Typologia dysleksji rozwojowej:
Dysleksja wzrokowa i słuchowa
_ dysleksja wzrokowa
_ zaburzenia percepcji wzrokowej
i różnicowania wzrokowego
_ dysleksja słuchowa
(problemy natury słuchowo – językowej)
_ zaburzenia percepcji słuchowej
i różnicowania słuchowego
Typy dysleksji
klasyfikacja wg M. Bogdanowicz
_ dysleksja wzrokowo-przestrzenna
_ dysleksja słuchowo-językowa
_ dysleksja mieszana
_ dysleksja integracyjna
Dysleksja wzrokowo-przestrzenna
_ charakterystyczną cechą tego typu dysleksji jest
dobra zdolność wypowiadania się
_ problem utrwalania obrazu wizualnego wyrazu
_ czytanie:
_ trudność czytanie wyrazów podobnych graficznie
_ częste powracanie do fragmentów już przeczytanych
_ pisanie:
_ błędy ortograficzne, polegające na nieprawidłowym
zapisie ó-u, rz-ż, ch-h
_ mylenie liter asymetrycznych, szczególnie
Dysleksja słuchowo-językowa
_ występują trudności w pisaniu ze słuchu
(dyktanda)
_ opóźnienia rozwoju mowy i/lub wady wymowy
_ problemy w wypowiadaniu się:
_ dysnomia (brak płynności słownej)
_ błędy gramatyczne
_ przejęzyczenia
(np. spuneryzmy - broń rasowego mażenia)
_ pomyłki językowe, polegające na użyciu innego
wyrazu zamiast zamierzonego
Dysleksja mieszana
_ występuje najczęściej
_ piszący popełnia błędy zarówno podczas
przepisywania ze wzoru, jak i pisania ze słuchu
_ błędy dotyczą zarówno niepoprawnego zapisu ó-u,
rz-ż, ch-h, jak i zniekształceń wyrazów różnego
typu
_ szczególne trudności dotyczą pisowni takich
wyrazów i związków frazeologicznych, w których
występują zarówno pułapki
Dysleksja integracyjna
_ w dysleksji typu integracyjnego pojedyncze
funkcje (wzrokowa, słuchowa,
kinestetyczna, dotykowa, motoryczna)
mogą nie wykazywać zakłóceń, natomiast
zaburzona jest ich koordynacja
_ trudności z automatyzacją pisania dotyczą
zarówno zapisu wyrazów pod względem
ortograficznym, jak i graficznym i mogą
wiązać się z obniżeniem zarówno techniki,
jak i estetyki pisma
Typologia H. J. Gjessinga (1982)
_ dysleksja słuchowa
_ dysleksja wzrokowa
_ dysleksja słuchowo - wzrokowa
_ dysleksja emocjonalna
_ dysleksja pedagogiczna
Objawy dysleksji rozwojowej:
Zaburzenia
_ analizy i syntezy wzrokowej, pamięci wzrokowej symboli
graficznych
_ analizy i syntezy słuchowej, pamięci słuchowej sekwencyjnej
i bezpośredniej,
_ pamięci słuchowo – wzrokowo - ruchowej,
_ funkcji językowych,
_ motoryki,
_ lateralizacji (przewagi stronnej ciała),
_ orientacji w kierunkach i przestrzeni,
_ współdziałania, czyli integracji ww. procesów
Objawy...
• wolne tempo czytania
• wtrącenia i pauzy (zacinanie podczas czytania)
• kierunek czytania P - L
• opuszczanie liter, sylab, wyrazów lub całego wiersza
• dodawanie liter, sylab w obrębie wyrazu
• mylenie liter podobnych kształtem np. a/o, u/n, p/b/d
• mylenie liter podobnie brzmiących np. t/d, p/b, k/g, f/w
• zniekształcanie i zmienianie wyrazów (nowych, trudnych)
na inne sensowne bądź bezsensowne
• rozpoznawanie wyrazów na podstawie przypadkowych cech
(czytanie pierwszych liter lub sylab i zgadywanie reszty)
• zaburzona intonacja czytanego tekstu
Objawy
Ortografia…
trudność w pisaniu z pamięci i ze słuchu
• błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad pisowni i ortografii
(krzesło-kszesło-grzesło)
• mylenie liter o podobnym brzmieniu np.: b-p, t-d, g-k, z-s itd.
