Budowa anatomiczna korzenia.

Występują 3 podstawowe systemy tkanek: tk. Okrywająca, czyli skórka, kora pierwotna i walec osiowy, zawierający wiązki przewodzące. Skórka korzenia(epiblema) stanowi osłonę głębiej położonych jego tkanek i tworzy ona włośniki. Zbudowana z jednej warstwy cienkościennych komórek przystosowanych do pobierania wody. W starszych partiach korzeni roślin dwuliściennych skórka obumiera i ulega złuszczeniu, a jej miejsce zajmuje korek-martwa tkanka nie pobierająca wody, o funkcjach wyłącznie mechanicznych. Pod skórką znajduję się kora pierwotna, zbudowana z kom.miękiszowych. W młodych korzeniach kom.kory pierwotnej przewodzą wodę z solami mineralnymi ze skórki do wiązek przewodzących walca osiowego. W starszych pełnią one funkcje spichrzowe, Warstwą kom.kory pierwotnej graniczącą z walcem osiowym jest śródskórnia(endoderma). Ściany jej komórek są zgrubiałe i skorkowaciałe, a same kom.są martwe, ściśle do siebie przylegające. Śródskórnia stanowi sztywną powłokę ochraniającą walec osiowy. Niektóre kom.pozostają żywe i cienkościenne. Są to tzw. Komórki przepustowe, ułatwiają transport wody z kory pierwotnej do walca osiowego. Pierwszą zewn.warstwą walca os.jest okolnica(perycykl) z niej biorą początek korzenie boczne.

Kambium i felloen w korzeniu: W starszych partiach korzenia tworzą się dwie tkanki twórcze wtórne: miazga(kambium) i miazga korkotwórcza(fellogen)-merystemy boczne. Miazga powstaje między wiązkami drewna i łyka. Jej warstwa przebiega faliście, tak, że pasma drzewne znajdują się po wewn.stronie miazgi, paska łykowe na zewnątrz.W kolejnych latach miazga odkłada ku środkowi korzenia nowe słoje drewna wtórnego, na zewnątrz za nowe warstwy łyka wtórnego. Równocześnie międzu wiązkami przewodzącymi, miazga odkłada pasma, tworząc tzw.promienie rdzeniowe. Miękisz ten pełni rolę tkanki spichrzowej. **miazga korkotwórcza-zawiązuje się w okolnicy. Wytwarza warstwy korka-wtórnej, martwej tkanki okrywającej. Korek, który powstaje wokół walca osiowego, odcina korę pierwotną od odżywiających ją wiązek przewodzących. Powoduje to obumarcie i złuszczenie się kory pierwotnej. Miękisz kory korzenia gromadzi zapasowe minerały pokarmowe. Drewno przewodzi wodę i pełni funkcje mechaniczne.

Typy rozgałęzień pędów:

•PĘD ROŚLINNY, zasadnicza część roślin naczyniowych, składająca się z  łodygi i  liści; ze względu na symetrię rośliny rozróżnia się pęd gł. oraz odrastające od niego pędy boczne, które również mogą się rozgałęziać. Zasadnicze typy rozgałęzień pędu: widełkowate (dychotomiczne) — istnieją 2 stożki wzrostu pędu gł., wytwarzające 2 równorzędne pędy, np. u widłaków; jednoosiowe (monopodialne) — w pachwinie liści pędu gł. powstają pąki pędowe, z których rozwijają się pędy pachwinowe, rosnące wolniej niż pęd gł. ( pień), np. u sosny, jodły, dębu; wieloosiowe (sympodialne) — pączek wierzchołkowy zamiera, a rozwija się pączek boczny znajdujący się w węźle położonym niżej, np. u lipy, brzozy; gdy zamiast jednego rosną 2 pędy, leżące w pobliżu pędu macierzystego, rozgałęzienie nazywa się pseudodychotomiczne, np. u lilaka, jemioły. Nowe pędy mogą powstawać z pąków przybyszowych (tzw. pędy przybyszowe) lub z pąków śpiących dolnej części rośliny (tzw. pędy odziomkowe); u wielu roślin zielnych trwałych ( bylina) występują pędy podziemne ( kłącza , bulwa, cebula); swoiście ukształtowanym i zmetamorfizowanym pędem roślinnym jest kwiat

Budowa anatomiczna pierwotna łodygi roślin dwuliściennych: układ tkanek i pełnione funkcje.

Warstwą zewn.łodygi o budowie pierwotnej jest skórka, głębiej leży kora pierwotna, środek łodygi-walec osiowy. Skórka jest pojednczą warstwą kom.pokrytych nabłonkiem.Kora pierw.złożona jest głównie z miękiszu asymilacyjnego z pasmami tkanki mechanicznej-zwarcicy.Między korą pierw.a walcem os.leży śródskórnia(endoderma)-warstwą skrobionośną. W skład walca os.wchodzi okolnica(perycykl), wiązki przewodzące oraz rdzeń promieniami rodzeniowymi. Z okolnicy wyrastają korzenie przybyszowe łodygi. Między kom. Tej tkanki często występuje twardzica. Wiązki przewodzące tworzą regularny pierścień. Pomiędzy wiązkami sitowo-naczyniowymi przebiegają pasma tkanki miękiszowej-promienie rdzeniowe. Odchodzą one od rdzenia wypełniającego środek walca osiowego i wraz z nim pełnią funkcję tk.spichrzowej. Wiązki przewodzące roślin dwul.są otwarte. Pasma miazgi leżące między łykiem a drewnem powodują wtórny przyrost łodygi na grubość.Rozrastające się wiązki przew.łączą się ze sobą, tak że na przekroju łodygi tworzą zwarte pierścienie łyka i drewna.

