język poetycki

ogół norm i środków językowych charakterystycznych dla literatury pięknej, zwłaszcza poezji. Stałym wyróżnikiem języka poetyckiego jest dominacja funkcji estetycznej, w przeciwieństwie do innych odmian języka. Przewaga tej funkcji nie eliminuje z wypowiedzi poetyckiej innych funkcji: ekspresywnej, impresywnej czy poznawczej, ale ogranicza ich samodzielność. Tłem dla języka poetyckiego jest język literacki, z którego poezja korzysta, respektując jego normy lub atakując je. Specyficzne właściwości języka poetyckiego to:

• wysunięcie na plan pierwszy elementów systemu językowego użytych w sposób nowy, niebanalny, zrywający ze schematami, postawionych w okolicznościach niezwykłych;

• wysoki stopień organizacji wypowiedzi z ogromną rolą ekwiwalentów rytmiczno-wierszowych, paralelizmów, kontrastów itp.;

• wieloznaczność wypowiedzi na wszystkich poziomach, zwłaszcza leksykalnym (metafory);

• nieprzekładalność wypowiedzi na inne typy języka.

Język poetycki, w znaczeniu ogólnym język poezji – sztuki słowa w myśl tezy: “wzruszać, sprawiać przyjemność” (docere ac delectare); język poetycki przeciwstawiany jest abstrakcyjnemu myśleniu, np. język filozoficzny czy język konkretów – potocznemu, myśląc o języku poetyckim przywołujemy np. Treny J. Kochanowskiego, Ballady B. Leśmiana. W znaczeniu szerszym, z perspektywy teorii literatury czy poetyki opisowej, język poetycki jest znakiem bogactwa sposobów posługiwania się językiem w utworze literackim zgodnie z normami estetycznymi, składnią, frazeologią, tworzącymi tzw. uporządkowanie naddane.

W estetyce, teorii języka, w semiotyce przedmiot najróżniejszych poglądów, dociekań, analiz, refleksji i eksperymentów, np. R. Ingarden mówi o języku poetyckim jako o języku utworów poetyckich (podkreślając, że w teorii komunikowania “poezja jest komunikatem o dominującej funkcji poetyckiej”); R. Jakobson określa język poetycki jako “język w języku”; współcześnie refleksja nad językiem poetyckim podkreśla ważność metaforyki.

Przykładem badań języka poetyckiego z punktu widzenia stylistyki są m.in. prace T. Skubalanki Słownictwo poezji miłosnej J. Słowackiego na tle tradycji, E. Balcerzana Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej B. Jasieńskiego. Interesującym zjawiskiem XX-wiecznej awangardowej koncepcji języka polskiego jest hasło futurystów “słów na wolności” czy teoria T. Peipera (Awangarda Krakowska). Do tej tradycji nawiązali poeci nurtu lingwistycznego “pokolenia 56”.

Ostatecznie sens języka poetyckiego rozumiemy jako akt ekspresji, naznaczony nieprzetłumaczalnością, niewyrażalnością w żadnej innej odmianie języka.