19. Polityczny charakter prawa

Polityczny charakter prawa- uznanie prawa za instrument sprawowania władzy .

Zjawiska sprawowania władzy w Europie, Ameryce Północnej i innych częściach świata w czasach nowożytnych i współczesnych ;

1)proces domokratyzacji (szersze grupy obywateli zyskały zinstytucjonalizowany wpływ na kształt instytucji sprawujących władzę , na obsadzanie kluczowych stanowisk i treści prawa .Zwieńczeniem tego procesu są dziś zasady powszechności praw wyborczych i typów wybór , a także udział obywateli w polityc

2)poszerzyła się sfera regulowana przez prawo . Prawo publicznie nie ogranicza się do regulowania obowiązków obywateli , ale obejmuje właściwie wszystkie dziedziny naszego życia

jurdyzacja - wypieranie przez prawo innych norm społecznych .

paternalizm - władza narzuca nam obowiązki prawne , twierdząc że robi to dla naszego dobra.

3) proces sprawowania władzy został poddany bardzo dogłębnej kontroli przez prawo . Rule of law- koncepcja rządów prawa .

20.Określenie państwa

*Państwo- jest oragnizacją,tj. wielką społeczną grupą ,sformalizowaną , wyposażoną w organy władzy i opartą na sformalizowanym członkostwie .

*Naród -wspólnota wszystkich obywateli państwa

*Kulturowe pojęcie narodu- wielka grupa społeczna zjedonoczona przez wspólną kulturę . Na kulturę składają się takie czynniki jak: wspólny język, tradycja, symbole, bohaterowie, religia,

*Państwo jako organizacja polityczna- Podstawowym elementem spajającym członków zbiorowości jest jeden ośrodek władzy.

*Państwo jest organizacja hierarchiczną - kompeencje władzy są rozdzielone i uporządkowane wg. zasad hierarchii .

Hierarchiczna centralizacja państwa jest ograniczana przez:

-instytucje samorządowe

-ideę autonomii

*Państwo jako organizacja przymusowa- Przymus : a) jest skupiony (mogą go stosować tylko organy państwa ,działające zgodnie z prawem)

b) sfromalizowany-ujęty w możliwie ścisłe ramy procedur przewidzianych przez prawo .

c) państwo może legalnie posłużyć się przemocą fizyczną dla wyegzekwowania własnych decyzji. (pozbawić np. wolności)

*Kiedy władza państwowa jest prawowita?

Działania państwa opierają się na wsparciu jakie społeczeństwo udzielna grupie rządzącej. Jest to zgoda na konkretną elitę polityczną i jej metody rządzenia .

*Terytorialny charakter państwa-

Terytorium państwa- obszar ziemi wraz z wodami śródlądowymi ,przyległy pas wód morskich oraz przestrzeń powietrzną nad obszarem lądowym i morskim państwa aż do przestrzeni kosmicznej. Wyznaczone jest poprzez ustalenie granic

*Państwo jako organizacja suwerenna -

suwerenność- zwierzchność i niezależność władzy państwowej.

Suwerenność w dwóch sferach sprawownia władzy:

a)suwerenność wewnętrzna- wobec mieszkańców własnego kraju.Tylko władza państwowa ma możliwość stanowienia i zmieniania praw oraz jest władzą najwyższą

b)suwerenność zewnętrzna- organizacja państwowa nie podlega władzy innych państw , jest niezawisła,niepodległa

- Faktyczna niezależność państw - nie istenieje w pełnym zakresie, lecz jest ograniczana. Na płaszczyźnie zewnętrznej przez układy międzynarodowe, członkostwo w organizacjach politycznych ,militarnych , czy gospodarczych . W sferze wewnętrznej zaś demokratyczne zasady życia politycznego ,działaność partii politycznych i grup nacisku.

suwernność = konstrukcja prawna

21.Prawo w procesie sprawowania władzy . Związki prawa i państwa

*prawo jest jednym z instrumentów sprawowania władzy publicznej

*prawo jest ramą w której poruszają się sprawujący władzę (wyznacza ono cele działań władczych , strukturę instytucji władzy ,ich kompetencje itd)

*prawo określa obowiązki i uprawnienia osób niesprawujących funkcji władczych w ich stosunkach wzajemnych ,a także w stosunkach z instytucjami publicznymi.