Budowa morfologiczna i zróżnicowanie liści

Typowy liść składa się z płaskiej i szerokiej blaszki liściowej oraz cienkiego ogonka liściowego. Czynna częścia liścia jest blaszka. Jest ona rozpięta w miejscu nerwów liściowych, zbudowanych z tkanek przewodzących i tk.mechanicznej. Silnie rozgałęzione nerwy zaopatrują liść w wodę pobieraną przez syst.korzeniowy. Ogonek liściowy łączy blaszkę liściową z łodygą, utrzymuje liść w odpowiednim położeniu wobec światła, a także amortyzuje podmuchy wiatru i uderzenia deszczu. Wiele roślin ma liście bez ogonków-siedzące. U pewnych roślin, np.u traw, nasada liścia tworzy pochwę liściową, obejmującą łodygę. I nasady liści występują przylistki-małe, zwykle parzyste blaszki.

Budowa anatomiczna liścia.

Liście, podobnie jak inne narządy są zbudowane z miękiszu otoczonego skórką i zawierającego tkanki przewodzące i mechaniczne. *Skórka-blaszka liściowa pokryta jednowarstw.skórką, powleczona kutykulą. Jest trudno przepuszczalna dla wody i powietrza. Nabłonek chroni liść przed wysychaniem. Górna strona liścia, jest bardziej narażona na wysychanie niż dolna, więc skórkę pokrywa grubszy nabłonek, aparaty szparkowe ntm.liczniej występują na dolnej stronie. Aparaty szparkowe regulują wymianę gazową. Kom.szparkowe mają ściany silniej zgrubiałe od strony szparki. Grube ściany ograniczające szparkę są nierozciągliwe-odsuwają się od siebie i powstaje między nimi szczelina. Spadek ciśnienia osmotycznego powoduje zamknięcie się szparki. Szparki rozchylają się w powietrzu wilgotnym, a zamykają w suchym.**Nerwy-przebiegające w blaszce liściowej są odgałęzieniami wiązki przewodzącej, stąd typowe dla liści ułożenie tkanek przewodzących:łyko położone w dolej części wiązki, drewno zaś w górnej. *wiązki otoczone są przeważnie warstwą kom.miękiszowych. Miękisz ten (zielony bądź bezzieleniowy) tworzy pochwę okołowiązkową, pośredniczącą w przekazywaniu substancji odżywczych między tkankami asymilującymi a przewodzącymi. Rubsze wiązki otoczone są dodatkowo jedną lub kilkoma warstwami włókien wzmacniających.

Ogólna charakterystyka szpilkowych

-pień zbudowany z rdzenia i drewna wtórnego w postaci cewek,

-rozgałęzia się w partii szczytowej, gałęzie otoczone igłami lub liściami łuskowymi

-tkanka transfuzyjna-otacza wiązki przewodzące

-męskie narządu0łuski lub tarczki, żeńskie-szyszki, zbudowane z łusek wspierających i nasiennych

Budowa anatomiczna igły sosny.

*skórka igły ma kom. o grubszych ścianach i grubej warstwie kutukuli

*aparaty szparkowe znajdują się w zagłębieniach skórki, co zmniejsza transpirację

*pod skórką znajduje się jednorodny mezofil, zbudowany z kom.wieloramiennych, o ścianach tworzących do wnętrza charakt.wypuklenia

*mezofil występuje w postaci warstw, ułożonych prostopadle do igły, pomiędzy tymi warstwami znajdują się przestwory międzykom.

*w mezofilu znajdują się kanały żywicze

*centralną część igły zajmują dwie wiązki przewodzące, kolateralnie otwarte, wzmocnione kom.tkanki mechanicznej-sklerenchymy, nadają one sztywność, transportują substancje odżywcze, wiązki od mezofilu oddziela śródskórnia

*między śródskórnią i wiązkami występuje tzw.tkanka przetokowa(transfuzyjna) która ułatwia transport wody i subst. Między mezofilem a wiązkami.

Sposoby rozmnażania bezpłciowego roślin.

W rozmnażaniu wegetatywnym mogą brać udział korzenie, łodygi i całe pędy, a niekiedy i same liście.

*rozmnażanie przez korzenie. Poz.rosnące korzenie boczne wielu roślin wytwarzają tzw. Odrosty korzeniowe. Odrosty te rozwijają się z pączków przybyszowych powstających w okolnicy korzenia. Z pędów odrostowych powstają nowe rośliny, usamodzielniające się po obumarciu łączącego je korzenia. (topole, olchy) krzewy(maliny) wiele roślin zielnych m.in.mniszek pospolity

*rozmnażanie przez łodygi i pędy. Najczęściej występujący sposób rozmnażania. Rozmnażaniu służą łodygi podziemne(kłącza), pędy płożące się i rozłogi oraz pędy zmodyfikowane-cebule i bulwy. Rozmnażanie za pomocą kłączy polega na odrastaniu od nich ukorzeniających się pędów nadziemnych. Z kłączy:rabarbar, konwalia. Przez rozłogi:pokrzywa,poziomki, truskawki.

