ZAKRES PRZEDMIOTIU
Nazwa panstwa
Nazwy panstw współczesnych
Teorie powstania panstwa
Definicje panstwa
Cechy konstytutywne panstwa
Teorie negujące istnienie panstwa
Cele i funkcje panstwa
Symbole panstwa
Wladza panstwowa
Racja stanu
Formy panstw wspolczesnycgh
Formy rzadu
Terytorialna struktura panstwa
Styl rzadzenioa
Panstwo a narod
Panstwo a inne formy organizacji społeczeństwa
Panstwo wobec procesow integracji europejskiej i globalizacji
Pojecie polityki
Przywodctwo polityczne
Kultura poliyczna
LITERATURA
Antoszewski Herbut SYSTEMY POLITYCZNE WSPOLCZESNEJ EUROPY
Antoszewski Herbut SYSTEMY POLITYCZNEGO WSPOLCZESNEGO SWIATA
Chmaj Zmigrodzki WPROWADZENIE DO TEORII POLITYKII
Dubel Kowalski Marwkat WPROWADZENIE DO NAUKI O PANSTWIE I POLITYCE
Dyke Vernon WPROWADZENIE DO POLITYKI
Gulczynski PANORAMA SYSTEMOW POLITYCZNYCH SWIATA
Heywood POLITOLOGIA
Kustra WSTEP DO NAUKI O PANSTWIE I PRAWIE
Krakowski WSTEP DO NAUKI O PANSTWIE I PRAWIE
Ludwikowski PRAWO KONSTYTUCYJNE POROWNAWCZE
Kaczorowski NAUKA O PANSTWIE
Giovanni TEORIA DEMOKRACJI
Wojtaszczyk Jakubowski SPOLECZENSTWO I POLITYKA
Szmulik Zmigrodzki WPROWADZENIE DO NAUKI O PANSTWIE I PRAWIE
Winczorek NAUKA O PANSTWIE
Winczorek WSTEP DO NAUKI O PANSTWIE
Zmigrodzki Dziemildok WSPOLCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE
Zielinski NAUKA O PANSTWIE I POLITYCE
Zebrowski WSPOLCZESNE SYSTEMY POLITYCZE. ZARYS TEORII I PRAKTYKI W WYBRANYCH PANSTWACH SWIATA.
WYKLAD I NAZWA PANSTWO
Termin, którym współcześnie w wielu jezykach okresla się pojecie panstwa, ang. The state, niem der Staat, fr. L’Etat, wł. Lo stato – wywodzi się od łacińskich slow stare=stac i status, co oznaczalo stan rzeczy, polopzenie, warunki bytu. Na przestrzen wiekow przeszedl on znamienna ewolucje. Już w czasach rzymskich Cycerona i Ulpianus posługiwali się terminami status civitas i statu regni. W ich ujeciu status odnosil się do pozycji władcy i stablinosci. Rzymianie uzywali nazwy civitas i respublica w czasach, kiedy zamieszkiwali podobnie jak Grecy w panstwach miastach. Gdy Rzym stal się cesarstwem, a wiec gdy wladze rozszerzyl na odlegle terytoria, organizacje te okreslano mianem imperium.
Europejczycy w wiekach średnich organizacje panowania nad określonym terytorium nazywali roznymi terminami. Łaciński termin terru (ziemia) oraz jego niemieckojezczny odpowiednik das Land oznaczaly rzady krolewskie lub książęce nad patrimonium.
Zalamanie się średniowiecznej doktryny panstwa, w którym centralne miejsce zajmowala konstatacja, iż kazda wladza doczesna był miniatura boskich rządów nad swiatem, a każdego wladce uwazano za boskiego wikariusza, który opiekuje się poddanymi, spowodowalo oddzielenie władzy monarchy od panstwa.
Trafnie ujmuje to Grzegorz Leopold Seidler: .. w momencie zalamania się uniwersalizmu średniowiecznego wylanioaja się kontury nowoczesnego panstwa, które traktowane jest coraz czesciej jako autonomiczny organizm posiadajacy 1. Wlasne zasady dzialania 2.niezalezna od nikogo wladza zwierzchnia 3. Ziemskie wytłumaczenie swej egzystencji.
