1. Wypieranie rewolucji naukowe

1. Rewolucja naukowa - fundamentalny moment ludzkich dziejów

2. Droysen – przewartościował niezwykłą epokę

3. Przedstawiciele rewolucji naukowej: Euklides z Aleksandrii, Archimedes z Syrakuz i Herofil z Chalkedonu

4. Wypieranie hellenizmu przez „starożytność”

   1. Hellenizm

      1. Początek hellenizmu – 323 p.n.e – śmierć Aleksandra Wielkiego

      2. Rozpad imperium Aleksandra:

- Egipt ze stolicą w nowej Aleksandrii

- państwo Seleucdyów ze stolicą w Antiochii

- państwo Antygonidów

3. Początek nauki – III w. p.n.e – często nazywana aleksandryjską

4. Aleksandria:

- praca i wykłady Euklidesa

- Ktesibios – twórca pneumatyki i założyciel szkoły aleksandryjskich mechaników

- Herofilos z Chalkdeonu – twórca anatomii i fizjologii naukowej

- Arystarch z Samos – teoria heliocentryczna

- Eratostenesa – pomiary Ziemi

- Chryzyp – wkład w logikę

- Filon z Bizancjum –kontynuator prac Ktesibiosa

- Apollonios z Perge – teoria przecięć stożkowych

- Hipparach z Nikał – astronomia

5. Zjednoczenie całego śródziemno morza – 30 r.p.n.e – kres hellenizmu – początek „epoki cesarskiej”

1.3 Nauka

1. Historia nauki – połączenie historii wszystkich poszczególnych nauk z których każda pojmowana jest jako chronologia „prawd uzyskanych” w danej dziedzinie

2. Cechy nauki:

- ich twierdzenia nie dotyczą obiektów konkretnych lecz specyficznych przedmiotów teoretycznych

- teoria ma strukturę ściśle dedukcyjną

- zastosowanie do świta rzeczywistego oparte SA na regułach odpowiedniości między przedmiotami teorii a obiektami konkretnymi

3. Przez naukę ścisłą będziemy rozumieć całość teorii naukowych

4. Jeśli można ułożyć podręcznik ćwiczeń to teoria jest naukowa

5. Przez naukę rozumiemy – naukę ścisłą

1.4 Czy w klasycznej Grecji istniała „nauka”?

1. Wyjaśnienie zjawiska za pomocą bytów nieobserwowalnych jako atomy Leukippa i Demokryta – ważny krok ku konstruowaniu teorii naukowych

2. Idee rodzą się w myśli greckiej – okres u klasycznego

3. Idee pojawiają się w myśl tzw. presokratyków

4. Naczelny problem mechaniki – badanie maszyn

1.5 Początek nauki hellenistycznej

1. – konstatacja – poziomem technologii i starożytne imperia przewyższały klasyczna Grecję i Rzym

- konstatacja – że Rzym oparł swa potęgą na zniszczeniu wyższych cywilizacji

- komunałów – Grecja i Rzym łączy się bezkrytycznie w nierozdzieloną parę

1. Narodziny nauki

2.1 Wcześniejsze formy wiedzy matematycznej

1. Początek matematyki – okres hellenistyczny

2. 2 fazy:

- wiedza rozwinięta w okresie staro babilońskim i faraońskim Egipcie

- matematyka „helleńska”

1. Wiedza matematyczna i techniczna – charakter empiryczny – stosowanie wprost – do konkretnych problemów

2. Tales – postępy geometrii, Pitagoras - stowarzyszenie polityczno – religijne

3. Niewspółmierność boku i przekątnej kwadratu

4. Aporia analogiczna – do aporii Zenona

5. Przekształcenie aporii w dowód per absurdum

6. Przedmioty matematyczne wyposażone są w realność wyższą od tej która mają ich zmysłowe obrazy

2.2 Euklidesowa metoda hipotetyczno – dedukcyjna

1. 3 rodzaje problemów:

- twierdzenia o figurach geometrycznych mogą logicznie implikować inne

- subtelność różnych pojęć np. przestrzeni, czasu, nieskończoności

- stosunek niejasny między pojęciami właściwymi matematyce a światem realnym

1. I księga „Elementów” – 5 postulatów:

- jest możliwe nakreślenie odcinka z jakiegoś punktu do każdego punktu

- jest możliwe ciągłe przedłużenie odcinka w prostą

- jest możliwe wykreślenie koła o jakimkolwiek środku i promieni

- wszystkie kąty proste są sobie równe

- jeśli jakaś prosta przecinając dwie inne, tworzy w tej samej półpłaszczyźnie Katy wewnętrzne

