1. Co to jest kodominacja?

KODOMINACJA W genetyce kodominacja, współdominowanie - ujawnianie się w heterozygotach cech kodowanych zarówno przez ojcowski, jak i matczyny allel danego genu. Kodominacja polega na tym, że dwa allele tego samego genu nie oddziałują na siebie, ale działają zupełnie niezależnie od siebie. Allele te nie wykazują więc ani dominacji, ani efektu pośredniego. Przykładem kodominacji jest działanie alleli I^AI^B które dają grupę krwi AB. Oba allele działają od siebie niezależnie wytwarzając białka odpowiedzialne za właściwości grupowe krwi.

1. Co to jest epistaza , podaj przykład

Episataza to zjawisko polegające na wzajemnej nadrzednosci i podrzednosci genow nieallelicznych. Allel dominujący jednego genum zwanego genem epistatycznym dominuje nad allelem dominującym drugiego genu zwanego genem hipostatycznym. Dopiero gdy organizm jest homozygota recesywna pod względem genu epistatycznego , może ujawnić się fenotypowo działanie dominującego allelu genu hipostatycznego. Jest to epistaza genow dominujących. Episataza genow recesywnych polega na dominacji allelu recesywnego genu epistatycznego nad allelem dominującym genu hipostatycznego.

Przykladem epistazy genow dominuajcych jest dziedziczenie kształtu klosa pszenicy. Cecha warunkowana jest wspoldzialaniem dwóch genow L i M. Gen L jest genem epistatycznym, jego allel dominujący warunkuje luzny kształt klosa. Gen M jest genem hipostatycznym, jego allel dominujący warunkuje klos maczugowaty (dopiero gdy roslina jest homozygota recesywna pod względem genu L czyli ll. Podwojna homozygota recesywna ma klos zbity

L_ _ _ kłos luźny

ll M_ kłos maczugowaty

ll mm kłos zbity

Epistaza recesywna: dominacja allelu recesywnego genu epistatycznego nad allelem dominującym genu hipostatycznego. Przykładem jest dziedziczenie u cebuli barwy łuski. Wystąpienie homozygoty recesywnej cc nie pozwala na wytworzenie barwy łuski. Dopiero allel dominujący C warunkuje ujawnienie się barwy łuski. Barwę łuski zaś określa gen z grupy R- dominujący ujawnia barwę czerwoną a homozygota recesywna, żółtą. Jednak wystąpienie homozygoty recesywnej pod względem genu c nie pozwoli na ujawnienie zabarwienia nawet gdy allel R będzie w dominującej formie.

ccR_ i ccrr łuski białe

C_R_ łuski czerwone

C_rr łuski żółte

1. Co to jest jednostka mapowa (morgan)?

Jednostaka mapowa to odleglosc przy której miedzy dwoma genami zachodzi 1% crossing-over .Czestosc zachodzenia zjawiska crossing-over mierzy się procentowa liczba rekombinantow w potomstwie.

1. Kultura pielnikowa / plemnikowa

2. Odróżnić geny autosomalne od sprzężonych z płcią

Dziedziczenie cech sprzężonych z płcią różni się od dziedziczenia cech autosomalnych. Rozszczepienie cech w potomstwie zależy od tego, czy nosicielem danej cechy jest matka czy ojciec. Czyli dana cecha nie dziedziczy się niezależnie a jest związana z genem płci, co jest odstemstwem od typowego dziedziczenia mendlowskiego, gdzie cechy dziedziczyły się niezależnie od siebie. Należy jednak pamiętać, że cechy związane są tylko z chromosomem X, gdyż chromosom Y jest uważany za psuty i nie niesie istotnych cech związanych z sobą.

Geny autosomalne ułożone są w chromosomach w pary. Jeden pochodzi od matki, drugi od ojca. Każdy gen z danej pary nazywany jest allelem. Jeżeli dwa allele danej cechy, za którą odpowiedzialny jest gen, są identyczne, to osobnik jest homozygotyczny. Jeżeli są różne – heterozygotyczny. Każda cecha, czy też inaczej mówiąc produkt danego genu, jest wynikiem działania dwóch alleli, które pochodzą z różnych chromosomów. Geny te mogą być dominujące lub recesywne

1. Poliploidy

POLIPLOIDY-organizmy zawierające więcej niż jeden zestaw chromosomów.

