POZYTYWIZM – filozofia, główne pojęcia
August Comte - francuski filozof; twórcą pojęcia pozytywizm
Nakreślił podstawy filozofii pozytywistycznej. Filozofia jego jest pozytywna gdyż:
zajmuje się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi – bada rzeczy dostępne umysłowi;
rozważa tylko tematy pożyteczne – gdyż chce służyć polepszeniu życia;
ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną;
zajmuje się kwestiami ścisłymi;
pracuje pozytywnie, nie ogranicza się do krytyki.
John Stuart Mill - angielski filozof
utylitaryzm (zasada użyteczności) - pogląd etyczny mówiący, że dobre jest tylko to, co pożyteczne, że miarą słuszności postępowania powinna być użyteczność jego skutków dla społeczeństwa. Utylitaryzm to wartościowanie jednostek z punktu widzenia ich produktywności i pożyteczności dla społeczeństwa, to wreszcie kult pracy jako najważniejszej wartości w życiu.
Herbert Spencer - angielski filozof
ewolucjonizm - decydujący wpływ na dorobek tego filozofa miała teoria ewolucji Karola Darwina (był jego uczniem). Spencer poddał ją analizie, efektem czego był wniosek, iż ewolucja dotyczy nie tylko organizmów żywych, ale wszystkiego w świecie. Ciągły rozwój staje się postępem.
Zdaniem Spencera zasady rządzące społeczeństwem ludzkie wywodzą się wprost z przyrody. Człowiek, społeczeństwo - podlega także ewolucji – ciągłemu rozwojowi, przechodzeniu z niższego stopnia rozwoju w wyższy. Spencer uważał, że wraz z postępem nauki i poprawieniem warunków życia następuje rozwój intelektualny i moralny człowieka.
„Społeczeństwo jest organizmem, w którym działanie poszczególnych jego części wzajemnie się warunkuje”
Monizm przyrodniczy.
Organicyzm.
Hipolit Taine
determinizm – H. T. uważał, że los i charakter człowieka są zdeterminowane przez:
czynniki biologiczne (cechy, jakie dziedziczy),
środowisko, w którym się wychowuje
moment historyczny, w jakim przyszło mu żyć.
Hipolit Taine przeszedł do historii dzięki swojej naukowej metodzie badania literatury.
Postulował trzy aspekty analizy dzieła:
- rasa twórcy (nie chodzi tu o rasę sensu stricto, lecz o „wrodzone i dziedziczone dyspozycje”),
- środowisko (bezpośrednie otoczeni artysty – klimat, terytorium, warunki społeczno-polityczne, itp.)
- moment historyczny.
Taine dowodził, iż dzieło literackie można zrozumieć dopiero wtedy, gdy przeanalizuje się pochodzenie i otoczenie autora, oraz okoliczności historyczne, w których ono powstawało.
SCJENTYZM - zaufanie do nauki, która miała być jedynym kryterium poznania. Zasady poznania to:
obserwacje,
doświadczenie,
analiza,
wnioskowanie.
PRAKTYCYZM - stawianie sobie osiągalnych, rozsądnych celów, troska o dobór środków do ich urzeczywistnienia; odwrotność romantycznego "mierz siły na zamiary".
AGNOSTYCYZM - zakłada, że nie można do końca poznać świata i praw nim rządzących; - są rzeczy, których rozum nie ogarnia - lecz jako takimi nie należy się zajmować; - analizować trzeba tylko dostępne zmysłom zjawiska i ich związki. Odrzuca dyskusję o zjawiskach metafizycznych, gdyż nie podlegają naukowemu poznaniu.
RELATYWIZM - głosi, że pojęcia takie, jak dobro, zło, piękno, prawda są względne, zależne od relacji i okoliczności.
MONIZM PRZYRODNICZY; ORGANICYZM - oparta na teorii Darwina koncepcja społeczeństwa jako jednego żywego organizmu. Jeśli zachoruje drobna nawet jego część, to całe społeczeństwo to odczuje.
NATURALIZM - filoz. pogląd uznający za źródło poznania rzeczywistości wyłącznie prawa przyrody, odrzucający możliwość istnienia bytów nadprzyrodzonych. Człowiek jest elementem przyrody i podlega takim samym prawom (walka o byt, dobór naturalny, determinizm biologiczny i społeczny).
W literaturze - powstał we Francji, twórcami byli Emil Zola i Guy de Maupassant i twórcy skupieni wokół „Grupy Medanu”. Zola domagał się „naukowości” literatury, która miała polegać na zachowaniu obiektywizmu w przedstawianiu świata bez skrępowania zakazami moralnymi. Na jego poglądy wywarła wpływ teoria ewolucji Darwina; motywacja biologiczna. Dlatego też rzeczywistość w utworach naturalistycznych jest pesymistyczna - światem rządzą kapitalistyczne prawa, społeczeństwo cechuje bezwzględna walka i przemoc, a jednostkę - popęd i instynkt. Powieść miała być studium socjologicznym, a pisarz - fotografem, obserwatorem (podawać fakty) i eksperymentatorem (ukazać, że ich następstwo determinują różne czynniki - zależności społeczne, przyroda). Narrator tylko ukazuje, nie komentuje; nie ocenia zdarzeń i bohaterów. Uczucia wyrażane są poprzez rozbudowany dialog. Literatura dotyczy problematyki życia miejskiego warstw przeciwnych arystokracji.
REALIZM – w literaturze - nurt stworzony przez Honore Balzaca. Przedstawicielami polskimi byli E. Orzeszkowa, H. Sienkiewicz, B. Prus.
Głównym założeniem realizmu jest prawdziwe ukazanie rzeczywistości; codziennego życia człowieka, jego środowiska, a także praw rządzących światem. Literaturę powinno cechować nastawienie poznawcze oparte na rzetelności i doświadczeniu, prawdopodobieństwo wizji świata przedstawionego, dobór postaci i sytuacji reprezentatywnych dla środowiska ukazanego w powieści oraz dążenie do uszczególnienia i indywidualizacji obrazu. Realizacji tych założeń sprzyjał język utworu, w którym dominują formy komunikatywne i potoczne. Realiści byli przekonani o możliwości poznania świata. Narrator jest wszechwiedzący, obdarzony moralnym autorytetem, często ukryty za światem przedstawionym. Literatura dotyczy problematyki współczesnej, społecznoobyczajowej, psychologicznej, historycznej.
i brak skrupułów - tak chce zniszczyć świat.