*u roślin tworzących cebule powstają z pączków bocznych wewn.cebuli małe cebule potomne. Po obumarciu cebuli macierzystej ukorzeniają się one i usamodzielniają. (czosnek,tulipan)

*bulwy służą do rozmnażania się m.in. ziemniaka. W oczkach bulw znajdują się pączki rozwijające się w pędy, które następnie usamodzielniają się, wytwarzająć korzenie przybyszowe.

Rozmnażanie płciowe (generatywne), rozmnażanie odbywające się za pomocą haploidalnych komórek rozrodczych - gamety żeńskiej i męskiej, powstających zazwyczaj w wyspecjalizowanych narządach płciowych (u zwierząt) lub narządach generatywnych (u roślin). Po ich połączeniu powstaje diploidalna zygota, z której rozwija się zarodek, a później cała roślina (zarodek roslinny) lub zwierzę.

U roślin występują trzy sposoby rozmnażania płciowego - izogamia, anizogamia i oogamia, przy czym u roślin wyższych występuje tylko oogamia. Nietypowym procesem rozrodczym jest tzw. koniugacja, która u roślin polega na kopulowaniu ze sobą dwóch stykających się komórek pochodzących od dwóch osobników poprzez przepływanie protoplastu męskiego do żeńskiego i zlanie się w zygotę.

Przemiana pokoleń - cykl życiowy organizmu, w którym pokolenie rozmnażające się płciowo występuje na przemian z pokoleniem rozmnażającym się bezpłciowo. Przemiana pokoleń jest zjawiskiem charakterystycznym dla wielu glonów i grzybów, a także dla wszystkich roślin wyższych

////Przemiana pokoleń u roślin, występowanie w cyklu rozwojowym roślin dwóch następujących po sobie pokoleń: haploidalnego pokolenia płciowego (gametofit) i diploidalnego pokolenia bezpłciowego (sporofit). Przemiana pokoleń u roślin występuje w dwóch typach: w izomorficznej przemianie pokoleń u roślin (występującej u niektórych glonów morskich) oba pokolenia nie różnią się morfologicznie od siebie i mają jednakowy udział w cyklu rozwojowym rośliny, odróżnia je tylko liczba chromosomów w jądrach komórkowych.

W typie heteromorficznym jedno z pokoleń ma wyraźną przewagę nad drugim w cyklu rozwojowym, ponadto różnią się one morfologicznie. Ten typ przemiany pokoleń u roślin występuje u licznych gatunków glonów, grzybów i u wszystkich roślin wyższych.

Makrosporogeneza-w zalążku różnicuje się kom.ośrodka leżąca najbliżej okienka, jej cytoplazma zaczyna gęstnieć, staje się większa, powstaje z niej megasporocyt, który nst.dzieli się mejotycznie na 4 kom.będące megasporami, trzy z nich bliżej okienka zamierają, czwarta powiększa się i wytwarza gametofit żeński, czyli woreczek zalążkowy, rozwój jego odbywa się wewnątrz megaspory, haploidalne jądro megaspory dzieli się mitotycznie na dwa rozdzielone przez wodniczkę umieszczone są na dwóch biegunach woreczka, jądra te dzielą się jeszcze 2 razy, w wyniki czego mamy po 4 jądra na każdym biegunie, jedno jądro z każdego bieguna przemieszcza się na środek woreczka, tworząc kom.centralną, po cytokinezach na biegunie mikropylarnym tworzy się 3 kom.aparat jajowy(kom.jajowa i dwa synergidy), na biegunie przeciwnym tworzą się 3 kom.zwane antypodami, dojrzały woreczek składa się z 6 haploidalnych komórek i diploidalnej kom. centralnej

Mikrosporogeneza-woreczek pyłkowy,znajdujący się w główce pręcika, wnętrze woreczka wypełnia tkanka archeospiralna, liczba kom tkanki zwiększa się przez mitozę, przechodzą mejozę i izolują się ścianami. Z Mikrosporocytu powstają powstają 4 haploidalne kom. które zamieniają się w mikrospory, zanikają wówczas ściany, makrospory powiększają się i otaczają podwójną celulozowo-pektynową ścianą-ityną oraz egzyną. Gametofit zaczyna rozwijać się w mikrosporze, która przekształca się w ziarno pyłku, protoplast dzieli się na kom.plemnikowe, dochodzi do pęknięcia woreczka i przeniesienie ziaren pyłku przez wiatr, kom.wegetatywna wysuwa się przez otworek jako łagiewka pyłkowa i wnika do szyjki słupka wraz z kom.wegetatywną . łagiewka rosnąc kiełkuje ku zalążni, następnie wnika do zalążka przez mikropyle, a nst.do woreczka zalążkowego, gdzie wnika do jednej z synergid, tam zostaje uwolniona zawartość łagiewki w postaci 2kom.plemnikowych, gdzie jedna z nich kieruje się do kom.centralnej a druga do kom. jajowej-podwójne zapłodnienie-kom.plemnikowa+kom jajowa.=zygota z której powstaje zarodek; kom.plemnikowa2(1n)+kom centralna(2n)=triploidalne jądro-bielmowe(tkanka odżywcza dla zarodka).