Poliploidy dzielimy pod względem liczby genomow na aneuploidy i euploidy.

Aneuploidy – to takie poliploidy, u których liczba chromosomow w jadrze nie jest calkowita wielokrotnością liczby genomowej (czyli organizmy o braku lub zwielokrotnieniu liczby chromosomow jednej lub kilku par). w tej klasie wyróżniamy

- nullisomiki – brak jednej pary chomosomow; typ gamet n-1

- monosomiki – brak jednego chromosomu dowolnej pary (2n-1); typy gamet n i n-1

- podwojne monosomiki – brak jednego chromosomu dwoch roznych par (2n – 1 – 1)

- trisomiki – dodatkowy chromosom dowolnej pary (2n +1); typy gamet n i n+1

- podwojne trisomiki – dodatkowe chromosomy dwoch roznych par (2n+1+1)

- tetrasomiki – dodatkowe pary chromosomow homologicznych do dowolnej pary chromosomow genomu (2n+2); typ gamet n+1

Nullsomiki i monosomiki maja zmiejszona info. genetyczna co często daje efekt letalny. Wyst rzadko. Brak jednego,a tym bardziej dwoch chromosomow powoduje powazne zaburzenia fizjologiczne co prowadza do śmierci organizmu. Np. muszko owocowe: roznia się fenotypowo od dzikich osobnikow, maja zmiejszaona płodność lub sa sterylne i charakteryzuja się wysoka śmiertalnoscia. U człowieka- monosomia chromosomu X – zespol TURNERA. Trisomia to zwiekszenie liczby chromosomow. U człowieka – trisomia chromosomu 21 – zespol DOWNA, chromosomu 12 – zespol PATAU, chromosomu X u mezczyzn – zespol KLINEFELTERA i chromosomu Y u mężczyzn – 2AXYY. Osobniki te roznia sia fenotypowo, spada płodność, wzrasta śmiertelność.

Eupoliploidy - organizmy o zwielokrotnieniu całego genomy. Mogą powstawac poprzez zwielokrotnienie liczby chromosomow (poliploidyzacja), polączenia się gamet niezredukowanych, zwielokrotnienia liczby charomosomow u mieszańców międzygatunkowych. Wyróżniamy:

A). autopoliploidy – zwielokrotnienie liczby tych samych genomow, maja wiecej niż dwa takie same genomy. Powstaja przez zwielokrotnienie liczby chromosomow w kom potomnych podczas mitozy lub w mejozie prowadzacej do wytworzenia gamet o niezredukowanej liczbie chromosomow,tu wyst nieprawidlowa cytokineza. Poliploidy o nieparzystej liczbie genomow tworza się w wyniku krzyzowania organizmow o roznej liczbie genomow i sa czesciowo lub całkowicie nieplodne. Np. rośliny tetraploidalne (4n) i diploidalne (2n) tworza triploidalne (3n). Poliploidy o parzystej liczbie genomow maja prawidłowy przebieg mejozy i duza płodność. W zależności od liczby alleli dom. i reces. Wyrozniamy:

> nullipleksy – homozygota recesywna – aaaa; typ gamet aa

> simpleksy – jeden allel dom, trzy recesywne – Aaaa; typy gamet Aa i aa, w stosunku 1:1

> dupleksy – dwa allele dom i dwa recesywne – AAaa; typy gamet AA, Aa i aa, w stosunku 1:4:1

> tripleksy – trzy allele dom i jeden recesywny – AAAa: typy gamet AA i Aa, w stosunku 1:1

> kwadrupleksy – homozygota dominujaca – AAAA; typ gamet AA

B). allopoliploidy – organizmy powstale przez polaczenie roznych genomow (= krzyzowanie międzygatunkowe); mieszance te sa bezpłodne,gdyz nie posiadaja w jadrze chromosomow homologicznych. Przez poliploidyzacje (podwojenie liczby chromosomow) można zaradzic bezpłodności. Np. rzepak = kapusta + rzepa (tetraploidem 2n=4); pszenica = pszenica plaskurska + kozieniec, a nastepnie pszenica samopsza + pszenica plaskurka i kozieniec (heksaploidem 2n=6); a sztucznie wytworzone przez człowieka to pszenżyto= pszenica +zyto (oktaploidem 2n=8).

