Kurs obsługi programu PASW Statistics

Uruchamianie i okna programu

autor: dr Joanna Karłowska-Pik

Start -> Wszystkie programy -> SPSS Inc -> PASW Statistics 18 -> PASW Statistics 18

Po uruchomieniu programu pojawia się okno dialogowe. Można od razu z niego coś wybrać lub kliknąć Anuluj.

Program pozwala na pracę m.in. z następującymi oknami:

• Okno danych. Przykład: Plik -> Otwórz -> Dane... Otwieramy plik C:Program Files\SPSSInc\PASWStatistics18\Samples\Polish\1991 U.S. General Social Survey.sav.

• Okno raportów. Przykład: Plik -> Otwórz -> Raport... Otwieramy plik C:Program Files\SPSSInc\PASWStatistics18\Samples\Polish\msouttut.spv. (We wcześniejszych wersjach programu raoprty miały rozszerzenie spo).

• Okno poleceń. Przykład: Plik -> Otwórz -> Polecenia... Otwieramy plik C:Program Files\SPSSInc\PASWStatistics18\Samples\Polish\CreateData.sps. Zaznaczamy treść polecenia myszką i naciskamy ikonkę z niebieską strzałką (Uruchom zaznaczony kod).

• Okno edytora skryptów. Język skryptowy pozwala na automatyzowanie zadań związanych np. z formatowaniem raportów. Jest zbliżony do Visual Basica. Do programu załączone są pewne skrypty startowe.

Okno danych

Otwórz przykładowy plik danych, np. 1991 U.S. General Social Survey.sav

Okno ma postać arkusza z danymi. Bezpośrednio nad wierszem zawierającym nazwy zmiennych znajduje się pole, w którym można odczytać pozycję (czyli numer wiersza i nazwę kolumny) aktywnej komórki, oraz pole, w którym można edytować zawartość tej komórki.

Po najechaniu myszką na nazwę zmiennej pojawia się etykieta z opisem zmiennej.

W pasku ikon jako czwarta od prawej strony znajduje się ikona Etykiety wartości, która pozwala na zamianę wartości zmiennych na ich etykiety i na odwrót.

U dołu arkusza znajdują się dwie zakładki pozwalające na przełączanie się z arkusza danych do arkusza specyfikacji zmiennych. Dla każdej zmiennej określone są tam:

• Nazwa krótka nazwa zmiennej, długość do 64 bajtów, nie może zawierać spacji;

• Typ po uaktywnieniu tej komórki pojawiają się ..., wystarczy kliknąć na nie myszką i otwiera się okienko, pozwalające zmienić typ zmiennej na np. numeryczny, tekstowy, dolar, itp.

• Szerokość liczba znaków, którą maksymalnie będą miały wpisywane dane;

• Dziesiętne liczba miejsc dziesiętnych, wpisuje się tylko dla danych liczbowych;

• Etykieta pełna charakteryzacja zmiennej, można tutaj wpisać dokładną informację o rodzaju danych umieszczonych w danej kolumnie;

• Wartości jeżeli zmienna przyjmuje tylko kilka powtarzających się wartości (najczęsciej tekstowych), np kolor oczu: niebieskie, zielone, piwne, brązowe, to możemy je oznaczyć liczbami i w tym polu zdefiniować ich wartości;

• Braki danych jeżeli np. w trakcie sondażu na temat popularności polityków 1, 2 i 3 otrzymywaliśmy odpowiedź ,,nie mam zdania'' lub w ogóle odpowiedzi nie otrzymywaliśmy i chcemy to jakoś rozróżnić, to oznaczamy: 8 - nie mam zdania, 9 - brak odpowiedzi, i w tej kolumnie wpisujemy informację, że te wartości program powinien traktować jako braki danych i np. nie wliczać ich do statystyk; jako braki danych mogą być traktowane również wszystkie wartości z zadanego przedziału (co może wynikać np. z błędów pomiaru badanej wielkości);

• Kolumny liczba znaków w kolumnie, powinna być tak dobrana, żeby mieściły się dane i nazwy zmiennych;

• Wyrównanie wyrównanie danych: do lewej, do prawej lub centralnie;

• Poziom pomiaru można wybrać:

  • ilościowy, gdy ważne jest, żeby dane porównywać i móc wykonywać na nich działania, np. A jest dwa razy cięższy niż B;

  • porządkowy, gdy ważne będzie porównywanie danych, np. oceny na koniec roku szkolnego;

  • nominalny, gdy na danych nie wykonujemy żadnych operacji, np. numer PESEL, nazwisko.

• Rola służy do oznaczenia roli danej zmiennej w analizie. Efekt wyboru roli jest taki, że w trakcie analizy w niektórych oknach dialogowych zmienne będą się już automatycznie pojawiać w odpowiednich polach. Domyślnie ustawiana jest rola Wejście.

Ćwiczenie 1. Przyjrzyj się danym i zmiennym zamieszczonym w pliku 1991 U.S. General Social Survey.sav. Odpowiedz na pytania:

• Ilu respondentów przebadano?

• Ile zmiennych jest zawartych w pliku?

• Co opisuje zmienna life? jakie przyjmuje wartości? Które z nich są traktowane jako braki danych? Jaki jest poziom tej zmiennej?