Kwiat – jest przekształconym fragmentem pędu, który zamiast zielonych liści wykształca liście zmodyfikowane, przystosowane do funkcji rozrodczych.

1. Budowa morfologiczna kwiatu

- dno kwiatowe – silnie skrócona oś kwiatowa powstała z szypułki (łodyżki kwiatowej), która w górnej części rozszerza się. Na dnie kwiatowym osadzone są boczne części kwiatu: działki kielicha i płatki korony, pręciki i słupki.

- okwiat – część plonna nie biorąca bezpośredniego udziału w procesie rozmnażania jest zbudowana z:

* kielicha – najbardziej zewnętrzny okółek kwiatu, składa się z działek zwykle zielonych powstałych prawdopodobnie z liści przykwiatowych.

* korony składającej się z płatków, zwykle większych od działek kielicha i żywo zabarwionych.

Okwiat pełni funkcje ochronne dla pręcika i słupkowia.

- pręcikowie – część generatywna biorąca udział w procesie zapłodnienia:

* pręcikowie (elementy męskie) składa się z pręcików tworzących zwykle dwa okółki znajdujące się wewnątrz okwiatu. Typowy pręcik zbudowany jest z nitki

i główki, w główce są dwa pylniki połączone łącznikiem. Każdy pylnik składa się

z dwóch woreczków pyłkowych. Łącznie znajdują się cztery woreczki pyłkowe wypełnione ziarnami pyłku. Dojrzały pyłek wysypuje się przez górne otwory

w pylnikach lub przez podłużne szczeliny.

* słupkowie (żeńskie elementy kwiatu) jest to najbardziej wewnętrzny okółek kwiatu złożony w owocolistków, które zrastają się w różny sposób tworząc jeden lub więcej słupków. Dolna rozszerzona część słupka to zalążnia, która może być jednokomorowa lub wielokomorowa – zależy to od sposobu zrastania się owocolistków. Wewnątrz zalążni na wewnętrznych powierzchniach owocolistków powstają zalążki. Zalążnia zwęża się ku górze tworząc szyjką słupka zakończoną znamieniem (część słupka przyjmująca pyłek).

Słupek może być różnie umieszczony na dnie kwiatowym:

·słupek górny znajduje się na szczycie dna kwiatowego, a pozostałe części kwiatu osadzone są poniżej,

·słupek dolny ma otaczające je dno kwiatowe wklęsłe i zrasta się z nim.

Klasyfikacja kwiatostanów:

Kwiaty występują pojedynczo albo w skupieniach, czyli w tzw.kwiatostanach. Wyróżnia się wiele rodzajów kwiatostanów. Postawowe to groniaste i wierzchołkowe. A-grono,B-baldachogrono,C-wiecha, D-kłos, E-kłos złożony, F-kolba, G-baldach, H-baldach złożony, I-główka, J-koszyczek, K-wierzchotka dwupromienista, L-sierpnik, Ł-wachlrzyk, A-J-kwiatostany groniaste, K-Ł-kwiatostany wierzchotkowate.

Zapłodnienie u okrytozalążkowych. Rośliny okrytonasienne charakter.się podwójnym zapłodnieniem.Jeden z plemników łączy się z komórką jajową-powstaje wówczas diploidalna zygota, która rozwija się w zarodek nowej rośliny. Drugi plemnik zespala się z diploidalnym jądrem wtórnym woreczka zalążkowego. Powstaje wówczas komórka triploidalna (3n), będąca zaczątkiem triploidalnej tkanki odżywczej-bielma.

Proces zapylenia: typy zapylenia

Zapylenie jest to przeniesienie pyłku z pręcików na znamię słupka. Odbywa się za pośrednictwem zwierząt lub wiatru. Większość okrytonasiennych to rośliny owadopylne.Pyłek kwiatowy i nektar wydzielany przez specjalne gruczoły kwiatu(miodniki) są atrakcyjnym pokarmem dla wielu owadów, wabionych przez barwny okwiat i pachnące olejki lotne.pyłek roślin owadopylnych jest lepki lub szorski dzięki czemy łatwo przyczepia się do ciała owadów (pszczoły, osy,motyle). Rośliny wiatropylne mają kwiaty o małym okwiecie, bez zapachu i nie wytwarzające nektaru. (zboża) zwykle zebrane w wiotkie kwiatostany, łatwo poddające się wiatrowi wytrząsającemu pyłek z pręcików. Pręciki są daleko wysunięte z kwiatu, często piórkowate. Możemy wyróżnić również rośliny samopylne, które są zdolne do wytwarzania pełnowartościowych nasion w wyniku zapylenia własnym pyłkiem. Większość okrytonasiennych to rośliny obcopylne. Ich kwiaty są przeważnie obupłciowe, ale mają przystosowania chroniące przed samozapyleniem. Kwiaty roślin obcopylnych są zapylane w sposób krzyżowy, tzn.pyłkiem innego osobnika, lub w sposób sąsiedzki-pyłkiem tego samego osobnika, lecz z innego kwiatu.