*prawo wyraża określone treści aksjologiczne- (ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, )

Proces sprawowania władzy

• starożytność i średniowiecze - twórcą i wykonawcą prawa jest król

• czasy nowożytne - państwo jako szczególny sposób poddania ludności żyjącej na określonym terytorium władzy scentralizowanych instytucji zwanych"organami władzy państwowej"

• od XVII w - podstawową strukturą organizującą proces sprawowania władzy jest państwo

• XIX i XXw - dominującym rozwiązaniem stało się państwo narodowe.

* Teorie pozytywistyczne sformułowane na kontynencie europejskim za zasadniczą cechę prawa uznają :

-iż jest ono genetycznie i funkcjonalnie związane z państwem

-Twórcą prawa jest państwo

- Tylko organy państwa są upoważnione do do ustanawiania norm ,które będą miały moc prawa

-prawo jest instrumentem i normatywną ramą władztwa państwowego.

*Teorie pozytywistyczne sformułowane w krajach anglosaskich :

-twórcą i wykonawcą prawa jest rząd(trójpodział władzyy)

*Koncepcje prawonaturalne :

-znaczenie podstawowe dla bytu prawa pozytywnego ma to, czy jest ono stworzone w celu osiągnięcia dobra wspólnego i czy pozostaje w zgodzie z prawem naturalnym.

*Socjologiczne i psychologiczne szkoły w teorii prawa:

-zwracają uwagę na konkretne instytucje polityczne(np.sądy)lub na pozapaństwowe źródła powstania i przejawiania się prawa

Związki państwa i prawa:

1)państwo, działając za pośrednictwem swych upełnomocnionych organów i w przewidzianych ustawowo formach ,jest głownym choć nie zawsze jedynym ,czynnikiem procesu prawotwórstwa.

2)tworząc i stosując prawo państwo realizuje swoje funkcje polityczne wobec wszystkich podmiotów podległych jego władzy

3)prawo określa kompetencje , strukturę i tryb działania organów państwa mlegimizuje normatywnie władzę państwa.

4)prawo określa status obywateli ,ich uprawnienia i obowiązki ,zwłaszcza w stosunkach z organami władzy państwowej.

22. Współczesna krytyka państwa i jego tradycyjnej roli

W końcu XX wieku w ramach różnych kierunków i szkół myśli społecznej podniesiono argumenty , że rola organizacji państwowej istotnie się zmniejsza . Mówi się nawet o zamieraniu państw i zastępowaniu ich przez inne organizacje.

4 najczęstsze tezy dotyczące tego zjawiska :

1)teoria suwerenności staje się całkowicie nieadekwatna , nie jest w stanie opisywać dziś wiernie faktycznych procesów politycznych,ani ich zaprojektować. Miejsce suwerenności na naszym kontynencie zajmuje Unia Europejska jako struktura ponadnarodowa . .

2)prawa człowieka są dziś równie ważne i chronione na forum międzynarodowym jak i narodowym poprzez sądy i urzędy we własnym kraju

3)rozmaite , tradycyjne zjawiska związane z państwem są wypierane przez inne rozwiązania , np. euro wyparło już wiele tradycyjnych walut europejskich , możliwe jest posiadanie obywatelstwa europejskiego obok związku z własnym państwem ; posiadamy obecnie swobodę i wolności przemieszczania sie . Unia Europejska , sprawia , że tradycyjne więzi lokalne tracą na znaczeniu , a polityka gospodarcza jest kierowana przez instytucje europejskie a nie krajowe.

4) ogromne znaczenie w dzisiejszym świecie mają procesy globalizacji .

23. UNIA EUROPEJSKA W PROCESIE SPRAWOWANIA WŁADZY

Rola wspólnot ponadnarodowych , stojących obok organizacji państwowej , jest bardzo ważna w dzisiejszym świecie . Najważniejszym z nich jest Unia Europejska

Charakterystyka Unii Europejskiej :

1) UE jest organizacją zrzeszającą formalnie państwa członkowskie , ale jej porządek prawny ma zastosowanie i skutki bezpośrednio w stosunku do obywateli państw członkowskich , co zasadniczo różni ją od większości innych organizacji międzynarodowych

2) wg. doktryny UE nie jest ani federacją ani konfederacją - jest organizacją polityczną i gospodarczą szczególnego rodzaju.