1. Problemy – opis figur geometrycznych – o danych właściwościach, konstruowanie figury i wykazanie że skonstruowana figura istotnie spełnia żądane cechy

2. Teorematy – określone własności implikują inne, może po nich następować jedynie dowód

2.3 Geometria a narzędzia rachunkowe

1. Liczydła, geometria, przymierz, cyrkiel – narzędzia rachunkowe

2. Trzy czynności w realistycznej praktyce matematycznej:

- rozumowanie dedukcyjne

- obliczenia

- rysunek

2.4 Matematyka nieciągłości a pozycje nieskończoności

1. W starożytności nie używano w matematyce pojęcia nieskończoności

2. Nieskończoność aktualna

2.5 Matematyka continuum

1. Definicja proporcji i definicja liczby rzeczywistej – niemożliwa do zastosowania w praktyce

2. Dowód Euklidesa – stosunek między 2 okręgami jest równy stosunkowi między kwadratami zabudowanymi na ich średnicach

2.6 Euklides i jego poprzednicy

1. Platon i Arystoteles – opis „zasada” przyjmowanych ówcześnie przez matematyków jako wstępnych założeń ich nauki

2.8 Trygonometria i stereometria

1. Różnica – używanie cięciwy zamiast sinusa

2. IV w. Indie – import trygonometrii i astronomii – narzędzia techniczne

3. Rozwój geometrii i trygonometrii

3.1 Optyka, skenografia i katoptryka

1. Nauka o widzeniu – pierwsza hellenistyczna teoria naukowa – „optyka” Euklidesa – optyka w sensie ścisłym

2. Promienie wzrokowe – podstawowe obiekty teorii które w liczbie skończonej prostoliniowo wybiegają z oka

3. Skenografia – technika urządzania scen teatralnych

4. Katoptryka – prawo odbicia służyło do projektowania różnorakich zwierciadeł

3.2 Geodezja i geografia matematyczna

1. Różnica między hellenistyczna geografią matematyczną i dziełami geograficznej klasycznej Grecji, Rzymu, dobrze ilustruje różnice między cywilizacjami naukowymi i przednaukowymi

2. Pierwsza naukowa mapa znanego świata - od Gibraltaru po Indie i od Somalii do północnego koła podbiegunowego – Eratostenes

3. Pomiar ziemskiego południka

3.3 Mechanika

1. Teoria dźwigni – badanie maszyn

2. Archimedes ucieka do praw mechaniki – by odkryć teorematy geometrii

3. Znajdowanie wyników matematycznych i przeprowadzane ich ścisłego dowodu

3.4 Hydrostatyka

1. Początek wraz z dziełem Archimedesa „O ciałach pływających” – postać definitywna

3.5 Pneumatyka

1. Empedokles – ciśnienie atmosferyczne

2. „Pneuma” – powietrze, środowisko ciągłe umożliwiające wymiany między rozmaitymi częściami organizmów i wszechświata

3. Pneumatyka – teoria zjawisk wywołanych jedynie sztucznie

4. Pompa tłocząca – Ktesibios – umożliwiło wprowadzenie zaworu

3.6 Heliocentryzm Arystarcha a względność ruchu

1. Rozwój astronomii naukowej – IV p.n.e

2. Najwięksi astronauci: Eudoksos z Knidos, Kallippos i Heraklides z Pontu, Arystarch z Samos, Kanon z Samos, Archimedes, Apollonios z Perge, Selaukos i Hipparach

3. Ważne dzieło „traktat matematyczny zwany almagest”

4. Odkrycie Hipparcha: precesja punktu równonocy, średnia odległość Księżyca – 59 promieni Ziemi

5. Arystrach: roczny ruch okrężny wokół Słońca i dobowy ruch obrotowy wokół osi nachylonej względem płaszczyzny orbity

3.7 Od świata zamkniętego do nieskończonego wszechświata

1. Lukrecjusz – ciążenie dotyczy wszystkich ciał

2. Cel „Psammitesa” – obrona aksjomatu Archimedesa – system liczbowy

3. Geminos – sfera gwiazd stałych

4. Hipparach – gwiazdy poruszają się

5. 1718r. Halley – pierwsze ruchy gwiazd „stałych”