Powstawanie, budowa i funkcje nasion.

Nasienie składa się z zarodka, bielma i łupiny. Niektóre rośliny mają nasiona bezbielmowe. W nasionach bezbielmowych substancje odżywcze gromadzone są w liściach zarodnikowych, które są wtedy silnie wykształcone. (fasola,dynia,słonecznik) zarodek składa się z zawiązków organów wegetatywnych:korzenia, łodygi i liści. Na zawiązku pędu, oprócz pączka szczytowego, znajdują się liście zarodnikowe-liścienie(dwa u roślin dwiliściennych i jeden u jednoliś.) Bielmo lub liścienie są magazynem związków pokarmowych, zużywanych przez zarodek w czasie kiełkowania. Znajdują się tu węglowodany, białka i tłuszcze oraz związki mineralne, witaminy itp. Łupina chroni nasienie przed wysychaniem, uszkodzeniem mechanicznym, infekcją bakteryjną lub grzybową. U wielu roślin łupina wykształca rozmaite lotne lub czepne przydatki, ułatwiające rozsiewanie. Widoczny jest na łupinie ślad, tzw. ślaczek, jest pozostałością zalążka na sznureczku.

Typy nasion: - najczęściej wyróżnia się je w oparciu o lokalizację substancji zapasowych: nasiona bielmowe - gdy w momencie kiełkowania zarodek jest niewielki a substancje zapasowe zlokalizowane głównie w → bielmie, np. w jednonasiennym ziarniaku traw (w tym wszystkich zbóż) oraz u jaskrów, orzecha kokosowego itd.; nasiona bezbielmowe - gdy w momencie kiełkowania substancje zapasowe zlokalizowane są w dużych → liścieniach; np. u fasoli, grochu, słonecznika itd.; nasiona obielmowe - gdy miejscem występowania substancji zapasowej jest głównie → obielmo, czyli pozostałość ośrodka zalążka, np. u buraka, komosy itd.

Powstawanie, budowa i funkcje owocu.

Owoce są specyficznymi organami rośliny okrytonasiennych. Chronią dojrzewające nasiona i ułatwiają im rozsiewanie się. Budowa owocu: owoc złożony jest z owocni i nasion. Budowa owocni odpowiada w ogólnych zarysach budowie zalążni, z której ścian owocnia powstała.Owocnia zbudowana jest z trzech warstw.zewn.-skórka, często zaopatrzona w rozmaite przydatki(skrzydełka, haczyki, włoski) ułatwiające roznoszenie owoców przez wiatr lub zwierzęta. Środkowa warstwa owocni może być gruba i soczysta-zbudowana z miękiszu lub cienka i sucha-zbudowana z kom.zdrewniałych(u orzecha laskowego) Warstwa wewn.owocni jest ścianą komory nasiennej. Może być błoniasta,skórzasta(w jabłku) albo zdrewniała(w śliwce)

Klasyfikacja i charakterystyka owoców pojedynczych, złożonych i owocostanów.

Owoce mogą być pojedyncze (wówczas powstają z jednej zalążni) i złożone (owocostan) lub też zbiorowe (wtedy powstają z kilku słupków wolnych (apokarpicznie).

Ze względu na ekologię i morfologię, owoce dzieli się na suche i soczyste:

Owoce suche:

pękające - są one wielonasienne i mają suche owocnie, które otwierają się po dojrzeniu i rozsiewają nasiona:

mieszek - zebrane jako owoce zbiorowe tworzą wielomieszki,

strąk,

łuszczyna,

łuszczynka,

torebka,

niepękające - są zazwyczaj jednonasienne, nasiona tych owoców pozostają zamknięte w całej owocni lub jej części,

niełupka,

ziarniak,

orzech (np. żołędzie) i orzeszek (np. kłębki buraka)

skrzydlak

rozłupnia rozpadająca się na rozłupki

rozpadające się na jednonasienne niełupki - np. strąk przewęzisty seradeli lub łuszczyna przewęzista łopuchy

Owoce soczyste (mięsiste):

pestkowiec

jagoda

jagoda pozorna

Pojęcie diaspory, rodzaje diaspor i sposoby rozprzestrzeniania.

diaspora– dowolny twór, który służy do rozmnażania i rozprzestrzeniania roślin lub grzyba. Diasporą może być zarówno cały organizm, jak i jego część zdolna do wyrośnięcia w nowy organizm. Diaspory dzielą się na generatywne i wegetatywne. Do pierwszych należą nasiona, owoce i owocostany, do diaspor wegetatywnych należą: fragmenty plechy, bulwy i bulwki, kłącze, turiony, rozmnóżki, zarodniki.

Analogicznie jak to jest w przypadku nasion, wyróżnia się diaspory rozprzestrzeniające się samoczynnie (autochoryczne), jak i rozsiewane biernie (allochoryczne).

Nagozalążkowe, nagonasienne (Gymnospermae), typ należący do królestwa roślin, liczący ok. 700 gatunków głównie roślin drzewiastych, występujących na całej kuli ziemskiej.