3)podstawą prawną działania UE są traktaty międzynarodowe , włącznie z Traktatem o funkcjonowaniu UE z 1992 r. , ale jednocześnie jej instytucje tworzą własny porządek prawny. (prawo wtórne)

4)porządek ten rozciąga się na terytorium państw członkowskich, więc znany jest jego przestrzenny zasięg.

5)prawo europejskie , wskazuje wiele odmienności , w porównaniu z prawem krajowym , w zakresie źródeł tego prawa , jego wykładni i zasad stosowania przez sądy , ale jego stosunek do prawa krajowego jest uregulowany zarówno przez prawo pierwotne , jak i przez orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości.

6)decyzje podejmowanie w Unii pochodzą od jej głównych organów ; Rady europejskiej, rady unii europejskiej , komisji europejskiej , parlamentu europejskiego , Trybunały sprawiedliwości ue , trybunału obrachunkowego

7) prawo unijne reguluje dziś nie tylko kwestie gospodarcze , ale również problemy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa , problemy wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych .

8) konstrukcja obywatelstwa europejskiego nie koliduje z obywatelstwem państw członkowskich .

24.Prawo jako zjawisko językowe

*prawo dociera do adresatów w postaci odpowiednio ustanowionych i ogłoszonych przepisów prawnych ,które przybierają postać sformalizowanego tekstu(aktu normatywnego).

*prawo jako zjawisko językowe- zbiór wypowiedzi pełniących funkcję sugestywną ,czyli wypowiedzi mających wpływać na nasze zachowanie

*tekst prawny-usystematyzowany kompleks wypowiedzi,wytworzonych w przewidzianej prawem formie przez przedmiot mający do tego kompetencje i odpowiednio opublikowany. (musi być wewnętrznie spójny i bezsprzeczny)

25.Język prawny i język prawniczy

Język prawny- sformułowane są w nim teksty obowiązującego prawa(ustawy,rozporządzenia)

(język prawodawcy)Jest to odmiana etnicznego języka naturalnego ,lecz zbliża się do grupy języków sztucznych (tworzonych specjalnie dla określonych potrzeb)

Charakteryzuję się on odmiennym słownictwem,osobliwościami gramatycznymi oraz nieco odmiennymi zasadami stylistyki.

Język prawniczy- formułowane w nim są wypowiedzi o prawie obowiązującym i innych zjawiskach związanych z prawem(np.instytucje prawne,sposoby wyjaśniania prawa) .

Ze względu na podmioty, które się nim posługują wyróżnia się :

• język prawniczy praktyki

• język prawniczy nauki prawa

Język urzędowy-język narodowy ,w którym sporządzone są przepisy prawne,czynności władz publicznych, w celu ograniczenia ryzyka rozpowszechnienia obcojęzycznych zwrotów prawniczych lub wypierania języka narodowego przez inne . Również w celu zwiększenia prawdopodobieństwa , że pewne zasady będą tak samo rozumianie w różnych miejscach i instytucjach .

*Oficjalny dokument wskazujący sposób korzystania z języka - rozporządzenie prezesa RMz 20.6.2002 r. w sprawie"zasad techniki prawdowaczej " . Wg. niego język prawny powinien być:

• adekwatny (precyzyjnie i wiernie wyraża intencje prawodawcy

• komunikatywny(tekst zrozumiały dla odbiorców.Unika się zawisłości ,zbytniej specjlizacji języka,stosując proste zdania)

• zwięzły(zawiera tylko te wypowiedzi,które są konieczne dla odtworzenia możliwie jednoznacznych norm postępowania ;unikanie powtórzeń,przepisów odsyłających)

*Definicje legalne-przepisy ,które ustalają obowiązujące znaczenie używanych terminów,przy czym jest to znaczenie nowe całkowicie lub częściowo różniące się od funkcjonującego w języku powszechnym.

*Klauzula generalna-zawarty w przepisie prawnym zwrot,który odsyła do innego niż prawny systemu norm lub ocen.

