęgi panujących. Kształtuje ją tradycja uważana za świętość. Naruszenie tejże tradycji przez panującego uprawnia poddanych do buntu wobec władcy. Ta forma najczęściej pojawiała się w monarchii feudalnej, np. u Karolingów we Francji, Piastów w Polsce i Rurykowiczów w Rosji;

c) legitymizacja władzy charyzmatyczna – wypływa z emocjonalnego stosunku do przywódcy, uznania jego wyjątkowego charakteru i niezwykłych talentów - charyzmy. Do tego typu przywódców należeli m.in. Napoleon Bonaparte, Charles de Gaulle, Józef Piłsudski itp.

41. Cechy charakterystyczne legitymizacji we współczesnej Polsce. 
Rzeczpospolita Polska jest państwem demokratycznym, dlatego też każdy demokratyczny przywódca musi zabiegać o legitymizację, co wiąże się z procedurą wyborów.

Jedną z podstawowych zasad ustroju politycznego RP jest demokratyczny tryb powoływania wszystkich przedstawicielskich organów władzy państwowej. O tym, kto powinien sprawować władzę decydują wyborcy poprzez demokratyczny akt głosowania. Prawo do głosowania w wyborach ma każdy polski obywatel o czym mówi art. 62 Konstytucji RP: „Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat”.

Wybory to forma powoływania obywateli do pełnienia funkcji w organach państwa, a także w samorządnych organizacjach społecznych, za pomocą głosowania.

Wybory są koniecznym elementem demokracji i powinny spełniać następujące warunki: powszechność, równość, bezpośredniość i ewentualnie proporcjonalność.

W nauce prawa wyróżnia się następujące funkcje wyborów:

1. funkcję kreacyjną- polegającą na kształtowaniu składu personalnego organów przedstawicielskich,

2. funkcję polityczno- programową- związaną z wyrażaniem przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego,

3. funkcję legitymującą- polegającą na dostarczaniu organom przedstawicielskim legitymacji do sprawowania władzy, do działania w imieniu tych, którzy je wybrali,

4. funkcję integracyjną- pozwalającą na zespolenie zbiorowego podmiotu suwerenności poprzez określenie zasad, dotyczących procesu kształtowania jego woli.

Wybory w Polsce poprzedzone są tzw. prawyborami, czyli wyborami wstępnymi. Mają one służyć demokratyzacji systemu wyborczego i uniezależnić jego przebieg od nacisku wpływowych organizacji i osobistości.

W Polsce prawybory spełniają funkcję sondażu na próbie aktywnych wyborców. Zadaniem jest zbadanie nastrojów społecznych, stanu preferencji wyborczych w danym momencie.

Wyniki prawyborów w pewnym stopniu, kreują dalszą kampanię wyborczą.

Żadna władza nie wywodzi się ani z siły fizycznej, biologicznej czy duchowej i nie wiąże się z „naturą rzeczy” czy „naturą ludzką”.

Proces legitymizacji władzy stanowi kluczową rolę w każdym demokratycznym państwie i jest wyzwaniem dla przywódców tych krajów.

42. Typy demokracji i ich ewolucja. 
1. Demokracja ograniczona – typ historyczny, nie występuje już w krajach nowej cywilizacji, charakterystyczne dla przełomu XVII/Xix i wiek XIX. Część społ posiada prawa wyborcze. W.B. zapoczątkowała formy i realizowane Europie później. Konsekwencja jest ukształtowany typ demokracji. Ukształtowana przez podmiotowo ograniczone pr wyborcze. Brak jest powszechnych wyborów.

2. Demokracja nieskonsolidowana (sfragmentaryzowana) – sposób zorganizowania elity politycznej tzn sfragmentaryzwania podziału na frakcje i brak zdolności do porozumień politycznych czyli do stworzenia stabilnego systemu władzy. Im większa zdolność systemu do ustabilizowania, do stworzenia rządu, tym większy poziom skonsolidowania i powstania dem skonsolidowanej, kt jest najwyższym poziomem.

3. Demokracja skonsolidowana – kraje do niej dążą. Jest przeciwieństwem nieskonsolidowanej, są powszechne wybory, a dodatkowo elita jest spójna. Stopień zróżnicowania elity nie ogranicza możliwości porozumienia i w konsekwencji taki system jest stabilny, sprawny, skuteczny. Żadna frakcja elity nie występuje przeciw systemowi, by go obalić.

4. Pseudodemokracja – charakteryzuje się tym, ze elita polityczna jest zdominowana przez jedna frakcję i to typ elity, kt nie spełnia warunku demokratyczności. Pozostałe choć formalnie istnieją, to nie mają możliwości wypowiedzi, działania. Np. Polska w okresie komunistycznym.