W obecnych systemach w obrębie nagozalążkowych wyróżnia się dwie podgromady: nagozalążkowe drobnolistne (Conipherophytina) oraz nagozalążkowe wielkolistne (Cycadophytina), a w obrębie tych podgromad siedem klas: trzy klasy wymarłe: paprocie nasienne, bennetyty, kordaity, oraz 4 klasy roślin współcześnie żyjących: sagowce i gniotowe, zaliczane do nagozalążkowych wielkolistnych oraz miłorzębowe (miłorząbdwuklapowy ) i szpilkowe (iglaste) zaliczane do nagozalążkowych drobnolistnych.

Nagozalążkowe są roślinami jedno- lub dwupiennymi, wiatropylnymi, o kwiatach wyłącznie jednopłciowych (rozdzielnopłciowość), pozbawionych okwiatu, kwiaty żeńskie są zwykle zebrane w szyszkowate kwiatostany.

Nagozalążkowe charakteryzują się nagimi, tj. niczym nie osłoniętymi zalążkami (a potem nasionami) rozwijającymi się na powierzchni owocolistków.

Okrytozalążkowe, okrytonasienne (Angiospermae), typ królestwa roślin, liczący ok. 300 tys. gatunków drzew, krzewów i bylin, będący najliczniejszą grupą w świecie roślin. Okrytozalążkowe dzieli się na dwie klasy: dwuliścienne i jednoliścienne.

Cechą charakterystyczną okrytozalążkowych jest zamknięcie zalążków w zalążni słupka powstałego ze zrośnięcia jednego lub kilku owocolistków. Po zapłodnieniu z zalążków rozwijają się nasiona, a z zalążni owocnia okrywająca nasiona (stąd nazwa okrytonasienne).

Zapłodnienie u okrytozalążkowych odbywa się za pomocą łagiewki pyłkowej przenoszącej ze znamienia do woreczka zalążkowego dwa plemniki, z których jeden zapładnia komórkę jajową, a drugi jądro wtórne, dające początek bielmu (tzw. podwójne zapłodnienie). Gametofity okrytozalążkowych rozwijają się w obrębie sporofitu i są silnie zredukowane: gametofit męski do dwóch komórek ziarna pyłku (wegetatywnej i generatywnej), gametofit żeński do 8 komórek woreczka zalążkowego.

Kwiaty okrytozalążkowych składają się z różnej liczby słupków i pręcików oraz bardziej lub mniej rozwiniętego okwiatu, są w większości owadopylne, choć liczne gatunki zapylane są także przez wiatr, wodę, ptaki i inne zwierzęta. Okrytozalążkowe charakteryzują się większym zróżnicowaniem tkanek niż nagozalążkowe. Drewno okrytozalążkowych zbudowane jest z cewek i naczyń, występują nowe typy wiązek przewodzących, bardziej zróżnicowana jest tkanka miękiszowa i tkanki wydzielnicze (tkanki).

Budowa kwiatu męskiego i żeńskiego nagozalążkowych na przykładzie sosny zwyczajnej.

- Kwiaty są rozdzielnopłciowe, szyszkokształtne, bez okwiatu lub ze słabo rozwiniętą okrywą kwiatową, tworzą charakterystyczne szyszki: żeńskie są małe, zielono-czerwone, występują na szczycie tegorocznych długopędów, męskie są większe, żółte, pylące, tworzą szyszkostany.

- Szyszka u sosny powstała prawdopodobnie na drodze redukcji kwiatostanu, a więc zbioru kwiatów, przy czym łuska nasienna jest odpowiednikiem pojedynczego, zredukowanego kwiatu, zaś łuska wspierająca odpowiada przysadce, tzn. liściowi przykwiatowemu.

- Kwiatostan żeński składa się z owocolistków zawierających zalążki, które są przekształconymi makrosporangiami.

- Owocolistek to przekształcony liść zarodnionośny (makrosporofil); składa się z łuski nasiennej, wzmocnionej łuską wspierającą, na jego górnej stronie leżą niczym nieokryte dwa zalążki.

- Zalążek zbudowany jest z pojedynczej kilkuwarstwowej osłonki (integument) i ośrodka zalążka. Na jednym biegunie zalążka osłonka ma otwór – okienko, tj. mikropyle. Ośrodek zalążka odpowiada makrosporangium paprotników różnozarodnikowych.

- Ośrodek zalążka zawiera wiele diploidalnych komórek, ale tylko jedna z nich, tzw. macierzysta komórka makrospor, dzieli się mejotycznie, tworząc cztery haploidalne makrospory, spośród których trzy degenerują, jedna zaś rozwija się dalej w haploidalne wielokomórkowe pokolenie – gametofit żeński, zwany też bielmem pierwotnym lub przedroślem żeńskim.

- Bielmo pierwotne jest odpowiednikiem przedrośla żeńskiego paprotników różnozarodnikowych.

- W każdym bielmie pierwotnym znajdują się dwie rodnie, a w nich po jednej komórce jajowej.

- Kwiatostan męski zbudowany jest z łuskowatych pręcików (odpowiadają mikrosporofilom paprotników różnozarodnikowych) osadzonych spiralnie na wspólnej osi.

– Pręcik zawiera dwa woreczki pyłkowe (odpowiednik mikrosporangium), ściana mikrosporangium jest wielowarstwowa.

Przemiana pokoleń u nagozalążkowych

W cyklu rozwojowym nagonasiennych występuje przemiana pokoleń w której wyraźnie dominuje sporofit- pokolenie bezpłciowe.