• pomijanie drobnych elementów graficznych liter
(„ogonków” przy ą, ę; zmiękczeń - ś, ć, ń itd.)
• opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów
• przestawianie liter, sylab w wyrazach
• zamiana wyrazów w zdaniu
• w obrębie wyrazu zamiana liter małych na wielkie b=B; d=D
• brak interpunkcji
• brak wielkich liter na początku zdania
Pismo
trudność w pisaniu z pamięci i ze słuchu
• błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad pisowni i ortografii
(krzesło-kszesło-grzesło)
• mylenie liter o podobnym brzmieniu np.: b-p, t-d, g-k, z-s itd.
• pomijanie drobnych elementów graficznych liter
(„ogonków” przy ą, ę; zmiękczeń - ś, ć, ń itd.)
• opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów
• przestawianie liter, sylab w wyrazach
• zamiana wyrazów w zdaniu
• w obrębie wyrazu zamiana liter małych na wielkie b=B; d=D
• brak interpunkcji
• brak wielkich liter na początku zdania
Percepcja wzrokowa
Czytanie
_ mylenie liter o podobnym kształcie
_ opuszczanie i przestawianie liter, sylab,
wyrazów, wierszy
_ przekręcanie końcówek wyrazów
_ gubienie się w tekście przez opuszczanie lub
powtarzanie linijki tekstu
_ tempo czytania bardzo wolne, czytanie
nierytmiczne, niechęć do czytania głośnego
_ słabe rozumienie tekstu poniewaŜ całą swoją
uwagę skupiają na technice czytania, szybko
się przy tym męczą, co jeszcze bardziej
utrudnia rozumienie czytanego tekstu
Pisanie
_ trudności z zapamiętywaniem kształtu liter, cyfr
_ trudności w identyfikacji liter róŜniących się niewielkimi, ale istotnymi dla
rozpoznania danej litery szczegółami graficznymi - mylenie i zamiana liter
o podobnym kształcie (a – o; m – n; l – ł – t; z – Ŝ – ź, a – ą, e – ę)
_ trudności w identyfikacji liter asymetrycznych (róŜniących się ułoŜeniem w
przestrzeni) – mylenie liter tj. d – b – p – g; m – w; n – u
_ pomijanie drobnych elementów graficznych liter, czyli znaków diakrytycznych
(kropek, ogonków, kresek)
_ opuszczanie liter lub cząstek wyrazów
_ odwracanie kolejności liter w wyrazie
_ zbyt małe lub zbyt duże odstępy pomiędzy literami
_ pomimo znajomości zasad i reguł ortograficznych dziecko popełnia liczne
błędy ponieważ ma trudności z zapamiętaniem obrazu pisanych słów, nie
może poprawić błędów, bo ich nie dostrzega – ten sam wyraz w tym samym
tekście pisze w rożny sposób
_ niewłaściwe rozplanowanie graficzne
Wypowiadanie się
_ trudności w „odpoznawaniu” przedmiotów
na obrazkach
_ opis obrazka jest ubogi
_ dziecko zauważa małą liczbę szczegółów
_ trudności w wyszukiwaniu braków,
podobieństw i różnic
Rysowanie
_ prace plastyczne dziecka są ubogie
_ dziecko ma problemy z odwzorowaniem
prostych figur geometrycznych, znaków
graficznych i cyfr;
percepcja słuchowa:
Czytanie
_ trudności w wyróżnianiu dźwięków mowy, co może
powodować ich niewłaściwe wybrzmiewanie
_ długo utrzymuje się technika literowania
_ dziecko ma kłopoty z syntezą dźwięków
_ nie uwzględnia znaków przestankowych
_ opuszcza lub zamienia litery, sylaby, zmienia brzmienie
wyrazów,
_ myli wyrazy o podobnym brzmieniu
_ zniekształca słowa
_ ma trudności w rozumieniu czytanej treści wynikające
z błędów jakie popełnia podczas czytania
Pisanie
_ trudności z wyodrębnianiem słów ze zdań, czyli z analizą zdania
na słowa – łączna i rozdzielna pisownia niektórych wyrazów
_ trudności z wyodrębnieniem kolejnych głosek w słowach
i z ustaleniem miejsca kaŜdej głoski w słowie,