Wsród klauzul generalnych wyróżnia się trzy kategorie:

• odesłania do dokonania wszechstronnej i w sensie prawnym swobodnej oceny konkretnego przypadku

• odesłania do pewnych szczególnych systemów reguł moralnych czy innych,np.zasad słuszności

• odesłania poprzez użycie zwrotów wartościujących do powszechnie uznawanych i dość jednolicie pojmowanych wartości np.uzasadniony interes

26.RODZAJE WYPOWIEDZI

*wypowiedź-komunikat językowy lub najmniejsza jednostka językowa tekstu pełniąca funkcję komunikacyjną i mającą określoną funkcję znaczeniową :opisową,ekspresywną,sugestywną, performatywną.

Rodzaje wypowiedzi ;

1. Opisowe(deskryptywne) -zdania w sensie logicznym stwierdzają pewne fakty,tzn.przekazują informację o stanach rzeczy lub zdarzeniach .Dają pewien obraz rzeczywistości. Zdania logiczne pełnią więc funkcję sprawozdawczą . "jest tak,że X" . Nie są nimi zd. pytające i rozkazujące.

2. Ocenne- wypowiedzi zawierające ocenę jakiegoś stanu rzeczy,zdarzenia, przedmiotu itp.Pełnią funkcję ekspresyjną.Wypowiedź ma uzewnętrznić określone przeżycia autora wypowiedzi ,jego stosunek do wskazanego wycinka rzeczywistości.Treścią wypowiedzi jest aprobata lub dezaprobata pewnego stanu rzeczy. "X zasługuję na aprobatę ze wzgledu na cechę Y".Wyróżnia się dwa rodzaje wypowiedzi ocennych :

• wypowiedzi wyrażające oceny zasadnicze samoistne - istotną jej cechą jest subiektywizm. Obiektywizacji ulega wtedy, gdy oceny oddają przekonania pewnej zbiorowości. Wypowiedzi ocenne nie mogą być przedmiotek weryfikacji logicznej(klasyfikacja prawdy i fałszu)

• wypowiedzi wyrażające oceny o charakterze instrumentalnym-wyrażają aprobatę lub dezaprobatę dla pewnego stanu rzeczy,jako środka prowadzącego do osiągnięcia przyjętego celu,korzyści.

• wypowiedzi optatywne(optatywy) - treścią jest ocena przyszłego , pożądanego stanu rzeczy

3. Normatywne - podstawowy typ wypowiedzi języka prawnego i prawniczego. Ich zadaniem jest wskazanie wzoru powinnego zachowania -funkcja perswazyjna . Ich postacią są normy postępowania, w tym normy prawne. "X powinien Y" . Treścią wypowiedzi jest żądanie lub dozwolenie określonego zachowania się.

*funktory normotwórcze- (musi , należy , ma obowiązek) słowa wyrażające powinność.

*wypowiedzi dyrektywalne - wypowiedzi normatywne + polecenia,prośby,życzenia,rady

*dyrektywy celowościowe- głoszą co należy zrobić by osiągnąć cel.

4.Dokonawcze(performatywne) - wyrażają sens aktów konwencjonalnych i polegają na dokonaniu konwencjonalnej zmiany rzeczywistości (takich czynności jak np. nadanie imienia,przywianie) "Czynię X"

27.POJĘCIE NORMY POSTĘPOWANIA

*Wypowiedź normatywna- wypowiedź,która formułuje skierowane do danej osoby lub osób żądanie albo upoważnienie do określonego zachowania się

*Norma postępowania- wypowiedź normatywna,której towarzyszy specyficzny kontekst społeczny w postaci przekonania o możliwości narzucenia adresatowi przez autora wypowiedzi wzoru zachowania w niej wyrażonego

*normy społeczne - formułowane lub wspierane przez grupy społeczne i kierowane do członków tych grup.

Każda norma postępowania zawiera trzy elementy konieczne do jej zrealizowania:

• określenie adresata normy

• określenie wzoru postępowania adresatowi

• określenie okoliczności warunkujących zachowanie

* Norma postępowania - dotyczy takich zachowań,które uważane są za uzależnione od woli działającego

28.GENERALNOŚĆ I ABSTRAKCYJNOŚĆ NORM PRAWNYCH

Cechy normy prawnej :

• Generalność - odonosi się do adresata i okoliczności. Generalność określenia adresata normy oznacza, że norma jest skierowana do pewnej kategorii adresatów,nie zaś do adresata indywidualnego,wskazanego co do tożsamości

• Abstrakcyjność- wzór zachowania określony jest przez wskazanie rodzajowych ,a nie konkretnych cech tego zachowania . (zachowanie nie będzie powtarzalne jeśli będzie miało miejsce w indywidualnie określonych okolicznościach.