PRZYKŁAD SOSNY

1. Sosna wytwarza kwiaty

2.W odrębie kwiatów męskich powstają ziarna pyłku

3.Na kwiatach zeńskich formują się zalążki

4.Dojrzałe ziarnka pyłku są przenoszone przez wiatr

5.Po przeniesieniu na zalązek ziarno pyłku wykształca komórki plemnikowe i wyspustke nazywaną łagiewka pyłkową

6.We wnętrzu zalążka tworzy się gametofit

7.W wyniku połączenia się komórki plemnikowej z komórką jajową zalażek przekształca się w nasienie

8.Formuje się szyszka

9.Wysypują się nasiona i zostają przenoszone przez wiatr

Charakterystyka rzędu Lycopodiales i przedstawiciele.

-jednakowe zarodniki

-gametofity(przedrośla)bulwiaste, wieloletnie, bezzielne z grzybami, rosną pod pow.leby. rozwój gametofitu trwa od 8-15lat.

-liście z jedną, nierozgałęziającą się wiązką przewodzącą,

-liście zarodnionośne zebrane w kłosy umieszczone na szczytach łodyg. (widłak wroniec, w.torfowy,w.jałowcowaty,w.gwoździsty,alpejski)

Charakterystyka rzędu Equisetales i przedstawiciele.

-liście małe, 1 newrowe, dużo krzemionki w tkance, 1 typ zarodników,4 haptery,pędy o wydłużonych żeberkowatych międzywęźdlach, dwupostaciowość pędów(wiosenne-bezbielmowe, letnie-zielone,asymilacyjne)zarodniki z hapterami. * skrzyp polny(Equisetum arvense), Skrzyp olbrzymi(Eqiusetum telmateia) skrzyp leśny (Equisetum slyvaticum) skrzyp bagienny(Equisetum fluviatile) skrzyp zimowy(Eqiusetum himale)

Charakterystyka podklasy Filicidae i przykłady gatunków

-grupa niejednorodna,położenie zarodni na spodniej stronie liścia, zebrane w tzw.kupki zarodnionośne, zarodnie osłonięte przez twz.wawijki-wyroski epidermy, zarodnie umieszczone na trzoneczkach, otwierają się za pomocą pierścieni, delikatny plechowaty gametofit, jednowarstwowa ściana.

Filicidae-cienkozarodnikowe, Paprotka zwyczajna, paprotka orlica pospolita, pióropusznik strusi, języcznik zwyczajny, narecznica samcza.

Charakterystyka roślin szpilkowych w Polsce.

Szpilkowe (Coniferopsida), klasa z podgromady nagozalążkowych drobnolistnych, obejmująca drzewa lub krzewy o liściach przeważnie drobnych, szpilkowatych (szpilki), niekiedy łuskowatych, długotrwałych (rzadko opadających co roku). Drewno z przewodami żywicznymi. Kwiaty rozdzielnopłciowe, skupione w szyszkach męskich (mikrostrobilach) i żeńskich (makrostrobilach). Zalążki znajdują się na górnej powierzchni łusek nasiennych, drewniejących w miarę dojrzewania nasion. Do szpilkowych zalicza się rodziny: araukariowatych (Araucariaceae), podokarpowatych (Podocarpaceae), cisowatych (Taxaceae), sosnowatych, cypryśnikowatych i cyprysowatych. Szpilkowe, mimo że nieliczne, odgrywają ogromną rolę we współczesnej szacie roślinnej świata oraz są niezwykle ważne z gospodarczego punktu widzenia jako podstawowe źródło drewna.

Wymień przedstawicieli i scharakteryzuj znane Ci gatunki Picea.

Świerk pospolity(Picea abies) zdrewniała część ogonka liściowego, męskie szyszki-żółte, żeńskie-fioletowe, szyszki długie o zmiennym kształcie łusek, dojrzewają jesienią pierwszego roku, drewno barwy białej bez zróżnicowania na biel i twardziel, dobrze widoczny przyrost roczny, Alpy, Karpaty,

Świerk kłującyIPicea pungens) łuski mocno pofałdowane, drewno gorszej jakości, wydziela duże ilości żywic

Wymień przedstawicieli i scharakteryzuj znane Ci gatunki Pinus.

sosny 2 igielne(sosna zwyczajna, Pinus sylventris)sosna czarna(P.nigra) sosna górska(p.mugo)

sosna alpejska(P.halepensis)sosna wydmowa(p.contorta) mają zbliżony pokrój, nieregularny kształt korony, krótkopęd z 2 igłami, kwitnie w maju, kwiatostany męskie skupione na szyszkach tegorocznych pędów, po przekwitnięciu upadają, brązowe tarczki na szyszce, szyszki otwierają się wiosną 3go roku, przyrost:12-20rok życoa, po 50latach przyrost roczny słabnie, 100-120-zanika, drewno:biel-białożółta,twardziel-różowata,czerwona. Sosna górska-kosodrzewina kosowka, w Polsce objęty ochroną, chroni glebę przed erozją i zapobiega osuwaniu się ziemi oraz lawinom,

Sosny 5cio igielne- sosna limba-PInus cembra, sosna koreańska-Pinus koraiensis, sosna wejmutka-Pinus strobus.