Okno raportu

Wyniki analizy danych pojawiają się zawsze w formie nowego okna - okna raportów. Najważniejszą jego cechą jest menu, które jest dokładnie takie samo, jak przy tabeli z danymi. Umożliwia to dalszą analizę zmiennych bez konieczności powrotu do tabeli danych.

Pakiet SPSS umożliwia nam tworzenie prezentacji wyników analizy. Każdy fragment raportu: tytuły, tabele, wykresy, możemy edytować poprzez zmianę ich zawartości, zmianę koloru, czcionki, wielkości, itp. Chcąc uaktywnić element raportu należy kliknąć na niego myszką raz, aby go zaznaczyć, a potem dwa razy, aby go edytować. Jeśli fragment jest gotowy do edycji, to otacza go ramka narysowana przerywaną linią.

Jeżeli zaznaczony element zawiera tekst, to pojawia się pasek pozwalający na zmianę czcionki, jej rozmiaru i koloru. W tabelach można edytować każdą wpisaną w nie wartość. Edycji tabeli dokonujemy klikając prawym klawiszem myszki i wybierając Właściwości tabeli...

Najwięcej możliwosci mamy przy obróbce graficznej wykresów. Po uaktywnieniu fragmentu zawierającego wykres pojawia się edytor wykresu. Daje on nam możliwość zmiany np. słupków wykresu, ich wypełnienia, koloru, kształtu; linii, ich grubości, koloru, stylu; osi układu oraz tekstu. Aby dokonać zmian należy najpierw element, który chcemy edytować, zaznaczyć kliknięciem myszką, a następnie wybrać odpowiednie opcje.

Ćwiczenie 2. Otwórz plik 1991 U.S. General Social Survey.sav. Wybierz z menu: Analiza -> Opis statystyczny -> Częstości... Do pola Zmienne przerzuć zmienną sibs (liczba rodzeństwa). Kliknij Statystyki... i zaznacz średnią oraz minimum i maksimum. Kliknij Dalej. Kliknij Wykresy... i zaznacz Wykresy słupkowe. Kliknij Dalej i OK. W otrzymanym raporcie:

• Zmień czcionkę tytułu ,,Częstości'' na inną i ustal jej kolor na czerwony.

• Uaktywnij tabelę częstości. Kliknij na napis ,,Minimum''. Kliknij prawym klawiszem myszki i wybierz Co to jest?

• Edytuj tabelę częstości. W tytule zmień czcionkę na Comic Sans MS w kolorze czerwonym. W opisie wierszy i kolumn ustaw czcionkę w kolorze granatowym, a dla danych ustaw błękitne tło.

• Edytuj wykres. Ustaw efekt 3W. Zmień kolor wykresu na fioletowy i wybierz deseń w ukośne paski. Zachowując proporcje, zmień rozmiar wykresu tak, aby miał on wysokość przekraczającą 500 pkt. Dokonaj transpozycji wykresu tak, aby słupki były narysowane poziomo.

• Pod wykresem wstaw tekst ,,To jest wstępna analiza zmiennej liczba rodzeństwa''.

Okno poleceń

Okno poleceń pozwala na zapisywanie wykonywanych czynności w języku poleceń. Jest to bardzo użyteczne ze względu na

• możliwość szybkiego wykonania powtórnie wcześniej przygotowanej analizy,

• możliwość powtórzenia fragmentu analizy,

• możliwość skopiowania wybranych fragmentów analizy, zmiany nazwy zmiennej i wykonania ich dla nowej zmiennej,

• integrację języka poleceń ze średowiskiem R i językiem programowania Python.

Jeśli nie znamy języka poleceń, wystarczy przy wykonywaniu analiz przy każdym poleceniu kliknąć Wklej zamiast OK. Powoduje to wklejenie odpowiedniego polecenia do okna poleceń. Polecenie zaznaczamy i klikamy ikonkę z zieloną strzałką Uruchom zaznaczony kod.

Ćwiczenie 3. Wykonaj raport z ćwiczenia 2. (statystyki i wykres) i kliknij na koniec Wklej zamiast OK. Zaznacz kod, który pojawił się w oknie poleceń i uruchom go. Zobacz efekt tego działania w pliku z raportem. Następnie skopiuj zaznaczony kod, wklej go niżej w okno poleceń, zmień nazwę zmiennej z sibs na childs i uruchom zmieniony fragment kodu. Sprawdź efekt działania w pliku raportu.

Okno edytora skryptów

Srypty to programy, najczęściej pozwalające na wykonanie pewnych operacji na plikach raportów. Skryty są pisane w języku podobnym do Visual Basica. Progam PASW Statistics zawiera kilka przykładowych skryptów.

Ćwiczenie 4. Otwórz raport msouttut.spv. Zaznacz kliknięciem tabelę częstości (Frequency Table) dla płci (Gender). Otwórz skrypt C:\Program Files\SPSSInc\PASWStatistics18\Samples\ExportTablesToExcelFiles.wwd. Przeczytaj opis zamieszczony na górze skryptu. Skrypt ma na celu przeniesienie tabel z raportu do pliku Excela. Spróbuj przenieść to Excela zaznaczoną tabelę, uruchamiając skrypt przeciskiem z zieloną strzałką (Start/Resume).