1. Operon tryptofanowy

OPERON TRYPTOFANOWY - koduje enzymy potrzebne do syntezy aminokwasu – tryptofanu. Sklada się także z operatora, promotora i kilku genow struktury. Aminokwas ten jest stale potrzebny i normalnie geny operonu tryptofanowego sa wlaczone (ulegaja transkrypcji, ponieważ bialko represora tego operonu jest nieaktywne i nie blokuje polimerazie mozliosci przeprowadzenia transkrypcji). Dopiero gdy stezenie tryptofanu w kom wzrasta, jego czasteczki lacza się z nieaktywnym represorem. Niestepuje wówczas modyfikacja represora i staje się on aktywny (tryptofan = korepresor). Aktywny represor blokuje operator i nastepuje „wylaczenia” genow operonu tryptofanowego. Stan taki utrzymuje się tak dlugo,az stezenie tryptofanu się zmniejszy.

1. System SOS w komorce

SYSTEM „SOS” W KOMORCE

System SOS = naprawa SOS. Jest to mechanizm indukcyjny stanowiący odp komorki na trwale uszkodzenie DNA, zagrażające jej zyciu, stad nazwa SOS. System naprawy SOS jest niedoskonaly, pozostawia bledy,a wiec ma dzialanie mutagenne.

System dziala wtedy gdy uszkodzeniu ulegna obie nicie DNA. Enzymy naprawcze losowo uzupełniają braki w matrycy,ale i tak jest duze prawdopodobieństwo mutacji. Np. zmiana sensu jest lepsza niż pozostawienie uszkodzenia.

1. Populacja wd Mendla

Populacja genetyczna( mendlowska) jest to zbior osobnikow jednego gatunku, zasiedlających wspólny obszar, krzyzujacych się ze sobą w sposób losowy, bez zadnych ograniczen. Taki sposób krzyżowania nosi nazwe panmiksji(lub krzyżowania panmiktycznego) i prowadzi do losowej wymiany alleli(chromosomow) w obrebie wspólnej puli genow. Ta definicja populacji dotyczy organizmow rozmnarzajacych się płciowo w sposób swobodny np. ludzi zwierzat roślin obcopylnych.

1. Plejtropia

gen plejotropowy to gen, który wpływa na więcej niż jedną cechę fenotypową. W konsekwencji, mutacja w tym genie objawi się zmianą więcej niż jednej cechy - na przykład jednocześnie większym umięśnieniem, ale i zwiększonym ryzykiem zawału serc

1. Metody mapowania chromosomow

ustalanie kolejności genów w chromosomie oraz określanie względnej odległości między genami. Metoda pozwalajaca na ustalenie kolejności ulozenia genow na chromosomie oraz wzajemnych odleglosci jest trzypunktowe krzyżowanie testowe . Kolejnosc ulozenia genow na chromosomie i odleglosc miedzy nimi(sporzadzic mape chromosomu) można również przeprowadzić na podstawie analizy genetycznej.str71

1. Czynniki determinacji plci u ludzi i zwierzat.

U człowieka i innych ssakow o plci decyduje obecność lub brak chromosomu Y. Ma on niewiele genow, ale wśród nich sa także te odpowiedzialne za wytwarzanie jader w zarodkach plci męskiej, w tym przede wszystkim gen SRY sex determining region. Rozwijające się jadra podnosza poziom testosteronu , ten zas urachamia liczne geny warunkujące wyksztalcenie cech męskich.