1. Porozumienie elit poprzedzające modernizację.

Ta forma przekształceń jest charakterystyczna dla Wielkiej Brytanii i Szwecji i dotyczy okresu tzw. poprzedzającego modernizację.

Modernizacja – unowocześnienie systemu, rozwiązania modernistyczne, które kształtowały się w Europie w XIX w., to proces, który doprowadził do unowocześnienia gospodarczego, np. rozwój przemysłu.

2. Ograniczona demokracja charakteryzuje się tym, że tylko część społeczeństwa ma prawa wyborcze, zgodnie z cenzusowym prawem wyborczym.

Cenzusowe prawo wyborcze jest podstawą stabilizowania się stabilnej demokracji ograniczonej. Stabilna demokracja ograniczona stopniowo wraz z poszerzaniem prawa wyborczego, do korpusu dochodzą nowe grupy.

3. Kooptacja nowych grup rozwija się do momentu wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego. Wtedy jest spełniony warunek powszechności prawa wyborczego. Wtedy pojawia się demokracja skonsolidowana, kt charakteryzuje się racjonalnością elit. Elity są zdolne do porozumienia, kompromisu i to jest metoda ich działania.

Stabilna demokracja ograniczona może skręcić w innym kierunku niż kooptacja nowych grup i pójść odwrotnie, czyli wykluczając nowe grupy. Prowadzi to do pseudodemokraci i demokracji nieskonsolidowanej.

Etapy od dem ograniczonej do skonsolidowanej przeszły tylko 2 kraje: W.B. i Szwecja.

43. Typ demokracji w Polsce. Uzasadnij. 
Demokracja pośrednia (demokracja przedstawicielska) - rodzaj demokracji, gdzie decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach. Model ten jest zastosowany w większości państw demokratycznych, m.in. w Polsce. Cechą charakterystyczną demokracji pośredniej jest wybór kandydatów należących do partii politycznych lub kandydatów niezrzeszonych. Przedstawiają oni konkretny program i cele, które chcą zrealizować. Przystąpienie do partii jest dobrowolne. Główną cechą udziału w wyborach jest wybranie przedstawicieli, którzy będą reprezentować społeczeństwo na płaszczyźnie polityki zewnętrznej i wewnętrznej. Powinni oni działać w sposób mający zapewnić efektywne i korzystne funkcjonowanie ustawodawstwa w stosunku do obywateli

Zalety demokracji pośredniej:

1. W trakcie wyborów zwykle wybiera się jednostki o wyższym niż przeciętny poziomie.

2. Poseł może się poświęcić całkowicie dobremu pełnieniu swojej funkcji, może się uczyć, doskonalić swoje polityczne umiejętności, konsultować z wyborcami i ekspertami,

3. Poseł staje się naturalnym przywódcą politycznym w okręgu, a w demokracji bezpośredniej tego przywódcy nie ma - oddział bez dowódcy jest niewiele wart.

Wady demokracji pośredniej

1. Posłowie mają tendencję do wywyższania się - demokracja wtedy oddala się od wzorca w kierunku arystokracji.

2. Przy specyficznym układzie głosów w okręgach decyzja polityczna może zostać podjęta na korzyść mniejszości.

44. Cechy społeczeństwa obywatelskiego. 
Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest niewątpliwie poczucie wolności człowieka wynikające z pluralizmu jako naturalnego zjawiska to wszystko powoduje, że chcemy te wszystkie cechy i dążenia realizować i w związku z tym tworzymy różne organizacje mając własne poczucie wolności w stosunku do państwa oraz uświadomienie sobie własnej wolności i zdolności do samodzielnego działania, które nie jest inicjowane przez państwo, które odbywa się w ramach oznaczonych normą prawną. Wolność nie wynika z nakazu państwowego, nie wynika z nadania państwowego jest czymś co wynika z naszej godności i godność człowieka jest źródłem jego wolności a nie decyzja państwa. Ale zrozumienie ograniczeń wolności zwłaszcza w aspekcie konieczności podporządkowania się interesom innych to jest cecha, której się uczymy w procesie działania. Wolność od państwa nie może być rozumiana jako krytyka państwa jako eliminowanie państwa wogóle, ozn.to że jest sfera wolności w stosunkach z państwem i granice wolności są wyznaczone decyzja państwa Nie da się nauczyć obywatelskości, samoograniczenia bez ćwiczeń, bez udziału w procesie tworzenia struktury interesu to jest nie możliwe. Zrozumienie idei społeczeństwa obywatelskiego jest fundamentem współczesnego państwa a więc swoboda tworzenia organizacji a więc samoorganizowanie się, obywatelskość czyli poczucie pewnych obowiązków, które każdy z nas ma wobec wspólnoty, w której żyje i wobec państwa i w efekcie samoograniczenie się. Ono dot. poczucia obowiązku szukania rozwiązań kompromisowych.