6. Kleomedes – geocentryzm i sfera gwiazd stałych

3.8 Astronomia Ptolemeusza

1. Szeregi Fouriera – opis obserwowanych ruchów

2. Mimośrody: ekwanty

3. Gliniane tabliczki – rozwój astronomii i mezopotamskiej

4. Astronomowie – mezopotamski system sześć dziesiątkowy

4 Technika podstaw naukowych

1. Techniki mające podstawy naukowe i danie wyobrażenia o jej poziomie jakościowym

4.1 Inżynieria mechaniczna

1. Szereg nowych podstawowych elementów technicznych: jak śruby i koła zębate

2. Helis cylindryczny – krzywa homomeryczna

4.2 Oprzyrządowanie

1. Przyrządy do zdjęć – groma w faraońskim Egipcie

2. Poziomica wodna - „Dioptr” Herona

3. Zegary – zegar wodny

4. Pierwsze prawdziwe zegary – Aleksandria I poł. III p.n.e – instrument pomiarowy

5. Zawór pływakowy – Archimedes pierwszy przykład mechanizmu działającego na zasadzie sprężenia zwrotnego

4.3 Technika wojskowa

1. Zespół wynalazków odosobnionego geniuszu Archimedesa

2. Elastyczność ciała skręconego – nowa zasada

3. Katapulty miotające koniecznie – pierwsze – oblężenie Tury przez Aleksandra 332.p.n.e

4. Katapulta powtarzalna

5. Explicite – stosunek między matematyką i doświadczeniem

6. Wzór na obliczenie średnicy otworu – linie napinająca jako funkcji wagi pocisku

4.4 Techniki nawigacji

1. Żegluga pod wiatr i na pełnym morzu

2. System współrzędnych wiarygodne mapy morskie – system ustalania położenia – trzeba tym dysponować aby żeglować po otwartym morzu

3. Kopalnie kanałów – 275 p.n.e kanał łączący morze Śródziemne z Czerwonym

4.5 Inżynieria okrętowa. Latarnia morska

1. Katafrakty Antygon II Macedoński w bitwie morskiej koło Kos

2. Trójrzędowiec – główny model okrętu

3. „Syrakzuja” – statek transportowy – Hieron II z Syrakuz

4. Szczątki hellenistycznego okrętu – długoś około 23 m z poł. II w. p.n.e

5. Latarnia morska- 280 r. p.n.e w Aleksandrii – wysokość ok. 95 m światło widoczne z odległości 48 km

6. Pierwszy reflektor – Aleksandria I poł. III w.p.n.e

7. Ponowne latarnie – XII w. reflektory oparte na teorii przecięć stożkowych

4.6 Inżynieria wodna i pneumatyczna

1. Syfon – przewód ciśnieniowy

2. Najbardziej znany przewód ciśnieniowy z Pergamonu różnica poziomów 190m-20 atmosfer

3. Najstarsza maszyna do podnoszenia wody – szaduf Mezopotamia ok. 2300r.p.n.e

4. Bęben opisywany przez Witruwiusza – walec pusty w środku

5. Sakija – podnosi wodę za pomocą bębna albo łańcucha wiader

6. Śruba Archimedesa – ślimacznica – inna maszyna do podnoszenia wody

7. Pompa Ktesibiosa – inna maszyna do podnoszenia wody

4.7 Naturalne źródła energii

1. Energia wodna – najstarszy młyn wodny – zbudowany w kabejrze – młyn pionowy

2. Energia wiatrowa- młyn w Sistanie

3. Para – eolipila

4.8 Maszyna z Antycytery

1. Mechanizm zegarowy – pierwsza poł. I w.p.n.e

2. 2 cechy:

- złożoność przekładni 30 kół zębatych

- obecność dyferencjału tzn. mechanizmu pozwalającego wytwarzać ruch obrotowy

4.9 Rola Herona

1. „Pneumatyka” i „O budowie automatów” cudowne machiny

2. Śruby precyzyjne, zębatki, przekładnie zwiększające, łańcuchy transmisyjne, wały krzywkowe, śruby napędów, tłoki i różne rodzaje zaworów

3. Budowa automatów III w. p.n.e

4. Wykorzystanie energii wodnej w modelikach Herona

5. Zastosowanie w „zabawkach” Herona ciśnienia cieczy

6. Zastosowanie hydrostatyki w dziełach Herona

7. Automaty – zdolne przekształcić zwykły ruch obrotowy w ruchy złożone

4.10 Technika zapomniana

1. Postacie pojawiając e się przed publicznością w ruchu są figurkami malowanymi na obrazie

2. Figurki komponują się w obrazy pokazywane w szybkim następstwie

3. Scenę zasłaniają specjalne automatyczne drzwiczki

4. Automaty – mogły być statyczne

5. Pierwszą ruchomą postaci aa zrealizowaną za pomocą systemów statycznych automatów była twarz mrugająca okiem