czyli z analizą głoskową słów – opuszczanie, przestawianie,
dodawanie liter
_ trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami
_ trudności w odróŜnianiu samogłosek nosowych ą, ę
od zespołów dźwiękowych om, on, em, en
_ trudności w analizie fonemowej, co jest przyczyną mylenia liter –
odpowiedników głosek zbliŜonych fonetycznie
b – p, d – t; g – k, w – f, z – s, ź – ś, s – c, c – dz, ć – dź, s –
sz, c – cz, sz – cz, r – l, i – j, Ŝ – sz, ś – ć
Wypowiadania się
_ ubogie słownictwo
_ agramatyzmy
_ zniekształcanie wyrazów mało znanych
_ opóźnienia i zaburzenia mowy
Funkcje motoryczne
_ niski poziom graficzny rysunków oraz pisma
_ niechęć do lepienia z plasteliny, wycinania,
majsterkowania
_ wolne tempo pisania
_ litery niekształtne, nieprawidłowe owale
_ połączenia między elementami są
uproszczone, kreska niepewna, drżąca
_ zmienne nachylenie pisma, zmienna wielkość
i szerokość liter
_ trudności mieszczenia się w liniaturze
Dysleksja rozwojowa a problemy w szkole
Język polski
_ trudności w czytaniu i pisaniu
_ wolne tempo czytania, ale mało
błędów lub szybkie tempo czytania
i dużo błędów
_ brak rozumienia czytanego tekstu
_ trudności z ortografią
_ zaburzona pamięć sekwencyjna –
dotycząca zapamiętania dni tygodnia,
pór roku
Języki obce
_ trudności jak na języku polskim
_ trudności w zapamiętywaniu liter
charakterystycznych dla danego
języka
_ przekręcanie wyrazów
Matematyka
_ mylenie znaków
_ trudności w rysowaniu figur geometrycznych
i wykresów – trudność w spostrzeganiu,
określaniu i zachowaniu stosunków
przestrzennych,
w poprawnej orientacji przestrzeni
_ trudności z zapisywaniem działań w słupkach
_ trudności z zapisem obliczeń na dużych liczbach
_ trudności z zapisie ułamków - mylenie licznika
z mianownikiem
_ trudności w czytaniu ze zrozumieniem treści zadań
_ trudności w pamiętaniu
Historia i geografia
_ trudności
w zapamiętywaniu
dat, chronologii
wydarzeń
trudności w:
_ czytaniu mapy,
lokalizowaniu danych
na mapie
_ określaniu kierunków
geograficznych
_ obliczaniu
współrzędnych
_ posługiwaniu się skalą
_ posługiwaniu się kompasem
Fizyka i chemia
_ trudności w zapamiętywaniu
i odtwarzaniu (przypominaniu) wzorów
_ trudności w wyobrażąeniu sobie działania
fizycznych zależności, prawidłowości
_ trudności w zapamiętaniu symboli
Pierwiastków
Plastyka, technika
Trudności:
_ w swobodnym, elastycznym, przechodzeniu z ruchu do ruchu
przy posługiwaniu się przyborami i narzędziami podczas
wykonywania prac ręcznych, rysunków, planów oraz
działalności konstrukcyjnej
_ w odczytywaniu planów, schematów, instrukcji,
symulowanych sytuacji drogowych według zasad ruchu
drogowego
_ w przyswojeniu pojęć, nazw, słownictwa specjalistycznego
_ problemy kompozycyjne: w ujęciu perspektywy,
w poprawnym zachowaniu połoŜenia i stosunków
przestrzennych
Muzyka
_ trudności w czytaniu i zapisie nut
_ trudności w zapamiętywaniu
i odtwarzaniu tekstu podczas śpiewu
_ trudności w odtwarzaniu rytmu podczas
śpiewu, ruchu i gry na instrumencie
_ trudności w koordynacji ruchów i ich
organizacji w czasie i/lub w przestrzeni
podczas gry na instrumentach
_ trudności w percepcji muzyki
Wychowanie fizyczne
_ mała sprawność ruchowa całego ciała
_ trudności z wykonywaniem np. układów
gimnastycznych
_ problemy z samoobsługą
_ trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem
_ niechęć do zabaw ruchowych