Pluralizm – na scenie politycznej i społecznej możliwe jest istnienie obok siebie wielu

różnych poglądów i reprezentujących je ugrupowań. Funkcjonowanie obok siebie wielu

konkurencyjnych organizacji politycznych oraz nieustanny konflikt między nimi to cechy

demokracji. Społeczeństwo obywatelskie akceptuje ten konflikt – można się nie zgadzać z

poglądami innych ale nie odmawia się prawa do ich głoszenia.

Liczne stowarzyszenia obywatelskie – są to dobrowolne zrzeszenia ludzi skupionych wokół

wspólnych poglądów oraz bardziej lub mniej istotnych spraw. Stowarzyszenia są nieodzowne

w kształtowaniu się demokracji. Uczą zasad obowiązujących w zrzeszeniach i w

społeczeństwie, sposobów jakie stosuje się dla osiągnięcia założonych celów, działania w

grupie, podporządkowania własnych, partykularnych dążeń celom grupowym. Dobrowolne

stowarzyszenia są organizacjami, w których mogą się kształtować nowe poglądy oraz nowe

sposoby zachowań.

Stowarzyszenia polityczne – organizacje polityczne ludzi skupionych wokół takich samych

poglądów politycznych.

Aktywizm – postawa aktywnej działalności członków społeczeństwa w życiu politycznym i w

szeroko rozumianym życiu społecznym. Wyrazem aktywizmu jest przystępowanie do

stowarzyszeń, fundacji, związków zawodowych czy partii politycznych lub spontaniczne

uczestnictwo w różnego rodzaju działaniach społecznych.

Wysoka frekwencja wyborcza – zarówno w wyborach prezydenckich jak i parlamentarnych

czy samorządowych. Obywatele chcą współdecydować o swoim państwie.

Krytycyzm – krytyczne podejście do rzeczywistości. Dokonywanie ocen różnego

rodzaju działań, zarówno organów władzy jak i innych organizacji.

Innowacyjność (nowe idee, światopoglądy, opinie) – dzięki swobodnej wymianie myśli i

nieskrępowanej komunikacji między jednostkami dochodzi do powstawania nowych idei,

światopoglądów i opinii. Dzięki ni mogą kształtować się zupełnie nowe sposoby działania.

Przyczynia się to do rozwoju społeczeństwa.

Poczucie współodpowiedzialności za własne państwo i społeczność lokalną

Niski poziom korupcji

45. Czy i kiedy Polska może stać się państwem o społeczeństwie obywatelskim? 
Społeczeństwo obywatelskie, (społeczeństwo cywilne), społeczeństwo, w którym działalność niezależnych od państwa różnego typu instytucji, organizacji, związków i stowarzyszeń jest podstawą samodzielnego rozwoju obywateli oraz stanowi wyraz ich osobistej aktywności.

Idea społeczeństwa obywatelskiego sięga starożytności, za jej prekursora uważa się Arystotelesa, dla którego najwyższym wyrazem istnienia społeczeństwa obywatelskiego było utworzenie państwa (polis). Człowiek bowiem, jako istota społeczna (politikon zoon), nie może żyć poza nim, gdyż tylko w państwie może urzeczywistniać się jego społeczna natura. U Cycerona - synonim państwa, a zwłaszcza państwa „cywilizowanego” i rządzącego się prawem oraz społeczeństwa żyjącego w tym państwie, szanującego jego instytucje i przestrzegajacego jego praw.

Za społeczeństwo obywatelskie uznaje się współcześnie takie, w którym:

a) suwerenem władzy jest naród sprawujący ją przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio,

b) władza działa w granicach i na podstawie prawa,

c) system źródeł prawa uwzględnia interesy obywateli,

d) istnieje prawny system ochrony praw i wolności obywateli,

e) funkcjonują instytucje gwarantujące przestrzeganie praw (np. Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich),

f) zapewnia się obywatelom możliwość uczestniczenia w życiu społecznym, istnieją prawne gwarancje tworzenia organizacji wyrażających interesy obywateli.