Termin lo stato pojawil się we Wloszech w XVI wieku, a wiec znacznie pozniej, niż typ organizacji, która oznacza. Uzywany był zrazu do okreslania ustroju politycznego panstwa. Pozniej zaczeto nim oznaczac kazda organizacje władzy politycznej w znaczeniu abstrakcyjnym. Przypuszcza się ze pierwszym który skonstruowal abstrakcyje pojecie panstwa był Niccolo Machiavelli (1469-1527).
Stosowal go do okreslenia organizacji politycznej społeczeństwa min w swoich dwu słynnych dzielach: Ksiaze oraz Rozwazania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza (1512-1517).
W pracy Książę pisal: wszelkie panstwa, wszystkie władztwa, które sprawowaly i sprawuja rzady nad ludzmi, dziela się na Rzeczypospolite i ksiestwa.
Termin panstwo – l’etat przenika również do Francji. Przedstawiciel francuskiej renesansowej mysli politycznej Jean Bodin (1530-1596) w swoim słynnym dziele Szesc ksiag o Rzeczypospolitej (1576), rownolegle uzywa łacińskiego terminu res publica (rzeczpospolita) na abstrakcyjne oznaczenie panstwa.
Wiek pozniej termin panstwo – der Staat przenika do Niemiec. W koncu XVIII wieku termin ten wprowadzono do jezyka urzędowego. W XIX wieku termin panstwo zaczepu używać w Niemczech Alle nie tylko do okreslenia panstwa, ale także jego czesci takich jak np. land. Przejawia się to w nazwie oficjalnej Bawarii Frei Staat Bayern.
Przedstawiciel niemieckiego pozytywizmu prawniczego, rektor uniwersytetu w Heidelbergu Georg Jellinek (1851-1911) w pracy Ogolna nauka o panstwie (1900) potwierdza ze termin der Staat jest najbardziej odpowiedni do nazywania panstwa w znaczeniu organizacji politycznej społeczeństwa.
W Polsce terminologia panstwa ksztalotowala się pod wpływem łacińskiego nazewnictwa oraz wolnościowego ustroju demokracji szlacheckiej. Wyraz Rzeczypospolita uzywany nie w znaczeniu określonego ustroju politycznego, w szczególności monarchii, lecz w znaczeniu ogolnym panstwa. Podkreślić trzeba ze terminem respublica oznaczano w Polsce także ustroj monarchiczny I Rzeczypospolitej.
Przedstawiciel polskiej mysli politycznej doby odrdzenia Andrzej Frycz Modrzewski (1503-1572_ w swoiom dziele O poprawie Rzeczypospolitej (1551) daje tego wyraz piszac:
Takowa rzeczypospolita za najlepsza maja, gdzie krolewska wladza wszystko rzadzi osobom zacnym celniejsze urzedy dawaja, a wszystko zarówno pod prawem.
Pozniej wyraz Rzeczypospolita zaczyna oznaczac ustroj politycznyc kraju, rzadzonego przez przedstawicieli narodu – stany. Rownolegle do okreslenia panstwa uzywano innych terminow: republika, Regnum, królestwo, policja, korona.
W jezyku polskim nie przyjeto zro9dloslowu łacińskiego i utworzono termin rodzimy: panstwo, wywodzi się od slowa pan- tego który panuje, sprawuje wladze. Także w innych jezykach słowiańskich zrodlslow jest ten sam. W jezyklu rosyjskim wystepuje okreslenie gosudarstwo od gosudar – pan. Podobnie jest w innych jezykach poludnio-slowianskich np. w jezyku serbskim drżava.
Wyjatek Stanowic tu mogą terminy uzywane przez Czechow Stat i Słowaków Stat. Polski termin panstwo nabral dzisiejszego znaczenia dopiero na początku XIX w., kiedy zaczeto go używać w znaczeniu abstrakcyjnym.