35.Przepis prawny. Norma a przepis prawny

Przepis prawny- wypowiedź sformułowana w języku prawnym,stanowiąca całość gramatyczną,zawarta w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona jako artykuł , paragraf,punkt itp.

Między normą prawną a przepisem prawnym istenieje taka relacja jak między treścią(normy) a formą(przepisy).

Norma może być zbudowana:

1)w całości na podstawie jednego przepisu

2)na podstawie kilku,wielu przepisów

36.Akt normatywny

Akt normatywny-dokument władzy publicznej ,zawierające normy prawne jakiś zespół stosunków społecznych. . Ma charakter językowy(zawiera materiał do budowy norm prawnych)

37.Budowa aktu normatywnego

1)TYTUŁ . w tytule zamieszcza się :

• oznaczenie rodzaju aktu

• datę wydania aktu

• ogólne określenie przedmiotu aktu

W aktach normatywnych , które mają charakter wykonawczy ,po tytule umieszcza się

- podstawę prawną jego wydania

-prembułę(uroczysty wstęp)

2)PRZEPISY MERYTORYCZNE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE

Zamieszcza się:

• określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów,których ona dotyczy,lub spraw i podmiotów wyłączonych spod jej regulacji oraz inne postanowienia wspólne dla wszystkich albo dla większości przepisów merytorycznych zawartych w ustawie.

• objaśnienia użytych w ustawie określeń i skrótów

Przepisy części szczegółowej mogą zawierać przepisy charakterze ogólnym jak i wyjątki od nich

Przepisy szczegółowe zamieszcza się w następującej kolejności :

• przepisy prawa materialnego

• przepisy o organach

• przepisy o postępowaniu przed organami

• przepisy o odpowiedzialności karnej

3)PRZEPISY O ZMIANIE PRZEPISÓW OBOWIĄZUJĄCYCH

-jest to specyficzny rodzaj przepisów,który zawiera polecenie zastąpienia jakiegoś obowiązującego przepisu przepisem o innej treści. Przepisy te normują też sytuację,w której coś do przepisów zostaje dodane.

4)PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I DOSTOSOWUJĄCE

Przejściowe

-regulują wpływ nowego aktu normatywnego na stosunki powstałe pod działaniem przepisów dotychczasowych .

Rozstrzyga się w nich:

• sposób zakończenia postępowań będących w toku

• skuteczność dokonanych czynności procesowych oraz organy właściwe do zakończenia postępowania i terminy przekazania im spraw.

• czy i w jakim zakresie oraz na jaki okres utrzymuje się w mocy instytucje prawne co do zasady zniesione przez nowe przepisy

• czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie obowiązywania uchylanych przepisów

• czy i w jakim zakresie nowe przepisy stosuje się do tych uprawnień ,obowiązków i czynności

• czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie dotychczasowych przepisów upoważniających .

Dostosowujące . Reguluje się w nich;

• sposób powołania po raz pierwszy lub instytucji tworzonych nową ustawą

• sposób przekształcenia organówlub instytucji utworzonych na podstawie dotychczasowej ustawy w organy tworzone przez nową ustawę.

• sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nową ustawą

5.PRZEPISY KOŃCOWE

• Przepisy uchylające(derogacyjne) -określają ,które z dotychczasowych obowiązujących aktów normatywnych lub przepisów wchodzących w skład tych aktów zostają uchylone wraz z wejściem w życie nowego aktu normatywnego.

• Przepisy wprowadzające(o wejściu w życie aktu normatywnego) -zawierają postanowienia co do terminu i trybu wejścia w życie nowo ustanowionego aktu normatywnego

6.PODPIS UPRAWNIONEGO PODMIOTU ( ustawy-prezydent RP;rozporządzenia i uchwały Rady ministrów - Prezes RM)

7.ZAŁĄCZNIKI (wykazy,wykresy,wzory)