Przedstawiciele rodziny Aceraceae w Polsce.

Klon Jawor

- największy rodzimy klon

- orzeszki kuliste mocno wypukłe

- kora tafelkowato spękana

- podwójne skrzydlaki 60-90 stopni

Klon Polny

- najmniejszy rodzimy klon

- orzeszki płaskie

- podwójne skrzydlaki prawie 180 stopni

Klon Pospolity

- średniej wielkości

- liście jesienią przebarwiają się na żółto

- ogonki liściowe bardzo długie, wydzielają sok mleczny

- orzeszki płaskie

- podwójne skrzydlaki ok. 120 stopni

Wymień przedstawicieli i scharakteryzuj rodzinę Fagaceae.

Bukowate: FAGACEAE

- drzewo o liściach ząbkowanych lub całobrzegich ułożonych na przeciwlegle

- kwiaty jednopienne z niezróżnicowanym okwiatem zebrane w gęste główki zwisające na długich szypułkach

- owoce: trójgraniaste orzeszki zawarte w czteroklapowej pokrywie pękającej przy dojrzewaniu

- rozdzielnopłciowe

- wiatropylne, owadopylne

Rodzaj:Castanea-Kasztan. (Kasztan jadalny, buk zwyczajny, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, dąb czerwony)

Wymień przedstawicieli i scharakteryzuj rodzinę Betulaceae.

Brzozowate: BETULACEAE Brzoza brodawkowata, Brzoza omszona, Brzoza niska, Olsza, Grab, Leszczyna

- liście pojedyncze, skrętoległe

- kwiaty rozdzielnopłciowe, drobne, zebrane w kotkowate kwiatostany

- owoce: spłaszczone orzeszki; oskrzydlone (betula), nieoskrzydlone (alnus) złożone z łusek

- wiatropylne

Wymień znane Ci gatunki jarząbów występujące w Polsce, podaj ich systematykę i opisz cechy charakterystyczne.

Podklasa:Magnoliowe

Rząd: Magnoliales

Rodzina:Magnoliowate

Podrodzina: Jabłkowe

Rodzaj: Sorbus-Jarząb

Jarząb pospolity- Sorbus aucuparia, ma niewielkie „pionierskie” wymagania, delikatnie zbudowane drzewo liściaste o dość cienkim pniu, liście-niepierzastopierzaste złożone listki podłużne, owalne, kwiatostany koloru białego, owocem jest jabłko posiadające od 3 do 8 nasion, owoce jarzębiny zawierają dużo witaminy C, kora zwykle niespękana,gładka i srebrzystoszara.

Jarząb szwedzki(Sorbus intermedia) grubszy pień, liście pojedyncze, kolor niebieskawozielony, spód blaszki pokryty jasnym puszkiem, są obupłciowe, owadopylne, owoce są znacznie większe 1,5x1cm. Kora częściej pękająca, szara do ciemnoszarej, często ze srebrzystym nalotem, owłosienie filcowate młodych pędów,

Jarząb brekinia(Sorbus torminalis) do 15-25m i 60-100m, gleby wapienne, gliniaste, żyzne, w Polsce całkowita ochrona gatunkowa, liście z głębokociętymi klapami, kwiaty: białe, owocem jest jabłko, *czeremcha zwyczajna(Padus avium)

Charakterystyka rodzaju: Chamaecyparis i Thuja.

Thuja-żywotnik. Pędy wierzchołkowe, wyprostowane, nie zwisające, zabarwienie korony zawsze zielone,pędy jednorodne spłaszczone, wyraźnie zróżnicowane na spodnią i górną stronę, łuskowate liście, brak zagłębień w łuskach, występują gruczoły żywicze, kwiaty rozdzielnopłciowe, wiatropylne

Chamaecyparis

Pędy wierzchołkowe zwisające, zabarwienie najczęściej srebrzysto-niebieskie, łuskowate liście, ustawione w 4 prostnicach, na spodniej stronie igieł nalot, spłaszczone pędy, kwiaty męskie czerwone lub żółte, żeńskie zielone lub fioletowe, wierzchołki zwieszone w dół, kuliste szyszki.

Wymień przedstawicieli i scharakteryzuj rodzinę Tiliaceae.

Rodzaj:Lipa-Tilia, lipa drobnolistna(tilia cordota) liście białe, włoski w kątach liści, owoce liści to małe kuliste orzeszki, okryte zdrewniałą łupinką, nie są żeberkowane, pąki lipy jesienią i zimą są czerwone, pąki okryte dwiema łuskami, wiosną stają się zielone, kwiatostany złożone z kilki żółtobiałych kwiatów, kwiaty są miododajne, orzeszki-filcowato-omszone,brązowe, kora początkowo zielonkawa i gładka później pękająca i szara. Drewno bielaste, lekkie, bardzo miękkie, łatwo łupliwe, granica słojów rocznych jest niewyraźna.

*lipa szerokolistna(Tilia platyphyllos) rzadsza od lipy drobnolistej, liście mają włoski kolory brązowego, owoce większe i wyraźnie żeberkowane i bardzo twarde, kwiatostan-dwuramienna wierzchotka, ukryta pod liściami, kora wcześniej pęka.