Stopień zorganizowania społecznego w Polsce jest bardzo niski, najniższy w całej Europie Środkowej. Mamy najniższą frekwencję wyborczą z tych wszystkich postkomunistycznych krajów, co świadczy o słabym zainteresowaniem na wpływ wyboru władzy. Polacy, aby stać się społeczeństwem obywatelskim potrzebują jeszcze dużo czasu, tym bardziej, że stan polityki i polityków polskich oraz nawyki i nastroje społeczeństwa nie wkazują, aby aktywność społeczna wzrosła w najbliższym czasie. Budowanie demokracji w Polsce trwa zbyt krótko, jednak powracające powoli zainteresowanie inicjatywami społecznymi, działaniami zbiorowymi lub instytucjami, które łączą cele społeczne z funkcjami ekonomicznymi i politycznymi (takimi jak organizacje samorządu gospodarczego, przedsięwzięcia ekonomii społecznej, samorządy lokalne), daje nadzieję na powstanie w Polsce społeczeństwa obywatelskiego w przyszłości.

46. Jaki system partyjny występuje aktualnie w Polsce? 

W Rzeczypospolitej Polskiej występuje system rozbicia wielopartyjnego, jednak bez partii dominującej. Takiemu systemowi sprzyja ordynacja wyborcza większościowa w wyborach do Sejmu RP. Preferuje ona wiele partii, które jednak nie są w stanie zdobyć ok. 50%-owego poparcia w głosowaniu obywateli. Taki system ma swoje zalety i wady. Zaleta jest chociażby to, że na scena polityczna dość dobrze pokazuje wyborcze preferencje Polaków, Każdy z nas może znaleźć partię, z której programem się utożsamia, •jest to system doskonały dla nieskonsolidowanych systemów demokratycznych, w których dopiero trwa proces wyłaniania elit rządzących.

•jest to system uznany za bardziej sprawiedliwy, ponieważ w systemie dwupartyjnym z okręgami jednomandatowymi, mniejsze grupy o mniej rozpowszechnionych poglądach tracą swoją reprezentację

•w systemie wielopartyjnym przy ordynacji proporcjonalnej istnieje mniejsza pokusa manipulowania wielkościami okręgów wyborczych przed wyborami w celu ustanowieni takiego podziału terytorium, który daje szansę na kolejną wygraną danej partii (nazywa się to gerrymandering, szeroko praktykowane w Anglii)

•system wielopartyjny wprowadza niższe bariery ekonomiczne dla kandydatów niż system dwupartyjny

•świadczy o zróżnicowaniu ludności, daje im możliwość lepszej, pełniejszej reprezentacji ich poglądów w parlamencie. Wadą takiej ordynacji jest mała stabilność wybranych rządów, • może prowadzić do rozdrobnienia sceny politycznej, zwłaszcza jeśli dolne progi są niskie

•może prowadzić do politycznego "pata", gdyż wprowadza na scenę polityczną partie populistyczne z niskim poparciem

•powoduje, że mamy do czynienia w polityce z "ludźmi niskiej reputacji"

•system wielopartyjny nie wprowadza tak skutecznej selekcji jak dwupartyjny

•czasem może też utrudniać rozwiązywanie pewnych problemów społecznych, doprowadzając do konfliktów. Żadna z partii bowiem nie może liczyć na tak wysokie poparcie, aby była zdolna samodzielnie stworzyć rząd. W tej sytuacji konieczne staje się utworzenie koalicji, a te z reguły są tworami niestabilnymi. To wprowadza w polityce państwa często chaos i zamęt.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
systemy sciaga, systemy transportowe
systemy, sciaga na systemy, Paliwo umowne to hipotetyczne paliwo mające wartość opałową ok
systemy sciaga, systemy transportowe
Bezkręgowce systematyka- sciaga, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
Gimnastyka - systemy ściąga 3, AWF Poznań, gimnastyka
SYSTEMY ŚCIĄGA 2, Notatki Rolnictwo, 4 rok
SYSTEMY sciaga, Przedmioty II rok, IV semestr, Systemy polityczne - KWIATKOWSKI
Systemy sciaga teoria
Zoologia systematyka ściąga
Egz systemy ściaga, Transformaty Laplace`a [f(t) ; F(t)]
Zoologia systematyka ściąga
systemy sciąga która ma wziąsc ŁUKASZ POLANSKI
sciaga-skrocona, Informatyka Stosowana, Architektura systemów komputerowych, ASK
Ściąga - Systematyka i Mikrobiologia ogólna, Inżynieria Środowiska, Biologia i ekologia
system planowania potrzeb materiałowych-ściąga (6 str), Ekonomia, ekonomia
Zarzadzanie i systemy jakosci - sciaga I, STUDIA, SEMESTR IV, Podstawy zarządzania, pz, Zarzadzanie,

więcej podobnych podstron